Santwarju Uniku taʼ l-​Annimali u t-​Tjur Salvaġġi tal-​Mediterran

MINN KITTIEB GĦAL STENBAĦ! FI SPANJA

GĦAL eluf taʼ snin, il-​pajjiżi taʼ madwar il-​Mediterran qaċċtu l-​foresti tagħhom, qerdu l-​mergħat tagħhom, u kkaċċjaw xi annimali salvaġġi kważi sal-​punt li dawn ma baqgħux jeżistu. Ftit huma l-​postijiet mhux imħassrin li issa għad baqaʼ fir-​reġjun. Madankollu, f’parti waħda minn Spanja, għadd taʼ ċirkustanzi kienu r-​raġuni għala post żgħir setaʼ jibqaʼ kważi tali kwali. Dan il-​post jismu Monfragüe, li jfisser “Muntanja Densa.”

Minkejja dan, is-​sempliċi fatt li din il-​parti minn Spanja kienet imwarrba ma kienx ikun biżżejjed biex jipproteġi l-​abitat tagħha. Fortunatament, il-​bdiewa li kienu jgħixu fir-​reġjun taʼ madwar il-​Monfragüe pprattikaw metodu taʼ trobbija taʼ l-​annimali li wera li kien imprezzabbli biex jippreserva fdal prezzjuż mill-​meddiet kbar ferm taʼ foresti tal-​post li xi darba kienu jiksu l-​għoljiet tal-​Mediterran. Il-​bosk preservat kien magħruf bħala d-​dehesa, jew “mergħa mimlija siġar.”

Metodu Ekoloġiku taʼ Biedja

Sekli ilu, il-​bdiewa taʼ Extremadura (ir-reġjun fi Spanja fejn hemm il-​Monfragüe) skoprew li l-​foresti tar-​ruvlu (ballut dejjem aħdar), li l-​art kienet mgħottija bihom, setgħu jipprovdu dell u ikel essenzjali għall-​merħliet tagħhom.a Għalhekk, minflok ma qaċċtu s-​siġar kollha biex ikollhom art tajba bħala mergħa, huma ppreservaw biżżejjed ballut biex joħolqu bosk b’siġar spazjati. Huma wkoll żabru s-​siġar biex il-​friegħi jkunu jistgħu jinfirxu u jikbru iktar. Id-​dell taʼ dawn is-​siġar impressjonanti tal-​ballut ipproteġa l-​ħaxix tal-​mergħat taʼ taħthom, u l-​ħsad abbundanti tagħhom taʼ ġandar ipprovda ikel sustanzjuż għall-​baqar u l-​ħnieżer. Ladarba din id-​dehesa ppreservat parti sinifikanti mill-​għata taʼ siġar oriġinali, ħafna speċi t’għasafar u annimali tal-​post setgħu jibqgħu ħajjin.

Żewġ xmajjar, it-​Tagus u t-​Tiétar, jaqsmu d-​dehesa minn naħa għal oħra, jifformaw kanjons u fl-​aħħarnett jerġgħu jiltaqgħu taħt il-​quċċata tal-​Monfragüe. Maż-​żmien, fl-​1979, l-​art imħattba taʼ madwar dawn iż-​żewġ xmajjar, li ppreservat il-​foresta Mediterranja oriġinali aħjar minn kwalunkwe oħra, saret riserva tan-​natura. Il-​park ġie stabbilit għaliex bħalissa l-​Monfragüe hija meqjusa bħala wieħed mir-​rifuġji preservati l-​aħjar taʼ l-​ekosistema Mediterranja.

Għasafar tal-​Bibbja

Għalkemm il-​park ma tantx hu kbir, dan jipprovdi kenn għall-​ġenetta, iċ-​ċerv l-​aħmar, iċ-​ċingjal, u l-​linċi Spanjol li hu rari u wieħed mill-​iktar annimali li qegħdin f’periklu fl-​Ewropa. Madankollu, billi l-​biċċa l-​kbira mill-​annimali joħorġu bil-​lejl, il-​viżitatur taʼ bi nhar iktar għandu ċans li jilmaħ l-​għasafar manjifiċi tal-​priża li huma kotrana f’dawn l-​inħawi. Il-​biċċa l-​kbira minn dawn l-​għasafar tal-​priża Mediterranji jinsabu wkoll f’pajjiżi Bibliċi.

F’nofs is-​seklu 19, H. B. Tristram, studjuż tan-​natura, innota li kważi kulfejn mar fil-​Palestina, kien jara l-​isqra grifuni jduru fuq rasu. L-​istess jistaʼ jingħad dwar il-​Monfragüe, fejn 400 par ibejtu fl-​irdumijiet li jħarsu fuq ix-​xmajjar Tagus u Tiétar. Fi tmiem il-​ġurnata, l-​isqra jduru bil-​gzuz fuq il-​bejtiet tagħhom fejn ikollhom iż-​żgħar, u b’hekk jimmarkaw is-​sema taʼ fil-​għaxija bil-​forom kbar ħafna tagħhom.b

Iċ-ċikonji l-​bojod, li jbejtu fuq bini qadim f’ħafna partijiet taʼ l-​Ewropa, għadhom ibejtu fil-​ballut fl-​inħawi tal-​Monfragüe, fejn tgħidx kemm joktru. (Salm 104:17) Flimkien maċ-​ċikonji hawnhekk issib ukoll l-​ajkli imperjali u rjali, li bil-​paċenzja kollha jitilgħu ’l fuq u jgħaddu ħelu ħelu mal-​kurrenti t’arja sħuna minn post għal ieħor, ‘għajnejhom jaraw mill-​bogħod’ fit-​tfittxija kontinwa tagħhom għall-​priża.—Ġob 39:​27-29.

Imbagħad hemm l-​astuni ħomor li huma iktar ilventi u abbundanti mill-​ajkli u li l-​għadd tagħhom tgħidx kemm jiżdied fix-​xhur tas-​sajf. Hemm ukoll l-​astuni suwed, li għandhom vista tajba ħafna u li jħufu kontinwament fuq ix-​xmajjar tal-​park, dejjem ifittxu l-​ħut li jistgħu jaħtfu mill-​ilma.—Ġob 28:7.

Għasafar oħra tal-​priża, bħalma huma l-​kokka imperjali u l-​barbaġann, jibdew itiru malli jibda jidlam. Il-​kokka imperjali tbejjet fuq l-​irdumijiet iżolati tal-​Monfragüe, ambjent simili għar-​rovini taʼ Babilonja tal-​qedem, fejn il-​profeta Isaija bassar li din ukoll kienet se tagħmel il-​bejta tagħha.—Isaija 13:21.

Nippreservaw u Nġeddu r-​Rifuġju

Id-​dehra tal-​park tissebbaħ ukoll bil-​kuluri tal-​fjuri salvaġġi, speċjalment fir-​rebbiegħa. Il-​blanzuni bojod u fini tal-​pjanta tal-​ġenus, flimkien maʼ trofof taʼ spika Franċiża, jiksu kważi l-​inżieli kollha li ma fihomx siġar. U hekk kif joqrob is-​sajf, il-​peprin li jinsab kullimkien iżid dik in-​naqra taʼ lewn aħmar maʼ l-​aħdar tal-​mergħa.

It-tħassib ewlieni taʼ l-​awtoritajiet li jieħdu ħsieb il-​park issa huwa li jħarsu u jippreservaw dan l-​ambjent prezzjuż. Għal dan l-​għan, qed jaħdmu ħafna biex iħawlu siġar tal-​post minflok is-​siġar taʼ l-​arżnu u taʼ l-​ewkaliptu li nġiebu minn postijiet oħrajn u li m’humiex tajbin għall-​annimali u t-​tjur tal-​park. Huma jikkooperaw ukoll mal-​bdiewa lokali ħalli jipproteġu d-​dehesas taʼ madwarhom billi jħeġġuhom biex, kulmeta jkun hemm bżonn, jerġgħu jħawlu s-​siġar tal-​ballut. Nittamaw li dawn il-​miżuri jassiguraw li dan is-​santwarju uniku taʼ l-​annimali u t-​tjur salvaġġi tal-​Mediterran jibqaʼ ħaj.

[Noti taʼ taħt]

[Stampi f’paġna 16, 17]

Mix-​xellug għal-​lemin: Baqar jirgħu fil-​bosk miftuħ, ġenetta, u ċerv aħmar

[Stampa f’paġna 18]

Seqer iswed

[Stampa f’paġna 18]

Kokka imperjali

[Stampa f’paġna 18]

Ajkla rjali

[Sors]

Ritratti: Cortesía de GREFA