Ipproteġi lilek innifsek mill-​mard

ĦAFNA bliet tal-​qedem kienu protetti minn swar enormi. Li kieku għadu kellu jniffed parti żgħira mis-​sur, is-​sigurtà tal-​belt kollha kienet tkun f’riskju. Ġismek hu bħal belt imdawra b’sur. Kif tipproteġi lilek innifsek għandu ħafna x’jaqsam maʼ kemm int f’saħħtek. Ikkunsidra ħames affarijiet li jistgħu jagħmluk vulnerabbli għall-​mard u kif tistaʼ tiddefendi lilek innifsek bl-​aħjar mod.

1 L-ILMA

IL-​PERIKLU: Organiżmi li jagħmlu l-​ħsara, bħal xi batterji, jistgħu jibqgħu deħlin f’ġismek permezz taʼ ilma ikkontaminat.

X’TISTAʼ TAGĦMEL: L-​aqwa mod kif tistaʼ tiddefendi lilek innifsek hu billi tipproteġi l-​ilma li tuża milli jiġi ikkontaminat. Jekk tkun taf li l-​ilma tiegħek hu ikkontaminat jew għandek dubju dwar dan, tistaʼ tnaddaf l-​ilma f’darek stess biex tkun ċert li hu tajjeb.a Żomm ilma tajjeb għax-​xorb f’kontenitur magħluq, u ħu minnu b’mod iġjeniku permezz taʼ kuċċarun nadif jew vit. Qatt iddaħħal idejk minn fejn tieħu l-​ilma nadif. Jekk possibbli, ipprova għix f’komunità fejn il-​ħmieġ tal-​bniedem jiġi mormi b’mod xieraq ħalli ma tikkontaminax is-​sors tal-​ilma lokali.

2 L-​IKEL

IL-​PERIKLU: L-​organiżmi li jagħmlu l-​ħsara jistgħu jkunu fl-​ikel jew fuqu.

X’TISTAʼ TAGĦMEL: Ikel ikkontaminat jistaʼ jidher frisk u sustanzjuż. Allura ħudha drawwa li taħsel sew il-​frott u l-​ħaxix kollu. Kun ċert li l-​affarijiet li tuża biex issajjar, fejn tipprepara l-​ikel, u jdejk ikunu nodfa waqt li tipprepara jew isservi l-​ikel. Xi ikel għandu bżonn li jissajjar f’ċerta temperatura sabiex jinqerdu mikrobi perikolużi. Oqgħod attent minn ikel li jkun tilef il-​kulur jew li jkollu riħa jew togħma mhux pjaċevoli—sinjal ċar li jkun hemm ruxxmata taʼ mikro-​organiżmi fl-​ikel. Poġġi l-​ikel li jifdal mill-​ewwel fil-​friġġ. Evita li tipprepara ikel għal ħaddieħor meta tkun marid.b

3 L-​INSETTI

IL-​PERIKLU: Xi insetti jistgħu jinfettawk bil-​mikro-​organiżmi li jgħixu ġo fihom.

X’TISTAʼ TAGĦMEL: Evita l-​insetti li jkollhom il-​mard billi tibqaʼ d-​dar meta jkunu attivi jew billi tilbes ilbies li jipproteġi, bħal kmiem twal u qliezet twal. Orqod taħt xbieki li jkollhom trattament kontra l-​insetti u fuqek uża prodott li jkeċċi l-​insetti. Neħħi reċipjenti li jkollhom ilma qiegħed fejn in-​nemus jistaʼ jbid.c

4 L-​ANNIMALI

IL-​PERIKLU: Mikrobi li ma jagħmlux ħsara l-​annimali jistgħu jpoġġu f’periklu s-​saħħa tiegħek. Jekk jigdmek jew jigirfek pet jew annimal ieħor jew tkun viċin ħafna tal-​ħmieġ tagħhom, jistaʼ jkun li tkun qed tirriskja saħħtek.

X’TISTAʼ TAGĦMEL: Xi nies jagħżlu li jżommu l-​annimali tagħhom barra mid-​dar biex jevitaw li jkunu ħdejhom iżżejjed. Aħsel idejk wara li tmiss annimal domestiku, u evita li tmiss annimali salvaġġi. Jekk tingidem jew tingiref minn annimal, aħsel il-​ferita sew u kellem tabib.d

5 IN-​NIES

IL-​PERIKLU: Xi mikrobi jistgħu jinvadu lil ġismek minħabba xi ħadd li jisgħol jew jagħtas. Jistgħu jinfirxu wkoll meta tgħannaq jew tieħu b’idejn xi ħadd. Mikro-​organiżmi minn nies oħra jistgħu jinħbew fuq affarijiet bħal xi ħabbata, poġġaman, remote control, jew skrin u keyboard tal-​kompjuter.

X’TISTAʼ TAGĦMEL: Affarijiet personali bħal xfafar tal-​leħja, toothbrushes, jew xugamani użahom int biss. Evita li tmiss likwidi li joħorġu mill-​annimali jew min-​nies, inkluż id-​demm u affarijiet bi traċċi tad-​demm. Ħu bis-​serjetà l-​benefiċċju li jiġi milli taħsel idejk sew u b’mod frekwenti. Għandu mnejn hu l-​aktar mod effettiv biex twaqqaf l-​infezzjoni milli tinfirex.

Jekk ikun possibbli, ibqaʼ d-​dar meta tkun marid. Iċ-​Ċentri tal-​Istati Uniti għall-​Kontroll u l-​Prevenzjoni tal-​Mard jirrikkmandaw li tisgħol jew tagħtas f’tissue jew f’komma, imma mhux f’idejk.

Proverbju tal-​qedem jgħid: “Min hu prudenti jara l-​gwaj u jinħeba.” (Proverbji 22:3) Kemm hu minnu dan il-​kliem illum li qed ngħixu f’dinja mimlija b’mard li jistaʼ jkun perikoluż! Allura informa ruħek billi tikkonsulta mas-​servizzi tas-​saħħa lokali, u pproteġi ruħek mill-​periklu billi tapplika proċeduri sanitarji. Saħħaħ lilek innifsek, u b’hekk tnaqqas ir-​riskju taʼ li timrad!