Nistgħu Nsalvawha s-Siġra tal-Kandelabru?
MINN KITTIEB GĦAL STENBAĦ! FIL-BRAŻIL
ŻMIEN ilu, in-naħa taʼ isfel tal-Brażil kienet miksija bis-siġar taʼ l-arżnu. Dawn is-siġar taħsibhom xi gandlier bil-friegħi. Tant hu hekk li speċi minnhom bix-xieraq saret magħrufa bħala “s-siġra tal-kandelabru,” magħrufa wkoll bħala l-arżnu taʼ Paraná u l-awrikarja Brażiljana.
Il-prinjoli tas-siġra tal-kandelabru jikbru iktar minn larinġa kbira. Fil-fatt, xi wħud minnhom ikunu jiżnu sa 5 kilogrammi. Kull prinjola jistaʼ jkollha sa 150 żerriegħa, imsejħa pinhões bil-Portugiż. Meta l-prinjola ssir, din tinfaqaʼ b’ħoss kbir u ż-żerriegħa taqaʼ.
Iż-żerriegħa, li għandha r-riħa u t-togħma tal-qastan, tittiekel mill-bnedmin, mill-għasafar, u mill-annimali. Il-pinhões huma sors tajjeb taʼ proteini u kalċju. Żmien ilu, dawn kienu l-ikel ewlieni taʼ xi wħud mit-tribujiet li għexu fin-naħa taʼ isfel tal-Brażil. Iż-żerriegħa għadha tintuża sa llum. Per eżempju, fl-Istat taʼ Santa Catarina fil-Brażil, iż-żerriegħa tintuża f’ħafna mill-ikel tal-post, bħal per eżempju l-paçoca de pinhão (pinhões imfarrkin).
Is-siġra tal-kandelabru bdiet tinqered bil-mod il-mod fis-seklu 18, meta l-Ewropej li ġew jgħammru hawnhekk raw kemm din is-siġra kienet tajba għall-injam. Fi żmien qasir, is-siġar tal-kandelabru bdew jitqaċċtu biex jinbnew id-djar jew biex jagħmlu l-wisaʼ għall-għelieqi tal-qamħ u tad-dwieli. Maż-żmien, iktar bdew jitqaċċtu siġar milli jinżergħu. Issa, baqaʼ biss ftit irqajjaʼ taʼ siġar ’l hawn u ’l hinn. Minħabba f’hekk, il-prezz tas-siġra tal-kandelabru għola ħafna. Wieħed raġel li ilu jaħdem l-injam tal-kandelabru għal 50 sena qal li l-arżnu m’għadux jitqies biss bħala sors taʼ l-injam imma sar jiswa mitqlu deheb.
Ir-riċerkaturi jgħidu li s-siġra tal-kandelabru għadha teżisti grazzi għall-azure jay. Dan l-għasfur, li l-ħin kollu jtir minn post għal ieħor, jiekol iż-żerriegħa tas-siġra tal-kandelabru u jaħżen xi ftit minnha fil-ħażiż u fis-siġar tal-felċi mejtin. Iktar tard, xi wħud minn dawn iż-żrieragħ jinbtu. Għaldaqstant, f’ċertu sens nistgħu ngħidu li l-azure jay huwa ġardinar bieżel biex iħawwel is-siġar tal-kandelabru! Madankollu, b’sogħba, in-numru taʼ dan it-tip t’għasfur qed imajna minħabba li l-foresti taʼ l-arżnu qed jinqerdu.
Xi kumpaniji li jaqtgħu s-siġar għall-injam issa qed jipprovaw iżommu u jipproteġu msaġar żgħar u qegħdin ukoll iħawlu s-siġar tal-kandelabru f’diversi partijiet fin-naħa taʼ isfel tal-Brażil. Forsi dan iwassal biex is-siġra tal-kandelabru ma tinqeridx għalkollox imma terġaʼ tirpilja.
[Stampi f’paġna 11]
Kull prinjola jkollha sa 150 “pinhão”
[Sors]
Siġra u prinjoli: Marcos Castelani