Tgħallem Obdi Hekk Kif Joqrob it-Tmiem
“[Minn Silo] l-ġnus jisimgħu.”—Ġenesi 49:10.
1. (a) Fil-passat, x’kien ifisser taʼ spiss li tobdi lil Jehovah? (b) Ġakobb liema profezija għamel rigward l-ubbidjenza?
L-UBBIDJENZA lejn Jehovah taʼ spiss kienet tfisser ubbidjenza lejn ir-rappreżentanti tiegħu. Fosthom kien hemm anġli, patrijarki, imħallfin, qassisin, profeti, u slaten. Saħansitra t-tron tas-slaten taʼ Iżrael kien imsejjaħ it-tron taʼ Jehovah. (1 Kronaki 29:23) B’sogħba, iżda, ħafna mill-ħakkiema taʼ Iżrael m’obdewhx lil Alla, u b’hekk ġabu għawġ kbir fuqhom u fuq is-sudditi tagħhom. Imma Jehovah ma ħalliex lill-uħud leali tiegħu bla tama; hu farraġhom bil-wegħda li jpoġġi Sultan li ma kienx se jkun korrott u li l-ġusti kienu se jitgħaxxqu jobduh. (Isaija 9:5, 6 [9:6, 7, NW]) Meta kien qed imut, il-patrijarka Ġakobb ipprofetizza hekk dwar dan il-ħakkiem li ġej: “Ix-xettru minn id Ġuda ma jitneħħiex; u l-ħatar minn bejn riġlejh, sakemm [“jiġi Silo,” NW], u minnu l-ġnus jisimgħu.”—Ġenesi 49:10.
2. Xi jfisser “Silo,” u x’se tinkludi l-ħakma rjali tiegħu?
2 “Silo” huwa terminu bl-Ebrajk li jfisser “Dak li Tiegħu Hija,” jew “Dak li Lilu Tappartjeni.” Iva, Silo kellu jiret id-dritt li jaħkem, bħalma jissimbolizza x-xettru, u l-qawwa li jikkmanda, bħalma hu rappreżentat mill-ħatar. Iktar minn hekk, il-ħakma rjali tiegħu ma kellhiex tinkludi biss lid-dixxendenti taʼ Ġakobb imma l-“ġnus” kollha. Dan hu fi qbil mal-wegħda li Jehovah għamel lil Abraham: “Nislek għad jiret bwieb l-għedewwa tiegħu. U jitbierku b’nislek il-ġnus kollha taʼ l-art.” (Ġenesi 22:17, 18) Jehovah ikkonferma l-identità taʼ dan in-“nisel” fis-sena 29 E.K. meta dilek lil Ġesù taʼ Nazaret bl-ispirtu qaddis.—Luqa 3:21-23, 34; Galatin 3:16.
L-Ewwel Saltna taʼ Ġesù
3. Liema ħakma rċieva Ġesù meta telaʼ s-sema?
3 Meta Ġesù telaʼ s-sema, hu ma ħax mill-ewwel ix-xettru tal-ħakma fuq il-ġnus taʼ l-art. (Salm 110:1) Madankollu, irċieva “saltna” b’sudditi li kienu jobduh. L-appostlu Pawlu identifika dik is-saltna meta kiteb: “[Alla] ħelisna [il-Kristjani midlukin bl-ispirtu] mill-ħakma tad-dlam, u daħħalna fis-saltna taʼ Ibnu l-maħbub.” (Kolossin 1:13, korsiv tagħna.) Dan il-ħelsien beda f’Pentekoste tas-sena 33 E.K. meta l-ispirtu qaddis ġie mferraʼ fuq is-segwaċi leali taʼ Ġesù.—Atti 2:1-4; 1 Pietru 2:9.
4. Id-dixxipli taʼ Ġesù fl-ewwel seklu b’liema modi wrew l-ubbidjenza tagħhom, u Ġesù kif identifikahom bħala grupp?
4 Bħala “ambaxxaturi taʼ Kristu,” id-dixxipli midlukin bl-ispirtu b’ubbidjenza bdew jiġbru lil oħrajn li kellhom isiru “ċittadini” flimkien magħhom f’dik is-saltna spiritwali. (2 Korintin 5:20; Efesin 2:19; Atti 1:8) Iżjed minn hekk, dawn kellhom jibqgħu “magħqudin kif imiss, ħsieb wieħed u fehma waħda” sabiex ikunu jistgħu jgawdu l-approvazzjoni tas-Sultan tagħhom Ġesù Kristu. (1 Korintin 1:10) Bħala grupp, huma fformaw “l-ilsir leali u diskret,” jew il-klassi tal-qaddej fidil.—Mattew 24:45, NW; Luqa 12:42.
Imberkin Talli Obdew lill-“Qaddej” t’Alla
5. Jehovah kif għallem lin-nies tiegħu sa mill-imgħoddi?
5 Jehovah dejjem ipprovda għalliema għan-nies tiegħu. Per eżempju, wara li l-Lhud irritornaw minn Babilonja, Esdra u grupp taʼ rġiel kwalifikati oħrajn mhux biss qraw il-Liġi t’Alla lin-nies, imma għamlu dan “b’mod li jiftiehem” u ‘fissru u spjegaw’ il-Kelma t’Alla.—Neħemija 8:8.
6, 7. Il-klassi taʼ l-ilsir kif ipprovdiet ikel spiritwali fil-ħin permezz tal-Ġemgħa li Tiggverna tagħha, u għala huwa xieraq li nissottomettu ruħna għall-klassi taʼ l-ilsir?
6 Fl-ewwel seklu, meta qamet il-kwistjoni taċ-ċirkonċiżjoni fis-sena 49 E.K., il-ġemgħa li tiggverna taʼ dik il-klassi taʼ l-ilsir tal-bidu kkunsidrat il-kwistjoni bit-talb u waslet għall-konklużjoni li taqbel maʼ l-Iskrittura. Meta ħabbret id-deċiżjoni tagħha permezz taʼ ittra, il-kongregazzjonijiet obdew id-direzzjoni li ngħataw u gawdew barkiet abbundanti mingħand Alla. (Atti 15:6-15, 22-29; 16:4, 5) Bl-istess mod fi żmienna, l-ilsir leali permezz tal-Ġemgħa li Tiggverna tiegħu kompla ċċara kwistjonijiet importanti bħan-newtralità Kristjana, il-qdusija tad-demm, u l-użu tad-drogi u t-tabakk. (Isaija 2:4; Atti 21:25; 2 Korintin 7:1) Jehovah bierek lin-nies tiegħu għall-ubbidjenza tagħhom lejn il-Kelma tiegħu u l-ilsir leali.
7 Billi joqogħdu għall-klassi taʼ l-ilsir, in-nies t’Alla juru wkoll is-sottomissjoni tagħhom lejn is-Sid, Ġesù Kristu. Sottomissjoni bħal din hija wisq iktar sinifikanti llum minħabba li Ġesù għandu awtorità ferm akbar, bħalma bassar Ġakobb fuq is-sodda tal-mewt tiegħu.
Silo Jsir il-Ħakkiem tad-Dinja bi Dritt
8. L-awtorità taʼ Kristu meta u kif espandiet?
8 Il-profezija taʼ Ġakobb bassret li ‘l-ġnus kellhom jisimgħu’ minn Silo. Jidher ċar, li l-ħakma taʼ Kristu ma kellhiex tinkludi biss lil Iżrael spiritwali. Lil min kellha tinkludi? Apokalissi 11:15 iwieġeb: “Is-saltna tad-dinja saret taʼ Sidna u tal-Messija tiegħu, u hu se jsaltan għal dejjem taʼ dejjem.” (Korsiv tagħna.) Il-Bibbja turi li Ġesù ngħata din l-awtorità fi tmiem is-“sebaʼ żminijiet” profetiċi—“żmien il-ġnus”—fl-1914.a (Danjel 4:13, 14 [4:16, 17, NW]; Luqa 21:24) F’dik is-sena, bdiet il-“preżenza” inviżibbli taʼ Kristu bħala s-Sultan Messjaniku, u beda wkoll iż-żmien tiegħu biex imur ‘jaħkem f’nofs l-għedewwa tiegħu.’—Mattew 24:3, NW; Salm 110:2.
9. X’għamel Ġesù meta ngħata s-Saltna tiegħu, u dan x’effett kellu indirettament fuq il-bnedmin, speċjalment fuq id-dixxipli tiegħu?
9 L-ewwel ħaġa li għamel Ġesù meta rċieva l-qawwa taʼ sultan kienet li jwaddab “għal fuq l-art” il-personifikazzjoni nfisha tad-diżubbidjenza—Satana—flimkien mad-demonji tiegħu. Minn dakinhar ’l hawn, dawn l-ispirti mill-agħar ġabu għawġ kbir fuq il-bnedmin li qatt ma kien hawn bħalu qabel, u iżjed minn hekk komplew iħeġġu atmosfera li kienet se tagħmilha diffiċli ħafna biex wieħed jobdi lil Jehovah. (Apokalissi 12:7-12; 2 Timotju 3:1-5) Fil-fatt, il-mira prinċipali f’din il-ġlieda li għandu Satana tikkonsisti mill-uħud midlukin taʼ Jehovah, “li jħarsu l-preċetti taʼ Alla u li għandhom ix-xhieda taʼ Ġesù,” u n-“nagħaġ oħra” sħabhom.—Apokalissi 12:17; Ġwann 10:16.
10. It-twettiq taʼ liema profeziji Bibliċi jagħti garanzija li Satana se jitlef il-gwerra tiegħu kontra l-Kristjani veri?
10 Madankollu, Satana m’għandu l-ebda tama li jirnexxi għax dan hu “jum il-Mulej,” u xejn ma jistaʼ jwaqqaf lil Ġesù milli “jkompli jirbaħ.” (Apokalissi 1:10; 6:1 [6:2, NW]) Per eżempju, hu se jagħmel żgur li fl-aħħar il-144,000, Iżrael spiritwali, se jkunu siġillati. Hu se jipproteġi wkoll “kotra kbira li ħadd ma jistaʼ jgħoddha, minn kull ġens u tribù, minn kull poplu u lsien.” (Apokalissi 7:1-4, 9, 14-16) Madankollu, għall-kuntrarju taʼ sħabhom il-midlukin, dawn se jsiru s-sudditi ubbidjenti taʼ Ġesù fuq l-art. (Danjel 7:13, 14) Il-preżenza tagħhom fid-dinja llum diġà tagħti prova ċara li Silo hu tassew Ħakkiem fuq “is-saltna tad-dinja.”—Apokalissi 11:15.
Issa Huwa ż-Żmien li ‘Nobdu l-Evanġelju’
11, 12. (a) Min biss se jsalva fi tmiem din is-sistema t’affarijiet? (b) Liema karatteristiċi jiżviluppaw fil-personalitajiet tagħhom dawk li għandhom “l-ispirtu taʼ din id-dinja” jaħdem fihom?
11 Dawk kollha li jridu l-ħajja taʼ dejjem iridu jitgħallmu jobdu, għaliex il-Bibbja tistqarr ċar u tond li ‘dawk li ma jagħrfux lil Alla, u dawk li ma jobdux l-Evanġelju taʼ Sidna Ġesù’ mhux se jsalvaw f’jum il-vendetta t’Alla. (2 Tessalonikin 1:8) Madankollu, is-sistema mill-agħar preżenti u l-ispirtu taʼ ribelljoni tagħha kontra l-liġijiet u l-prinċipji tal-Bibbja jagħmluha diffiċli ferm li tobdi l-evanġelju.
12 Il-Bibbja tiddeskrivi dan l-ispirtu taʼ ribelljoni kontra Alla bħala “l-ispirtu taʼ din id-dinja.” (1 Korintin 2:12) Sabiex jispjega l-effett li għandu dan l-ispirtu fuq in-nies, l-appostlu Pawlu kiteb lill-Kristjani taʼ l-ewwel seklu f’Efesu, u qalilhom: “Darba mxejtu skond ix-xejra taʼ din id-dinja, skond il-kap tas-saltna taʼ l-ajru, taʼ l-Ispirtu li bħalissa qiegħed jaħdem fost dawk li ma jisimgħux. Aħna wkoll għexna darba mgħarrqa fil-passjonijiet taʼ ġisimna; konna nagħmlu l-opri tar-rieda tal-ġisem u fehmietna; konna minna nfusna wlied il-korla, bħall-bqija tal-bnedmin.”—Efesin 2:2, 3.
13. Il-Kristjani kif jistgħu jirreżistu l-ispirtu tad-dinja b’mod effettiv, u b’liema riżultati taʼ benefiċċju?
13 B’ferħ, il-Kristjani f’Efesu ma baqgħux ilsiera taʼ dan l-ispirtu taʼ diżubbidjenza. Minflok, huma saru wlied ubbidjenti t’Alla billi qagħdu għall-ispirtu tiegħu u ħasdu l-frott abbundanti u bnin tiegħu. (Galatin 5:22, 23) Bl-istess mod illum, l-ispirtu t’Alla—l-iktar forza qawwija fl-univers—qed jgħin lil miljuni jsiru ubbidjenti lejn Jehovah, bir-riżultat li ‘t-tama tagħhom tistaʼ tilħaq il-milja tagħha sa l-aħħar.’—Lhud 6:11; Żakkarija 4:6.
14. Ġesù kif avża lill-Kristjani kollha li qed jgħixu fl-aħħar jiem biex joqogħdu attenti għal affarijiet speċifiċi li kellhom jittestjaw l-ubbidjenza tagħhom?
14 Żomm f’moħħok ukoll li aħna għandna lil Silo li qed jappoġġana b’qawwa, u li flimkien maʼ Missieru mhux se jħalli li xi għadu—demonju jew bniedem—jittestja l-ubbidjenza tagħna iktar milli nifilħu. (1 Korintin 10:13) Fil-fatt, biex jgħinna fil-ġlieda spiritwali tagħna, Ġesù ddeskriva numru taʼ problemi speċifiċi li kellna niffaċċjaw matul dawn l-aħħar jiem. Hu għamel dan permezz taʼ sebaʼ ittri, li ta lill-appostlu Ġwanni f’viżjoni. (Apokalissi 1:10, 11) Dawn l-ittri żgur li kien fihom pariri vitali għall-Kristjani lura f’dak iż-żmien, imma l-iktar li japplikaw huwa għal “jum il-Mulej,” mill-1914 ’l hawn. Għalhekk, kemm huwa xieraq li noqogħdu attenti għal dawn il-messaġġi!b
Evita l-Apatija, l-Immoralità, il-Materjaliżmu
15. Għala rridu ngħassu kontra l-problema li effettwat lill-kongregazzjoni f’Efesu, u kif nistgħu nagħmluh dan? (2 Pietru 1:5-8)
15 L-ewwel ittra taʼ Ġesù kienet lill-kongregazzjoni f’Efesu. Wara li faħħar lill-kongregazzjoni għas-sabar tagħha, Ġesù qal: “Imma kontra tiegħek għandi li inti ħallejt dik l-imħabba li kont urejt fil-bidu.” (Apokalissi 2:1-4) Illum, xi Kristjani li darba kienu żelużi bl-istess mod tilfu l-imħabba kollha ħrara li kellhom qabel għal Alla. Telfa bħal din tistaʼ ddgħajjef ir-relazzjoni taʼ dak li jkun m’Alla u jeħtieġ li jsir xi ħaġa dwarha mill-iktar fis. Kif nistgħu nerġgħu nsaħħu mħabba bħal din? Billi regolarment nistudjaw il-Bibbja, nattendu l-laqgħat, nitolbu, u nimmeditaw. (1 Ġwann 5:3) Veru, biex nagħmlu dan irridu ‘nkunu ħerqana,’ iżda żgur li dan l-isforz jiswielna taʼ ġid. (2 Pietru 1:5-8) Jekk permezz taʼ eżami onest tiegħek innifsek tara li l-imħabba tiegħek birdet, allura irranġa s-sitwazzjoni minnufih, u b’hekk tobdi t-twissija taʼ Ġesù: “Ġib quddiem għajnejk fiex waqajt, indem, u erġaʼ aqbad l-opri tiegħek tal-bidu.”—Apokalissi 2:5.
16. Liema influwenzi perikolużi spiritwalment kienu jeżistu fil-kongregazzjonijiet taʼ Pergamu u Tjatira, u l-kliem li qalilhom Ġesù għala għadu jgħodd għal-lum?
16 Il-Kristjani f’Pergamu u Tjatira kienu mfaħħrin għall-integrità, is-sabar, u ż-żelu tagħhom. (Apokalissi 2:12, 13, 18, 19) Iżda huma kienu qed jiġu influwenzati minn ċerti wħud li kienu qed juru l-istess spirtu mill-agħar taʼ Balgħam u Ġeżabel, li permezz taʼ l-immoralità sesswali u l-qima taʼ Bagħal kienu influwenzi li kkorrompew lil Iżrael tal-qedem. (Numri 31:16; 1 Slaten 16:30, 31; Apokalissi 2:14, 16, 20-23) Imma xi ngħidu għal żmienna—“jum il-Mulej”? Jeżistu dawn l-istess influwenzi ħżiena? Iva, għaliex ċertament l-immoralità hija l-kaġun ewlieni tal-qtugħ mis-sħubija fost il-poplu t’Alla. Għalhekk, kemm huwa importanti li nevitaw li nissieħbu maʼ kull individwu—sew ġewwa l-kongregazzjoni kif ukoll barra—li huwa influwenza li tħassar moralment! (1 Korintin 5:9-11; 15:33) Dawk li jridu jkunu sudditi ubbidjenti taʼ Silo se jevitaw ukoll divertiment dubjuż kif ukoll pornografija stampata jew fuq l-Internet.—Għamos 5:15; Mattew 5:28, 29.
17. Il-ħarsa u l-attitudni taʼ dawk f’Sardi u Laodiċija kif kienu differenti mill-ħarsa li kellu Ġesù dwar il-qagħda spiritwali tagħhom?
17 Bl-eċċezzjoni taʼ ftit individwi, il-kongregazzjoni f’Sardi ma ngħatat l-ebda tifħir. Hi kellha l-“fama,” jew id-dehra, taʼ kongregazzjoni ħajja, imma l-apatija spiritwali tant kienet rabbiet għeruq li Ġesù qal li kienet ‘mejta.’ L-ubbidjenza lejn l-evanġelju kienet saret kważi xi ħaġa taʼ rutina. X’akkuża dik! (Apokalissi 3:1-3) Il-kongregazzjoni f’Laodiċija kienet tinsab fl-istess ilma. Din kienet tiftaħar bl-għana materjali, billi kienet tgħid li hi ‘għanja,’ iżda għal Kristu kienet ‘imsejkna, taʼ min jitħassarha, fqira, għamja, u għerja.’—Apokalissi 3:14-17.
18. Wieħed kif jistaʼ jevita li jibred spiritwalment f’għajnejn Alla?
18 Illum, xi wħud li darba kienu Kristjani leali wkoll imxew fuq l-istess eżempju taʼ diżubbidjenza. Forsi ħallew l-ispirtu tad-dinja jdgħajjef is-sens t’urġenza fil-ħajja tagħhom, u b’hekk żviluppaw attitudni bierda spiritwalment lejn l-istudju tal-Bibbja, it-talb, il-laqgħat Kristjani, u l-ministeru. (2 Pietru 3:3, 4, 11, 12) Kemm huwa importanti li wħud bħal dawn jobdu lil Kristu billi jinvestu f’għana spiritwali—iva, jixtru mingħand Kristu “deheb imsoffi bin-nar”! (Apokalissi 3:18) Għana ġenwin bħal dan jinkludi li ‘nistagħnew b’opri tajba, li nkunu ġenerużi u naqsmu maʼ oħrajn.’ Billi ninvestu f’dawn ir-riżorsi spiritwali tassew prezzjużi ‘nkunu qegħdin naħżnu għalina nfusna teżor sabiħ għal li ġej, biex bih niksbu l-ħajja vera.’—1 Timotju 6:17-19.
Imfaħħrin għall-Ubbidjenza Tagħhom
19. Ġesù liema tifħir u tħeġġiġ tahom lill-Kristjani fi Żmirna u Filadelfja?
19 Il-kongregazzjonijiet taʼ Żmirna u Filadelfja huma eżempju li jispikka f’dik li hi ubbidjenza, għaliex l-ittri taʼ Ġesù ma kellhom l-ebda twiddib għalihom. Lil dawk fi Żmirna qalilhom: “Jiena naf it-taħbit u l-faqar tiegħek, għad li inti għani.” (Apokalissi 2:9) X’kuntrast maʼ dawk f’Laodiċija li ftaħru bl-għana materjali meta fil-fatt kienu fqar! M’għandniex xi ngħidu, ix-Xitan ma kienx ferħan li kien hemm min kien leali u qed jobdi lil Kristu. Għaldaqstant, Ġesù wissa: “Tibżax minn dak li se jkollok issofri; ara, id-Demonju se jixħet ’il xi wħud minnkom fil-ħabs biex iġarrabkom, u intom tgħaddu minn għaxart ijiem taʼ taħbit. Ibqaʼ fidil sal-mewt, u jien nagħtik il-kuruna tal-ħajja.” (Apokalissi 2:10) B’mod simili, Ġesù faħħar lill-kongregazzjoni taʼ Filadelfja, u qalilha: “Il-kelma tiegħi ħaristha [jew, obdejtni] u ismi ma ċħadthulix. Dalwaqt niġi; żomm sħiħ f’dak li għandek, biex ħadd ma jeħodlok il-kuruna tiegħek.”—Apokalissi 3:8, 11.
20. Miljuni llum kif ħarsu l-kelma taʼ Ġesù, u minkejja liema ċirkustanzi?
20 F’“jum il-Mulej,” li beda fl-1914, fdal leali flimkien maʼ sħabhom in-nagħaġ oħra, li issa jgħoddu l-miljuni, ukoll ħarsu l-kelma taʼ Ġesù billi ħadu sehem b’mod żeluż fil-ministeru u żammew sod l-integrità tagħhom. Bħal ħuthom taʼ l-ewwel seklu, xi wħud batew minħabba l-ubbidjenza tagħhom lejn Kristu, saħansitra ġew mitfugħin il-ħabs u f’kampijiet taʼ konċentrament. Oħrajn ħarsu l-kelma taʼ Ġesù billi żammew ‘għajn safja,’ jew sempliċi, minkejja li huma mdawrin bl-għana u r-regħba. (Mattew 6:22, 23) Iva, f’kull sitwazzjoni u f’kull ċirkustanza, il-veri Kristjani jkomplu jferrħu qalb Jehovah permezz taʼ l-ubbidjenza tagħhom.—Proverbji 27:11.
21. (a) Il-klassi taʼ l-ilsir liema obbligazzjoni spiritwali se tkompli twettaq? (b) Kif nistgħu nuru li aħna rridu tassew nobdu lil Silo?
21 Hekk kif noqorbu lejn it-tribulazzjoni lkbira, “l-ilsir leali u diskret” jibqaʼ determinat li ma jikkompromettix l-ubbidjenza tiegħu lejn is-Sid, Kristu. Dan jinkludi li jipprepara l-ikel spiritwali fil-ħin għan-nies t’Alla. Għalhekk, ejja nkomplu napprezzaw l-organizzazzjoni teokratika taʼ l-għaġeb li għandu Jehovah u dak li tipprovdi. B’dan il-mod, nuru li aħna sottomessi lejn Silo, li se jippremja lis-sudditi ubbidjenti tiegħu kollha b’ħajja taʼ dejjem.—Mattew 24:45-47, NW; 25:40; Ġwann 5:22-24.
[Noti taʼ taħt]
a Għal spjegazzjoni dwar is-“sebaʼ żminijiet,” ara kapitlu 10 fil-ktieb Għarfien Li Jwassal Għall-Ħajja Taʼ Dejjem, pubblikat mix-Xhieda taʼ Jehovah.
b Għal diskussjoni dettaljata dwar is-sebaʼ ittri, jekk jogħġbok ara l-ktieb Revelation—Its Grand Climax At Hand!, pubblikat mix-Xhieda taʼ Jehovah, billi tibda minn paġna 33.
Tiftakar Int?
• Skond ma bassar Ġakobb meta kien qed imut, Ġesù liema rwol kien se jkollu?
• Kif nirrikonoxxu lil Ġesù bħala Silo, u liema spirtu rridu nevitaw?
• Liema parir li għadu jgħodd għal żmienna nsibu fl-ittri lis-sebaʼ kongregazzjonijiet f’Apokalissi?
• B’liema modi nistgħu nimitaw lil dawk fil-kongregazzjonijiet tal-qedem taʼ Żmirna u Filadelfja?
[Stampi f’paġna 18]
Jehovah ibierek lin-nies tiegħu talli jobdu lill-“qaddej” leali
[Stampa f’paġna 19]
L-influwenza taʼ Satana tagħmilhielna diffiċli biex nobdu lil Alla
[Stampi f’paġna 21]
Relazzjoni b’saħħitha maʼ Jehovah tgħinna nkunu ubbidjenti lejh