It-​Tjieba Mhux bi Tradizzjonijiet Orali

“Jekk it-​tjieba tagħkom ma toktorx iktar minn dik tal-​iskribi u l-​Fariżej, intom bl-​ebda mod ma se tidħlu ġewwa s-​saltna tas-​smewwiet.”—MATTEW 5:20.

1, 2. X’ġara eżatt qabel ma Ġesù ta l-​Priedka tiegħu fuq il-​Muntanja?

ĠESÙ kien qattaʼ l-​lejl fuq muntanja. Is-​smewwiet mimlijin kwiekeb kienu jinsabu mifruxa fuq rasu. Annimali żgħar taʼ bil-​lejl kienu jħaxwxu qalb il-​ħaxix. Lejn il-​Lvant l-​ilmijiet tal-​Baħar tal-​Galilija ħabbtu bil-​ħlewwa max-​xatt. Imma Ġesù setaʼ kien biss ftit li xejn konxju tal-​ambjent sabiħ taʼ paċi u taʼ serħan taʼ madwaru. Hu kien qattaʼ l-​lejl jitlob lil Missieru tas-​sema, Jehovah. Hu kien jinħtieġ il-​gwida taʼ Missieru. Il-​ġurnata li kienet riesqa kienet kruċjali.

² Fil-​Lvant is-​sema ddawwal. Agħsafar bdew jittajru ’l hawn u ’l hinn, fil-​waqt li jpespsu bil-​ħlewwa. Il-​fjuri selvaġġi kienu jitbandlu bil-​mod il-​mod maż-​żiffa. Hekk kif l-​ewwel raġġi tax-​xemx feġġew fuq ix-​xefaq, Ġesù sejjaħ ħdejh lid-​dixxipli tiegħu u minn fosthom għażel 12 biex ikunu l-​appostli tiegħu. Imbagħad, flimkien magħhom ilkoll, hu beda nieżel ’l isfel mal-​ġenb tal-​muntanja. Diġà l-​folol kienu jistgħu jintlemħu ġejjin bħal gelgul mill-​Galilija, Tir u Sidon, il-​Ġudea u Ġerusalemm. Huma ġew biex jitfejqu mill-​mard tagħhom. Qawwa mingħand Jehovah kienet toħroġ minn Ġesù hekk kif ħafna nies kienu jmissuh u jfiqu. Huma kienu ġew ukoll biex jisimgħu l-​kliem tiegħu bħal balzmu taʼ fejqan għall-​erwieħ imħabbtin tagħhom.—Mattew 4:25; Luqa 6:12-19.

3. Id-​dixxipli u l-​folol għala kienu ħerqana meta Ġesù beda jitkellem?

³ Fis-​sessjonijiet taʼ tagħlim iktar formali tagħhom, ir-​rabbini kienu mdorrijin joqogħdu bil-​qiegħda, u f’din il-​għodwa partikulari tar-​rebbiegħa tas-​sena 31 E.K., Ġesù hekk għamel, milli jidher f’post livell ogħla fuq il-​ġenb tal-​għolja. Meta d-​dixxipli tiegħu u l-​folol raw dan, huma rrealizzaw li kienet ġejja xi ħaġa speċjali, u għalhekk inġabru madwaru ħerqana. Meta beda jitkellem, huma laqgħu kliemu bil-​ħeġġa; meta hu spiċċa jitkellem xi ftit tal-​ħin wara, huma baqgħu mistgħaġbin b’dak li kienu semgħu. Ejjew naraw il-​għala.—Mattew 7:28.

Żewġ Kwalitajiet taʼ Tjieba

4. (a) Liema żewġ kwalitajiet taʼ tjieba kienu nvoluti? (b) X’kien l-​iskop tat-​tradizzjonijiet orali, u ġie rrealizzat?

⁴ Fil-​Priedka tiegħu fuq il-​Muntanja, li nsibuha mniżżla bil-​miktub kemm f’​Mattew 5:1-7:29 kif ukoll f’​Luqa 6:17-49, Ġesù għamel kuntrast qawwi bejn żewġ klassijiet: l-​iskribi u l-​Fariżej u n-​nies komuni li lilhom dawn kienu jgħakksu. Hu tkellem dwar żewġ kwalitajiet taʼ tjieba, it-​tjieba ipokrita tal-​Fariżej u l-​vera tjieba t’Alla. (Mattew 5:6, 20) It-​tjieba f’għajnejhom stess tal-​Fariżej kellha l-​egħruq tagħha fi tradizzjonijiet orali. Dawn kienu nbdew fit-​tieni seklu Q.E.K. bħala “ħajt madwar il-​Liġi” biex jipproteġuha mill-​avvanzi tal-​Ħelleniżmu (kultura Griega). Bdew jitqiesu bħala parti mil-​Liġi. Fil-​fatt, l-​iskribi stmaw lit-​tradizzjonijiet orali saħansitra iktar mil-​Liġi miktuba. Il-​Mixna jgħid: “Attenzjoni akbar tapplika għall-​osservanza tal-​kliem tal-​Iskribi [it-tradizzjonijiet orali tagħhom] milli għall-​osservanza tal-​kliem tal-​Liġi miktuba.” B’hekk, minflok ma kienu “ħajt madwar il-​Liġi” biex jipproteġuha, it-​tradizzjonijiet tagħhom dgħajfu l-​Liġi u għamluha ma tiswa xejn, preċiż kif qal Ġesù: “Intom twarrbu fil-​ġenb b’kapaċità l-​kmandamenti t’Alla sabiex iżżommu t-​tradizzjoni tagħkom.”—Mark 7:5-9; Mattew 15:1-9.

5. (a) X’kienet il-​kundizzjoni tan-​nies komuni li ġew jisimgħu lil Ġesù, u kif kienu meqjusin mill-​iskribi u l-​Fariżej? (b) X’kien jagħmel lit-​tradizzjonijiet orali tagħbija tant tqila fuq spallejn il-​ħaddiema?

⁵ In-​nies komuni li marru bi ħġarhom biex jisimgħu lil Ġesù kienu fqar spiritwalment, billi kienu ġew “[i]mqaxxrin u mitfugħin ’il hawn u ’l hemm bħal ngħaġ mingħajr ragħaj.” (Mattew 9:36) Bi kburija arroganti l-​iskribi u l-​Fariżej żebilħuhom, billi kienu jsejħulhom ‘am ha·’a’rets (nies tal-​art), u kienu jobogħduhom bħala midinbin injoranti u misħutin li ma jixirqilhomx irxoxt għaliex ma kinux iħarsu t-​tradizzjonijiet orali. Sa żmien Ġesù dawk it-​tradizzjonijiet kienu tant saru kotrana u oppressivi fid-​dettalji legalistiċi—imgħobbijin wisq b’ritwali ċerimonjali li jieħdu ħafna ħin—li l-​ebda ħaddiem ma setaʼ possibilment iħarishom. Mhux taʼ b’xejn li Ġesù kkundanna t-​tradizzjonijiet bħala ‘tagħbijiet tqal fuq spallejn il-​bnedmin.’—Mattew 23:4; Ġwann 7:45-49.

6. Il-​pronunzji tal-​ftuħ taʼ Ġesù għala kienu tant li jaħsduk, u x’bidla indikaw għad-​dixxipli tiegħu u għall-​iskribi u l-​Fariżej?

⁶ Mela meta Ġesù qagħad bil-​qiegħda mal-​ġenb tal-​għolja, dawk li resqu qrib biex jisimgħu kienu d-​dixxipli tiegħu u l-​folol imġewħa spiritwalment. Dawn probabbli li nħasdu bil-​pronunzji tal-​ftuħ tiegħu. ‘Henjin il-​foqra, henjin dawk bil-​ġuħ, henjin dawk li jibku, henjin dawk mibgħudin.’ Imma min jistaʼ jkun ferħan meta jkun fqir, bil-​ġuħ, jibki, u mibgħud? U gwajijiet kienu ddikjarati għal dawk li kienu għonja, mitmugħin tajjeb, daħqana, u ammirati! (Luqa 6:20-26) Fi ftit kliem biss, Ġesù biddel dak kollu li normalment kien stmat u l-​livelli umani aċċettati. Kienet bidla drammatika taʼ pożizzjonijiet, fi qbil mal-​kliem li Ġesù qal iżjed tard: “Min igħolli lilu nnifsu se jiġi umiljat, imma min jumilja lilu nnifsu se jiġi mgħolli.”−Luqa 18:9-14.

7. X’effett żgur li kellu l-​kliem tal-​ftuħ taʼ Ġesù fuq il-​folla mġewħa spiritwalment li kienet tismaʼ lil Ġesù?

⁷ F’kuntrast mal-​iskribi u l-​Fariżej li kienu sodisfatti bihom infushom, dawk li ġew għand Ġesù f’din il-​għodwa partikulari kienu konxji tal-​istat spiritwali tal-​biki tagħhom. Il-​kliem li fetaħ bih żgur li mliehom bit-​tama: “Henjin dawk li huma konxji tal-​bżonn spiritwali tagħhom, ladarba s-​saltna tas-​smewwiet tappartjeni lilhom.” U min jaf kif l-​ispirtu tagħhom tar bil-​ferħ meta żied: “Henjin dawk bil-​ġuħ u bil-​għatx għat-​tjieba, ladarba se jimtlew”! (Mattew 5:3, 6; Ġwann 6:35; Rivelazzjoni 7:16, 17) Mimlijin bit-​tjieba, iva, imma mhux bit-​tip taʼ tjieba tal-​Fariżej.

Mhux Biżżejjed li Tkun ‘Twajjeb Quddiem il-​Bnedmin’

8. Xi wħud għala kienu se jistagħgbu kif it-​tjieba tagħhom setgħet toktor iżjed minn dik tal-​iskribi u l-​Fariżej, u madankollu għala trid tagħmel dan?

⁸ “Jekk it-​tjieba tagħkom ma toktorx iktar minn dik tal-​iskribi u l-​Fariżej,” qal Ġesù, “intom bl-​ebda mod ma se tidħlu ġewwa s-​saltna tas-​smewwiet.” (Mattew 5:17-20; ara Mark 2:23-28; 3:1-6; 7:1-13.) Xi wħud żgur li ħasbu: ‘Iżjed taʼ tjieba mill-​Fariżej? Dawk isumu u jitolbu u jagħtu l-​egħxur u l-​karità u jqattgħu ħajjithom jistudjaw il-​Liġi. It-​tjieba tagħna kif qatt tistaʼ tisboq lil tagħhom?’ Imma riedet toktor iżjed. Il-​Fariżej setgħu forsi kienu stmati ħafna mill-​bnedmin, imma mhux minn Alla. F’okkażjoni oħra Ġesù qal lil dawn il-​Fariżej: “Intom dawk li tiddikjaraw lilkom infuskom twajbin quddiem il-​bnedmin, imma Alla jafhom lil qlubkom; għaliex dak li hu mgħolli fost il-​bnedmin huwa ħaġa moqżieża fid-​dehra t’Alla.”—Luqa 16:15.

9-11. (a) X’kien mod wieħed li bih l-​iskribi u l-​Fariżej ħasbu li kienu se jirċievu waqfa taʼ tjieba quddiem Alla? (b) Liema kien it-​tieni mod li bih stennew li jiksbu t-​tjieba? (ċ) X’kien it-​tielet mod li straħu fuqu, u x’qal l-​appostlu Pawlu li lil dan ikkundannah bħala falliment?

⁹ Ir-​rabbini kienu vvintaw ir-​regoli tagħhom stess taʼ kif tikseb it-​tjieba. Waħda kienet b’mertu għax tkun dixxendent taʼ Abraham: “Id-​dixxipli taʼ Abraham missierna jgawdu din id-​dinja u jirtu d-​dinja li ġejja.” (Mixna) Kien forsi biex jikkumbatti din it-​tradizzjoni li Ġwanni l-​Għammied wissa lill-​Fariżej li ġew għandu: “Ipproduċu frott li jixraq lill-​indiema; u tippretendux li tgħidu lilkom infuskom, ‘Bħala missier għandna lil Abraham [bħal li kieku dak kien biżżejjed].’” —Mattew 3:7-9; ara wkoll Ġwann 8:33, 39.

¹⁰ It-​tieni mod biex tikseb it-​tjieba, qalu huma, kien bil-​għoti tal-​karità. Żewġ kotba Apokrifa miktuba minn Lhud devoti matul it-​tieni seklu Q.E.K. jirriflettu l-​ħarsa tradizzjonali. Stqarrija waħda tidher f’Tobit: “Il-​għoti taʼ karità jsalva lil wieħed mill-​mewt u jpatti għal kull dnub.” (12:9, The New American Bible) Il-​ktieb taʼ Sirak (Ekkleżjastikus) jaqbel: “L-​ilma jitfi fjamma nar, u l-​karità tpatti għad-​dnubiet.”−3:29, NAB.

¹¹ It-​tielet mod li bih fittxew it-​tjieba kien b’xogħlijiet tal-​Liġi. It-​tradizzjonijiet orali tagħhom għallmu li jekk l-​opri taʼ bniedem kienu fil-​biċċa l-​kbira tajbin, hu kellu jiġi salvat. Il-​ġudizzju “hu skond l-​ammont biżżejjed taʼ xogħlijiet jekk humiex tajbin jew ħżiena.” (Mixna) Biex joqogħdu bil-​favur fil-​ġudizzju, it-​tħassib tagħhom kien “li jiksbu merti li jpattu għad-​dnubiet.” Jekk ix-​xogħlijiet tajbin taʼ bniedem jegħlbu x-​xogħlijiet ħżiena b’wieħed, hu se jiġi salvat—bħal li kieku Alla ġġudika billi qagħad igħodd l-​attivitajiet insinjifikanti tagħhom! (Mattew 23:23, 24) Billi ppreżenta l-​ħarsa korretta, Pawlu kiteb: “B’xogħlijiet tal-​liġi ebda laħam ma se jkun iddikjarat twajjeb quddiem [Alla].” (Rumani 3:20) Ċertament, it-​tjieba Kristjana trid bil-​fors toktor iżjed minn dik tal-​iskribi u l-​Fariżej!

“Smajtu Intom Li Ntqal”

12. (a) Liema bidla mill-​mod tas-​soltu tiegħu li jintroduċi referenzi għall-​Iskrittura Ebrajka għamel Ġesù fil-​Priedka tiegħu fuq il-​Muntanja, u għala? (b) X’nitgħallmu mis-​sitt użu tal-​espressjoni “Intqal”?

¹² Meta Ġesù iktar kwieni kkwota mill-​Iskrittura Ebrajka, hu qal: “Hu miktub.” (Mattew 4:4, 7, 10) Imma sitt darbiet fil-​Priedka taʼ fuq il-​Muntanja, hu introduċa dawk li nstemgħu bħal qishom stqarrijiet mill-​Iskrittura Ebrajka bil-​kelmiet: “Intqal.” (Mattew 5:21, 27, 31, 33, 38, 43) Għala? Għaliex hu kien qed jirreferi għall-​Iskrittura kif interpretata fid-​dawl tat-​tradizzjonijiet tal-​Fariżej li kienu jikkontradixxu l-​kmandamenti t’Alla. (Dewteronomju 4:2; Mattew 15:3) Dan jintgħamel ovvju fis-​sitt referenza li hi l-​aħħar waħda li għamel Ġesù f’din is-​serje: “Smajtu intom li ntqal, ‘Int trid tħobb lil għajrek u tobgħod lill-​għadu tiegħek.”ˈ Imma l-​ebda liġi taʼ Mosè ma qalet: “Obgħod lill-​għadu tiegħek.” L-​iskribi u l-​Fariżej qaluh dan. Dik kienet l-​interpretazzjoni tagħhom tal-​Liġi biex tħobb lil għajrek—il-​ġar Lhudi tiegħek, ħadd iżjed.

13. Ġesù kif wissa kontra saħansitra l-​bidu taʼ kondotta li tistaʼ twassal għal qtil propju?

¹³ Ikkunsidra issa l-​ewwel waħda minn din is-​serje taʼ sitt stqarrijiet. Ġesù ddikjara: “Smajtu intom li ntqal lil dawk taʼ żminijiet il-​qedem, ‘Ma tridux toqtlu; imma kulmin jikkommetti qtil se jkollu jagħti kont lill-​qorti tal-​ġustizzja.’ Madankollu, jien ingħidilkom li kulmin ikompli jagħdab għal ħuh se jkollu jagħti kont lill-​qorti tal-​ġustizzja.” (Mattew 5:21, 22) Ir-​rabja fil-​qalb tistaʼ twassal għal kliem taʼ abbuż u minn hemm għal ġudizzju taʼ kundanna, u tistaʼ fl-​aħħar twassal għall-​att innifsu tal-​qtil. Rabja fit-​tul miżmuma fil-​qalb tistaʼ tkun qattiela: “Kulmin jobgħod lil ħuh huwa qattiel.”−1 Ġwann 3:15.

14. Ġesù x’parir jagħtina biex lanqas saħansitra nibdew fit-​triq li twassal għall-​adulterju?

¹⁴ Ġesù mbagħad igħid: “Smajtu intom li ntqal, ‘Ma tridx tikkommetti adulterju.’ Imma jien ingħidilkom li kulmin jibqaʼ jħares lejn mara biex ikollu passjoni għaliha diġà kkommetta adulterju magħha f’qalbu.” (Mattew 5:27, 28) Int mhux se tikkommetti adulterju? Mela lanqas saħansitra m’għandek tibda f’dik it-​triq billi żżomm ħsibijiet dwaru. Għasses lil qalbek, fejn affarijiet bħal dawn għandhom is-​sors tagħhom. (Proverbji 4:23; Mattew 15:18, 19) Ġakbu 1:14, 15 iwissi: “Kull wieħed hu pprovat billi jkun miġbud u mħajjar mix-​xewqa tiegħu stess. Imbagħad ix-​xewqa, meta ssir fertili, twelled id-​dnub; imbagħad imiss li d-​dnub, meta jsir imwettaq, iġib il-​mewt.” In-​nies xi drabi jgħidu: ‘Tibdiex dak li ma tistax tispiċċah.’ Imma f’dan il-​każ għandna ngħidu: ‘Tibdiex dak li ma tistax twaqqaf.’ Xi wħud li kienu lejali saħansitra meta ġew imhedda bil-​mewt quddiem skwadra tal-​isparar iktar tard waqgħu billi ġew imħajrin b’mod makakk għall-​immoralità sesswali.

15. Il-​pożizzjoni taʼ Ġesù dwar id-​divorzju kif inhi differenti kompletament minn dik misjuba fit-​tradizzjonijiet orali tal-​Lhud?

¹⁵ Niġu issa għat-​tielet stqarrija taʼ Ġesù. Hu qal: “Iktar minn hekk intqal, ‘Kulmin jiddivorzja lil martu, ħa jagħtiha ċertifikat taʼ divorzju.’ Madankollu, jien ingħidilkom li kulmin jiddivorzja lil martu, ħlief minħabba ż-​żina, jagħmilha suġġetta għal adulterju, u kulmin jiżżewweġ mara ddivorzjata [jiġifieri, waħda li tkun iddivorzjat għal xi raġuni apparti minn immoralità sesswali] jikkommetti adulterju.” (Mattew 5:31, 32) Xi Lhud aġixxew bil-​qerq man-​nisa tagħhom u ddivorzjawhom fuq raġunijiet mill-​iktar insinjifikanti. (Malakija 2:13-16; Mattew 19:3-9) Tradizzjonijiet orali kienu jippermettu lil raġel li jiddivorzja lil martu “saħansitra jekk ħarqitlu l-​ikel” jew “jekk sab oħra isbaħ minnha.”−Mixna.

16. Liema prattika Lhudija għamlet il-​ħalf bla siwi, u x’pożizzjoni ħa Ġesù?

¹⁶ Fuq l-​istess ħsieb, Ġesù kompla: “Jerġaʼ smajtu intom li ntqal lil dawk taʼ żmien il-​qedem, ‘Int ma tridx taħlef bla ma twettaq’ . . . Madankollu, jien ingħidilkom: Taħilfu xejn.” Sa dan iż-​żmien il-​Lhud kienu qed jabbużaw fil-​ħalf u kienu jaħilfu ħafna ħalfiet dwar affarijiet insinjifikanti bla ma jwettquhom. Imma Ġesù qal: “Taħilfu xejn . . . Biss ħallu l-​kelma Iva tagħkom tkun tfisser Iva, u l-​Le tagħkom Le.” Ir-​regola tiegħu kienet sempliċi: Kun sinċier il-​ħin kollu, billi ma jkollokx għalfejn tagħti garanzija taʼ kliemek b’ħalfa. Ħalli l-​ħalf għal affarijiet vitali.—Mattew 5:33-37; qabbel 23:16-22.

17. Liema mod aħjar min ‘għajn għal għajn u sinna għal sinna’ għallem Ġesù?

¹⁷ Ġesù mbagħad qal: “Smajtu intom li ntqal, ‘Għajn għal għajn u sinna għal sinna.’ Madankollu, jien ingħidilkom: Tirreżistuhx lil dak li hu mill-​agħar; imma kulmin jagħtik bil-​ħarta fuq ħaddejk il-​leminija, dawwarlu l-​oħra wkoll.” (Mattew 5:38-42) Ġesù hawn mhux qed jirreferi għal daqqa bil-​ħsieb li tferik imma għal daqqa taʼ ħarta b’insult. Tbaxxix lilek innifsek billi tpartat l-​insulti. Irrifjuta li tpatti l-​ħażen b’ħażen. Minflok, patti b’ġid u b’hekk “ibqaʼ kkonkwista lill-​ħażin bit-​tajjeb.”−Rumani 12:17-21.

18. (a) Il-​Lhud kif biddlu l-​liġi dwar li tħobb lil għajrek, imma Ġesù kif aġixxa kontra dan? (b) X’kienet it-​tweġiba taʼ Ġesù lil ċertu avukat li ried jillimita l-​applikazzjoni taʼ “għajr”?

¹⁸ Fis-​sitt u l-​aħħar eżempju, Ġesù juri ċar kif il-​Liġi taʼ Mosè ġiet imdgħajfa bit-​tradizzjoni rabbinika: “Smajtu intom li ntqal, ‘Int trid tħobb lil għajrek u tobgħod lill-​għadu tiegħek.’ Madankollu, jien ingħidilkom: Komplu ħobbu lill-​egħdewwa tagħkom u itolbu għal dawk li qed jippersegwitawkom.” (Mattew 5:43, 44) Il-​Liġi miktuba taʼ Mosè ma poġġiet ebda limiti għall-​imħabba: “Trid tħobb lil għajrek bħalek innifsek.” (Levitiku 19:18) Kienu l-​Fariżej li skartaw dan il-​kmandament, u biex jaħarbu minnu huma llimitaw il-​kelma “għajrek” għal dawk li żammew it-​tradizzjonijiet. Hekk kien li meta Ġesù iktar tard fakkar lil wieħed avukat dwar il-​kmand li ‘tħobb lil għajrek bħalek innifsek,’ ir-​raġel argumenta: “Min tassew hu għajri?” Ġesù wieġeb bit-​tixbieha tas-​Samaritan it-​tajjeb—għamel lilek innifsek għajr għal min għandu bżonnok.—Luqa 10:25-37.

19. Ġesù rrikkmanda li nsegwu liema azzjoni minn Jehovah lejn in-​nies mill-​agħar?

¹⁹ Billi ssokta bil-​priedka tiegħu, Ġesù stqarr li ‘Alla wera mħabba lejn in-​nies mill-​agħar. Hu ġiegħel li x-​xemx tiddi u x-​xita tinżel fuqhom. Ma hemm xejn straordinarju f’li tħobb lil dawk li jħobbuk. In-​nies mill-​agħar jagħmlu hekk. Ma hemm ebda raġuni għal premju għal dan. Uru li intom ulied Alla. Ikkopjaw lilu. Agħmel lilek innifsek għajr għal kulħadd u ħobb lil għajrek. U b’hekk “tridu tkunu perfetti, bħalma Missierkom tas-​sema hu perfett.”’ (Mattew 5:45-48) X’livell taʼ sfida biex tgħix fi qbil miegħu! U kemm juri li hi nieqsa bil-​kbir it-​tjieba tal-​iskribi u l-​Fariżej!

20. Minflok li poġġa fil-​ġenb il-​Liġi taʼ Mosè, Ġesù kif wessaʼ u kabbar l-​effett tagħha u poġġieha saħansitra fuq livell ogħla?

²⁰ Mela meta Ġesù rrefera għal partijiet tal-​Liġi u żied, “Madankollu, jien ingħidilkom,” hu ma kienx qed iwarrab fil-​ġenb il-​Liġi taʼ Mosè u jpoġġi xi ħaġa oħra f’lokha. Le, imma hu kien qed ikabbar u jwessaʼ l-​forza tagħha billi juri l-​ispirtu taʼ warajha. Liġi ogħla taʼ fratellanza tiġġudika nuqqas kontinwu taʼ rieda tajba bħala qtil. Liġi ogħla taʼ purità tikkundanna ħsieb kontinwu taʼ xenqa bħala adulterju. Liġi ogħla taż-​żwieġ tirrifjuta ddivorzjar bla bażi bħala korsa li twassal għal żwiġijiet mill-​ġdid adulterużi. Liġi ogħla taʼ verità turi li ħalf ripetut mhux neċessarju. Liġi ogħla taʼ ħlewwa twarrab fil-​ġenb it-​tpattija. Liġi ogħla taʼ mħabba titlob għal imħabba taʼ tjieba li ma tafx limiti.

21. It-​twissijiet taʼ Ġesù x’kixfu dwar it-​tjieba tagħhom stess tar-​rabbini, u x’iżjed kienu se jitgħallmu l-​folol?

²¹ X’effett profond dawn it-​twissijiet li qatt ma nstemgħu bħalhom żgur li kellhom hekk kif daħlu f’widnejn dawk li semgħuhom għall-​ewwel darba! Kemm għamluha kompletament bla siwi t-​tjieba ipokrita tagħhom stess li kienet tiġi mit-​tjassir għal tradizzjonijiet rabbiniċi! Imma hekk kif Ġesù ssokta l-​Priedka tiegħu fuq il-​Muntanja, il-​folol bil-​ġuħ u bil-​għatx għat-​tjieba t’Alla kienu se jitgħallmu b’mod speċifiku kif se jakkwistawha, kif juri l-​artiklu li jmiss.

Mistoqsijiet taʼ Reviżjoni

◻ Il-​Lhud għala ħolqu t-​tradizzjonijiet orali tagħhom?

Ġesù x’bidla drammatika għamel rigward l-​iskribi u l-​Fariżej u n-​nies komuni?

◻ L-​iskribi u l-​Fariżej kif stennew li jiksbu waqfa taʼ tjieba maʼ Alla?

◻ Ġesù x’wera li kienet it-​triq biex jiġu evitati l-​fornikazzjoni u l-​adulterju?

◻ Billi wera l-​ispirtu wara l-​Liġi taʼ Mosè, liema livelli ogħla stabbilixxa Ġesù?