“Kõmij Aikuj Pokake Anij Ãinwõt Juon Ri-Tõl”

1-3. (1) Etke kar bõkl̦o̦k rijjilõk ro ñan im̦aan Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro, im ta lukkuun kajjitõk eo eaorõktata? (2) Etke jej lukkuun itoklimo kõn wãween an kar rijjilõk ro em̦m̦akũt?

EJ KAB baj l̦apl̦o̦k wõt an ri-ekajet ro an Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro illu! Em̦õj n̦aruon rijjilõk ro an Jesus im kiiõ rej jutak im̦aan Im̦õn Ekajet in El̦ap. Ta unin aer kar n̦arueer? Bũrij l̦apl̦ap eo etan Joseph Keiapas, im eo me ej bũrejtõn ñan Im̦õn Ekajet in, ej illu ilo an ba ñan er: “Kõmar lukkuun jiroñ kom̦ bwe kom̦win jab bar katakin armej ro kõn ãt in.” Joñan an illu bũrejtõn in, ejjab kõn̦aan ba ãt in Jesus ñan jidik. Innem ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ba, “em̦õj ami koobrak aolepen Jerusalem kõn katak ko ami, im kom̦ij kate kom̦ ñan n̦aruem kõn bõtõktõkin em̦m̦aan in.” (Jrb. 5:28) Ennaan eo jãn Im̦õn Ekajet eo El̦ap elukkuun alikkar: Bõjrak jãn ami kwal̦o̦k naan, bwe ñe kom̦ij jab, kom̦ naaj bõk kaje!

² Ewi wãween an naaj rijjilõk rein em̦m̦akũt? Kakien eo ñan aer kwal̦o̦k naan ej itok jãn Jesus, eo me Anij ear lel̦o̦k kajoor im maroñ ñane. (Matu 28:18-20) Rijjilõk ro renaaj ke kõtl̦o̦k bwe mijak armej en kõm̦m̦an bwe ren bõjrak jãn aer kwal̦o̦k naan? Ak renaaj ke peran im jutak pen im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan? Ak lukkuun kajjitõk eo eaorõktata in ej: Renaaj pokake Anij ke ak armej? Ilo an kar jab jenliklik, rijjilõk Piter ear kõnono ilo etan aolep rijjilõk ro ilo juon wãween elukkuun peran.

³ Ãinwõt Kũrjin ro rem̦ool, kõj bareinwõt jej bar itoklimo kõn wãween an kar rijjilõk ro em̦m̦akũt ñan naanin kaamijak ko jãn Im̦õn Ekajet eo an ri-Ju ro. Kakien eo ñan kwal̦o̦k naan ej bar jerbal ñan kõj rainin. Im ilo ad kõm̦m̦ane jerbal in me ej itok jãn Anij, kõj bareinwõt jemaroñ iioon ijjiped im menin kaeñtaan ko. (Matu 10:22) Ri-jum̦ae ro remaroñ kajjioñ kõm̦m̦an bwe en pen ad kõm̦m̦ane jerbal in ak remaroñ kajjioñ kabõjrak jerbal in. Ta eo jenaaj kõm̦m̦ane? Eokwe, jemaroñ bõk tokjãn ñe jenaaj l̦õmn̦ak kõn ta eo ear jipañ rijjilõk ro bwe ren lukkuun peran im ta eo ear wal̦o̦k ke rar jutak im̦aan Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro.a

“Enjel̦ eo an Jeova ear Kõpel̦l̦o̦k Kõjãm Ko” (Jerbal 5:12-21a)

4, 5. Etke elukkuun l̦ap an Keiapas im Saddusi ro “ebbanban”?

⁴ Keememej bwe ilo iien eo kein kajuon in aer kar jiroñ Piter im Jon bwe ren bõjrak jãn aer kwal̦o̦k naan, rar uwaak im ba: “Kõmij jab maroñ bõjrak jãn am kõnono kõn men ko kõmar loi im roñ.” (Jrb. 4:20) Ãlikin kar iien ekajet eo aer jinointata ilo Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro, Piter im Jon im rijjilõk ro jet rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan ilo tampel̦ eo. Rijjilõk ro rar kõm̦m̦ani menin kabwilõñlõñ ko, ãinwõt kõmour ro renañinmej im kajutakl̦o̦k tim̦on̦ ro. Rar kõm̦m̦ane men in ilo “Ettõñaak eo an Solomon,” juon jikin ekilep iturearin tampel̦ eo, ijo me elõñ ri-Ju ro ekkã aer koba ippãn doon ie. Armej ro rar bar mour jãn nañinmej ko aer kõn annañin Piter! Elõñ iaan armej ro me rar mour jãn nañinmej ko aer rar eo̦roñ im em̦m̦akũt ñan ennaan eo em̦m̦an. Kõn wõt men in, “ear lõñl̦o̦k wõt oran ro rar tõmak ilo Irooj, kõrã im em̦m̦aan jim̦or.”—Jrb. 5:12-15.

⁵ Keiapas im Saddusi ro, kumi in kabuñ eo Keiapas ej pãd ie, ear “l̦ap aer ebbanban” im rekar kalbuuji rijjilõk ro. (Jrb. 5:17, 18) Etke Saddusi ro rar lukkuun illu? Rijjilõk ro rar katakin bwe em̦õj an Jesus kar jerkakpeje, bõtab Saddusi ro rar jab tõmak ilo jerkakpeje eo. Rijjilõk ro rekar ba bwe wãween eo wõt bwe armej ro ren maroñ bõk lo̦mo̦o̦r ej ikijjeen aer likũt aer tõmak ilo Jesus, bõtab Saddusi ro rar mijak bwe kien eo an Rom enaaj kajeik er el̦aññe armej ro rej tõmak ilo Jesus ãinwõt ri-Tõl eo aer. (Jon 11:48) Eñin unin Saddusi ro rar kõn̦aan kabõjrak rijjilõk ro jãn aer kwal̦o̦k naan!

6. Wõn ro rainin rej jum̦ae ri-karejar ro an Jeova, im etke jejjab aikuj bwilõñ kõn men in?

⁶ Bareinwõt, ri-tõlin kabuñ ko rej ro me el̦apl̦o̦k aer jum̦ae ri-karejar ro an Jeova rainin. Ekkã an armej rein kajjioñ kõjerbale kajoor im maroñ ko aer ilo kien im nuuj ko ñan kabõjrak jerbalin kwal̦o̦k naan eo ad. Jej aikuj ke bwilõñ kõn men in? Jaab. Ennaan eo ad ej jipañ armej ro ñan mel̦el̦e bwe men ko ri-tõlin kabuñ ko rej katakin kaki rejjab m̦ool. Ñe armej ro em̦m̦an bũrueer rej katak im tõmak katak ko rem̦ool ilo Baibõl̦, kiiõ rej rõl̦o̦k jãn tõmak ko rebõd im m̦anit ko an kabuñ ko. (Jon 8:32) Eñin unin ennaan eo ad ej kõm̦m̦an bwe ri-tõlin kabuñ ko ren dike kõj im matõrtõr im kaeñtaan kõj.

7, 8. Ewi wãween an kar naanin tõl eo an enjel̦ eo jelõt rijjilõk ro, im kajjitõk ta eo jej aikuj kajjitõk ippãd make?

⁷ Ilo aer kar kõttar iien ekajet eo aer ilo im̦õn kalbuuj eo, rijjilõk ro remaroñ kar l̦õmn̦ak el̦aññe renaaj eñtaan im mej kõn wõt tõmak eo aer. (Matu 24:9) Bõtab ilo kar boñõn eo, juon men ekabwilõñlõñ ear wal̦o̦k—“enjel̦ eo an Jeova ear kõpel̦l̦o̦k kõjãm ko ilo jikin kalbuuj eo.”b (Jrb. 5:19) Enjel̦ eo ear lel̦o̦k ñan er juon naanin tõl: “Kom̦win etal ñan tampel̦ en̦ im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k . . . kõn ennaan eo.” (Jrb. 5:20) Ejjel̦o̦k pere bwe naanin tõl in ear lukkuun kõkajoor rijjilõk ro bwe ejim̦we men eo rar kõm̦m̦ane. Naan ko an enjel̦ eo emaroñ bareinwõt kõkajoor er ñan jutak wõt pen jekdo̦o̦n ta. Innem kõn an kar lukkuun kajoor tõmak eo aer im kõn aer kar peran, rijjilõk ro rar “del̦o̦ñel̦o̦k tampel̦ eo ke ej joraantak im jino katakin armej ro.”—Jrb. 5:21.

⁸ Kõj kajjojo jej aikuj kajjitõk ippãd make, ‘Enaaj ke wõr ippa tõmak im peran eo ij aikuji ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan ium̦win ejja wãween kein wõt reppen?’ Jemaroñ bõk kõkajoor ilo ad jel̦ã bwe enjel̦ ro rej rejetake kõj ilo ad kõm̦m̦ane jerbal eo eaorõk ñan kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo an Anij ilo juon wãween elõt.​—Jrb. 28:23; Rev. 14:6, 7.

“Kõmij Aikuj Pokake Anij im Jab Armej” (Jerbal 5:21b-33)

9-11. Ewi wãween an kar rijjilõk ro em̦m̦akũt ke kar kakien er ñan bõjrak jãn aer kwal̦o̦k naan, im ewi wãween aer kar likũt juon joñak em̦m̦an ñan Kũrjin ro rainin?

⁹ Keiapas im ri-ekajet ro jet ilo Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro rar kiiõ pojak ñan aer lel̦o̦k kaje eo an rijjilõk ro. Ilo aer kar jab jel̦ã ta eo ear wal̦o̦k ilo im̦õn kalbuuj eo, ro ilo im̦õn ekajet eo rar jilkinl̦o̦k ri-waj ro bwe ren bõktok er. Baj pijaikl̦o̦k m̦õk an ri-waj ro lukkuun bwilõñ ke rar loe bwe ejako ri-kalbuuj ro meñe ear l̦ak kõjãm ko im “ri-waj ran̦ rej jutak inabõjin kõjãm kan̦.” (Jrb. 5:23) Ejjabto kapen eo an tampel̦ eo ear jel̦ã bwe rijjilõk ro rar bar jepl̦aak ñan tampel̦ eo im kwal̦o̦k naan kõn Jesus Christ—ejja jerbal eo wõt rar pãd ilo kalbuuj kake! Kapen eo im ri-waj ro an rar m̦õkaj im etal ñan tampel̦ eo im aini ri-kalbuuj ro ippãn doon im bõkl̦o̦k er ñan Im̦õn Ekajet eo.

¹⁰ Ãinwõt kar kõmel̦el̦eiki ilo jinoin katak in, ri-tõlin kabuñ kein me rar lukkuun illu rar lukkuun kaalikkar ñan rijjilõk ro bwe rej aikuj bõjrak jãn aer kwal̦o̦k naan. Ewi wãween an kar rijjilõk ro em̦m̦akũt ke rar kajjioñ kabõjrak er? Rijjilõk Piter ear kõnono ilo etan aolep rijjilõk ro ilo peran ke ear uwaak im ba: “Kõmij aikuj pokake Anij ãinwõt juon ri-tõl im jab armej.” (Jrb. 5:29, ftn.) Rijjilõk ro rar kõm̦m̦ane juon joñak em̦m̦an ñan aolep Kũrjin ro rem̦ool tok ñan raan kein. Meñe Anij ej jiroñ kõj bwe jen pokake ri-utiej ro ilo kien, ak ejjel̦o̦k aer maroñ ñan kabõjrak kõj jãn ad kõm̦anm̦an ankilaan Anij. Innem ilo raan kein ad, el̦aññe “ri-utiej ro” ilo kien rej kajjioñ kabõjrak jerbalin kwal̦o̦k naan eo ad, jeban bõjrak jãn ad pokake kakien eo an Anij ñan kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an. (Rom 13:1) Ijello̦kun ad bõjrak, jenaaj pukot wãween ko remãlõtlõt ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo an Anij ilo wãween eo elõt.

¹¹ Ri-ekajet ro rar lukkuun illu ippãn rijjilõk ro kõn aer kar uwaak ilo peran. Kõn men in, rar jek ippãer make ñan “m̦an rijjilõk ro.” (Jrb. 5:33) Rijjilõk ro remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe renaaj m̦an er ñan mej, bõtab Jeova ear jipañ er ilo juon wãween ekabwilõñlõñ!

“Kom̦ Ban Anjo̦ Ioer” (Jerbal 5:34-42)

12, 13. (1) Ta naanin tõl ko Gameliel ear lel̦o̦k ñan ri-jerbal ro m̦õttan, im ta eo rar kõm̦m̦ane? (2) Ewi wãween an Jeova maroñ em̦m̦akũt ikijjeen armej ro an rainin, im ta ko jemaroñ lukkuun jel̦ã kaki el̦aññe Jeova ej kõtl̦o̦k bwe jen “eñtaan kõn wõt men ko rewãnõk”?

¹² Gameliel, “juon ri-Kaki in Kien eo im el̦ap an aolep armej kautieje,” ear jojomare rijjilõk ro.c Emaroñ kar lukkuun l̦ap an ri-jerbal ro m̦õttan Gameliel kautieje kõnke ear jino tõl im ba bwe “ren kadiwõj rijjilõk ro ium̦win jidik iien.” (Jrb. 5:34) Gameliel ear kõnono kõn iien ko me jet kumi in armej ro rar jum̦ae ri-Rom ro. Ear kwal̦o̦k bwe ke ear mej ri-tol̦ ro an kumi kein, em̦õkaj an armej rein bõjrak jãn aer jum̦ae. Kõn men in, ear rõjañ ri-ekajet ro bwe ren kijenmej jidik ippãn rijjilõk ro im jab kabõjrak er, el̦aptata kõnke ri-Tol̦ eo aer, Jesus, ej kab mej. Kõmel̦el̦e ko an Gameliel rar lukkuun karreelel ilo an kar ba: “Kom̦win jab kõm̦m̦an jabdewõt ñan l̦õm̦arein, bõtab kom̦win karõl̦o̦k er, kõnke ñe karõk in ak jerbal in ej jãn armej, innem enaaj jako. Bõtab el̦aññe ej jãn Anij, kom̦ ban anjo̦ ioer. Ejjab men in wõt, ak bõlen kom̦ naaj oktak im jum̦aik Anij.” (Jrb. 5:38, 39) Ri-ekajet ro rar roñjake im l̦oore naan ko an. Meñe ãindein, ak rar deñl̦o̦ke rijjilõk ro im jiroñ er bwe ren “bõjrak jãn aer kõnono ilo etan Jesus.”—Jrb. 5:40.

¹³ Rainin, Jeova emaroñ bareinwõt kõjerbal em̦m̦aan ro ewõr aer maroñ im reutiej ãinwõt Gameliel ñan jipañ armej ro An. (JK. 21:1) Jeova emaroñ kõjerbal jetõb kwõjarjar eo an ñan kõm̦akũt ri-tõl ro rekajoor, ri-ekajet ro, ak ri-kien ro bwe ren maroñ kõm̦m̦an ekkar ñan ankilaan. (Nih. 2:4-8) Bõtab el̦aññe ej kõtl̦o̦k bwe jen “eñtaan kõn wõt men ko rewãnõk,” innem ewõr ruo men ko jemaroñ lukkuun jel̦ã kaki. (1 Pit. 3:14) Men eo kein kajuon ej bwe Anij emaroñ letok ñan kõj maroñ eo ñan kijenmej. (1 Kor. 10:13) Men eo kein karuo ej bwe ri-jum̦ae ro ad ‘reban anjo̦ ioon’ jerbal eo an Anij.​—Ais. 54:17.

14, 15. (1) Ewi wãween an kar rijjilõk ro em̦m̦akũt ãlikin aer kar deñl̦o̦k er, im etke? (2) Kwal̦o̦k juon bwebwenato me ej kwal̦o̦k bwe armej ro an Jeova remaroñ kijenmej kõn lañlõñ.

¹⁴ Ãlikin aer kar deñl̦o̦ke rijjilõk ro, men in ear ke kam̦õjn̦o̦ikl̦o̦k er im kabbweer er? Eokwe, ear jab ñan jidik! Ilo m̦ool rar “diwõjl̦o̦k jãn ippãn ro uwaan Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju, bõtab rar m̦õn̦õn̦õ.” (Jrb. 5:41) Etke rar “m̦õn̦õn̦õ”? Alikkar bwe ejjab kõnke rar metak kõn aer kar deñl̦o̦ke er. Ak rar m̦õn̦õn̦õ kõnke rar jel̦ã bwe em̦õj kaeñtaan er kõn aer dãpij wõt aer tiljek ñan Jeova im kõn aer l̦oore jenkwan neen Jesus.​—Matu 5:11, 12.

¹⁵ Ãinwõt em̦m̦aan ro jeid im jatid ilo tõre ko an rijjilõk ro, jej lo lañlõñ ilo ad kijenmej ñe rej kaeñtaan kõj kõn ennaan eo em̦m̦an. (1 Pit. 4:12-14) Alikkar bwe jejjab kõn̦aan bwe ro jet ren kaamijak, kaeñtaan, ak kalbuuji kõj. Bõtab jej lo lañlõñ im jubũruod ñe jej dãpij wõt ad tiljek ñan Jeova. Ñan waanjoñak l̦õmn̦ak m̦õk kõn joñak eo an Henryk Dornik, eo me ear eñtaan ium̦win elõñ iiõ ko ium̦win kien ko renana. Ear keememej bwe ilo kar O̦kwõj 1944 eo, ri-utiej ro ilo kien rar pepe in jilkinl̦o̦k e im l̦eo jein ñan juon jikin kalbuuj. Ri-jum̦ae ro rar ba: “Jelukkuun ban kareel er bwe ren kõm̦m̦an jabdewõt. Aer jel̦ã bwe remaroñ mej kõn tõmak eo aer ej kõm̦m̦an bwe ren lañlõñ.” Jeid im jatid Dornik ear kõmel̦el̦e im ba: “Meñe iar jab kõn̦aan mej, bõtab aõ kar eñtaan kõn peran im aõ kar kate eõ ñan dãpij wõt aõ tiljek ñan Jeova ej men eo ear bõktok lañlõñ ñan ña.”—Jem. 1:2-4.

16. Ewi wãween an kar rijjilõk ro kwal̦o̦k bwe rar jek ippãer make bwe en lõt aer kwal̦o̦k naan, im ewi wãween ad maroñ anõke wãween an kar rijjilõk ro kwal̦o̦k naan?

¹⁶ Rijjilõk ro rar m̦õkaj im kajju bar jinoe jerbal in kwal̦o̦k naan eo aer. Ilo peran, rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt “raan otemjej . . . ilo aer katakin im kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Christ, Jesus, ilo tampel̦ eo im jãn em̦ ñan em̦.”d (Jrb. 5:42) Ri-kwal̦o̦k naan rein rekijejeto rar lukkuun jek ippãer make bwe en lõt aer kwal̦o̦k naan. Rar bõkl̦o̦k ennaan eo ñan m̦õko im̦õn armej, ãinwõt an kar Jesus ba bwe ren kõm̦m̦ane. (Matu 10:7, 11-14) Ejjel̦o̦k pere bwe eñin wãween eo rar kõm̦m̦ane ñan koobrak aolepen Jerusalem kõn katak ko aer. Rainin, Ri-Kõnnaan ro an Jeova rebuñbuñ kõn aer l̦oore wãween an kar rijjilõk ro kwal̦o̦k naan. Ilo ad kajjioñ lol̦o̦k kajjojo m̦õko im̦õn armej ro ilo teretore ko ad, jej bar lukkuun kaalikkar bwe jekõn̦aan bwe en lõt ad kwal̦o̦k naan, im lel̦o̦k juon iien epel̦l̦o̦k ñan aolep armej ñan aer maroñ roñ kõn ennaan eo em̦m̦an. Jeova ej ke kõjeraam̦m̦an jerbalin em̦ ñan em̦ eo ad? Aet, ej kõjeraam̦m̦ane! Elõñ milien armej ro em̦õj aer em̦m̦akũt ñan ennaan eo kõn Aelõñ eo ilo raan kein ãliktata, im elõñ armej rar jino roñ kõn ennaan eo em̦m̦an ke juon iaan ri-Kõnnaan ro ear kal̦l̦al̦l̦al̦ ilo kõjãm eo aer.

Em̦m̦aan ro me Rekkar ñan Aer Bõk Eddon “Jerbal in Eaorõk” (Jerbal 6:1-6)

17-19. Ta apañ eo ekauwõtata ear wal̦o̦k, im ta naanin tõl eo rijjilõk ro rar lel̦o̦k ñan aer maroñ kõm̦adm̦õde?

¹⁷ Kiiõ, eklejia eo ekããl ej jelm̦ae juon apañ ekauwõtata. Ta apañ in? Elõñ iaan ri-kal̦oor ro me rar peptaij ilo Jerusalem rar itok jãn jikin ko jet im rar kõn̦aan kal̦apl̦o̦k aer mel̦el̦e m̦okta jãn aer jepl̦aak ñan ijo jikier. Innem, ri-kal̦oor ro me rar jokwe ilo Jerusalem rar m̦õn̦õn̦õ in jabawõt kõn jããn ñan kabwe aikuj ko an ro rej pãdwõt ikijjeen m̦õñã im men ko jet. (Jrb. 2:44-46; 4:34-37) Ilo iien in, ekar wal̦o̦k juon apañ me rijjilõk ro rar aikuj lukkuun lale im kõm̦adm̦õde bwe ren maroñ kõjparok bõrokuk eo an eklejia. “Ilo iien ajej [m̦õñã] ko ilo kajjojo raan,” kar “jab lel̦o̦k kõj ko an kõrã ro rej kajin Grik me emej l̦õm̦aro pãleer.” (Jrb. 6:1) Bõtab, kar lel̦o̦k kijen kõrã ro rej kajin Hibru me emej l̦õm̦aro pãleer. Apañ eo me ear wal̦o̦k ear kaalikkar bwe ewõr kalijekl̦o̦k. Apañ in kõn kalijekl̦o̦k emaroñ kar lukkuun ko̦kkure bõrokuk eo an eklejia in ekããl.

¹⁸ Ilo aer jerbal ãinwõt kumi eo ear lale eklejia eo an Kũrjin me ej eddekl̦o̦k wõt, rijjilõk ro rar kile bwe ejjab juon menin mãlõtlõt ‘ñan aer ilo̦k jãn naanin Anij bwe ren ajej m̦õñã.’ (Jrb. 6:2) Bwe ren maroñ kõm̦adm̦õde apañ in, rar jiroñ ri-kal̦oor ro ñan pukot jimjuon em̦m̦aan ro “robrak kõn mãlõtlõt im jetõb kwõjarjar” me rijjilõk ro remaroñ jitõñ er ñan kõm̦m̦ane “jerbal in eaorõk.” (Jrb. 6:3) Rekar aikuji em̦m̦aan ro rekkar kõnke jerbal in ear jab baj kitibuj wõt aer ajej m̦õñã, ak ear bar kitibuj aer kõjerbal jããn, wiaik menin aikuj ko, im je aolep men ko rar kõm̦m̦ani. Aolep em̦m̦aan ro me kar kããlõt er ear wõr etaer ilo kajin Grik, im men in emaroñ kar kõm̦m̦an bwe en pidodol̦o̦k an kõrã ro emej l̦õm̦aro pãleer lõke er. Ãlikin aer lukkuun l̦õmn̦ak im jar kõn em̦m̦aan rein, rijjilõk ro rar jitõñ em̦m̦aan ro jimjuon ñan lale im kõm̦m̦ane “jerbal in eaorõk.”e

¹⁹ Aer kar lale im loloodjake jerbalin ajej m̦õñã eo ej ke mel̦el̦ein bwe em̦m̦aan rein jimjuon me kar jitõñ er rejjab aikuj kiiõ kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an? Ejjab! Juon iaan em̦m̦aan ro kar kããlõte ej Stipen, eo me enaaj kar erom juon ri-kwal̦o̦k naan eo ekijejeto im eperan kõn ennaan eo em̦m̦an. (Jrb. 6:8-10) Pilip ear bareinwõt juon iaan em̦m̦aan rein jimjuon im rar n̦aetan “ri-kwal̦o̦k naan eo.” (Jrb. 21:8) Innem alikkar bwe em̦m̦aan ro jimjuon rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kijejeto ãinwõt ri-kwal̦o̦k naan ro kõn Aelõñ eo an Anij.

20. Ewi wãween an armej ro an Anij rainin jitõñ em̦m̦aan ro rej lale eklejia im rijjipañ ro ãinwõt an kar rijjilõk ro kõm̦m̦ane?

²⁰ Rainin, ñe armej ro an Jeova rej jitõñ em̦m̦aan ro rej lale eklejia, rej l̦oore wãween an kar rijjilõk ro kõm̦m̦ane. Em̦m̦aan rein rej aikuj l̦õmn̦ak ãinwõt an Jeova l̦õmn̦ak im rej aikuj bar kwal̦o̦k leen jetõb kwõjarjar eo an Anij ilo mour ko aer. Ium̦win tõl eo an Kumi eo Ej Lale Aolep Eklejia ko an Ri-Kõnnaan ro an Jeova, rej jitõñ em̦m̦aan im likao ro me rej kajejjet laajrak ko ilo Baibõl̦ bwe ren maroñ erom rijjipañ ak ro rej lale eklejia.f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Kõnke laajrak kein me kar jei ilo Naanin Anij rej itok jãn tõl eo an jetõb kwõjarjar, innem jemaroñ ba bwe jetõb kwõjarjar ear jitõñ em̦m̦aan rein. Em̦m̦aan rein reniknik rej lale im loloodjake elõñ jerbal ko raorõk. Ñan waanjoñak, em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ kõm̦m̦an laajrak ko ñan jipañ ro rerũtto me retiljek ñan lale aikuj ko aer. (Jem. 1:27) Jet em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej jerbal ilo jerbalin ekkal Im̦õn Kweilo̦k ko, kõm̦m̦an karõk im laajrake kweilo̦k el̦ap ko, ak jerbal ippãn kumi eo ej loloodjake ro renañinmej (Hospital Liaison Committee). Rijjipañ ro rej bar jipañ im loloodjake elõñ jerbal ko me rejjab ekkejell̦o̦k ippãn jerbalin katakin im jabõte jiip ro. Meñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia im rijjipañ ro rej loloodjake elõñ eddo ko ilo eklejia eo im doulul eo, ak rej aikuj bar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij.​—1 Kor. 9:16.

“Naanin Anij ear Ajeededl̦o̦k Wõt” (Jerbal 6:7)

21, 22. Ta eo ej kaalikkar bwe Jeova ear kõjeraam̦m̦an eklejia eo ekããl?

²¹ Kõn wõt jipañ eo an Jeova, eklejia eo ekããl ear maroñ el̦l̦ã jãn ro rar jum̦aik er im el̦l̦ã jãn juon apañ ekauwõtata me emaroñ kar ko̦kkure bõrokuk eo aer. Elukkuun alikkar an Jeova kar kõjeraam̦m̦an er kõnke Baibõl̦ ej ba: “Naanin Anij ear ajeededl̦o̦k wõt im ear lukkuun lõñl̦o̦k wõt oran ri-kal̦oor ro ilo Jerusalem, im juon jarlepju el̦ap in bũrij rar oktak im rũttõmak.” (Jrb. 6:7) Eñin ej juon iaan bwebwenato ko rellõñ jej riiti ilo bokin Jerbal kõn wãween an kar Jeova kõjeraam̦m̦an eklejia eo. (Jrb. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Rainin, kõj bareinwõt jej lukkuun bõk kõketak ñe jej roñ kõn bwebwenato ko kõn an wõnm̦aanl̦o̦k jerbalin kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo ilo jikin ko jet ilo lal̦ in.

²² Ilo tõre ko an rijjilõk ro, ri-tõlin kabuñ ko me rar lukkuun illu rar jab bõjrak jãn aer jum̦aik im matõrtõre eklejia eo. Kiiõ enaaj l̦apl̦o̦k wõt matõrtõr im jum̦ae. Ejjabto tokãlik, renaaj lukkuun jum̦ae im kaeñtaan Stipen, ãinwõt ad naaj etale ilo katak eo tok juon.