Kein Jipañ ñan Kein Katak eo Ad, Jerbal eo Ad im Wãween Ad Mour
Jãnwõde 6-12
KATAK KO RAORÕK JÃN NAANIN ANIJ | JENESIS 1-2
“Jeova ear Kõm̦anm̦an Mour Ioon Lal̦ In”
it-1-E 527-528
Kõm̦anm̦an
Ilo Raan eo kein Kajuon, ke Anij ear ba, “En meram,” ear jino wõr jidikin meram ibul̦õn kõdo̦ ko meñe meram ejjañin kar lukkuun maroñ rome tok ioon lal̦ in. Alikkar bwe men in ear jidik kõn jidik wal̦o̦k, ãinwõt an juon ri-ukok etan J. W. Watts, ear ba: “Im jidik kõn jidik ear jino wõr meram.” (Jen 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Anij ear kõjepel meram jãn marok, ear n̦aetan meram Raan, im marok Boñ. Men in ej kaalikkar bwe lal̦ in ear erro̦o̦lol ilo ial̦an an ro̦o̦l im rauni al bwe jimattanin lal̦ in, iturear im iturilik, en wõr iien aer meram im marok.—Jen 1:3, 4.
Ilo Raan eo kein Karuo, Anij ear kal̦apl̦o̦k mejatoto eo ilo an kar kõm̦m̦an “bwe en kõjepel dãn ko jãn dãn ko.” Jidikin dãn eo ear pãdwõt ilo lal̦ in, ak aolepen dãn eo ear pãd ijo imejatoto itulõñin lal̦ in, im kar likũt mejatoto ikõtaer. Anij ear likũt etan mejatoto eo Lañ, men in ej m̦õttan lal̦ in, ãinwõt ke dãn ko me kar kõjepeli bwe ren pãd ilõñin mejatoto eo kar jab kaalikkar bwe rej kaapool̦e iju ko ak menin kõm̦anm̦an ko jet ilañ.—Jen 1:6-8; lale EXPANSE.
Ilo Raan eo kein Kajilu, ikijjeen kajoor eo ekabwilõñlõñ an Anij, kar kakobaik dãn ko ioon lal̦ im ear wal̦o̦k ãne em̦õrã, innem Anij ear n̦aetan Lal̦. Im ilo ejja kar raan eo wõt, Anij ear kõm̦m̦an bwe en wõr mour jãn atoms ak men jiniñniñ ko me jejjab maroñ loi, bwe ujooj ko, menin eddek ko, leen wõjke ko ren maroñ eddek, men kein rar jab make jide im wal̦o̦k. Kajjojo iaan men kein jilu remaroñ orl̦o̦k ekkar ñan “wãweer.”—Jen 1:9-13.
it-1-E 528 pãr. 5-8
Kõm̦anm̦an
Eaorõk ñan jel̦ã bwe ilo Jenesis 1:16 (UBS), kar jab kõjerbale naanin Hibru eo ba·raʼʹ, me ej mel̦el̦ein “kõm̦anm̦an.” Bõtab, ilo eoon in kar kõjerbal naanin Hibru eo ʽa·sahʹ, me ej mel̦el̦ein “kõm̦m̦an.” Kõnke al̦, allõñ, im iju ko rej m̦õttan “lañ” eo me ej kõnono kake ilo Jenesis 1:1, alikkar bwe kar kõm̦anm̦an men kein m̦oktal̦o̦k jãn Raan eo kein Keemãn. Ilo raan eo kein keemãn, Anij ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ‘kõm̦m̦ani’ men kein ilo juon wãween rej jal̦tok ñan lal̦ in im ear likũti ilo mejatoto eo itulõñin lal̦ in. Ke kar ba, “Anij ear likũt er imejatoto in lañ, bwe ren letok meram ioon lal̦,” men in ej kaalikkar bwe em̦õj aer kiiõ alikkar ñan lal̦ in, ãinwõt ñe rej pãd ilo mejatoto. Bareinwõt, ear kõm̦m̦ani meram ko ñan kaalikkar kõkal̦l̦en iien ko, ‘iien añõneañ im rak ko, raan ko, im iiõ ko.’—Jen 1:14.
Raan eo kein Kal̦alem kar iien eo ñan kõm̦anm̦an menninmour ko. Anij ear jab kõm̦m̦an bwe en juon wõt menninmour im ej make orl̦o̦k im kõm̦m̦an menninmour ko jet me reoktakl̦o̦k, bõtab ear kõm̦anm̦an elõñ kain menninmour ko ikijjeen kajoor eo an. Baibõl̦ ej ba: “Anij ear kõm̦anm̦an menninmour ko rel̦l̦ap ilo̦jet, im men ko otemjej rej mour im m̦akũtkũt, men ko dãn ko rej kõmour im elõñ, kajjo wãweer, im bao otemjej kajjo wãweer.” Kõn an Anij buñbũruon kõn men kein ear kõm̦anm̦ani, ear kõjeraam̦m̦ani, joñan ear ba bwe ren “orl̦o̦k,” men in ear juon men emaroñ wal̦o̦k, kõnke em̦õj an Anij kõm̦m̦an bwe menninmour kein rekajjo ren maroñ neje ak orl̦o̦k, ekkar ñan “kajjo wãweer.”—Jen 1:20-23.
Ilo Raan eo kein Kajiljino, “Anij ear kõm̦anm̦an kidu in ãne kajjo wãweer, im kidu ko rawiie kajjo wãweer, im men otemjej rej tõbalbal ioon lal̦ kajjo wãweer,” men kein rar em̦m̦an ãinwõt an kar bar em̦m̦an aolep menin kõm̦anm̦an ko an Anij m̦oktal̦o̦k.—Jen 1:24, 25.
Ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k raan eo kein kajiljino, Anij ear kõm̦anm̦an bar juon kain men me ej mour, men in eutiejl̦o̦k jãn menninmour ko, ijoke ettãl̦o̦k jãn enjel̦ ro. Men in me kar kõm̦anm̦ane ej armej, kar kõm̦anm̦ane ilo nemãmeen wõt Anij im wãween wõt e. Meñe Jenesis 1:27 ej kajju kõnono kõn armej ro “m̦aan im kõrã [Anij] ear kõm̦anm̦an er,” bõtab eoon eo ilo Jenesis 2:7-9 me ej ekkejell̦o̦k ñan naan kein ej kwal̦o̦k bwe Jeova Anij ear kõm̦anm̦an armej eo jãn bũñalin lal̦, im ear uuki bo̦tin, innem armej eo ear maroñ emmenono im mour, im kar kõpooj juon pedetaij ak juon jikin eaiboojoj ñan an jokwe ie im m̦õñã ko ñane. Ikijjeen men in, Jeova ear kõjerbal bwidej in lal̦ in ñan kõm̦anm̦an, innem ãlikin an kar kõm̦anm̦an em̦m̦aan eo jãne, Ear kõm̦anm̦an kõrã eo ikijjeen an kar kõjerbal di eo jãn katin Adam. (Jen 2:18-25) Ke kar kõm̦anm̦an kõrã eo, ear kiiõ iio men eo me ej bar juon iaan kain menin kõm̦anm̦an ko an Anij, men in ej jitõñl̦o̦k ñan armej.—Jen 5:1, 2.
Kal̦apl̦o̦k Am̦ Mel̦el̦e
Wãween Am̦ Bõk Tokjãn jãn Ekkatak ko an Jaintiij Ro
Joñan to in an lal̦ in im lañ pãd
Jaintiij ro rej an̦to̦o̦ne im ba bwe enañin 4 bilien iiõ in an lal̦ in pãd, im 13 l̦o̦k ñan 14 bilien iiõ in an men ko ilañ im pel̦aakin pãd. Bõtab, Baibõl̦ ejjab kwal̦o̦k ñããt eo men kein rar jino wal̦o̦k. Ejjel̦o̦k juon eoon ej ba bwe lal̦ in ear wal̦o̦k jejjo to̦ujin iiõ ko remootl̦o̦k. Eoon eo jinointata ilo Baibõl̦ ej ba: “Ilo jinoin Anij ear kõm̦anm̦an lañ im lal̦.” (Jenesis 1:1) Eoon in ekõm̦m̦an bwe jaintiij ro ren l̦õmn̦ak kõn ñããt eo lal̦ in ear jino wal̦o̦k ekkar ñan ekkatak ko aer.
it-2-E 52
Jesus Christ
Ejjab Juon bar ri-Kõm̦anm̦an. Nejin ear bõk kun̦aan ilo jerbal in kõm̦anm̦an, ijoke, men in ejjab kõm̦m̦an bwe en juon bar ri-Kõm̦anm̦an ãinwõt Jemãn. Maroñ eo ñan kõm̦anm̦an ear itok jãn jetõb kwõjarjar eo an Anij, ak kajoor eo an. (Jen 1:2; Sam 33:6) Im kõnke Jeova ej Wũnjãn mour otemjej, aolep menin kõm̦anm̦an ko an, men ko jemaroñ loi im ko jejjab loi, rej m̦uri kõn mour ko aer ñane. (Sam 36:9) Ijello̦kun an juon bar ri-Kõm̦anm̦an, Nejin ear ri-jerbal ak kein jerbal eo el̦ap ri-Kõm̦anm̦an eo Jeova ear kõjerbale. Jesus make ear lel̦o̦k nõbar ñan Anij kõn menin kõm̦anm̦an ko, ãinwõt an bar wal̦o̦k ilo aolep Eoon ko.—Mt 19:4-6; lale CREATION.
Jãnwõde 13-19
KATAK KO RAORÕK JÃN NAANIN ANIJ | JENESIS 3-5
“Men ko Rekabũrom̦õjm̦õj Itok wõt jãn Riab eo Jinointata”
Karõk eo an Jeova Enaaj Jejjet Kũtien
9 Setan Tepil̦ eo ear kõjerbal juon jedpãnit ñan kapo Iv bwe en jab pokake Jemãn ilañ, Jeova. (Riit Jenesis 3:1-5; Rev. 12:9) Setan ear kõl̦l̦apl̦ap ilo an kar ba: “Em̦ool ke Anij ear ba, ‘Kom̦win jab m̦õñã jãn wõjke otemjej ilo jikin kallib eo?’” Ej ãinwõt ñe ekar ba: ‘Kwõn ba kom̦ij jab maroñ kõm̦m̦ane jabdewõt men kom̦ kõn̦aan ke?’ Innem, ekar riab im ba: “Kom̦ jãmin mej otem mej.” Ãlikin an ba men in, ear kajjioñ m̦on̦e Iv bwe en l̦õmn̦ak bwe ejjab aikuj roñjake Anij, ilo an kar ba: “Anij ejel̦ã, bwe ilo raan eo kom̦ij m̦õñã jãne, innem mejãmiro renaaj pel̦l̦o̦k.” Ej ãinwõt ñe Setan ear ba bwe Jeova ejjab kõn̦aan bwe ren m̦õñã jãn leen wõjke eo kõnke el̦aññe renaaj m̦õñã jãne renaaj jel̦ãl̦o̦kjen̦ ãinwõt Anij. Innem, Setan ear riab ilo an kar kallim̦ur im ba: “Kom̦ naaj ãinwõt anij ran̦ kõn ami jel̦ã em̦m̦an im nana.”
w00-E 11/15 25-26
Jemaroñ Katak Jãn Rippãlele ro Jinointata
An kar Iv jerawiwi ear ke juon men me ejjel̦o̦k an maroñ ñan bõbraiki jãn an wal̦o̦k? Ejjab ñan jidik! Pijaikl̦o̦k m̦õk ñe en kar kwe eo. Naan ko an jedpãnit eo rar lukkuun ukote ta ko Anij im Adam rar ba. En kar ewi wãween am̦ eñjake ñe juon armej me kwõjaje kajjien ej n̦aruon juon eo kwõj yokwe im lõke bwe ej riabe eok? Iv en kar em̦m̦akũt ilo bar juon wãween, en kar kwal̦o̦k an lukkuun matõrtõr im illu kõn naan ko, im lukkuun m̦akoko in roñjake. Im ilo m̦ool, wõn jedpãnit eo bwe en itõn kajitũkin an Anij wãnõk im naan ko an l̦eo ippãn? Ñan kwal̦o̦k an kautiej kien eo kõn eo ej bõran baam̦le, Iv en kar kappok naanin kakapilõk m̦okta jãn an kõm̦m̦an jabdewõt kain pepe. Innem jen ke bar ãindein el̦aññe kar letok jet mel̦el̦e ko ñan kõj me rej jum̦ae naanin tõl ko an Anij. Iv ear lõke naan ko an ri-Kapo eo, ear kõn̦aan make lale ta eo em̦m̦an im ta eo enana. El̦ak l̦apl̦o̦k an l̦õmn̦ak kake men eo, el̦apl̦o̦k kõn̦aan eo ippãn. Men in ear kõm̦m̦ane ear juon bõd bwe ekar kaddekl̦o̦k kõn̦aan eo ebõd, ijello̦kun an nãj kar jol̦o̦k jãn l̦õmn̦ak eo an ak kõnnaan kake ippãn bõran baam̦le eo an!—1 Korint 11:3; Jemes 1:14, 15.
Adam ear Eo̦roñ Ainikien Lio Pãleen
Iv ear kõm̦m̦an bwe Adam en kobal̦o̦k ippãn im jerawiwi. Ewi wãween ad maroñ kõmel̦el̦eik etke ear kwal̦o̦k an m̦õjn̦o̦ im kajju eo̦roñ lio pãleen ak ejjel̦o̦k men en̦ ear kõm̦m̦ane? (Jenesis 3:6, 17) Adam ear jelm̦aik juon men me enaaj jelõt an tiljek. Enaaj ke pokake ri-Kõm̦anm̦an eo an, eo me ear lel̦o̦k aolep men ñane ekoba Iv, kõrã eo pãleen me ejitõnbõro ippãn? Adam enaaj ke kõtl̦o̦k bwe Anij en tõle kõn ta eo ear aikuj kiiõ kõm̦m̦ane? Ke ta, en ke kããlõt ñan rejetake kõrã eo pãleen? Adam ear lukkuun jel̦ã bwe men eo kõrã eo ippãn ej kõtmãne bwe enaaj wal̦o̦k ñane ñe e kañe leen wõjke eo, ej juon ettõn̦ak bajjek. Kar kõm̦akũt rijjilõk Paul ñan je naan kein: “Kar jab m̦on̦e Adam, ak kar kanooj m̦on̦e kõrã eo, im ear oktak im juon eo ej rupe kien Anij.” (1 Timote 2:14) Innem, Adam ear kããlõt ñan jum̦ae Jeova. Ear l̦apl̦o̦k an mijak ñe enaaj jako kõrã eo ippãn jãn an tõmak bwe ewõr an Anij maroñ ñan kõm̦adm̦õde apañ eo.
Anij Ej Ke Kaorõk Kõrã Ro?
Anij ear ke ko̦o̦le kõrã ro?
Ear jab. Eo me Anij ear “ko̦o̦le” ej “serpent eo ilo raan ko etto, etan Tepil̦.” (Revelesõn 12:9, UBS; Jenesis 3:14, UBS) Ke Anij ear ba bwe Adam enaaj irooj ioon lio pãleen, ejjab mel̦el̦ein bwe ear ba bwe ekkar ñan an em̦m̦aan kõbboojoj im kajejtokjãn kõrã. (Jenesis 3:16) Anij ear kwal̦o̦k wõt kõn ta ko renaaj wal̦o̦k ñan Adam im Iv kõn aerro kar jerawiwi.
Katak ko Relap Itukaduin Jen Book in Jenesis—I
3:17—Ilo wãwen et eo ear kole ene eo, im mae ñããt? Kole eneo ear melelen bwe jen ien eo mantak jerbal in ekkat enaj bin. Joñan an lap abañ ko jen an kole eneo, ekoba kãliklik im mãr ko, jelet ro nejin Adam bwe Lamech jemen Noah, ear konono kin “iñtan ko an [peir], eo ej itok kin ke Jeova e ar kole eneo.” (Jenesis 5:29) Elikin Ibwijleplep eo, Jehovah ear kajerammõn Noah im ro nejin, im ear kwalok karõk eo An bwe ren kobrak lal. (Jenesis 9:1) Kole eo an Anij ion eneo ear jemlok.—Jenesis 13:10.
it-2-E 186
Metak ilo Iien Kõmmour
Eñtaan ej wal̦o̦k ilo iien kõmmour. Anij ear ba ñan Iv, kõrã eo jinointata, ãlikin an kar jerawiwi kõn ta ko renaaj wal̦o̦k ñane ilo iien an kõmmour. El̦aññe enãj kar pokake wõt, Anij enãj kar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõjeraam̦m̦ane im iien an nãj kar kõmmour en kar juon iien ekam̦õn̦õn̦õ, kõnke “kõjeraam̦m̦an jãn Jeova, ej n̦a m̦weien armej, im ejjab kobaik bũrom̦õj n̦a ippãn.” (JK 10:22) Bõtab kiiõ, ãinwõt ke ekkã an wal̦o̦k, an jab weeppãn ak jejjet an ãnbwin eo jerbal, men in enaaj kõm̦m̦an bwe en emmetaktak. Eñin unin Anij ear ba (enañin aolep iien men ko ej ba bwe enaaj kõm̦m̦ani ej kajejjeti): “Inaaj kanooj koorl̦o̦k am̦ eñtaan ilo am̦ keotak ajri; kwõnaaj keotak nejũm̦ kõn eñtaan.”—Jen 3:16.
Kal̦apl̦o̦k Am̦ Mel̦el̦e
it-2-E 192 pãr. 5
Lemek
Naan ko Lemek ear kini ñan kõrã ro pãleen (Jen 4:23, 24) rej kaalikkar joñan an kar l̦ap lãj ilo tõre ko an. Naan ko Lemek ear kini rej ba: “Kom̦win roñjake ainikiõ, lim̦arã pãleen Lemek, kom̦win eo̦roñ aõ kõnono, bwe iar m̦an juon armej kõn an kakinejnej eõ, im juon likao kõn an deñõt eõ. El̦aññe enaaj wõr idenon̦e kõn Kein jiljilimjuon alen, em̦ool enaaj wõr idenon̦e kõn Lemek jiljilimjuonñoul im jiljilimjuon alen.” Ealikkar bwe Lemek ej jojomare e make ilo an lem̦aantak keej in an ñan kaalikkar bwe ear jab itõn m̦an armej eo ãinwõt kar Kein. Lemek ej ba bwe ilo an kar kajjioñ kõjparok e make, ear m̦ane l̦eo ear deñõte im kakinejneje. Innem, naan kein an rej kaalikkar an eowar bwe en bõk kõjparok jãn jabdewõt eo ekõn̦aan m̦ane kõn an kar m̦an l̦eo me ekar itõn m̦ane e.
it-1-E 338 pãr. 2
Bũl̦aajpiim
Ilo iien eo m̦okta jãn ibwijleplep eo ilo raan ko an Inosh, armej rar jino “kũr etan Jeova,” ijoke, emaroñ kar jab ilo juon wãween ejim̦we im ekkar, jejel̦ã men in kõnke m̦oktal̦o̦k ejjel̦o̦k pere Ebel ear kõnono ippãn Anij im kũri kõn ãt in eokkwõjarjar. (Jen 4:26; Hi 11:4) Innem, el̦aññe ear ãindein ãinwõt an jet rimmãlõtlõt kwal̦o̦k kake bwe wãween aer kar kũr etan Anij ear bõd im rar kõjerbale etan Jeova ñan armej ak ekjab ko, wãween in rar kõm̦m̦ane ej kaalikkar bwe rar bũl̦aajpiim.—Lale ENOSH, ENOS.
Jãnwõde 20-26
KATAK KO RAORÕK JÃN NAANIN ANIJ | JENESIS 6-8
“Ãindein Ear Kõm̦m̦ane”
Anõke Joñak eo an Noa, Daniel, im Job kõn Aer kar Kwal̦o̦k Tõmak im Pokake
4 Wãween ko reppen Noa ear iiooni. Ilo kar iien eo Inok, l̦al̦l̦ap eo jim̦m̦aan jemãn Noa ear mour, armej ro rar kõm̦m̦ani men ko renana. Joñan, rar ba ‘naan ko rettoon’ im renana n̦ae Jeova. (Jud 14, 15, UBS) Bareinwõt, ear l̦apl̦o̦k an armej ro lãj. Ilo tõre ko an Noa, ‘lal̦ ear obrak kõn kowadoñ’ im lãj. Jet iaan enjel̦ ro rar ukot m̦õraer ñan armej im pãleek jet iaan kõrã ro im rar keotak riineea ro rar lãj im nana. (Jen. 6:2-4, 11, 12) Bõtab, Noa ear lukkuun oktak jãn armej ro ilo kar tõre eo an. Baibõl̦ ej ba bwe ‘ear lo jouj im̦aan mejãn Jeova. . . . im ejim̦we ilo epepen eo an; im Noa ear etetal ippãn Anij.’—Jen. 6:8, 9.
Ear “Etetal Ippãn Anij”
Ear bõk joñan in 40 l̦o̦k ñan 50 iiõ in aer kar kalõk wa eo. Kar aikuj jek wõjke ko im ainil̦o̦k ñan jikin ekkal eo bwe ren kõjerbali ñan kalõk wa eo. Utiejen wa eo kar jilu teek im ear lõñ ruum̦ ilowaan im juon kõjãm. Ekar wõr wũntõ itõrerein wa eo im rar jaad l̦olõñ. Im rar kõm̦m̦ane bwe en maroñ pidodo an wõtlo̦k dãn jãn ioon wa eo ñe ej wõt.—Jenesis 6:14-16.
Kijenmej im Ettõr ilo Iãekwõj Eo
13 Ta eo ear jipañ ri karejar ro an Jeova ñan kijenmej ilo iãekwõj eo im kajem̦l̦o̦ke? Jen lale ta eo Paul ear je kõn Noa. (Riit Hibru 11:7.) Noa ejañin kar lo juon ibwijleplep me ear ko̦kkure aolep armej im menin mour. (Jenesis 6:17) Ejañin kar wal̦o̦k juon ibwijleplep m̦okta. Bõtab, Noa ear jab l̦õmn̦ak bwe men in eban wal̦o̦k ñan jidik. Etke? Ear tõmak bwe men otemjej Jeova ej ba enaaj kajejjeti. Innem, Noa ear jab l̦õmn̦ak bwe ekanooj pen ñan pokake Jeova. Ear kõm̦m̦ane aolep men ko Jeova ear jiroñe bwe en kõm̦m̦ani. Baibõl̦ ej ba: “Men otemjej Anij ej jiroñ e, ãindein ear kõm̦m̦ane.” (Jenesis 6:22) Elõñ men ko Noa ear aikuj kõm̦m̦ani. Ear aikuj jek wa eo im ainitok menin mour ko, kab kakon̦kon̦ m̦õñã ñan baam̦le eo an im menin mour ko. Ejjab men in wõt ak ear aikuj kakkõl armej ro kõn ibwijleplep eo. Im ear aikuj jipañ lio pãleen im l̦õm̦aro nejin kab lim̦aro pãleer bwe en kajoor wõt tõmak eo aer ilo Jeova. Ejjab aolep iien ear pidodo ñan an Noa kõm̦m̦ani aolep men ko Jeova ear kakien e bwe en kõm̦m̦ani. Ak ear tõmak wõt ilo Jeova im kijenmej ilo jerbal eo ear aikuj kõm̦m̦ane. Tokjãn men in, Jeova ear lo̦mo̦o̦ren e im baam̦le eo an im ear lel̦o̦k ñan er elõñ jeraam̦m̦an ko.
Kal̦apl̦o̦k Am̦ Mel̦el̦e
Katak ko Relap Itukaduin Jen Book in Jenesis—I
7:2—Ta eo rar kajerbale einwõt bedbed eo ñan kalikar oktak eo ikõtan men in mour ko rerreo im ko rejjab erreo? Bedbed eo ñan kalikar oktak eo ikõtair kar jitõñlok ñan men in katok ko ilo kabuñ im jab ñan ta eo rar maroñ mõñã im jab mõñã. Kanniekin men in mour kar jab mõttan mõñã ko kijen armij mokta jen ien Ibwijleplep eo. Kien ko ikijen mõñã ko rerreo im jab erreo ear walok elikin an Kien ko an Moses walok, im ear jemlok ilo ien eo Kien eo ear jemlok. (Jerbal 10:9-16; Dri Epesõs 2:15) Alikar bwe, Noah ear jelã kin ta eo ear emõn ñan katok ilo kabuñ eo an Jehovah. Ilo ien eo wõt ear to jen wa eo, ear jino “kalek juõn lokatok ñõn Jeova, im e ar bõk kiru otemjej rereo, im jen bao otemjej rereo, im e ar katok kijeek kake ion lokatok eo.”—Jenesis 8:20.
Katak ko Relap Itukaduin Jen Book in Jenesis—I
7:11—Den ko rar kõmman Ibwijleplep eo rar itok jen ia? Ilo ien ak “ran” in kõmanman eo kein karuo, ke “mejatoto” eo itulañin lal, kar wõr “dren ko iomin mejatoto jen dren ko rej ber ion mejatoto” eo. (Jenesis 1:6, 7) Den ko “iomin” kar den ko rar bed kajeeded ion lal. Den ko “ion mejatoto” kar juõn joñan elap in den ko einwõt malawi ear ekkãke ilañin lal eo, im ejaak “un ko unin ikjit.” Den kein rar tortok ion lal ilo ra eo an Noah.
Jãnwõde 27–Pãpode 2
KATAK KO RAORÕK JÃN NAANIN ANIJ | JENESIS 9-11
“Aolepen Lal̦ Kõnono Wõt Juon”
it-1-E 239
Babil̦on El̦ap
Kõm̦m̦an ko an Babil̦on eo Etto. Ke rar kajutak Babil̦on ilo jikin eo etan Shainar, ilo ejja tõre eo wõt rar kõn̦aan kalõk M̦weo Eutiej etan Bebel. (Jen 11:2-9) Unin aer kar kõn̦aan kalõke im kõm̦m̦an bwe en buñbuñ, ejjab bwe ren kaiboojoj etan Anij, ak bwe ren ‘kabuñbuñ etaer’ make. Kar lo bwe ekar wõr im̦õn kweilo̦k kein reutiej (ziggurat towers) ilo kar Babil̦on eo etto me em̦õj an jorrããn, im ejjab ilo ijin wõt ak kar bar lo bwe ear wõr ilo jikin ko jet ilo Mesopotemia. Men in emaroñ kar kam̦ool bwe m̦weo eutiej ear juon jikin kabuñ, jekdo̦o̦n ewi wãween ak jekjekin kar jikin in. An kar Jeova Anij em̦m̦akũt im kabõjrak aer kalõk im̦õn kweilo̦k in ej kaalikkar an dike bwe ej pedpedin kabuñ eo eriab. Innem ãt eo ilo kajin Hibru kar kõjerbale ñan jikin in, Bebel, mel̦el̦ein “Pok,” ãt eo me kar kõjerbale ilo kajin Sumer ej (Ka-dingir-ra) im ãt eo ñan kajin Akkad ej (Bab-ilu), aolepeer mel̦el̦ein “Wõrwõr an Anij.” Ijoke, ro me rar jokwe ilo kar jikin kweilo̦k eo rar ukotel̦o̦k etan m̦weo eutiej ñan kajjioñ bõbrae lukkuun unleplepin m̦weo, bõtab em̦ ko jet reutiej ak ko me rej pinej tarrin m̦weo eutiej rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jutak kake jikin eo kõn kabuñ.
it-2-E 202 pãr. 2
Kajin
Bwebwenato eo ilo bokin Jenesis ej kwal̦o̦k kõn an jet iaan ro jãn baam̦le eo an ro rar el̦l̦ã jãn ibwijleplep eo bõrokuk ippãn doon ñan kõm̦m̦ane juon jerbal me ej jum̦aik karõk eo an Anij me ear jiroñl̦o̦k Noa im l̦õm̦aro nejin kake. (Jen 9:1) Ijello̦kun aer kar jeplõklõk im “koobrak lal̦,” rar pepe ñan pãdwõt ippãn doon ãinwõt juon kumi in armej, im pepe ñan mour im jokwe wõt ilo jikin eo kar n̦aetan Shainar ilo Mesopotemia. Alikkar bwe rar bar kõm̦m̦an bwe jikin in en jikin aer kabuñ im ewõr juon im̦õn kabuñ eutiej ie.—Jen 11:2-4.
it-2-E 202 pãr. 3
Kajin
Anij eo Ekajoor Bõtata ear kõm̦m̦an bwe jerbal eo ejjab jim̦we ak me rar wel̦o̦k im kõm̦m̦ane en bõjrak ikijjeen an kar ko̦kkure aer jerbal ippãn doon, ilo an kar pukwõj kajin eo aer. Men in ear kõm̦m̦an bwe ren jab maroñ kõm̦m̦ane jerbal eo aer, im ear tõll̦o̦k er ñan jeplõklõk ipel̦aakin lal̦ in. Kõn an oktak kajin ko aer jãn doon, men in ear kõm̦m̦an bwe en karum̦wijl̦o̦k an wõnm̦aanl̦o̦k karõk ko rebõd me rej n̦ae karõk eo an Anij. Bareinwõt, enaaj kadikl̦o̦k maroñ eo ippãn armej ñan kakobaik mãlõtlõt ko aer im maroñ ko aer jãn doon me enãj kõm̦m̦an bwe ren bõk maroñ ko reutiejl̦o̦k, im men in enaaj bar kõm̦m̦an bwe en pen aer kõjerbal jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko aer jãn doon ãinwõt ke eoktak kajin ko aer—jel̦ãl̦o̦kjen̦ in, ejjab jãn Anij, ak ej itok jãn jel̦ã im imminene ko aer im mãlõtlõt ko an armej. (Keidi Ekl 7:29; Dt 32:5.) Innem, meñe men in ekõm̦m̦an bwe en pen ñan doulul in armej, bõtab an oktak kajin ko aer jãn doon ej juon men em̦m̦an ñan armej kõnke ej karum̦wijl̦o̦k an wal̦o̦k jerbal ko rekauwõtata im kõttõpar ko rekabũrom̦õjm̦õj. (Jen 11:5-9; keidi Ais 8:9, 10.) Jabdewõt eo enãj kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ ippãn make kõn jet iaan men ko armej rar maroñ katõpraki ilo raan kein, men kein rar itok jãn jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko an armej im jãn an bõd aer kõjerbal maroñ ko aer, men in ej kaalikkar bwe eto wõt ke Anij ear lo men in l̦o̦k im̦aan, ear lo bwe enaaj l̦apl̦o̦k an wal̦o̦k ñe en kar kõtl̦o̦k bwe armej ro ren wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kalõke Bebel.
it-2-E 472
Aelõñ ko
Armej rej ettol̦o̦k jãn doon kõn an pen aer mel̦el̦e an doon kõnono, kajjojo kajin rej ejaak aer make m̦anit, kapeel, imminene, kadkad ko kadkadier, im kabuñ, kajjojo iaaer ekajjo wãween aer kõm̦m̦an jabdewõt men jãn doon. (Lv 18:3) Armej rej ettol̦o̦k jãn Anij kõnke elõñ armej rej ãeik elõñ kain ekjab ko ekkar ñan ino̦ñ in anij ko aer.—Dt 12:30, UBS; 2Kñ 17:29, 33.
Kal̦apl̦o̦k Am̦ Mel̦el̦e
it-1-E 1023 pãr. 4
Ham
Ejjel̦o̦k pere bwe emaroñ kar Kenan eo ear kõm̦m̦ane bõd eo kõn men eo ear wal̦o̦k, im eo jemãn Ham ear likjab in kajim̦we e. Bõtab Noa, kar kõm̦akũti bwe en kwal̦o̦k kanaan eo, ear loe bwe m̦anit eo enana ippãn Ham, emaroñ kar wõr ippãn Kenan l̦eo nejin, im ro ineen Kenan renaaj jolõte men in. Ear jejjet kũtien jidikin kanaan in ke ri-Israel ro me rej itok jãn bwij eo an Shem rar bõk anjo̦ ioon ri-Kenan ro. Ro me rar jab jorrããn (ñan waanjoñak, ri-Gibeon ro [Jos 9]) rar ri-kõm̦akoko ñan ri-Israel ro. Jibukwi iiõ ko tokãlik, jorrããn eo kar kanaan kake ear l̦apl̦o̦k an jejjet kũtien ke ro ineen Kenan l̦eo nejin Ham rar pãd ium̦win pein lal̦ ko rekajoor me rej itok jãn Jepet ãinwõt Medo-Põrsia, Grik, im Rom.
it-2-E 503
Nimrod
Jinoin an jutak aelõñ eo an Nimrod ear jutak kõn jikin kein ãinwõt Bebel, Irek, Akkad, im Kalne, aolep jikin kein rar pãd ilo Shainar. (Jen 10:10) Kõn men in, alikkar bwe e eo ear tõl bwe ren jino kalõk m̦weo eutiej etan Bebel. Naan kein rej bareinwõt errã ippãn l̦õmn̦ak eo an ri-Ju ro. Josephus ear je: “Jidik kõn jidik [Nimrod] ear kõm̦m̦an bwe en nanal̦o̦k wãween ko rej wal̦o̦k, ear l̦õmn̦ak bwe wãween eo wõt ñan jol̦o̦k an armej ro mijak Anij ej ikijjeen an kõm̦m̦an bwe en jab bõjrak aer atartar ioon kajoor eo an. Ear kwal̦o̦k naanin kaamijak ko bwe enaaj bõktok idenon̦e n̦ae Anij ñe Enaaj bar kõm̦m̦an bwe lal̦ in en ibwijleplep; im bwe enaaj kalõk juon em̦ elukkuun utiej ñan joñan eo me dãn ejjab maroñ tõpare im bwe enaaj idenon̦e kõn ro jim̦m̦aer. Armej ro rar lukkuun pojakin l̦oore naan kein an [Nimrod], rar watõk bwe rej ri-kõm̦akoko ilo aer kõttãik er ñan Anij, kõn men in rar jino kalõke m̦weo eutiej . . . im m̦weo ear m̦õkaj an wanlõñl̦o̦k ñan joñan eo ejjel̦o̦k ad kõtmãne kake.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).