Primero ña̱ Samuel
17 Na̱ filisteo sa̱ndákutáʼanna na̱ soldado ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna nu̱ú ku̱a̱chi. Nda̱kutáʼanna chí Socó* ña̱ kúú kuenta na̱ tribu ta̱ Judá, ta xi̱kundoona chí Efes-Damim ña̱ kíndo̱o ma̱ʼñú Socó* xíʼin Azecá. 2 Ta ta̱ Saúl nda̱kutáʼanra xíʼin na̱ ta̱a na̱ kítáʼan xíʼinra ta xi̱kundoona chí yoso̱ ña̱ Elá,* ta xa̱a̱ ni̱xi̱yo tu̱ʼvana ña̱ kanitáʼanna xíʼin na̱ filisteo. 3 Na̱ filisteo xi̱kundoona xa̱ʼa̱ iin yuku̱ ta na̱ ñuu Israel xi̱kundoona xa̱ʼa̱ inka yuku̱, ta ma̱ʼñú u̱vi̱ saá yuku̱ yóʼo xi̱ndikaa̱ yoso̱.
4 Ta chí nu̱ú ndóo na̱ filisteo ki̱ta iin ta̱a ta̱ xíni̱ní kanitáʼan, ta̱ xi̱naní Goliat ta̱ ke̱e chí ñuu Gat. Ta kúyatin u̱ni̱ metro súkun ni̱xi̱yora.* 5 Xi̱núu iin casco ña̱ cobre xi̱níra ta ka̱a ña̱ xi̱ndasi kándíkara xi̱kuuña ña̱ cobre. Ta ki̱ʼva 57 kilo* ve̱e ka̱a yóʼo. 6 Ka̱a ña̱ xi̱ndasi xa̱ʼa̱ra xi̱kuuña ña̱ cobre ta saátu xi̱ndisora iin jabalina* ña̱ cobre. 7 Ta yitu̱n xa̱ʼa̱ lanzara káʼnuní ni̱xi̱yonú nda̱a̱ táki̱ʼva káʼnu yitu̱n tú xíniñúʼuna ña̱ kúnuna. Ta ka̱a ña̱ kánuu nu̱ú lanza yóʼo ve̱eña ki̱ʼva u̱xa̱ kilo,* ta chí nu̱úra ku̱a̱ʼa̱n ta̱ níʼi escudora. 8 Ta̱ Goliat xi̱kundichira nu̱ú na̱ soldado na̱ ñuu Israel ta ndeéní xi̱kaʼa̱nra xíʼinna: “¿Nda̱chunví xa̱a̱ íyo tu̱ʼvandó ña̱ kanitáʼanndó? Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ va̱xi kanitáʼan xa̱ʼa̱ na̱ filisteo, ta ndóʼó kúúndó na̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Saúl. Ña̱kán ndaka̱xinndó iin ta̱a ta ná kixira kanitáʼanra xíʼi̱n. 9 Tá ná kuchiñura kanitáʼanra xíʼi̱n ta kaʼníra yi̱ʼi̱, xa̱a̱ndi̱ koondi̱ na̱ kachíñu nu̱úndó. Soo tá yi̱ʼi̱ ná kuchiñu kanitáʼan xíʼin ta̱kán ta kaʼníi̱ra, ndóʼó xa̱a̱ndó koondó na̱ kachíñu nu̱úndi̱”. 10 Ta̱ filisteo yóʼo ku̱sikindaara na̱ soldado na̱ ñuu Israel ta ka̱chira: “Chindaʼándó iin ta̱a ta ná kixira kanitáʼanra xíʼi̱n”.
11 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Saúl ta saátu ndiʼi na̱ ñuu Israel ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ filisteo yóʼo, ndeéní ni̱yi̱ʼvína ta ni kǒo xíni̱kana ndáaña keʼéna.
12 Ta̱ David xi̱kuura se̱ʼe ta̱ Jesé ta̱ ni̱xi̱yo Belén ña̱ Efrata ña̱ xi̱ndikaa̱ nu̱ú ñuʼú na̱ tribu ta̱ Judá. Ni̱xi̱yo u̱na̱ se̱ʼe ta̱ Jesé, ta xa̱a̱ xi̱kuaʼa̱nívara tá xi̱xaʼndachíñu ta̱ Saúl. 13 U̱ni̱ na̱ se̱ʼe ta̱ Jesé na̱ náʼnu ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Saúl nu̱ú ku̱a̱chi. Ta̱ nu̱ú xi̱naníra Eliab, ta̱ u̱vi̱ xi̱naníra Abinadab ta ta̱ u̱ni̱ xi̱naníra Samá. 14 Ta ta̱ loʼoka xi̱kuu ta̱ David. Ta u̱ni̱ na̱ ñanira na̱ náʼnu ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Saúl.
15 Ni xi̱kachíñu ta̱ David nu̱ú ta̱ Saúl, soo xi̱xaʼa̱nvara chí Belén ña̱ va̱ʼa kundaara ndikachi* sa̱na̱ yivára. 16 Ta̱ filisteo yóʼo xi̱kuyatinra nu̱ú na̱ soldado ñuu Israel xi̱ta̱a̱n* xíʼin xi̱kuaá ña̱ va̱ʼa kusi̱kindaarana. Ta 40 ki̱vi̱ ke̱ʼéra ña̱yóʼo.
17 Iin ki̱vi̱, ta̱ Jesé ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin se̱ʼera ta̱ David: “Ixaún ña̱ ma̱ní, kuniʼi iin canasta* trigo ña̱ ya̱tan ta saátu u̱xu̱ si̱ta̱váʼa, ta kama ku̱ʼún chí nu̱ú ndóo na̱ soldado ta taxiúnña ndaʼa̱ na̱ ñaniún. 18 Ta kuniʼi u̱xu̱ queso yóʼo taxiún ndaʼa̱ ta̱ kíʼin kuenta xíʼin mil na̱ soldado. Saátu kotoún á íyo va̱ʼa na̱ ñaniún ta kuniʼún iin ña̱ʼa kixiún nu̱úi̱ ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ á íyo va̱ʼana”. 19 Na̱yóʼo xi̱kindo̱ona xíʼin ta̱ Saúl ta saátu ndiʼika na̱ ta̱a ñuu Israel chí yoso̱ ña̱ Elá, ña̱ va̱ʼa kanitáʼanna xíʼin na̱ filisteo.
20 Ña̱kán ya̱chi̱ní nda̱koo ta̱ David ta sa̱ndákoora iin na̱ kundaa ndikachi. Ta nda̱kiʼinra ña̱ʼa ta ku̱a̱ʼa̱nra nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n yivára ta̱ Jesé. Tá ni̱xa̱a̱ra chí nu̱ú ndóo na̱ soldado, ki̱ʼinra kuenta ña̱ xa̱a̱ kéena ku̱a̱ʼa̱nna chí nu̱ú kanitáʼanna ta ndeéní ndáʼyi̱na ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ xa̱a̱ íyo tu̱ʼvana ña̱ kanitáʼanna. 21 Na̱ ñuu Israel ta saátu na̱ filisteo xa̱a̱ xi̱kundita tu̱ʼvana ña̱ kanitáʼanna ta xíto nu̱ú táʼanna. 22 Tasaá kama sa̱ndákoo ta̱ David ña̱ʼa ña̱ níʼira ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ ndáa ña̱ʼa na̱ ndóo kán, ta xínura ni̱xa̱ʼa̱nra nda̱a̱ nu̱ú ndítana ña̱ kanitáʼanna. Tá ni̱xa̱a̱ra kán, ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra na̱ ñanira á íyo va̱ʼana.
23 Tá káʼa̱nkara xíʼinna, ki̱ta ta̱ Goliat ta̱ ñuu Gat ta̱ xíni̱ní kanitáʼan. Ki̱tara chí nu̱ú ndíta na̱ filisteo ta tuku ku̱sikindaara na̱ ñuu Israel ta ta̱ David xi̱niso̱ʼora ña̱yóʼo. 24 Tá xi̱ni ndiʼi na̱ ta̱a ñuu Israel ta̱ Goliat, ni̱yi̱ʼvínína ta ndi̱kó símana.* 25 Ta na̱ ta̱a ñuu Israel xi̱kachina: “¿Á xi̱nindó ta̱a ta̱ ki̱ta va̱xi káa? Va̱xira kusi̱kindaara na̱ ñuu Israel. Ta̱ rey taxira ku̱a̱ʼání ña̱ ku̱i̱ká ndaʼa̱ ta̱ kuchiñu kaʼní-ñaʼá ta taxitura se̱ʼe-síʼira ndaʼa̱ra. Ta saátu na̱ veʼe yivára va̱ása chaʼvikana impuesto ta ni va̱ása keʼékana inkaka chiñu nu̱ú ta̱ rey ñuu Israel”.
26 Ta ta̱ David ki̱xáʼara ndáka̱tu̱ʼunra na̱ ta̱a na̱ ndíta yatin kán: “¿Ndáaña taxina ndaʼa̱ ta̱ ta̱a ta̱ ná kuchiñu kaʼní ta̱ filisteo yóʼo tasaá va̱ása xo̱ʼvi̱ka na̱ ñuu Israel? ¿Nda̱chun kúsi̱ki ta̱ kǒo ndásakáʼnu Ndióxi̱ yóʼo na̱ soldado Ndióxi̱ ta̱ táku?”. 27 Ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nna ta ka̱chikana: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ ndakiʼin ta̱ ta̱a ta̱ ná kuchiñu kaʼníra”. 28 Tá xi̱ni ta̱ Eliab ñani ta̱ David ta̱ káʼnuka nu̱úra ña̱ níndichira nátúʼunra xíʼin na̱ ta̱a kán, ni̱sa̱a̱níra xíʼin ta̱ David ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ki̱xaún yóʼo? ¿Ndáana sa̱ndákoún ndáa ndikachi chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí ta va̱xiún? Xíni̱va̱ʼavai̱ ndáa ki̱ʼva íyoún, ni loʼo va̱ása kúkaʼan nu̱ún ta su̱ví ña̱ va̱ʼa ndíkaa̱ níma̱ún. Ta̱ va̱xi kotonde̱ʼé kuití ña̱ kánitáʼanvana kúún”. 29 Tasaá nda̱kuiin ta̱ David yuʼúra: “¿Ndáaña ke̱ʼé tukui̱ vitin? Ta̱ ndáka̱tu̱ʼun kuitíva kúi̱”. 30 Ña̱kán nda̱koora ñanira ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra nda̱ka̱tu̱ʼunra inkana, ta saátu nda̱kuiin na̱kán yuʼúra.
31 Ta sava na̱ xi̱niso̱ʼo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ David na̱túʼunna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Saúl. Ña̱kán ta̱ Saúl ka̱narara ña̱ ná ku̱ʼu̱nra nu̱úra. 32 Ta ta̱ David ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Saúl: “Nda̱a̱ ni iinna ná kǒo yi̱ʼví kuni ta̱ filisteo yóʼo, chi yi̱ʼi̱ ku̱ʼu̱n kanitáʼan xíʼinra”. 33 Soo ta̱ Saúl ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ David: “Va̱ása kuchiñuvíún ku̱ʼún kanitáʼún xíʼin ta̱ filisteo yóʼo saáchi iin ta̱ loʼova kúún, ta ta̱yóʼo nani tá loʼovíra ki̱xáʼara xíkara nu̱ú ku̱a̱chi”. 34 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ David xíʼin ta̱ Saúl: “Táta, yi̱ʼi̱ ndái̱ ndikachi sa̱na̱ yivái̱, iin yichi̱ ki̱ta ndikaʼa* ta nda̱kiʼinrí iin ndikachi ku̱a̱ʼa̱n xíʼinrí ta saátu ke̱ʼé iin oso. 35 Yi̱ʼi̱ xi̱ndiku̱i̱n ni̱xa̱ʼi̱n sa̱tárí, ka̱nitáʼi̱n xíʼinrí ta nda̱kiʼii̱n ndikachi yóʼo. Tá xi̱kuni̱rí kaxírí yi̱ʼi̱, ti̱ii̱n leke yuʼúrí ta ku̱ii̱nrí nu̱ú ñuʼú tasaá xa̱ʼníi̱rí. 36 Yi̱ʼi̱ xa̱a̱ xa̱ʼníi̱ iin ndikaʼa ta saátu iin oso ta nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼíi̱ xíʼin tíkán saátu keʼíi̱ xíʼin ta̱ filisteo yóʼo ta̱ va̱ása ndásakáʼnu Ndióxi̱, saáchi kúsi̱kindaara soldado Ndióxi̱ ta̱ táku”. 37 Ta ni̱ka̱ʼa̱nka ta̱ David: “Jehová sa̱kǎkura yi̱ʼi̱ nu̱ú iin ndikaʼa ta saátu nu̱ú iin oso ta saátu sakǎkura yi̱ʼi̱ nu̱ú ta̱ filisteo yóʼo”. Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Saúl xíʼin ta̱ David: “Kúáʼan ta mií Jehová ná chindeétáʼan xíʼún”.
38 Ta ta̱ Saúl sa̱ndáku̱ndixira ta̱ David xíʼin ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxi miíra xíkara nu̱ú ku̱a̱chi. Chi̱núura iin casco ña̱ cobre xi̱níra ta nda̱kasira kándíkara xíʼin iin ka̱a. 39 Tándi̱ʼi, ta̱ David ka̱túnndaara espada sa̱tá ti̱ko̱to̱ kán ta ki̱xáʼara xíkara, soo va̱ása níkuchiñura kakara saáchi nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán kuniñúʼura nda̱a̱ ni iin ña̱yóʼo. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ David xíʼin ta̱ Saúl: “Va̱ása kívi kandai̱ xíʼin ndiʼi ña̱ʼa yóʼo, saáchi nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán kuniñúʼi̱ña”. Ña̱kán ta̱vára ndiʼi ña̱yóʼo. 40 Tándi̱ʼi nda̱kiʼinra karrotira* ta ni̱xa̱ʼa̱nra iin yu̱ta loʼo nda̱kaxinra u̱ʼu̱n yu̱u̱ ña̱ ndiʼví* sa̱tá ta ta̱ánraña ini bolsa loʼo ña̱ ndísora xíkara ndáara ndikachi. Tasaá ki̱xáʼara kúyatinra nu̱ú ta̱ filisteo kán, ta níʼira iin yoʼo̱ loʼo* ku̱a̱ʼa̱nra.
41 Ta ta̱ filisteo yóʼo ki̱xáʼa kúyatinkara nu̱ú ta̱ David, ta chí nu̱úra ku̱a̱ʼa̱n ta̱ níʼi escudora. 42 Tá xi̱ni ta̱ filisteo ña̱ iin ta̱ loʼo ta̱ va̱ʼaní náʼa̱ kúú ta̱ David, ki̱xáʼara ndeéní kúsi̱kindaarara. 43 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ David: “¿Á iin ti̱nava* kúi̱ ña̱kán níʼún iin yitu̱n va̱xiún kanitáʼún xíʼi̱n?”. Ta ta̱ filisteo yóʼo xi̱kaʼa̱nra xíʼin ndióxi̱ra ña̱ ná sakúisochiʼñaña* ta̱ David. 44 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nka ta̱ filisteo xíʼin ta̱ David: “Kuyatin tasaá kotoún ndáaña keʼíi̱ xíʼún. Taxii̱ ku̱ñún kaxí kití tí ndáchí chí ndiví ta saátu kití tí íyo yuku̱ yóʼo”.
45 Ta ta̱ David ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ filisteo yóʼo: “Yóʼó níʼún iin lanza, iin espada ta saátu iin jabalina ña̱ va̱xiún kanitáʼún xíʼi̱n, soo yi̱ʼi̱ xa̱i̱ kanitáʼi̱n xíʼún xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú na̱ ángel, Ndióxi̱ na̱ soldado na̱ ñuu Israel ta̱ ku̱sikindaún. 46 Ki̱vi̱ vitin ndataxi Jehová yóʼó ndaʼíi̱, ta yi̱ʼi̱ kaʼníi̱ yóʼó ta kaʼndai̱ su̱kún. Ki̱vi̱ vitin kuvi ndiʼi na̱ soldado filisteo ta kindo̱ona kaxí kití tí ndáchí chí ndiví xíʼin kití yukú tí íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo. Tasaá kunda̱a̱-ini ndiʼi na̱ yiví ña̱ íyo Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ xíʼin na̱ ñuu Israel. 47 Ta ndiʼi na̱ ki̱xaa̱ yóʼo kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ása xíniñúʼuví Jehová iin espada ni lanza ña̱ va̱ʼa sakǎkura ndi̱ʼi̱. Jehová kúú ta̱ kánitáʼan xa̱ʼa̱ndi̱ ta ndataxira ndiʼi ndóʼó ndaʼa̱ndi̱”.
48 Tasaá, ta̱ filisteo yóʼo ki̱xáʼara kúyatinkara nu̱ú ta̱ David ña̱ va̱ʼa kanitáʼanra xíʼinra, ta ta̱ David xínura ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱úra ña̱ kanitáʼanra xíʼinra. 49 Ta ta̱vára iin yu̱u̱ ini bolsara ta sa̱kánaraña xíʼin iin yoʼo̱ loʼo ta ka̱niña mií ta̱ʼya̱* ta̱ filisteo kán. Ta yu̱u̱ yóʼo ni̱ki̱ʼviña ta̱ʼya̱ra tasaá ndu̱vara nu̱ú ñuʼú. 50 Ta̱ David xi̱niñúʼura iin yu̱u̱ ta saátu iin yoʼo̱ loʼo ña̱ ku̱chiñura xíʼin ta̱ filisteo kán. Ni kǒo espada níxikuumiíra, ku̱chiñura sa̱ndúvara ta̱ filisteo kán ta xa̱ʼnírara. 51 Ta̱ David xínura ni̱xa̱ʼa̱nra ta nda̱ara sa̱tára. Ta ta̱vára espada ta̱ filisteo kán ta xa̱ʼndara su̱kúnra ña̱ va̱ʼa kaʼní va̱ʼarara. Tá xi̱ni na̱ filisteo ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ mií ta̱ xíni̱va̱ʼaka kanitáʼan nu̱úna, ki̱xáʼana xi̱nuna ku̱a̱ʼa̱nna.
52 Tá xi̱ni na̱ ta̱a na̱ tribu ta̱ Judá ña̱yóʼo ta saátu ndiʼika na̱ ta̱a ñuu Israel ki̱xáʼana ndeéní ndáʼyi̱na ta ki̱xáʼana kátaxínnana chí yoso̱ iinsaá nda̱a̱ yéʼé ñuu Ecrón. Ta ndiʼi na̱ filisteo na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ki̱ndoona iníí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Saaraim iinsaá nda̱a̱ Gat ta saátu nda̱a̱ Ecrón. 53 Tándi̱ʼi ka̱taxín na̱ ñuu Israel na̱ filisteo, saá ndi̱kóna ta ni̱ki̱ʼvina nu̱ú xi̱ndoo na̱ filisteo ta nda̱kiʼinna ndiʼi ña̱ʼana.
54 Tasaá nda̱kiʼin ta̱ David xi̱ní ta̱ filisteo yóʼo ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra chí Jerusalén, soo ña̱ʼa ña̱ xi̱xiniñúʼu ta̱ filisteo yóʼo ña̱ xi̱kanitáʼanra ta̱ánva̱ʼaraña ini veʼe loʼora.
55 Tá xi̱ni ta̱ Saúl ña̱ ku̱a̱ʼa̱n ta̱ David kanitáʼanra xíʼin ta̱ filisteo kán, ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Abner ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ soldado: “Abner, ¿ndáa ta̱ kúú yivá ta̱ loʼo káa?”. Ta ta̱ Abner nda̱kuiinra: “Táta rey, mií ña̱ nda̱a̱ va̱ása xíni̱i̱”. 56 Ta ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Nda̱ka̱tu̱ʼun ndáa ta̱ kúú yivára”. 57 Ña̱kán ndi̱ku̱n tá ndi̱kó ta̱ David ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nra ka̱nitáʼanra xíʼin ta̱ filisteo kán, ta̱ Abner ndákarara ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ Saúl. Ta ta̱ David níʼira xi̱ní ta̱ filisteo ku̱a̱ʼa̱nra. 58 Ta ta̱ Saúl ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “Ta̱ loʼo, ¿ndáa ta̱ kúú yiváún?”. Ta ta̱ David nda̱kuiinra yuʼúra: “Táta, se̱ʼe ta̱ Jesé ta̱ betlemita kúi̱”.