Rahan li Jikkorrispondi Għal Kulħadd
“Bin il-bniedem ġie, mhux biex ikun imministrat, imma biex jimministra u biex jagħti ruħu bħala rahan bi bdil għal ħafna.”—MATTEW 20:28.
1, 2. (a) Għala jistaʼ jingħad li r-rahan huwa l-akbar rigal t’Alla lill-bnedmin? (b) X’benefiċċju jiġi milli neżaminaw ir-rahan?
IR-RAHAN huwa l-akbar rigal t’Alla għall-bnedmin. Permezz tal-“ħelsien b’rahan,” aħna jistaʼ jkollna “l-maħfra taʼ dnubietna.” (Efesin 1:7) Huwa l-pedament għal tama taʼ ħajja taʼ dejjem, kemm jekk fis-sema jew f’ġenna tal-art. (Luqa 23:43; Ġwann 3:16) U minħabba fih, il-Kristjani jistgħu jgawdu waqfa nadifa quddiem Alla saħansitra issa.—Rivelazzjoni 7:14, 15.
2 Ir-rahan għalhekk mhux xi ħaġa vaga jew astratta. Billi għandu pedament legali fi prinċipji divini, ir-rahan jistaʼ jġib benefiċċji reali u tanġibbli. Ċerti aspetti taʼ din id-duttrina jistgħu jkunu ‘diffiċli biex tifhimhom.’ (2 Pietru 3:16) Imma se ssib li kull sforz ikun siewi f’li teżamina r-rahan mill-qrib, għax huwa jirrifletti l-imħabba bla tarf t’Alla għall-bnedmin. Li tifhem it-tifsir tar-rahan hu li tifhem il-fattur ewlieni tar-“rikkezzi u l-għerf u l-għarfien” bla qies t’Alla.—Rumani 5:8; 11:33.
Kwistjonijiet Li Jridu Jiġu Ssetiljati
3. Ir-rahan kif sar neċessarju, u Alla għala ma setax sempliċement jiskuża l-istat midneb tal-umanità?
3 Ir-rahan sar neċessarju minħabba d-dnub tal-ewwel bniedem Adam, li ħalla lin-nisel tiegħu wirt bla siwi taʼ mard, tbatija, niket, u wgigħ. (Rumani 8:20) Minħabba l-imperfezzjoni li wirtu, id-dixxendenti kollha taʼ Adam huma “wlied il-korla,” li jixirqilhom il-mewt. (Efesin 2:3. Dewteronomju 32:5) Alla ma setax iċedi għal sentiment bla prinċipju u sempliċement jaħfer lill-umanità bla ma jqis xejn. Il-Kelma tiegħu stess turi li “l-ħlas tad-dnub hu l-mewt.” (Rumani 6:23) Biex jiskuża l-ħtija tal-bnedmin, Alla kien ikollu jinjora l-livelli taʼ tjieba tiegħu stess, u jagħmel bla siwi l-ġustizzja legali tiegħu stess! (Ġob 40:8) Madankollu, “t-tjieba u l-ġudizzju huma l-post stabbilit tat-tron [t’Alla].” (Salm 89:14) Kwalunkwe ċaqlieqa min-naħa tiegħu lil hinn mit-tjieba kienet biss se tinkuraġġixxi l-ksur tal-liġi u ddgħajjef il-pożizzjoni tiegħu bħala Sovran Universali.—Qabbel Ekkleżjasti 8:11.
4. L-irvell taʼ Satana qajjem liema kwistjonijiet?
4 Alla kellu jissetilja wkoll kwistjonijiet oħra mqajma mill-irvell taʼ Satana, kwistjonijiet taʼ sinjifikat bil-wisq akbar mill-istat imwiegħer uman. Satana tefaʼ dell ikrah fuq l-isem tajjeb t’Alla billi akkuża lil Jehovah li hu giddieb u dittatur krudili li ċaħħad lill-ħlejjaq tiegħu minn għarfien u ħelsien. (Ġenesi 3:1-5) Barra minn dan, billi qisu bħal li kieku għawweġ l-iskop t’Alla li jimla l-art bi bnedmin taʼ tjieba, Satana ġiegħel lil Alla jidher bħala wieħed fallut. (Ġenesi 1:28; Isaija 55:10, 11) Satana saħansitra azzarda jikkalunnja lill-qaddejja leali t’Alla, billi akkużahom li huma jaqduH biss għal mottivi egoistiċi. Jekk jitqiegħdu taħt pressjoni, ftaħar Satana, ħadd minnhom ma jibqaʼ leali lejn Alla!—Ġob 1:9-11.
5. Alla għala ma setax jinjora l-isfidi taʼ Satana?
5 Dawn l-isfidi ma setgħux jiġu njorati. Jekk kienu jibqgħu ma jitwiġbux, fiduċja fit-tmexxija t’Alla u appoġġ għaliha kienu fl-aħhar mill-aħhar se jispiċċaw għalkollox. (Proverbji 14:28) Jekk il-liġi u l-ordni jmorru għall-agħar, ma kienx se jkun hawn kaos mal-univers kollu? Alla b’hekk kien obbligat minħabba fih innifsu u minħabba t-triqat taʼ tjieba tiegħu li jivvindika s-sovranità tiegħu. Kien obbligat lejn il-qaddejja leali tiegħu li jħallihom juru l-lealtà li ma titkissirx tagħhom lejh. Dan kien ifisser li jittratta mal-gwaj tal-umanità midinba b’mod li jagħti preċedenza lill-kwistjonijiet importantissimi. Hu iktar tard qal lil Iżrael: “Jien—Jiena hu Dak li qed nimsaħ għalkollox in-nuqqasijiet tiegħek minħabba fija stess.”—Isaija 43:25.
Ir-Rahan: Għata
6. Liema huma xi ftit mit-termini wżati fil-Bibbja biex jiddeskrivu l-mezz t’Alla biex isalva lill-umanità?
6 F’Salm 92:5, naqraw: “Kemm huma kbar ix-xogħlijiet tiegħek, O Jehovah! Profondi ferm huma l-ħsibijiet tiegħek.” Għalhekk jirrikjedi sforz għalina biex nifhmu dak li Alla għamel għall-umanità. (Qabbel Salm 36:5, 6.) B’ferħ, il-Bibbja tgħinna nifhmu l-affarijiet billi tuża għadd taʼ termini li jiddeskrivu jew jagħtu tixbieha tax-xogħlijiet grandjużi t’Alla minn għadd taʼ ħarsiet differenti. Il-Bibbja titkellem dwar ir-rahan b’termini taʼ xiri, rikonċiljazzjoni, fidwa, redenzjoni, u tpattija. (Salm 49:8; Danjel 9:24; Galatin 3:13; Kolossin 1:20; Ebrej 2:17) Imma forsi l-espressjoni li tiddeskrivi l-affarijiet bl-aħjar mod kienet dik użata minn Ġesù nnifsu f’Mattew 20:28: “Bin il-bniedem ġie, mhux biex ikun imministrat, imma biex jimministra u biex jagħti ruħu bħala rahan [Grieg, ly’tron] bi bdil għal ħafna.”
7, 8. (a) X’nitgħallmu mill-kelmiet bil-Grieg u bl-Ebrajk għal rahan? (b) Uri kif rahan jinvolvi xi ħaġa li tikkorrispondi.
7 X’inhu rahan? Il-kelma Griega ly’tron ġejja minn verb li jfisser “li tħoll.” Kienet tintuża biex tiddeskrivi l-flus imħallsa bi bdil għall-ħelsien taʼ xi priġunieri tal-gwerra. Fl-Iskrittura Ebrajka, madankollu, il-kelma għal rahan, ko’pher, ġejja minn verb li jfisser “tiksi” jew “tgħatti.” Per eżempju, Alla qal lil Noè biex jiksi (ka’phar’) l-arka bil-qatran. (Ġenesi 6:14) Minn din il-ħarsa, allura, li tifdi, jew li tpatti għad-dnubiet, ifisser li tgħatti d-dnubiet.—Salm 65:3.
8 It-Theological Dictionary of the New Testament jinnota li ko’pher “dejjem tindika xi ekwivalenti,” jew xi ħaġa li tikkorrispondi. B’hekk, il-għatu (kap·po’reth) tal-arka tal-patt jikkorrispondi fil-għamla għall-arka nfisha. Bl-istess mod, biex tpatti għad-dnub, jew tifdi, il-ġustizzja divina titlob ‘ruħ għal ruħ, għajn għal għajn, sinna għal sinna, id għal id, sieq għal sieq.’ (Dewteronomju 19:21) Xi drabi, iżda, il-ġustizzja tistaʼ tissodisfa ruħha jekk xi ekwivalenti jiġi offrut minflok kastig strett. Biex nagħtu tixbieha: Eżodu 21:28-32 jitkellem dwar barri li jferi xi persuna għall-mewt. Jekk is-sid kien jaf dwar id-dispożizzjoni tal-barri imma ma ħax prekawzjonijiet xierqa, hu setaʼ jiġi mġiegħel li jgħatti, jew iħallas, għall-ħajja taʼ dak li nqatel b’ħajtu stess! Iżda, xi ngħidu jekk is-sid kien biss parzjalment responsabbli? Hu kien jinħtieġ xi ko’pher, xi ħaġa li tgħatti l-iżball tiegħu. Imħallfin maħturin setgħu jimponu fuqu rahan, jew multa, bħala prezz taʼ fidwa.
9. Sitwazzjoni li tinvolvi l-ewwel imweldin Iżraeliti kif turi l-eżattezza meħtieġa fi prezz taʼ fidwa?
9 Terminu Ebrajk ieħor marbut maʼ “li tirhan” hu pa·dhah’, verb li bażikament ifisser li “tifdi.” Numri 3:39-51 juri kemm ried ikun eżatt il-prezz tal-fidwa. Billi Alla kien ħeles lill-ewwel imweldin Iżraeliti mill-esekuzzjoni fil-Qbiż tal-1513 Q.E.K., huma kienu jappartjenu lilu. Hu b’hekk setaʼ ordna lil kull iben Iżraelit imwieled l-ewwel biex jaqdih fit-tempju. Minflok, Alla aċċetta “prezz taʼ fidwa” (pidh·yohm’, nom ġej minn pa·dhah’), billi ddikjara: “Ħudu lil-Leviti għalija . . . minflok l-ewwel imweldin kollha fost l-ulied subien taʼ Iżrael.” Imma s-sostituzzjoni kellha tkun eżatta. Ittieħed ċensiment tat-tribù taʼ Levi: 22,000 raġel. Imbagħad, ittieħed ċensiment tal-ewwel imwielda Iżraeliti kollha: 22,273 raġel. Biss billi jitħallas “prezz taʼ rahan” taʼ ħames xekel għal kull individwu setgħu il-273 l-ewwel imweldin li kien hemm iżjed jiġu mifdijin, skużati mis-servizz tat-tempju.
Rahan li Jikkorrispondi
10. Is-sagrifiċċji tal-annimali għala ma setgħux b’mod xieraq igħattu d-dnubiet tal-umanità?
10 Dan li għedna juri li rahan irid ikun l-ekwivalenti taʼ dak li għalih ikun jissostitwixxi, jew igħatti. Is-sagrifiċċju tal-annimali li offrew irġiel taʼ fidi minn Abel ’il quddiem ma setgħux verament igħattu d-dnubiet tan-nies, ladarba l-bnedmin huma superjuri għall-annimali bla raġuni. (Salm 8:4-8) Pawlu setaʼ b’hekk jikteb li “m’huwiex possibbli għad-demm taʼ barrin u taʼ mogħoż li jneħħi d-dnubiet.” Sagrifiċċji bħal dawn setgħu jaqdu sempliċement bħala għata illustrattiv jew simboliku bi tħejjija għar-rahan li kellu jiġi.—Ebrej 10:1-4.
11, 12. (a) Għala eluf taʼ miljuni taʼ bnedmin ma kellhomx bżonn imutu mewtiet taʼ sagrifiċċju biex igħattu għall-istat midneb tal-umanità? (b) Min biss setaʼ jservi taʼ “rahan li jikkorrispondi,” u liema għan taqdi l-mewt tiegħu?
11 Dan ir-rahan iffigurat bil-quddiem ried ikun l-ekwivalenti eżatt taʼ Adam, ladarba l-piena tal-mewt li Alla b’mod ġust applika fuq Adam irriżultat fil-kundanna tar-razza umana. “F’Adam ilkoll qed imutu,” igħid 1 Korintin 15:22. Mela ma kienx neċessarju għal eluf taʼ miljuni taʼ bnedmin individwali li jmutu mewtiet taʼ sagrifiċċju biex jikkorrispondu għal kull individwu mnissel minn Adam. “Permezz taʼ bniedem wieħed [Adam] id-dnub daħal fid-dinja u l-mewt permezz tad-dnub.” (Rumani 5:12) U “ladarba l-mewt hi permezz taʼ bniedem,” il-fidwa tal-umanità setgħet tiġi wkoll “permezz taʼ bniedem.”—1 Korintin 15:21.
12 Ir-raġel li setaʼ jkun ir-rahan ried ikun bniedem perfett tal-laħam u d-demm—l-ekwivalenti eżatt taʼ Adam. (Rumani 5:14) Ħlejqa spirtu jew “bniedem Alla” ma kienx jibbilanċja l-miżien tal-ġustizzja. Bniedem perfett biss, xi ħadd li mhux taħt is-sentenza taʼ mewt Adamika, setaʼ joffri “rahan li jikkorrispondi,” wieħed li jikkorrispondi b’mod perfett għal Adam. (1 Timotew 2:6)a Billi minn jeddu ssagrifika ħajtu dan “l-aħhar Adam” setaʼ jħallas il-ħlas tad-dnub tal-“ewwel raġel Adam.”—1 Korintin 15:45; Rumani 6:23.
13, 14. (a) Adam u Eva se jibbenefikaw mir-rahan? Spjega. (b) Ir-rahan kif se jibbenefika lid-dixxendenti taʼ Adam? Agħti eżempju.
13 La Adam u lanqas Eva, madankollu ma jibbenefikaw mir-rahan. Fil-Liġi Mosajka kien hemm dan il-prinċipju: “Ma tridu tieħdu ebda rahan għal ruħ taʼ qattiel li jixraqlu li jmut.” (Numri 35:31) Adam ma kienx imqarraq, mela d-dnub tiegħu kien minn rajh, apposta. (1 Timotew 2:14) Kien jammonta għal qtil tan-nisel tiegħu, għax issa huma wirtu l-imperfezzjoni tiegħu, billi b’hekk ġew taħt is-sentenza tal-mewt. Jidher ċar li Adam kien ħaqqu jmut, għax bħala bniedem perfett, hu għazel minn rajh li ma jobdix il-liġi t’Alla. Kien ikun kontra l-prinċipji taʼ tjieba taʼ Jehovah li kieku Hu applika r-rahan għal Adam. Li jitħallas il-ħlas għad-dnub taʼ Adam, madankollu, jipprovdi għat-tneħħija tas-sentenza tal-mewt minn fuq in-nisel taʼ Adam! (Rumani 5:16) F’sens legali, il-qawwa distruttiva tad-dnub hija maqtugħa sewwa sew mis-sors tagħha. Dak li jħallas ir-rahan ‘iduq il-mewt għal kull bniedem,’ billi jbati l-konsegwenzi tad-dnub għall-ulied kollha taʼ Adam.—Ebrej 2:9; 2 Korintin 5:21; 1 Pietru 2:24.
14 Biex nagħtu eżempju: Immaġina fabbrika kbira b’mijiet taʼ impjegati. Manager diżonest ifalli n-negozju; il-fabbrika tagħlaq il-bibien tagħha. Mijiet issa huma bla xogħol u ma jistgħux iħallsu l-kontijiet tagħhom. Sħabhom fiż-żwieġ, uliedhom, u, iva, dawk il-kredituri kollha se jbatu minħabba l-korruzzjoni taʼ dak ir-raġel wieħed! Imbagħad jiġi benefattur tat-tajjeb li jħallas id-dejn tal-kumpanija u jerġaʼ jiftaħ il-fabbrika. It-tneħħija taʼ dak id-dejn wieħed, mill-banda l-oħra, ġġib serħan sħiħ għall-ħafna impjegati, għall-familji tagħhom, u għal dawk il-kredituri. Imma l-manager li kien hemm se jkollu sehem fil-prosperità l-ġdida? Le, hu qiegħed il-ħabs u b’hekk b’mod permanenti bla xogħol! Bl-istess mod, it-tneħħija tad-dejn wieħed taʼ Adam iġġib benefiċċji għal miljuni mid-dixxendenti tiegħu—imma mhux lil Adam.
Min Jipprovdi r-Rahan?
15. Min setaʼ jipprovdi rahan għall-umanità, u għala?
15 Is-salmista lmenta: “L-ebda wieħed minnhom ma jistaʼ b’xi mod jifdi mqar lil ħu, lanqas ma jagħti lil Alla rahan għalih; (u l-prezz tal-fidwa taʼ ruħhom u tant prezzjuż li waqaf għal żmien indefinit).” The New English Bible jgħid li l-prezz tar-rahan kien “għalkollox ’il bogħod milli setaʼ qatt iħallas hu.” (Salm 49:7, 8) Min, allura, kellu jipprovdi r-rahan? Jehovah biss setaʼ jipprovdi l-“Ħaruf [perfett] . . . li jneħħi d-dnub tad-dinja.” (Ġwann 1:29) Alla ma bagħatx xi anġlu biex jeħles lill-umanità. Hu għamel is-sagrifiċċju suprem taʼ li jibgħat l-Iben uniġenitu tiegħu, “dak li bih kien jitgħaxxaq b’mod speċjali.”—Proverbji 8:30; Ġwann 3:16.
16. (a) L-Iben t’Alla kif ġie li twieled bħala bniedem perfett? (b) Ġesù x’setaʼ jiġi msejjaħ f’sens legali?
16 Bil-parteċipazzjoni minn jeddu fl-arranġament divin, l-Iben t’Alla “battal lilu nnifsu” min-natura tas-sema tiegħu. (Filippin 2:7) Jehovah trasferixxa l-forza tal-ħajja u l-mudell tal-personalita taʼ Ibnu tas-sema, l-ewwel imwieled, għal ġol-ġuf taʼ verġni Lhudija li kien jisimha Marija. Spirtu Qaddis imbagħad ‘tefaʼ d-dell tiegħu fuqha,’ billi ggarantixxa li t-tarbija li kienet qed tikber f’ġufha kellu jkun qaddis, assolutament ħieles mid-dnub. (Luqa 1:35; 1 Pietru 2:22) Bħala bniedem, hu kellu jiġi msejjaħ Ġesù. Imma f’sens legali, hu setaʼ jiġi msejjaħ ‘it-tieni Adam,’ għax hu kien jikkorrispondi perfettament għal Adam. (1 Korintin 15:45, 47) Ġesù b’hekk setaʼ joffri lilu nnifsu f’sagrifiċċju bħala “ħaruf mingħajr tiċpisa u mingħajr tebgħa,” rahan għall-umanità midinba.—1 Pietru 1:18, 19.
17. (a) Lil min jitħallas ir-rahan u għala? (b) Ladarba Alla kemm jipprovdi kif ukoll jirċievi r-rahan, għala qagħad isir it-tpartit?
17 Lil min, iżda, kellu jiġi mħallas dak ir-rahan? Għal sekli shaħ it-teoloġi tal-Kristjaneżmu argumentaw li ġie mħallas lil Satana x-Xitan. Il-fatt hu li l-umanità ġiet “mibjugħa taħt” id-dnub u b’hekk ġiet taħt il-kontroll taʼ Satana. (Rumani 7:14; 1 Ġwann 5:19) Xorta waħda, Jehovah, mhux Satana, Saħansitra “jesiġi kastig” għall-ħażin. (1 Tessalonkin 4:6) Għalhekk, kif jistqarr b’mod espliċitu Salm 49:7, ir-rahan irid jitħallas “lil Alla.” Jehovah jipprovdi r-rahan, imma wara li l-Ħaruf t’Alla jkun ġie ssagrifikat, il-valur tar-rahan tiegħu irid jitħallas lil Alla. (Qabbel Ġenesi 22:7, 8, 11-13; Ebrej 11:17.) Dan ma jnaqqasx mir-rahan u jagħmlu bla skop jew mekkaniku, bħal li kieku xi flus ġew maħrugin minn but u mpoġġijin f’ieħor. Ir-rahan ma jinvolvix sempliċement xi tpartit fiżiku bħal xi biċċa negozju legali. Billi insista biex jitħallas rahan—saħansitra bi prezz kbir ħafna għalih innifsu—Jehovah afferma ż-żamma tiegħu li ma titħarrikx maʼ prinċipji taʼ tjieba.—Ġakbu 1:17.
“Ġie Mwettaq!”
18, 19. Għala kien neċessarju għal Ġesù biex isofri?
18 Fir-rebbiegħa tas-sena 33 E.K., kien wasal iż-żmien biex jitħallas ir-rahan. Ġesù Kristu ġie arrestat fuq akkużi foloz, kien misjub ħati, u msammar maʼ zokk taʼ esekuzzjoni. Hu talab lil Alla b’“għajjat qawwi u dmugħ” minħabba l-ugigħ immens u l-umiljazzjoni li kienu nvoluti. (Ebrej 5:7) Kien neċessarju għal Ġesù li jbati daqshekk? Iva, għax billi jibqaʼ “leali, bla ħtija, bla mniġġes, mifrud mill-midinbin,” sewwa sew sat-tmiem, Ġesù ssetilja b’finalita drammatika l-kwistjoni tal-integrità tal-qaddejja t’Alla—Ebrej 7:26.
19 It-tbatijiet taʼ Kristu servew ukoll biex jipperfezzjonawh għar-rwol tiegħu bħala Qassis il-Kbir għall-umanità. Bħala tali, hu ma kellux ikun xi burokratiku biered u indifferenti. “Għax billi hu nnifsu sofra meta ġie pprovat, hu kapaċi jidħol għal dawk li qed jiġu pprovati.” (Ebrej 2:10, 18; 4:15) Bl-aħhar nifs taʼ ħajtu, Ġesù setaʼ jgħajjat bi trijonf, “Ġie mwettaq!” (Ġwann 19:30) Mhux biss kien ipprova l-integrità tiegħu stess imma hu kien irnexxielu jpoġġi l-bażi għas-salvazzjoni tal-umanità—u iktar importanti, l-ivvindikar tas-sovranità taʼ Jehovah!
20, 21. (a) Kristu għala ġie mqajjem mill-imwiet? (b) Ġesù Kristu għala “ġie mogħti l-ħajja fl-ispirtu”?
20 B’liema manjiera, iżda, kellu r-rahan jiġi attwalment applikat għall-umanità midinba? Meta? Kif? Dawn il-kwistjonijiet ma tħallewx għal riħhom. Fit-tielet jum wara l-mewt taʼ Kristu, Jehovah qajmu mill-imwiet. (Atti 3:15; 10:40) B’dan l-att taʼ sinjifikat kbir, fatt li hu vverifikat minn mijiet taʼ xhieda li raw b’għajnejhom stess, Jehovah mhux biss ippremja s-servizz leali taʼ Ibnu imma tah opportunità biex itemm ix-xogħol taʼ fidwa tiegħu.—Rumani 1:4; 1 Korintin 15:3-8.
21 Ġesù ġie “mogħti l-ħajja fl-ispirtu,” u l-fdalijiet tal-art tiegħu ttieħdu ’l hemm b’manjiera mhux magħrufa. (1 Pietru 3:18; Salm 16:10; Atti 2:27) Bħala ħlejqa spirtu, Ġesù rxoxtat setaʼ issa jagħmel ritorn trijunfanti lejn is-sema. X’ċelebrazzjoni taʼ ferħ bla tmiem żgur li kien hemm fis-sema f’dik l-okkażjoni! (Qabbel Ġob 38:7.) Ġesù ma marx lura sempliċement biex igawdi l-laqgħa li kellu. Hu ġie biex iwettaq xogħol ieħor, inkluż dak biex jagħmilha possibbli għar-razza umana kollha biex tibbenefika mir-rahan tiegħu. (Qabbel Ġwann 5:17, 20, 21.) Eżatt kif wettaq dan u xi jfisser għall-umanità se jiġi diskuss fl-artiklu li jmiss.
[Nota taʼ taħt]
a Il-kelma Griega wżata hawn, an·ti’ly·tron, ma tidher imkien iżjed fil-Bibbja. Hija marbuta mal-kelma li Ġesù uża għal rahan (ly’tron) f’Mark 10:45. Madankollu, The New International Dictionary of New Testament Theology jindika li an·ti’ly·tron ‘tenfasizza l-idea taʼ tpartit.’ B’mod xieraq, in-New World Translation tittraduċiha “rahan li jikkorrispondi.”
Mistoqsijiet taʼ Reviżjoni
◻ Liema kwistjonijiet kienu saħansitra taʼ akbar importanza mis-salvazzjoni tal-umanità?
◻ Xi jfisser li “tagħti rahan” għall-midinbin?
◻ Għal min kellu Ġesù jikkorrispondi, u għala?
◻ Min jipprovdi r-rahan, u lil min jiġi mħallas?
◻ Għala kien neċessarju li Kristu jiġi mqajjem mill-imwiet bħala spirtu?
[Stampa f’paġna 9]
Is-sagrifiċċji tal-annimali ma kinux biżżejjed biex igħattu d-dnubiet tal-bnedmin; huma taw stampa tas-sagrifiċċju akbar li kellu jiġi