Ħarsa Lejn Id-​Dinja

Il-​Herpes Ġenitali Qed Tiżdied

“Minkejja l-​enfasi fuq is-​sess fiż-​żgur bħala prevenzjoni mill-​AIDS, il-​herpes ġenitali żdiedet ħames darbiet iktar mill-​aħħar tas-​snin 70 fost l-​adolexxenti bojod” fl-​Istati Uniti, jgħid rapport taʼ l-​Associated Press. Madankollu, ġie nnotat li iżjed mard trasmess sesswalment, bħall-​gonorrea, naqas matul l-​istess perijodu. Il-​herpes għala qed tiżdied? Fost ir-​raġunijiet hemm iż-​żjieda fis-​sess qabel iż-​żwieġ u nies li għandhom bosta imseħbin fis-​sess. Issa ġie kkalkulat li 45 miljun Amerikan huma infettati bil-​mikrobu tal-​herpes, u l-​biċċa l-​kbira minnhom lanqas biss jafu b’dan. Il-​mikrobu jipproduċi ħżież li jitfaċċaw kull tant żmien jew ħakk fil-​parti ġenitali u xi drabi madwar il-​warrani jew fil-​koxox.

Prattiċi Distruttivi tas-​Sajd

Flotot kummerċjali tas-​sajd qed jinvestu f’tagħmir biex inaddfu l-​qiegħ taʼ l-​oċean fit-​tfittxija għal numru taʼ ħut li dejjem qed jonqos. Biex itellgħu l-​ispeċi li qabel ġew injorati, it-​tagħmir f’qiegħ il-​baħar, magħruf bħala t-​tagħmir mobbli, jiġi mkaxkar mal-​qiegħ tal-​baħar f’fond taʼ iktar minn 1,200 metru. Il-​problema hi li numru kbir taʼ “dud tal-​baħar, sponoż, anemoni, idrazoa, rizzi, u ħlejjaq oħrajn tal-​baħar” jinqabdu waqt dan il-​proċess u “jintremew bħala skart,” tirrapporta s-​Science News. Billi jeqirduhom qed iżidu n-​nuqqas fin-​nisel tal-​ħut. Minħabba li dawn il-​ħlejjaq jipprovdu ikel u kenn għall-​ħut iż-​żgħar, Elliott Norse, id-​direttur tal-​Marine Conservation Biology Institute f’Redmond, Washington, l-​Amerka, jgħid li l-​qerda taʼ l-​ambjent taʼ qiegħ il-​baħar b’dan il-​metodu taʼ sajd tistaʼ titqabbel mal-​“qerda għalkollox tal-​foresti fuq l-​art.”

Il-​Knisja Kattolika Titlob Maħfra

Il-​Knisja Kattolika Rumana ġewwa Franza ħarġet “Dikjarazzjoni taʼ Ndiema” formali, fejn titlob lil Alla u lin-​nies Lhud maħfra għall-​“indifferenza” li l-​Knisja Kattolika wriet lejn il-​persekuzzjoni tal-​Lhud taħt il-​gvern Franċiż taʼ Vichy fi żmien il-​gwerra. Mill-​1940 sa l-​1944, iktar minn 75,000 Lhudi ġew arrestati u mkeċċijin minn Franza għall-​kampijiet tal-​mewt tan-​Nazi. Fi stqarrija li qara l-​Arċisqof Olivier de Berranger, il-​knisja ammettiet li kienet ħalliet l-​interessi tagħha stess “idallmu d-​dmir bibliku taʼ rispett lejn kull esseri uman maħluq fix-​xbiha t’Alla,” tirrapporta l-​gazzetta Franċiża Le Monde. Għalkemm numru żgħir tal-​kleru Franċiż tkellmu favur il-​Lhud, il-​maġġuranza appoġġjaw il-​gvern taʼ Vichy u l-​politika tiegħu. Parti mid-​dikjarazzjoni stqarret: “Il-​knisja trid tirrikonoxxi li rigward il-​persekuzzjoni tal-​Lhud, u speċjalment rigward il-​bosta miżuri kontra l-​Lhud, ordnati mill-​awtoritajiet taʼ Vichy, in-​nuqqas taʼ interess għeleb bil-​wisq iktar għadab bi stmerrija. Is-​silenzju kien ir-​regola ġenerali, u l-​kliem favur il-​vittmi kien rari. . . . Illum, aħna nistqarru li dak is-​silenzju kien żball. Nirrikonoxxu wkoll li l-​knisja ġewwa Franza falliet fil-​missjoni tagħha bħala l-​edukatriċi tal-​kuxjenzi umani.”

Ommijiet li Jaħdmu

Fl-​1991, l-​Assoċjazzjoni Nazzjonali tan-​Nisa li Jaħdmu kkalkulat li “sa nofs is-​snin 90, 65 fil-​mija tan-​nisa [Amerikani] bi tfal li għadhom ma jmorrux l-​iskola u 77 fil-​mija taʼ dawk bi tfal li jmorru l-​iskola, se jkunu qed jaħdmu.” Kemm kienet eżatta t-​taħbira tagħhom? Fl-​1996, skond il-​U.S. Census Bureau, 63 fil-​mija tan-​nisa bi tfal taʼ taħt il-​ħames snin kienu qed jaħdmu, tirrapporta The Washington Post. Min-​nisa bi tfal li jmorru l-​iskola, 78 fil-​mija kienu ommijiet li jaħdmu. Xi ngħidu dwar l-​Ewropa? Skond tagħrif li nġabar mill-​Uffiċċju Statistiku taʼ l-​Unjoni Ewropea, il-​“proporzjon taʼ nisa li jaħdmu bi tfal taʼ minn 5 sa 16-il sena” fil-​pajjiżi Ewropej matul l-​1995 kien, il-​Portugall b’69 fil-​mija, l-​Awstrija 67, Franza 63, il-​Finlandja 63, il-​Belġju 62, il-​Britannja 59, il-​Ġermanja 57, l-​Olanda 51, il-​Greċja 47, il-​Lussemburgu 45, l-​Italja 43, l-​Irlanda 39, u Spanja 36.

Il-​Vizzju tad-​Droga Jqum il-​Flus

Rapport tal-​gvern Amerikan ikkalkula li fl-​1995 l-​Amerikani nefqu 57.3 biljun dollaru [Lm21,700,000,000] fi drogi illegali. Żewġ terzi tal-​bejgħ kienu kokaina, u l-​bqija kienu eroina, mariħwana, u drogi illeċiti oħrajn. Id-​direttur tal-​White House Office of National Drug Control Policy, Barry McCaffrey, innota li bil-​għadd taʼ flus li ntefqu fuq dawn id-​drogi kienu setgħu jinxtraw erbaʼ snin taʼ tagħlim fil-​kulleġġ għal miljun individwu jew 83 biljun litru ħalib biex jitimgħu lit-​trabi li m’humiex mitmugħin tajjeb, tirrapporta l-​Associated Press. Iktar minn hekk, din il-​figura ma tinkludix in-​nefqiet soċjali, bħaż-​żjieda fil-​kriminalità, il-​firda fil-​ħajjiet persunali u tal-​familja, u t-​tixrid taʼ mard bħall-​epatite u l-​AIDS.

Waqqfu l-​Kompetizzjoni jekk Jogħġobkom

Il-​World Council of Churches (WCC), li fih 330 knisja bħala membri, “talab għat-​tmiem taʼ l-​attentati ‘kompetittivi’ minn xi knejjes biex jakkwistaw membri ġodda minn knejjes oħrajn,” tirrapporta l-​ENI Bulletin. Il-​WCC “jikkritika speċifikament l-​użu t’‘għajnuna umanitarja’ f’pajjiżi li qed jiżviluppaw . . . biex jinfluwenza lil uħud foqra, lil dawk waħedhom u lil dawk li telqu minn pajjiżhom, biex ibiddlu l-​alleanza minn mal-​knisja tagħhom.” Ġew offruti linji taʼ gwida biex jiddistingwu bejn ‘xhud aċċettabbli għall-​Vanġelu u proselitiżmu mhux aċċettat.’ Fost dan taʼ l-​aħħar hemm il-​“kritiċiżmu inġust” taʼ knisja oħra, li wieħed jippreżenta l-​knisja u t-​tagħlim tiegħu bħala li huma l-​veri, li joffri opportunitajiet taʼ tagħlim jew għajnuna umanitarja biex jipperswadi lil oħrajn biex jingħaqdu maʼ knisja oħra, li juża pressjoni vjolenti jew psikoloġika biex iġiegħel lin-​nies ibiddlu l-​għaqda reliġjuża tagħhom, u li jieħu vantaġġ mill-​hemm tan-​nies jew mid-​“diżillużjoni bil-​knisja tagħhom stess biex ‘jikkonvertihom’.”

Id-​Deżert fl-​Italja

Għalkemm m’huwiex pajjiż normalment assoċjat maʼ deżerti, fl-​Italja twaqqaf Kumitat Nazzjonali għall-​Ġlieda Kontra d-​Deżert. Għala? L-​infertilità tal-​ħamrija qed tavanza b’ritmu mgħaġġel lejn it-​Tramuntana taʼ l-​Italja. “Jekk ma tiġix introdotta politika serja taʼ l-​ambjent biex tnaqqas l-​użu taʼ gassijiet li huma responsabbli għall-​effett serra u biex tbiddel ċerti prattiċi agrikoli li jagħmlu l-​ħsara,” tgħid il-​gazzetta La Stampa, “sa ftit t’għaxriet taʼ snin oħra, 27 fil-​mija tat-​territorju [Taljan] jistaʼ jsir art maħruqa.” L-​allarm ngħata waqt konferenza taʼ l-​Organizzazzjoni taʼ l-​Ikel u Agrikultura tal-​Ġnus Magħquda li ttrattat dwar id-​deżert f’Ruma. Ġie spjegat li n-​naħiet taʼ riskju m’għadhomx biss Sqallija, Sardinja, Kalabrja, Apulja, u Bażilikata, ir-​reġjuni Taljani tan-​Nofsinhar, imma ċerti naħiet tradizzjonalment produttivi tat-​Tramuntana wkoll ġew effettwati u issa qed jirreġistraw tnaqqis fil-​fertilità tal-​ħamrija.

“Mard taʼ l-​Uffiċini”

Iktar minn 80 fil-​mija tat-​Taljani jesperjenzaw problemi taʼ wġigħ fil-​ġisem minħabba li jqattgħu ħafna ħin bil-​qiegħda, skond studju li sar mill-​Professur Maurizio Ricciardi, direttur taċ-​ċentru dwar l-​uġigħ fil-​ġisem, fl-​Università taʼ Siena. Iktar minn nofs taʼ dawk li jbatu mill-​“mard taʼ l-​uffiċini” jilmentaw ukoll dwar affarijiet bħal uġigħ taʼ dahar, uġigħ taʼ ras, dardir, sturdament u problemi fl-​ekwilibriju, taqlib fil-​pressjoni tad-​demm, dijaréa, kostipazzjoni, kolite, u gastrite, tirrapporta l-​gazzetta Il Messaggero. “Wara kull siegħa xogħol, il-​Ġappuniżi u ċ-​Ċiniżi jagħmlu ftit eżerċizzji sempliċi” biex jikkumbattu dawn il-​problemi, jgħid Ricciardi, “waqt li għalina, l-​uniku brejk hu għal kafè.”

Xogħol, Tensjoni, u Attakki tal-​Qalb

It-​tensjoni mentali fix-​xogħol hija t-​tieni fattur taʼ riskju l-​iktar importanti għal problemi ċirkolatorji u tal-​qalb, u t-​tipjip huwa fl-​ewwel post, tirrapporta l-​Frankfurter Rundschau. Billi ġabar fil-​qosor l-​istħarriġ li sar mill-​Federal Institute for Occupational Safety and Health, f’Berlin, il-​Ġermanja, ir-​rapport jgħid: “Dawk l-​iktar fir-​riskju huma l-​impjegati li għandhom ftit li xejn libertà biex jagħmlu deċiżjonijiet u li xogħolhom joffri ftit varjetà. Jekk iħossuhom ukoll taħt pressjoni matul il-​ħin liberu tagħhom, forsi minħabba li qed jibnu d-​dar tagħhom stess jew minħabba li qed jieħdu ħsieb taʼ xi qarib marid, imbagħad ir-​riskju għal attakk tal-​qalb jiżdied għal kważi disaʼ darbiet.” Wieħed espert jinkuraġġixxi biex lill-​impjegati tingħatalhom iktar libertà biex jagħmlu deċiżjonijiet. “Sempliċement diskussjoni waħda fix-​xahar bejn il-​ħaddiema kollha f’dipartiment, tistaʼ ttejjeb is-​sitwazzjoni.”

Il-​Bulijiet Jiżdiedu

Stħarriġ li sar mill-​Università La Sapienza taʼ Ruma jirrivela li ħafna studenti jiffaċċjaw ħafna forom taʼ bbuljar li jinkludu insulti, abbuż, serq taʼ oġġetti taʼ valur żgħir, aggressjoni fiżika, u theddid. L-​offiżi ġew speċjalment innotati f’Ruma, fejn ’il fuq minn 50 fil-​mija taʼ kemm subjien kif ukoll bniet kienu sofrew episodji taʼ bbuljar f’perijodu taʼ tliet xhur. “Waqt konversazzjonijiet iktar fil-​fond,” spjegat ir-​riċerkatriċi Anna Costanza Baldry, “ħafna bniet irrakkontaw episodji saħansitra taʼ molestja serja li ma kinux irrapportaw qabel, kemm minħabba l-​biżaʼ u . . . kemm minħabba li jikkunsidraw ċerti tipi taʼ mġiba immorali bħala normali,” qalet il-​gazzetta Taljana La Repubblica.

L-ibbuljar ma jesperjenzawhx biss it-​tfal. L-​Irish Times tirrapporta li ħafna adulti jesperjenzaw l-​ibbuljar fuq il-​post tax-​xogħol tagħhom, il-​biċċa l-​kbira minn dawk taʼ pożizzjoni ogħla minnhom. “L-​aggressjoni bil-​kliem, il-​kritiċiżmu dwar ix-​xogħol tan-​nies u ċ-​ċirkolazzjoni t’għajdut dwarhom huma t-​tattiċi favoriti tal-​bulijiet fuq il-​post tax-​xogħol,” qalet din. “L-​umiljazzjoni u t-​tqegħid taʼ miri taʼ xogħol mhux realistiċi kienu wkoll komuni.” L-​ibbuljar għandu konnessjoni m’effetti psikoloġiċi li jinkludu “l-​ansjetà, l-​irritabilità, id-​dipressjoni, il-​paranojja, it-​tensjoni, it-​telf taʼ fiduċja, it-​telf taʼ stima tal-​bniedem innifsu u li wieħed jinqataʼ għalih waħdu,” tgħid it-​Times. F’każi estremi dan it-​tip taʼ bbuljar jistaʼ jwassal għal “brejkdawn jew saħansitra għal suwiċidju.”