San Pietruburgu—“It-​Tieqa fuq l-​Ewropa” tar-​Russja

MINN KITTIEB GĦAL STENBAĦ! FIR-​RUSSJA

“Inħobbok, xogħol minn id Pietru! / Inħobbha l-​forma riġida u simetrika tiegħek; /L-ilma kalm u maestuż tax-​xmara Neva jgħaddi / bejn il-​mollijiet tagħha magħmulin mill-​granit—ALEKSANDR SERGEYEVICH PUSHKIN.

IL-​POEŻIJA famuża taʼ Pushkin dwar San Pietruburgu, li parti minnha hi kwotata hawnhekk, tiġbed l-​attenzjoni lejn il-​fundatur tal-​belt u l-​post tagħha fit-​tramuntana estrema, fejn ix-​Xmara Neva tiżbokka fil-​Baħar Baltiku. ‘Imma,’ forsi tistaqsi int, ‘din il-​belt ewlenija tad-​dinja kif bdiet teżisti f’art baxxa u niedja tat-​tramuntana?’

Sa l-​aħħar tas-​seklu 17, it-​tkabbir tar-​Russja kien imfixkel għax ma kellhiex aċċess għall-​baħar. Il-​ħolma taʼ Pietru l-​Kbir, kżar żagħżugħ Russu, kienet li jistabbilixxi “tieqa fuq l-​Ewropa” għar-​Russja fil-​forma taʼ żbokk għall-​baħar. Lejn in-​nofsinhar, l-​aċċess għall-​Baħar l-​Iswed kien imblokkat mill-​Imperu Ottoman. Għalhekk, Pietru dawwar l-​attenzjoni tiegħu lejn it-​tramuntana fejn l-​Isvezja kellha t-​territorju li jmiss mal-​Baħar Baltiku.

Biex iwettaq il-​ħolma tiegħu, f’Awissu taʼ l-​1700, Pietru ddikjara gwerra kontra l-​Isvezja. Għalkemm għall-​ewwel l-​isforzi militari tiegħu ma kellhomx suċċess, hu ma qatax qalbu. Sa Novembru taʼ l-​1702, Pietru kien ġagħalhom jirtiraw lill-​Isvediżi minn Lag Ladoga. Din l-​akbar għadira fl-​Ewropa hi konnessa mix-​Xmara Neva mal-​Baħar Baltiku, xi 60 kilometru ’l bogħod. L-​Isvediżi ddefendew ruħhom billi okkupaw fortizza fuq gżira ċkejkna qrib il-​post fejn ix-​xmara Neva tiżbokka mill-​għadira. Pietru rnexxielu jaħtaf din il-​fortizza fuq gżira mill-​kontroll Svediż u jagħtiha l-​isem ġdid taʼ Shlissel’burg.

Iktar tard l-​Isvediżi rreżistew l-​attakki ġo fortizza msejħa Nienshants, qrib il-​post fejn ix-​xmara Neva tiżbokka fil-​Baltiku. F’Mejju taʼ l-​1703 il-​fortizza Svediża hemmhekk kienet megħluba għalkollox. Permezz taʼ din ir-​rebħa, ir-​Russi kellhom il-​kontroll tad-​delta kollha. Minnufih, Pietru beda jibni fortizza fuq il-​Gżira Zayachy fil-​qrib biex jiddefendi fomm ix-​xmara Neva. B’hekk, fis-​16 taʼ Mejju taʼ l-​1703, madwar 300 sena ilu, Pietru l-​Kbir poġġa l-​ewwel ġebla taʼ dik li llum hi magħrufa bħala l-​Fortizza taʼ Pietru-Pawl. Din hi d-​data aċċettata tat-​tisjis taʼ San Pietruburgu, imsemmi wara l-​qaddis patrun tal-​kżar, l-​appostlu Pietru.

Kif Inbniet Belt Kapitali

Kuntrarju għal ħafna bliet kapitali, il-​belt taʼ San Pietruburgu mill-​bidunett kienet ippjanata u mibnija biex tkun kapitali impressjonanti. Minkejja li qiegħda fit-​tramuntana estrema—fl-​istess latitudni taʼ dak li llum hu Anchorage, fl-​Alaska—Pietru daħal b’ruħu u ġismu għax-​xogħol tal-​bini. L-​injam inġieb mill-​inħawi taʼ Lag Ladoga u minn Novgorod. Mod wieħed kif Pietru rnexxielu jġib il-​ġebel għall-​bini kien billi impona kwota. Kull Russu li jġib xi merkanzija f’San Pietruburgu kellu jġib ukoll ċertu numru taʼ ġebel. Ukoll, Pietru pprojbixxa l-​bini taʼ djar bil-​ġebel, l-​ewwel f’Moska u mbagħad fil-​bqija taʼ l-​imperu tiegħu. B’riżultat taʼ dan, bennejja bla xogħol ġew jaħdmu f’San Pietruburgu.

Il-bini tal-​belt kompla b’dak li The Great Soviet Encyclopedia ssejjaħlu “pass eċċezzjonali għal dak iż-​żmien.” Malajr tfaċċaw kanali tad-​dranaġġ, travi tal-​pedament, toroq, bini, knejjes, sptarijiet, u uffiċini tal-​gvern. Fl-​istess sena li fiha saru s-​sisien tal-​belt, beda l-​bini taʼ tarzna, magħrufa bħala l-​Ammiraljat, li maż-​żmien saret il-​kwartieri ġenerali tal-​flotta Russa.

Sa l-​1710 bdiet il-​kostruzzjoni tal-​Palazz Sajfi, dar sajfija għall-​kżarijiet. Fl-​1712, il-​kapitali tar-​Russja, bil-​ħafna uffiċini governattivi tagħha, ittieħdet minn Moska għal San Pietruburgu. L-​ewwel palazz tal-​ġebel li nbena fil-​belt, u li għadu jeżisti, tlesta fl-​1714. Dan inbena għall-​ewwel gvernatur tal-​belt, Aleksandr Menshikov. Dik l-​istess sena, ix-​xogħol beda wkoll fuq il-​Katidral taʼ Pietru-Pawl ġol-​fortizza li għandha l-​istess isem. Il-​kampnar għoli ħafna tiegħu jispikka fil-​belt. Il-​Palazz Xitwi fuq ix-​Xmara Neva kien mibni wkoll, u reġà nbena diversi drabi. Iktar tard bnew il-​Palazz Xitwi preżenti li fih xi 1,100 kamra. Dan il-​palazz grandjuż sar iċ-​ċentru tal-​belt u fih hemm l-​Eremitaġġ famuż, il-​mużew taʼ l-​Istat.

L-ewwel għaxar snin taʼ San Pietruburgu kienu mmarkati bi tkabbir taʼ l-​għaġeb. Skond xi rapporti, sa l-​1714 kienu magħdudin xi 34,500 binja ġol-​belt! Il-​kostruzzjoni taʼ palazzi u bini kbir ħafna kompliet bla waqfien. L-​influwenza qawwija tar-​reliġjon fl-​istorja tar-​Russja tidher sew f’ħafna mill-​bini tal-​belt.

Per eżempju, hemm il-​Katidral taʼ Kazan, bl-​għamla nofs tond tiegħu u l-​kolonni fil-​faċċata. Id-​dehra impressjonanti tiegħu fit-​triq prinċipali tal-​belt, Nevsky Prospekt, ikkontribwiet biex din tissejjaħ waħda mill-​iktar toroq traffikużi tad-​dinja. Iktar tard, beda jinbena l-​Katidral taʼ San Iżakk. Xi 24,000 travu ddaħħlu fl-​art niedja taʼ taħt il-​katidral biex jagħmlulu pedament sod, u ntużaw 100 kilogramm deheb pur biex jiksulu l-​koppla immensa.

Il-bini fl-​inħawi taʼ madwar San Pietruburgu wkoll kien drammatiku. Fl-​1714 beda x-​xogħol fuq il-​Palazz il-​Kbir, residenza għal Pietru, f’Peterhof, issa Petrodvorets. Sadanittant, fil-​belt fil-​qrib taʼ Tsarskoe Selo, issa magħrufa bħala Pushkin, inbena l-​Palazz lussuż bl-​isem taʼ Katerina għall-​mara taʼ Pietru. Fl-​aħħar parti taʼ l-​istess seklu, inbnew żewġ palazzi grandjużi fiż-​żewġ subborgi fin-​nofsinhar, Pavlovsk u Gatchina.

Il-ġmiel taʼ din il-​belt li kienet għadha kif ġiet żviluppata kiber fil-​parti l-​kbira minħabba l-​mijiet taʼ pontijiet mibnijin fuq il-​ħafna sodod tax-​xmara u kanali tagħha. B’hekk, San Pietruburgu spiss ġie deskritt bħala l-​“Venezja tat-​Tramuntana.” Periti Franċiżi, Ġermaniżi, u Taljani ħadmu id f’id maʼ periti Russi kapaċi biex jipproduċu dik li The Encyclopædia Britannica tgħid li hi “waħda mill-​bliet l-​iktar sbieħ u armonjużi fl-​Ewropa.”

Sabar Minkejja l-​Avversità

Dawk li opponew lil Pietru ftit li xejn irrealizzaw kemm ir-​Russi kienu se jappoġġaw b’mod akkanit it-​tieqa tagħhom fuq l-​Ewropa. Il-​ktieb Peter the Great—His Life and World jispjega: “Minn dakinhar li Pietru l-​Kbir rifes l-​ewwel darba fomm ix-​xmara Neva, il-​pajjiż u l-​belt li telgħu hemmhekk dejjem baqgħu Russi.”

Tabilħaqq, bħalma jgħid il-​ktieb kwotat hawn fuq, “matul is-​sekli, ħadd mill-​konkwistaturi li daħlu wieħed wara l-​ieħor fir-​Russja b’armati kbar—Karlu XII, Napuljun, Hitler—ma kien kapaċi jegħleb il-​port Baltiku taʼ Pietru, għalkemm l-​armati tan-​Nazi assedjaw il-​belt għal 900 jum fit-​Tieni Gwerra Dinjija.” Matul dak l-​assedju twil mietu xi miljun ruħ fil-​belt. Ħafna għebu minħabba l-​ksieħ u l-​ġuħ matul ix-​xitwa taʼ l-​1941/42, meta t-​temperatura niżlet għal 40 grad taħt iż-​żero. F’din it-​temperatura l-​iskali Celsius u Fahrenheit jirreġistraw l-​istess.

Fl-1914, meta bdiet l-​Ewwel Gwerra Dinjija, l-​isem tal-​belt inbidel għal Petrograd. Meta fl-​1924 miet Vladimir Lenin, l-​ewwel kap taʼ l-​Unjoni Sovjetika, isimha nbidel għal Leningrad. Fl-​aħħar, fl-​1991, bil-​waqgħa taʼ l-​Unjoni Sovjetika, il-​belt reġgħet ħadet l-​isem oriġinali, San Pietruburgu.

Kontribuzzjonijiet għad-​Dinja

Fl-​1724, is-​sena taʼ qabel il-​mewt taʼ Pietru fl-​età taʼ 52 sena, tqiegħdu s-​sisien għall-​Akkademja Russa tax-​Xjenzi bid-​digriet tiegħu, u fl-​1757 l-​Akkademja taʼ l-​Arti ġiet stabbilita fil-​belt. Karl Bryullov u Ilya Repin, pitturi Russi tas-​seklu 19, studjaw hemmhekk u eventwalment kisbu l-​approvazzjoni internazzjonali.

Fl-1819 tqiegħdu s-​sisien għall-​Università taʼ l-​Istat taʼ San Pietruburgu, u maż-​żmien ġara l-​istess għal ħafna istituzzjonijiet oħrajn taʼ tagħlim superjuri. Fl-​aħħar tas-​seklu 19, bħala resident f’San Pietruburgu, Ivan Pavlov, il-​fiżjologu Russu li rebaħ il-​Premju Nobel, żviluppa l-​idea tar-​rifless kundizzjonat. U hawnhekk l-​ispiżjar Russu Dmitry Mendeleyev ikkompona t-​tabella taʼ l-​elementi perjodika tiegħu, jew, it-​tabella taʼ Mendeleyev, kif inhi magħrufa fir-​Russja.

Il-​ħajja kulturali tal-​belt ukoll ġibdet l-​attenzjoni internazzjonali. Fl-​1738 tqiegħdu s-​sisien għall-​akkademja taż-​żfin, li maż-​żmien saret il-​Mariinsky Ballet magħruf mad-​dinja kollha. Malajr il-​belt iżżejnet b’ħafna swali u teatri tal-​balè u tal-​kunċerti. Kompożituri famużi marru joqogħdu San Pietruburgu, inkluż Pyotr Ilich Tchaikovsky. Dan hu magħruf għall-​mużika dejjiema, bħalma huma l-​kompożizzjonijiet tal-​balè klassiku taʼ Sleeping Beauty, Swan Lake, u The Nutcracker kif ukoll il-​kompożizzjoni famuża tiegħu l-​1812 Overture.

Il-belt taʼ San Pietruburgu laqgħet ukoll lil għadd kbir taʼ poeti u kittieba Russi li ġew joqogħdu hawnhekk. Iż-​żagħżugħ Aleksandr Sergeyevich Pushkin sar dak li ħafna jqisuh bħala “l-​akbar poeta [Russu] u l-​fundatur tal-​letteratura Russa moderna.” Ir-​risposta Russa għal Shakespeare hija Pushkin, li x-​xogħlijiet tiegħu ġew tradotti fil-​lingwi ewlenin kollha u jinkludu l-​odi lill-​belt adottata tiegħu li ġiet kwotata fil-​bidu taʼ dan l-​artiklu. Iżjed minn hekk, hemm Dostoyevski, li The Encyclopædia Britannica tgħid li hu “meqjus ġeneralment bħala wieħed mill-​aqwa kittieba tan-​novelli li qatt għexu.”

Għalhekk jistaʼ jingħad li kulma l-​belt taʼ San Pietruburgu rċiviet mill-​Ewropa fil-​bidu umli tagħha, pattithulha b’mod ġeneruż ħafna drabi iktar. Matul is-​snin ir-​residenti tagħha ċertament li kabbru l-​kultura dinjija.

Żmien għal Riflessjoni

Fil-​ġimgħa taʼ bejn l-​24 taʼ Mejju u l-​1 taʼ Ġunju, mijiet taʼ eluf taʼ viżitaturi li ġew San Pietruburgu ħadu sehem fiċ-​ċelebrazzjoni taʼ l-​anniversarju tat-​300 sena tagħha. Waqt li gawdew ir-​riżultati tax-​xogħol immens li sar bħala preparazzjoni, ħafna rriflettew fuq il-​ġmiel u l-​istorja rimarkevoli tal-​belt.

B’kumbinazzjoni, il-​ġimgħa taʼ qabel, ħafna kienu żaru San Pietruburgu għad-​dedikazzjoni tal-​faċilitajiet imkabbrin tal-​fergħa Russa tax-​Xhieda taʼ Jehovah. Dawn il-​faċilitajiet jinsabu fis-​subborgi tal-​belt. L-​għada ltaqgħu 9,817 fl-​Istadju taʼ Kirov f’San Pietruburgu biex jisimgħu kemm reviżjoni tal-​programm tad-​dedikazzjoni kif ukoll rapporti inkuraġġanti dwar l-​attivitajiet tax-​Xhieda taʼ Jehovah f’ħafna pajjiżi.

Iktar Milli Jistaʼ Jidher

Dawk li jżuru San Pietruburgu spiss iħossu li tant hemm x’tara li ma jkunux jafu minfejn se jibdew. Din hi d-​dilemma fl-​Eremitaġġ. Ġie stmat illi kieku wieħed kellu jqattaʼ minuta fuq kull oġġett fil-​mijiet taʼ kmamar tal-​wirja, kien jieħu s-​snin biex iżur kollox.

Oħrajn iqisu li waħda mill-​isbaħ affarijiet li għandha x’toffri l-​belt taʼ San Pietruburgu hi l-​balè tagħha. Per eżempju, fit-​Teatru Mariinsky famuż, wieħed jistaʼ jpoġġi bil-​qiegħda u fuqu jkollu linef tal-​kristall imdawrin b’faċċati u ħitan interjuri mixgħulin u miksijin bi kważi 400 kilogramm deheb. F’dan l-​ambjent, tistaʼ tara dak li x’aktarx hu l-​aqwa balè fid-​dinja.

Mixja sempliċi f’din il-​belt, li fiha joqogħdu madwar ħames miljun abitant, tistaʼ tagħtik l-​esperjenza premjanti li tara bini eleganti matul ix-​Xmara Neva. Il-​vjaġġi bil-​metro meraviljuż taħt l-​art tal-​belt, li għandha wieħed mill-​itwal metros fid-​dinja, jistgħu jkunu esperjenza kulturali mill-​isbaħ. Iktar minn żewġ miljun ruħ jirkbu l-​metro kuljum, jivvjaġġaw bejn l-​iktar minn 50 stazzjon tiegħu fuq madwar 98 kilometru taʼ linji. Xi stazzjonijiet huma fost l-​isbaħ li tistaʼ ssib kullimkien. Fl-​1955, is-​sena meta nfetaħ il-​metro, The New York Times sejħet l-​istazzjonijiet bħala “sensiela taʼ palazzi taħt l-​art tas-​seklu għoxrin.”

Tabilħaqq, hu diffiċli biex ma tiġix impressjonat mill-​belt taʼ San Pietruburgu—bil-​ħolqien u l-​iżvilupp spettakolari tagħha, kif ukoll bil-​wirt dejjiemi tagħha taʼ ġmiel, arti, kultura, edukazzjoni, u mużika. Hu x’inhu l-​interess tagħhom, il-​viżitaturi għandhom jaqblu max-​xogħol taʼ referenza li jsejjaħ il-​belt taʼ San Pietruburgu bħala “waħda mill-​bliet l-​iktar sbieħ taʼ l-​Ewropa.”

[Stampa f’paġna 23]

Pietru l-​Kbir, il-​fundatur tal-​belt

[Stampa f’paġna 24]

Il-​Fortizza taʼ Pietru-Pawl bil-​katidral tagħha, fejn tpoġġew il-​pedamenti għall-​belt taʼ San Pietruburgu

[Stampa f’paġna 24, 25]

Il-​Palazz Xitwi fuq ix-​Xmara Neva, issa d-​dar tal-​mużew taʼ l-​Eremitaġġ (l-interjuri fit-​tarf fuq il-​lemin)

[Sors]

Il-​Mużew State Hermitage, San Pietruburgu

[Stampa f’paġna 24, 25]

Il-​Palazz il-​Kbir

[Stampa f’paġna 25]

San Pietruburgu ġiet msejħa l-​Venezja tat-​Tramuntana

[Stampi f’paġna 26]

It-​Teatru Mariinsky magħruf mad-​dinja kollha

[Sorsi]

Steve Raymer/National Geographic Image Collection

Ritratt minn Natasha Razina

[Stampi f’paġna 26]

L-​istazzjonijiet taħt l-​art tal-​belt taʼ San Pietruburgu ġew deskritti bħala “palazzi taħt l-​art”

[Sorsi taʼ l-​Istampa f’paġna 23]

L-​istampa taʼ fuq: Edward Slater/Index Stock Photography; it-​tpinġija u l-​emblemi: The State Hermitage Museum, St. Petersburg