Referensiya dha Egumi ni Mabasa Mwana Livuru Na Mutugumano
6-12 A JANERU
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 1-2
“Yehova ohupaddusa egumi eri mwilaboni”
(Génesis 1:3, 4) Vano Mulugu wera: ‘Wikale waara.’ Vano okalawo waara. 4 Numala, Mulugu woona wi waara waali wapama, vano Mulugu wambela ohiyaniha waara ni yiihi.
(Génesis 1:6) Vano Mulugu wera: ‘Okalewo mulengalenga onaagawe manjhe, ni wikale ogaweya wa manjhe ni manjhe.’
(Génesis 1:9) Vano Mulugu wera: ‘Manjhe eli mwilaboni yavati ekale mburo mmodhave, ni yoneyege thaya yowumma.’ Vano wereya.
(Génesis 1:11) Vano Mulugu wera: ‘Thaya emelege manyahi, muthanko dhivahege thanga ni dhowima kadda muthanko ni thangadhiwa, dhivahege dhowima ni thangadhiwa.’ Vano wereya.
Perspicaz vol. 1 epaddi 583 ddima 7; epaddi 584 ddima 1-4
Opaddusa
Labo noobajha Mulugu awogiliye wi: ‘Wikale waara.’ Podi wera waara wa kopolo wahikalawo okwaranya murabo dhatedhene, naarive wihinoneyaga wakumela waara. Enakala ninga dhithudha dhereya vang’ono-vang’ono ninga onawoga namatapulela: J. W. Watts: “Waara odhiile vang’ono-vang’ono.” (Gén 1:3, A Distinctive Translation of Genesis [Makalelo ohiyana-hiyana oomutapulela Génesis]) Mulugu ohiyaniha waara ni yiihi. Vano waara withana Mutana, yiihi withana Mahiyu. Eyo enatapulela wi elabo yavati yawerewera vamodhave yapelaga nduwa. Bumwahaya epaddi ya oriental ni ocidental yerege okanna mudhidhi wa yiihi ni mudhidhi wowaara. — Gén 1:3, 4.
Labo nanabili, Mulugu ogawa “manjhe ni manjhe”. Manjhe mamodha okala elabo yavati, manjhe owinjhiva opwehiwa odhulu, mbwenye mulengalenga, okalawo ogaweya wa manjhe. Vano Mulugu withanaga ogaweya wa manjhe Odhulu, wihina ahiyanihe ni elabo yavati, manjhe oodhulu kinaagiwana dhithu dhimodha dhili odhulu ninga thendderi obe dhithu dhimodha dhinafwanyeya odhulu. — Gén 1:6-8; osugwe EXPANSÃO.
Labo nanatharu, mwaha kopolo dha Mulugu, manjhe eelabo yavati okala vamodhave ni thaya yowumma woneyaga, Mulugu withanaga elabo yavati. Labo nenno Mulugu wambela opaddusa egumi wodhela aatomo, vano wambela okalawo manyahi, makupu ni muthanko dhowima. Dhithu dhendha tharu dhowanda obalana kadda muthanko ni “thangadhiwa”. — Gén 1:9-13.
(Génesis 1:14) Vano Mulugu wera: ‘Wikale dhomonela odhulu wihina dhihiyanihege mutana ni mahiyu, ni dhikale dhintelelo dhohiyaniha mudhidhi, malabo ni yaka.
(Génesis 1:20) Vano Mulugu wera: ‘Mmanjheni dhinjhivemo dhopaddusa dhinna egumi. Veelaboni yavati, mulengalenga, dhivavege dhopaddusa dhinna egumi.’
(Génesis 1:24) Vano Mulugu wera: ‘Wikale orelana wa dhopaddusa veelaboni yavati ninga mupaddusiwiwa: anenyama a vaade, anenyama owiburula ni anenyama amukokolani a veelaboni yavati, ninga mupaddusiwiwa.’ Vano wereya.
(Génesis 1:27) Mulugu ohumpaddusa muthu ooligana ni oliye, ooligana ni Mulugu ohumpaddusa, ohumpaddusa mulobwana ni mwihiyana.
Perspicaz vol. 1 epaddi 584 ddima 5-8
Opaddusa
Ehinoneya wi va Génesis 1:16 kinalabihedhiwa madhu eebarayiku ba·ráʼ, enatapulela “opaddusa.” Mbwenye enalabihedhiwa madhu eebarayiku owi ʽa·sáh, enatapulela “osasanya”. Woona wi nduwa, mweri ni thendderi dhili epaddi ‘yodhulu’ enawogiwa va Génesis 1:1, dhipaddusiwe nihinafiye Labo Nanennayi. Labo Nanennayi, Mulugu “osasanya” makuru ayo odhulu okala vamburoni vewa odhulu wengo. Dhawogiwaga wi: ‘Mulugu ohela odhulu dhomonela wi dhimonelege elabo yavati’, eyo enatapulela wi dhinowoneya veelaboni yavati ninga dhili odhulu, ni dhomonela ndhe dhere okala dhintelelo wihina dhihiyanihege mutana ni mahiyu, ni ‘dhikale dhintelelo dhohiyaniha mudhidhi, malabo ni yaka.’ — Gén 1:14.
Labo nanetanu, opaddusiwa dhithu dhinna egumi veelaboni yavati mbwenye dhopaddusiwa ndha kiyali athu. Wodhela kopolo dha Mulugu kipaddusiwe ethu modha wihina esadduwege dhithu dhimodha, mbwenye apadduse makuru-makuru eegumi yokalawo. Bibliya anowoga: ‘Mulugu wapaddusa anenyama anlubale ambara ni dhopaddusiwa dhatedhene dhinna egumi dhineedda ni dhinaminyuwa mmanjheni ninga epadduseliwiwa, ni dhopaddusiwa dhatedhene dhowiburula, dhovava, ninga epadduseliwiwa’. Modhiveliwa ni dhopaddusa dhaye, Mulugu oreeliha mbwenye mwebaribarene waddela eraga ‘mwinjhivane’. Yaakale yowakwanela mwaha dhopaddusiwa ndha dhowinjhiva ni dhohiyana-hiyana ninga dhipaddusiwiwa yahivahiwa mwakopolo dha Mulugu makalelo oorelana ‘ninga epadduseliwiwa.’ — Gén 1:20-23.
Labo nanetanu-nammodha, ‘Mulugu wapaddusa anenyama amukokolani, anenyama avaade, ni anenyama atene owiburula, kadda anenyama ninga epadduseliwiwa.’ — Gén 1:24, 25.
Labo nanetanu-nammodha niyaga omamalelo, Mulugu opaddusa muthunddu muxa wa dhopaddusa dhaye. Dhopaddusa ndha dhahaapitha anenyama ni dhahipithiwa nangero. Yopaddusa ela di muthu, apaddusiwe moladdana ni Mulugu ninga nifwanafwaniho naye. Génesis 1:27 annawoga mogwaddela wodhela athu “Mulugu” aapadduseye ‘mulobwana ni mwihiyana’. Yolebela ya Génesis 2:7-9 enawoga wihina Yehova Mulugu ampadduse muthu wodhela onthubini wa thaya, oliye onvudheelela mpunani mwaye muya onavaha egumi. Nuwindo muthu ole okanna egumi yokalawo, ovahiwa parayizu ni dhoojha. Dhopaddusa dhatedhene dha Yehova dhidhele omathakani. Vano numpaddusa mulobwana, Mulugu omeya bararu ya Adawu ompaddusana mwihiyana ooligana ni mulobwana. (Gén 2:18-25) Mwihiyana nupaddusiwa “muthunddu” wa mulobwana wahakwanela. — Gén 5:1, 2.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 1:1) Vobajhavene, Mulugu opaddusa odhulu ni elabo yavati.
Sentinela 1/06/15 epaddi 5
Makalelo siyensiya aniwananiye niigumi yawo
Yaka dheelabo yavati ni odhulu
Masiyentista enopimelela wihina elabo yavati enna yaka dhowakwana mabilyawu 4, vano odhulu ehivira mabilyawu 13 obe 14 egaariwo. Mbwenye Bibliya kanawoga yaka epaddusiwe elabo. Newene kayiwo epaddi ya Bibliya enawoga wodhela yaka enna elabo ela yavati. Versu yobajha ya Bibliya enawoga: ‘Vobajhavene, Mulugu opaddusa odhulu ni elabo yavati.’ (Génesis 1:1) Mwaha wa madhu ala enowathukulela masiyentista opimelela yaka enna elabo ela wodhela wahara malagano enaaholela masiyentista.
(Génesis 1:26) Vano Mulugu wera: ‘Nimpadduse muthu ooligana ni iyo, ninga iyo nimpadduse, wi esugwerege oba dhambara, dhopaddusiwa dhinavava odhulu, anenyama a vaade, ni anenyama atene owiburula enedda elabo yatene.’
Perspicaz vol. 2 epaddi 534 ddima 4
Yesu Kiristu
Kahi namapaddusa. Mwaha Yesu okalavo Mulugu apaddusaga dhopaddusa dhaye, kintapulela wihina nuliyeya namapaddusa ninga Ababe. Kopolo dhopaddusa dhadhela wa Mulugu wodhela muzimu waye wotxena, obe kopolo dhaye. (Gén 1:2; Sal 33:6) Woona wihina Yehova thintxela neegumi, dhopaddusa dhatedhene dhinavuma, dhowoneya ni dhohoneya, egumi yewa enadhela wa Mulugu. (Sal 36:9) Yesu kahi namapaddusa, mbwenye Yehova, amulabihedha Yesu wi apadduse dhopaddusa dhaye. Yesu ohuwoga wihina Mulugu di namapaddusa, ninga mwinawogela dholebela. — Mt 19:4-6; osugwe CRIAÇÃO.
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 1:1-19) Vobajhavene, Mulugu opaddusa odhulu ni elabo yavati.2 Elabo yaali ehinamale ni kamwali ethu, vadhulu va manjhe ooddiiha vaali yiihive; vano kopolo dha Mulugu dhowerewera vadhulu va manjhe.3 Vano Mulugu wera: “Wikale waara.” Vano okalawo waara. 4 Numala, Mulugu woona wi waara waali wapama, vano Mulugu wambela ohiyaniha waara ni yiihi. 5 Mulugu withana waara “mutana”, mbwenye yiihi “mahiyu”. Vano oribavo ni osavo, labo noobajha. 6 Vano Mulugu wera: ‘Okalewo mulengalenga onaagawe manjhe, ni wikale ogaweya wa manjhe ni manjhe.’ 7 Vano Mulugu osasanya mulengalenga enaagawa manjhe a vati ni manjhe odhulu. Vano wereya. 8 Mulugu withana mulengalenga “oodhulu” Vano oribavo ni osavo, labo nanabili. 9 Vano Mulugu wera: ‘Manjhe eli mwilaboni yavati ekale mburo mmodhave, ni yoneyege thaya yowumma.’ Vano wereya. 10 Mulugu withana thaya yowumma “elabo yavati”, mbwenye maburo a manjhe oliye withana “bara”. Vano Mulugu woona wi dhihiwomela. 11 Vano Mulugu wera: ‘Thaya emelege manyahi, muthanko dhivahege thanga ni dhowima kadda muthanko ni thanga dhiwa, dhivahege dhowima ni thanga dhiwa.’ Vano wereya. 12 Elabo yavati wambela omela mpodda, muthanko dhavaha thanga ni muthanko dhabaala dhowima dhanna thanga, dhohiyana-hiyana. Mulugu woona wi dhihiwomela. 13 Vano oribavo ni osavo, labo nanatharu. 14 Vano Mulugu wera: ‘Wikale dhomonela odhulu wihina dhihiyanihege mutana ni mahiyu, ni dhikale dhintelelo dhohiyaniha mudhidhi, malabo ni yaka. 15 Dhomonela ndho dhinaakalege odhulu, wi dhimonelege elabo yavati.’ Vano wereya. 16 Vano Mulugu osasanya dhomonela bili dhinlubale, yomonela yunlubale wi emonelege mutana ni yomonela eng’ono emoneyege mahiyu, ni thendderidha. 17 Vano Mulugu otomeya dhomonela ndha odhulu wi dhimonelege elabo yavati, 18 ni dharege mutana ni mahiyu, wihina dhihiyanihege waara ni yiihi. Vano Mulugu woona wi dhahiwomela. 19 Vano oribavo ni osavo, labo nannenayi.
13-19 A JANERU
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 3-5
“Makathamiho ekumelele mwaha woota wobajha”
(Génesis 3:1-5) ‘Nowaya yaali yoxaga wakwaranya anenyama atene amukokolani Yehova Mulugu aapaddusiliye. Mowindala, nowa ele omukoha mwihiyana yegi: ‘Ebaribarene Mulugu ere wi kamuhujhege dhowima dhatedhene dhili mmunddani muna? 2 ‘Mwihiyana waakula: ‘Dhowima dhatedhene dhamuthanko dhili mmunddani muna iyo podi ojhaga. 3 Mbwenye, dhowima wa muthanko oli vari va mundda, Mulugu awogile wi ‘kamujhe, newene kamuhidde, wi munaakwe.’’ 4 Nowa omwakula mwihiyana ole wera: ‘Mwebaribarene kamunakwa 5 Mwaha wi Mulugu ohunona wi, labo munaajhinyu, mento enyu enere ofuguwa ni munokala ninga Mulugu, munonege yapama ni yabure.’
Sentinela 02/17 epaddi 5 ddima 9
Efunelo ya Yehova enere wakwanela!
9 Saddana Ddiyabo alabihedhe nowa wi amulekethe Eva. Oliye afuna wi Eva amurugunuwele babe Yehova. (Omwileri Génesis 3:1-5; Ap 12:9) Yehova ahiwoga ni Adawu ni Eva wi ejhege ‘dhowima dhatedhene dhaali mmunddani’, mbwenye wi ehijhe muthanko mmodha. Vano Saddana opatha mudhidhi yole wi amwanganyedhihege Eva, akala ninga oliye era: Kito addi? ‘Kamunafwanelela werana ethu munafuninyu?’ Vano oliye omwaddela dhithu dhowoota. ‘Mwebaribarene kamunakwa’. Oliye omuwaddihedha Eva wi kayahoweleya omwiwelela Mulugu, eraga: ‘Mwaha wi Mulugu ohunona wi, labo munajhinyu, mento enyu enere ofuguwa.’ Oliye wawonelihagamo wi Yehova kaafuna wi aliwa ejhe muthanko ole mwaha yere okanna enonelo yathima. Vano Saddana owoga yowoota emodha: ‘Munokala ninga Mulugu, munonege yapama ni yabure.’
(Génesis 3:6) Vano, mwihiyana ole ahona wi muthanko ole waali wapama wi ojhiwe, ni wofuneya vamentoni, ehe, muthanko ole waali wowoma osugwa, nuwindala ahihisa yowima ele anoobajha ojha, mudhidhi mmodha anonvaha yowima mamune agali vamodha nuliye, vano mamune ahibajha ojha.
Sentinela 15/11/00 epaddi 25 ddima 6-7; epaddi 26 ddima 1-3
Iyo podi ohudhera yapadduwele anamatelana oobajha
Dhere wandeya Eva ohuthega? Ehe! Kubuwela pama. Yawogile nowa dhovanyiha dhatedhene awogile Yehova ni Adawu. Waakale avi muthu ohumunoniliwe omwinkedha muthu onamudhiveliwe wi kanaroromeleya? Eva ere woona muselu ole mwa makalelo mamodha, ere omuruna ni ere omunyoza, obe okodda wiwa dhawogiye. Saddana ali aani oovanya wogowa wa Mulugu ni madhu a Adawu? Mwaha wooriha onamathonga, Eva ere osayela dhoholela ahinathi othoma ethu-sithu. Navahiwa muselu dhinaviriganiha dhoholela dha Mulugu, nisayelege dhoholela dhaye. Mbwenye Eva aroromele madhu a Nameha, asakulaga mwinya ele eli yapama ni yabure. Kadda mudhidhi uubuweliye, oona dhapamave. Oliye werana ethu yabure mwaha efunelo anniyena, kasukume mubuwelo ole ni kasayele othapanyedha ni mamune.— 1 Coríntios 11:3; Tiago 1:14, 15.
Adawu omwiwelela mwarihe
Eva omuthegiha mamune. Muselu ola worumedha mwariye awogiliye nnawoge avi? (Génesis 3:6, 17) Adawu ahifwanyiwa yoweha enlubale yowoniha odhivela. Oliye ere omwiwelela Yehova anvahile dhatedhene ni mwariyeya Eva, amudhiveliye? Adawu ere osayela dhoholela dha Mulugu wa dhithu afuniye werana? Obe aamwiwelele mwarihe? Adawu ahinona pamadhene wi ele mwarihe ajhehiye ajha muthanko ole kiyaapadduwe. Murumiwi Pawulo ahivetheliwa oleba: ‘Adawu kalekethiwe, mbwenye mwihiyana dilekethiwe ni oviriganiha malamulo.’ (1 Timóteo 2:14) Vano Adawu, othoma ofuna waye omurugunuwela Yehova. Oliye woonaga okala yathima okala ni mwarihe, mbwenye karoromele makalelo a Yehova omariha muladdule.
(Génesis 3:15-19) Ginere wuwiddaniha we ni mwihiyana, ni ginere widdaniha odhuulu wa mwihiyana ni odhuulu wawo. Oliye anere onyenya musolo wawo, ni we onere oporosa ddoddobwa yawo.’ 16 Oliye owoga ni mwihiyana eraga: ‘Ginere wenjhedhedha goyi wakanna wari; omabalelo onerege woona overeya, ni onokanna efunelo yokala ni mamuno, mbwenye oliye anerege wuthonga.’ 17 Vano oliye owoga ni Adawu eraga: ‘Woona wi ohiwelela dhowoga dha mwariyo ni ohujha dhowimma dha muthanko gukoddihimi geraga: ‘Onaajhe’ thaya ehulumeliwa mwaha wawo. Ni goyi onerege ojha dhowimadhiwa malabo matene eegumi yawo. 18 Thaya enere omela mwinga ni ekuuwa, ni onajhege makupu ammunddani. 19 Onere ovihedhiwa wi okanne yojha, ofiyera ohogolowela onthubini, wula wipaddusiwiwe; woona wi oli nthubi, onthubini onere ohogolowelawo.’’
Sentinela 01/09/12 epaddi 4 ddima 2
Mulugu anowapwatha ahiyana?
Mulugu ohawulumela ahiyana?
Naari. Ulumeliwe di Ddiyabo ‘nowa erajhi’. (Apocalipse 12:9; Génesis 3:14) Mulugu adhe awogege wi Adawu, ‘erege omuthonga mwariye’, oliye kagana wi mulobwana amonihege goyi mwariye. (Génesis 3:16) Oliye asoriha makathamiho enaafwanya athu mwaha wohiwelela wa anamatelana obajha.
Sentinela 01/01/04 epaddi 29 ddima 2
Otapuleliwa livuru na Génesis — I
3:17 — Makalelo baani thaya yulumeliwiwa, ni yulumeliwe ofiyedha alini? Wulumeliwa wa thaya, enatapulela wi yerege orusa olima. Athu amodha odhuulu wa Adawu mowukula uhoona wulumeliwa wa thaya, ni mwinga ni ekuuwa, Lameki, babe a Nowe, owoga egi: ‘goyi ya mada ehu, edhile mwaha thaya ulumele Yehova.’ (Génesis 5:29) Numala ovira Mutokora, Yehova omureliha Nowe ni anaye, ni owoga efunelo Yaye yowi aliwa yere odhaala elabo yavati. (Génesis 9:1) Onkala ninga nlamulo na Mulugu noowulumeliwa thaya nimanle vevo.— Génesis 13:10.
Perspicaz vol. 1 epaddi 742 ddima 3
Goyi omabalelo
Makathamiyo enafwanyeya omabalelo. Mulugu ahimwaddela mwihiyana obajha, Eva, agathegile, yaapadduwege aabalaga. Ahere agamwiwelele Mulugu, mareliho a Mulugu kiyaamuthawe ni obala wakale wohagalasa, woona wi ‘mareliho a Yehova — enadhana orela, ni kinuwenjhedhedha makathamiho.’ (Pr 10:22) Ovanene vano, makalelo oolaba a mwiili yerege odhana overeya. Mwebaribarene Mulugu ahiwoga egi: (woona wi malabo owinjhiva, dhithu Oliye anenyiye wereya athu enowoga wi anerana duliyene) ‘Ginere wenjhedhedha goyi wakanna wari; omabalelo onerege woona overeya.’ — Gén 3:16.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 4:23, 24) Vano Lameki, omwiibela mwariye Ada ni mwariye Zilaa jhibo ela: ‘Nvuruwane dhowoga dhaaga, amwadha Lameki; mwavuruwane madhu ginafunimi wawoga: Gihimpa mulobwana, mwaha ere ogiporosa ehe, gihimpa muzombwe, mwaha ere ogivada. 24 Akala Kayini anere osinyusiwa dila 7, Lameki anere osinyusiwa dila 77.’
Perspicaz vol. 2 epaddi 658 ddima 4
Lameki
Jhibo Lameki awibeliye ahiyanaye (Gén 4:23, 24) enoniha makalelo oowali a malabo yale. Jhibo ya lameke enihina: ‘Vano Lameki, omwiibela mwariye Ada ni mwariye Zilaa jhibo ela: ‘Nvuruwane dhowoga dhaaga, amwadha Lameki; mwavuruwane madhu ginafunimi wawoga: Gihimpa mulobwana, mwaha ere ogiporosa ehe, gihimpa muzombwe, mwaha ere ogivada. 24 Akala Kayini anere osinyusiwa dila 7, Lameki anere osinyusiwa dila 77.’ Onkala ninga Lameki era wibarela, awogaga wi opa waye kuwali wofuna, ninga wa Kayini. Lameki ahiwoga wi ibarelaga, ahimpa mulobwana mwaha wi ere omporosa ni ere onvada. Ndo adhe ibege jhibo yaye amuloba muthu-di-muthu afunege ompa mwaha wa Lameki ompa mulobwanole amporose.
(Génesis 4:26) Seti ahimbala mwaana anonvaha ndina na Enoji. Obajha mudhidhi yole, athu wambela withana ndina ya Yehova.
Perspicaz vol. 1 epaddi 367 ddima 1
Onyemula
‘Withana ndina na Yehova’, nambele malabo Enoji, mudhidhi ohunathi ofiya mutokora aliwa kiyaromola mwamakalelo apama ni owogowa, mwaha yaka dhowinjhiva mundduli Abeli, mohaganyedha oomwithana Mulugu ni ndina naye. (Gén 4:26; Heb 11:4) Akala bimakalelo yala athu yalabihedhiwa ndina na Mulugu, ninga enawogela athu oohudhera, yaali makalelo onyemula, yawithanagana athu obe dhikamuthu, ndo yaali makalelo onyemula. — Osugwe ENOS.
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 4:17–5:8) Nuwindale, Kayini omugoniha mwariye, vano mwariye okanna wari ni ombala Enoki. Vano Kayini obajha omaga luwani ni ovaha luwani ele ndina na mwanaye Enoki. 18 Nuvira malabo, Enoki ombala Iradi. Vano Iradi ombala Mewujayeli, vano Mewujayeli ombala Metuzayeli, vano Metuzayeli ombala Lameki. 19 Lameki watela ahiyana abili. Mwihiyana oobajha ithaniwa Ada, mwihiyana anabili ithaniwa Zilaa. 20 Ada ombala Jabali, Jabali ola baabi aale enakala mmusasani ni enaafuwa anenyama. 21 Ddibileya ithaniwa Jubali. Jubali ola baabi aale enamooba bangwe ni nanvilovilo. 22 Vano Zilaa ombala Tubalikayimi, Tubalikayimi ola aali namahana a muthove ni mujhila. Murogoliye Tubalikayimi ithaniwa Naamaa. 23 Vano Lameki, omwiibela mwariye Ada ni mwariye Zilaa jhibo ela: ‘Nvuruwane dhowoga dhaaga, amwadha Lameki; mwavuruwane madhu ginafunimi wawoga: Gihimpa mulobwana, mwaha ere ogiporosa ehe, gihimpa muzombwe, mwaha ere ogivada. 24 Akala Kayini anere osinyusiwa dila 7, Lameki anere osinyusiwa dila 77.’ 25 Adawu omugonihave mwariye, ni ombala mwaana. Eva onvaha ndina na Seti, ni wera: ‘Mulugu ohugivaha mwaana mmodha vamburoni va Abeli, Kayini ampiliye.’ 26 Seti ahimbala mwaana anonvaha ndina na Enoji. Obajha mudhidhi yole, athu wambela withana ndina ya Yehova.
5 Ela thalako ya Adawu. Labo Mulugu ampadduseye Adawu, ampadduse moladdana ni Mulugu. 2 Aapadduse mulobwana ni mwihiyana. Labo yapaddusiwiwa, Mulugu wareliha ni wavaha ndina na ‘Muthu’. 3 Adawu nuwakwaniha yaka 130, ahimbala mwaana mmodha, ooligana ni ooladdana nuliye, onvaha ndina na Seti. 4 Numbala Seti, Adawu ahikalawove yaka 800. Vano oliye okanna ahima, anaalobwana naanaahiyana. 5 Mowindo, yaka dhatedhene dha Adawu, waakwana 930, vano oliye okwa. 6 Seti nuwaakwaniha yaka 105, oliye ombala Enoji. 7 Numbala Enoji, Seti ahikalawove yaka 807. Vano oliye okanna ahima, anaalobwana naanaahiyana. 8 Mowindo, yaka dhatedhene dha Seti, waakwana 912, vano oliye okwa.
20-26 A JANERU
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 6-8
“Nowe, ‘ahivirihamo pamadhene’”
(Génesis 6:9) Ela thalako ya Nowe. Nowe ari muthu owogowa. Ari muthu oororomeleya vaari va nlogo naye. Nowe eedda ni Mulugu eebaribari.
(Génesis 6:13) Voharela, Mulugu ahimwaddela Nowe: ‘Gihithoma omariha nlogo naatene naathu, mwaha elabo yavati ehidhala obure mwaha wa aliwa; niiyo, ginere watolosa vamodha ni thaya.
Sentinela 02/18 epaddi 4 ddima 4
Otajhihe nroromelo ni wiwelela wa Nowe, Daniyeli ni Jo
4 Makathamiho a Nowe. Malabo eEnoki, anabwiye Nowe, obure waathu wahinjhiva. Athuya yaali abure, ni “yomunyemula” Yehova. (Judas 14, 15) Obure wahithabwa. Ebaribariya sowihina, nsaka na Nowe ‘elabo yavati yahidhala obure.’ Angero oohiwelela okitela elabo yavati, osadduwa okala alobwana ni waatela ahiyana. Ahima yaabala angero ala yaali abure. (Gén 6:2-4, 11, 12) Mbwenye Nowe ahihiyana vanlubale naliwa. Nowe ‘ahirumedhiwa wamentoni va Yehova’ mwaha wowiwelela. Bibliya anawoga: ‘Nowe eedda ni Mulugu eebaribari.’— Gén 6:8, 9.
(Génesis 6:14-16) Osakanye mwanddeya ni tabwa dha muthanko wa manlela. We onere ogawanyamo ni onere omara muwari ni ode naalkatarawu. 15 Osakanye ayi: malapelo wa mwanddeyaya opime guguno 300, marambalaleloya opime guguno 50, otaamawa opime guguno 30. 16 Mwanddeyaya wekele janela wihina waara ovolowege, opime guguno modha odhuluwa. Epaddi modha ya mwanddeya wekewo musiwo, muwarimwa ogawanyemo dila tharu, vati, vaari ni odhulu.
Sentinela 01/04/13 epaddi 14 ddima 1
‘Nowe eedda ni Mulugu eebaribari’
Mabasa ale yahimala yaka 40 obe 50. Yahikalawo mabasa oogwiha muthanko, ooburula kugulu oosema ni ohela vamburoni. Mwanddeya ole were ogawiwa dila tharu vati, vaari ni odhulu. Yere ogawiwa akwartu ni were okanna musiwo mmodha. Odhulu yere oformariwa majanela epaddi dhannayidhene. Otomeyawa yatedemanihele dhipaddi bili, wihina manjhe egegeleyege.— Génesis 6:14-16.
(Génesis 6:22) Nowe aherana dhatedhene Mulugu amurumiliye. Ahivirihamo pamadhene.
Sentinela 15/09/11 epaddi 18 ddima 13
Othamage nuuvilela
13 Adhari ala a Yehova, yakwanihe addi othamaga ni ofiya nuuvilela? Kasugwa makalelo Pawulo amuwogiliye Nowe. (Omwileri Hebreus 11:7.) ‘Nowe ari ahinoonege mutokora wa manjhe ole, waatolose athu veelaboni yavati.’ (Gén. 6:17) Yaali ehinapadduwege ni kinadha epadduwa. Naarive dhigari ndo Nowe kanganyedhe. Mwahaya? Mwaha Nowe ahikanna nroromelo, ni mpaganyo wa Yehova. Mabasa avahiwiye kawoona ninga oorusa bure. Ohiya eyo Nowe ‘ahivirihamo pamadhene’. (Gén. 6:22) Kaasugwe mabasa aanna Nowe: omaga mwanddeya, waatota anenyama, osoka dhoojha dhaathu ni dha anenyama, olaleya muthenga, ni ojhiha emudhi yaye epaddi yomuzimuni. Mabasa ala kiyali ookweya ofiyedha ‘ovirihamo pamadhene.’ Mbwenye mwaha nroromelo ni wiwelela wa Nowe, ehidhana mareliho ni egumi, yaye ni yemudhaaye.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 7:2) Kadda mwanenyama oweela, wathukulege atanu-nabili, amulobwana ni amwihiyana; mbwenye, mwanenyama ootakala, wathukulege abili, amulobwana ni amwihiyana;
Sentinela 01/01/04 epaddi 29 ddima 7
Otapuleliwa livuru na Génesis — I
7:2 — Mwanenyama ootakala ni mwanenyama oweela yaahiyaniha yaali ddi? Ethu yaahiyaniha kiyali mwaha wojhiwa obe wohijhiwa, mbwenye yaali mwaha wolabihedhiwa ninga mukutho eebedhiwaga Mulugu. Mutokora wa manjhe ohunavire anenyama kiyajhiwa. Anenyama ala “oweela” ni “ootakala” ebanjhe ohiyanihiwa nufiya Nlamulo na Moses. Mbwenye nubibiddeliwa nlamulo nna, waahiyaniha wula wihibibiddeliwa. (Atos 10:9-16; Efésios 2:15) Nowe ahimunona mwanenyama oofwanelela omukutha mukutho womwebedha Yehova. Nukuma mmwanddeyani ‘Nowe ommagela altare Yehova, wasakula anenyama oweela, balame dhoweela dhinavava odhulu, okutha mukutho vaaltareni.’ — Génesis 8:20.
(Génesis 7:11) Mwa yaka 600 yegumi ya Nowe, mweri wanabili, labo na 17 wa mweri yole, labo nenne anedduddu atene a manjhe avati yahifuguwa ni manjhe oodhulu yahifuguwa.
Sentinela 01/01/04 epaddi 30 ddima 1
Otapuleliwa livuru na Génesis
7:11 — Manjhe a mutokora yakumele wuvi? ‘Labo’ nanabili nopaddusa, nupaddusiwa “mulengalenga” onakuneela elabo yavati, nuwindale vati ni ‘vadhulu va mulengalenga’ vaakala manjhe. (Génesis 1:6, 7) Manjhe yaali “vati”, biyale yafwanyeya veelaboni yavati. Mbwenye manjhe yaali “vadhulu” yaali manjhe ni manjhe yatadeleye vadhulu veelabo yavati ni ‘Yahugeleya manjhe owinjhiva’. Manjhe ala biyayo yarumbwe malabo a Nowe.
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 6:1-16) Athu yabajhiliwa winjhivana veelaboni yavati yahibaliwa anahiyana 2 amwaana a Mulugu eebaribari, woona wi anahiyana aathu yaali oowoma. Aliwa odha, watela ale yaasakuliwa. 3 Vano Yehova wera:“Muzimu waga kunande wavilela athu mwaha aliwa kilogomane. Bumwahaya malabo ewa enaagomele yaka 120 baahi’’ 4 Mudhidhi yole odhowa osogolo, yahikalawo anefili veelaboni yavati. Muwari mwa mudhidhi yole amwaana Mulugu eebaribari, kiyahile waagoniha ahiyana ale ni waabalana ahima. Ahima ala yaari alobwana akopolo a malabo yale, alobwama oothetheliwa. 5 Vano, Yehova ahoona wi obure waathu wahidhala mwilaboni yavati ni ahoona wi dhowubuwela dhewa dha mmurimani dhaworomela baahi wibureni, mudhidhi watene. 6 Yehova ahikubanya mwaha wowapaddusa athu veelaboni yela yavati, ni murima waye wahukuwa. 7 Mwaha wa yeyo Yehova wera: “Ginere watolosa veelaboni yavati athu gapaddusemi, athu, dhifuwo, anenyama owiburula ni dhopaddusa dhinavava odhulu, eneriha, ginokubanya mwaha wowapaddusa.” 8 Mbwenye Nowe ahirumedhiwa wamentoni va Yehova. 9 Ela thalako ya Nowe. Nowe ari muthu owogowa. Ari muthu oororomeleya vaari va nlogo naye. Nowe eedda ni Mulugu eebaribari. 10 Nuvira mudhidhi, Nowe okanna ahima araru: Seeni, Kan, ni Jafe. 11 Elabo yavati yahinongeya vamentoni va Mulugu, mwaha elabo yavati yahidhala obure. 12 Ehe, Mulugu nusugwa elabo yavati ahoona wi yahinongeya; mwaha dila dhathu atene veelaboni yavati dhaali dhabure. 13 Voharela, Mulugu ahimwaddela Nowe: “Gihithoma omariha nlogo naatene naathu, mwaha elabo yavati ehidhala obure mwaha wa aliwa; niiyo, ginere watolosa vamodha ni thaya. 14 Osakanye mwanddeya ni tabwa dha muthanko wa manlela. We onere ogawanyamo ni onere omara muwari ni ode naalkatarawu. 15 Osakanye ayi: malapelo wa mwanddeyaya opime guguno 300, marambalaleloya opime guguno 50, otaamawa opime guguno 30. 16 Mwanddeyaya wekele janela wihina waara ovolowege, opime guguno modha odhuluwa. Epaddi modha ya mwanddeya wekewo musiwo, muwarimwa ogawanyemo dila tharu, vati, vaari ni odhulu.
27 A JANERU–2 A FEVERERU
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 9-11
“Elabo yatene yanna ewogelo emodha”
(Génesis 11:1-4) Elabo yatene yanna ewogelo emodha ni madhu mamodhave. 2 Edhowaga winakuma nduwa, athu woona mburo wootadeleya elabo yo Sineyare aliwa okalaga wewule. 3 Aliwa wera: ‘Mudhe! Nuube boloki namala nipahe.’ Vano, yalabihedha boloki ohiya mabwe, ni alkatarawu wi akale alugumasa. 4 Vano aliwa wera: ‘Ndoweni! Nimage luwani ekale yehu ni nyumba yotaama vanlubale otaamawa efiyege odhulu, ni ndoweni nikale nlogo nohiddiwaleya, wihina nihibalaleseliwe mwilaboni yatene.’
Perspicaz vol. 1 epaddi 298 ddima 2
Babiloniya Munddimuwa
Babiloniya Munddimuwa a Kale. Luwani yo Babiloniya yaali elabo yotadeleya yo Sineyare. Luwani ela yo Babiloniya ni nyumba yotaama vanlubale ya Babeli yambele omagiwa mudhidhi mmodhave. (Gén 11:2-9) Yathukulele nlogo nne othuwathuwela omaga nyumba yotaama vanlubale ni Luwani ele kayali othithimiha ndina na Mulugu, mbwenye anamamaga ale yafuna ekale ‘nlogo nohiddiwaleya’. Nyumba dhotaama dhifwanyiwe kahi dhendheve dhili maddebe akale oBabiloniya, ni murudda dhimodha dho Mezopotamiya, ninga dhinovaha onamona wodhela ekalelo ya thimaya ya webedha ya nyumba yotaama vanlubale yobajha, mukalelo bu mukalelo yaliwa. Yothoma ya Yehova Mulugu wodhela omariha omagiwa wa tempulu ele enowoneya wi era okoddiha woona wi nthuwana fu webedha wowoota. Mowinddo ni ndina na ebarayiku naavahiwe Luwani ele, Nyumba yotaama vanlubale, enatapulela “ovunganyedha”,ni ndina neesumeriyano (Ka-dingir-ra) ni ndina na ekadhiyano (Bab-ilu) nnatapulela dholiganave “Musiwo wa Mulugu”. Vano ale yahanle muluwani mune osaddula ndina nna wihina evite yotapulela yobajhaya yaali wulumeliwa, mbwenye makalelo enithaniwa luwani ele anathonyihedha webedha.
Perspicaz vol. 2 epaddi 360 ddima 7
Ewogelo
Livuru na Génesis nnowoga wiwanana wemudhi yapara mabasa yahiwanana ni efunelo ya Yehova numala ovira mutokora. (Gén 9:1) Ohiya omwadheyela ni ‘odhala elabo yatene yavati’, aliwa yathomile waatugumana vamodhave athu, aliwa yahisakula murudda wanoniwe ni ndina no Sineyari oMezopotamiya. Onkala ninga mburo oyo waali mburo wowebedha, wahikanna nyumba yotaama vanlubale yowebedha. — Gén 11:2-4.
(Génesis 11:6-8) Vano Yehova wera: ‘Eli nlogo nimodha ni ewogelo emodha, kasugwani dhithu eneriwa. Vano kayivo ethu enubuweliwa werana enaruse! 7 Kabeni! Nikite navunganyedhe ewogelo yewa, wihina ehiwananege.’ 8 Vano, Yehova wabalalesa wewule, athu omwadheyela elabo yatene, ni, vang’ono-vang’ono aliwa ohiya omaga luwani ele.
Perspicaz vol. 2 epaddi 361 ddima 1
Ewogelo
Mulugu a Kopolo dhatedhene aheriha wi mabasa oomaga owithukulela ehandeye, erihaga wi ehiwananege, andile mwaha wowanganyedha ewogelo yewa. Eyo yaheriha wi mabasa amatene yedda yimele, ni eheriha wi athu atene emwadheyele mwilaboni yatene. Ohiya eyo ovunganyedha wule ewogelo were othiya obe ovunganyedha dhithu dhosogolo athu yubuwelegiwa werana mwamakalelo abure, mwamakalelo omureha edduni Mulugu, yere weriha wi athu ehande wiwananiha kopolo, ni enonelwiwa mwamakalelo owithukula, yerege orusa osayela enonelo ya malogo enna ewogelo yohiyana-iyana — enonelo yahadhela wa Mulugu, mbwenye yadhela mwaha thotho ni dhosayela dhaathu. (Omuliganihe Ec 7:29; De 32:5.) Naarive, ovunganyedhiwa wewogelo egadhilena ogaweya wa athu, mbwenye ehakavihera vanlubale athu mwaha wowathiha athu wera dhithu dhabure enubuweliwa. (Gén 11:5-9; omuliganihe Is 8:9, 10.) Wihina muthu onelemo niliganihe ni dhopadduwa dha mudhidhi wehu, dhinadhela mwaha wa wiwanana wa athu ni dhowereya dhabure, ndo muthu anere wonelamo wihina Mulugu ahinona dhithu dhapadduwege, kuwera oliye ahivunganyedhe luwani ele yo Babeli.
(Génesis 11:9) Bumwahaya luwani ele edhe yithaniwege Babeli, mwaha fuwewule Yehova avunganyedhiyewo ewogelo ya malogo atene, ni fuwewule Yehova aabalalesiyewo, vano athu omwadheyela mwilaboni yatene.
Perspicaz vol. 3 epaddi 55 ddima 6
Malogo
Mwaha wohiyana wewogelo kadda nikuro nawoga ewogelo emodhave witaga mweddelo, elemelelo,mabasa, webedha ni dhikalelo dhewa — kadda nikuru weragana dhithu ninga mwafuneliwa. (Le 18:3) Mwaha wolapelana ni Mulugu malogo ale ohiyana-hiyana osasanyaga dhikamuthu dhewa. — De 12:30; 2Rs 17:29, 33.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 9:20-22) Nowe wambela olima, vano waala muthanko wa nvidera. 21 Numala omung’wa vinyu, oliye olezela okugula dhowara dhaye okala madave muddammwani. 22 Kan, babe Kanaa, wawona makalo ababe nuwindo wawaddela addibile aabilene, yaali ode.
(Génesis 9:24, 25) Nowe numala osisimuwa mwaha wa vinyu ahinona ethu amwerele mwanaye eethogohiya, 25 wera: ‘Ootakaliwa di Kanaa. Akale mudhari ookuthula aadhari aaddibile’.
Perspicaz vol. 1 epaddi 383 ddima 1
Kan
Podi wera Kanaa ahikalavo mudhidhi babe amoniliye Nowe muddammwani, ni Kan kamusinyunse mwanaye Kanaa. Obe podi wera Nowe awogaga mwamakalelo oovetheliwa, ahiwoga wi obure wa Kan, onihile mwanaye Kanaa, nlogo naatene na Kanaa nere ovala. Wulumeliwa wula wakwanele vang’ ono mudhidhi amwana Ezarayeli asimita yatolosiwa akananewu. Ale yahatolosiwe, (motajhiha, ajibiyonita [Jos 9]) yaali adhari amwaana Ezarayeli. Nuvira yaka dhowinjhiva, wulumeliwa wule wakwanela odhuulu wa Kanaa mwana a Kan, yathongiwiwa ni othonga weelabo yatene ojafetika wo Medo-Pérsia, Grécia ni Roma.
(Génesis 10:9, 10) Oliye ahikala namasaya akopolo mwiddani a Yehova. Bumwahaya ewogiwaga: ‘Ninga Ninrodi namasaya akopolo mwiddani a Yehova.’ 10 Omwene waye wambele oBabeli, Ereki, Akade ni Kaline elabo yo Sineyare.
Perspicaz vol. 3 epaddi 91 ddima 4
Ninrodi
Vabajha, omwene wa Ninrodi waali murudda wo Babeli, Ereki, Akadi ni wo Kaline, murudda dhatedhene ndha dhaali elabo yo Sineyari. (Gén 10:10) Podi wera oliyene dasogolele omagiwa wa luwani yo Babeli ni nyumbaya yotaama vanlubale. Mubuwelo ola onoligana ni elemelo ya ajudewu. Jozefu ohuleba eraga: “Vang’ono-vang’ono [Ninrodi] oviriganiha dhithudha othongaga ni makalelo abure, awogaga ni makalelo yaweriha athu ehimovege Mulugu, oliye wawerihaga wi yiwelelege othonga waye. Oliye owoga wi ere omuwelihedha obure Mulugu, ahere Oliye afunaga odhana mutokora mmodhaya, mwaha ere omaga nyumba yotaama vanlubale wihina wihifiye manjhe ni ere omuwelihedha obure Mulugu mwaha wa makolo aye yakwile ni mutokora. Athu yahihagalala vanlubale ni muselu yola wa [Ninrodi], yonaga wi omwiwelela Mulugu waali odhari; vano aliwa wambela omaga nyumba yotaama . . . ni nyumba ele yahaguva ogwela mwa makalelo ootikiniha”. — Jewish Antiquities (Ajudewu Akale), I, 114, 115 (iv, 2, 3).
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 10:6-32) Ahima a Kan, yaali Kuxe, Mizarayimu, Puti ni Kanani. 7 Ahima a Kuxi yaali Seba, Havila, Sabita, Rahama, ni Sabiteka. Ahima a Rahama, Saba ni Deda. 8 Kuxe ahimbala Ninrodi. Veelaboni yavati Ninrodi ola aali oobajha othetheliwana kopolo. 9 Oliye ahikala namasaya akopolo mwiddani a Yehova. Bumwahaya ewogiwaga: ‘Ninga Ninrodi namasaya akopolo mwiddani a Yehova.’ 10 Omwene waye wambele oBabeli, Ereki, Akade ni Kaline elabo yo Sineyare. 11 Nukuma elabo yela oliye odhowa wAsiriya ommaga Ninive, Reyobote-Iri, Kala 12 ni Reseni, Ninive ni Kala: Ela si luwani enlubale. 13 Mizarayimu ombala Ludimu, Anamimu, Lehabimu, Nafituwimu, 14 Patirusimu, Kaziluwimu (Afilistewu yadhele onihimoni waye) ni Kafitorimu. 15 Kanaa ombala, mwanaye obajha Sidoni, ni Eeti, 16 ni ajebuzewu, aamorewu, ajirigazewu, 17 a evewu, aarkewu, asinewu, 18 aruvadewu, azamarewu, ni amatewu. Vano emudhi yaakananewu omwadheya. 19 Vano, murudda wakudda kananewu wakuma oSidoni ofiyedha oJerari, waddamela oGaza, ofiyedha oSodoma, Gomora, Adema ni oZeboyi, waddamela oLaza. 20 Ala yaali amwaana Kan, vamodha nimudhiwa ni dhiwogelodhiwa, vamodha ni dhilabodhiwa ni malogo ewa. 21 Seeni, nikolo naamwana Eber, ddibila apogoya a Jafe ahabala ahima. 22 Ahima a Seni yaali Elawu, Azuri, Arpaxadi, Ludi ni Ara. 23 Ahima a Ara yali Uzi,Uli Jetere ni Maxi. 24 Arpaxadi ombala Sela, Sela ombala Eberi. 25 Eberi waabala ahima abili. Mmodha ndina naye aali Pelegi, mwaha mudhidhi yole elabo yahigawiwa. Dddibile aali Jota. 26 Jota ombala Alimodade, Selefi, Azarimavete, Jera, 27 Adorawu, Uzali, Dikala, 28 Obali, Abimayeli, Saba, 29 Ofiri, Avila,Jobabi, aatene yala yaali ahima a Jota. 30 Elabo wakaliwa yakumile oMeza ofiyedha oSefari, murudda womwangoni omadhelo nduwa. 31 Ala yaali ahima a Seeni vamodha namudhiwa ni dhiwogelodhiwa, vamodha ni dhilabodhiwa ni malogo ewa. 32 Ola waali odhuulu wa Nowe, vamodha ni mahimo ewa ni malogo ewa. Mwa alena malogo omwadheyela mwilaboni yavati. Nuvira mutokora.