BIBLIOTECA NU̱Ú INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NU̱Ú INTERNET
tu’un sâví
ǒ
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • ǐ
  • o̱
  • ǒ
  • u̱
  • BIBLIA
  • NDIʼI TUTU
  • REUNIÓN
  • bt cap. 7 pág. 52-59
  • “Nda̱kani ndiʼira tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús”

Kǒo video ndíka̱a̱ yóʼo.

Káʼnu koo iniún, kǒo kívi kana ña̱ video.

  • “Nda̱kani ndiʼira tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús”
  • Ná ndakani ndiʼiyó nu̱úna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱
  • Subtema
  • Inka ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ña
  • “Na̱ discípulo na̱ nda̱kiʼin ku̱a̱ʼa̱n” (Hechos 8:4-8)
  • “Saátu yi̱ʼi̱ taxindó ndee̱ yóʼo ndaʼíi̱” (Hechos 8:9-25)
  • “¿Á ndixa kúnda̱a̱-iniún xíʼin ña̱ káʼviún?” (Hechos 8:26-40)
  • ¿Á xa̱a̱ xíniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?
    Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2024
  • Kǒo kaʼyíún ña̱ ka̱ʼún xíʼinna
    Sánáʼa̱yó na̱ yiví chi kúʼvi̱-iniyó xíniyóna
  • “Ná koo ña̱ kúni̱ mií Jehová”
    Ná ndakani ndiʼiyó nu̱úna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱
Ná ndakani ndiʼiyó nu̱úna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱
bt cap. 7 pág. 52-59

CAPÍTULO 7

“Nda̱kani ndiʼira tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús”

Ta̱ Felipe, iin ta̱ va̱ʼaní xi̱natúʼun xa̱ʼa̱ Ndióxi̱

Ka̱naña nu̱ú Hechos 8:4-40

1, 2. ¿Ndáaña ku̱u tá xi̱kuni̱ na̱ xi̱saa̱-ini xi̱xini na̱ ñuu Ndióxi̱ kasina nu̱ú na̱yóʼo ña̱ kǒo natúʼunkana xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱?

SA̱KÁN ki̱xáʼana íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ á ndíku̱nna sa̱tána. Ta̱ Saulo ndeéní ki̱xáʼara kúndi̱va̱ʼara xíʼin na̱ congregación xa̱á na̱ sa̱kán ki̱xáʼa íyo (Hech. 8:3). Na̱ discípulo ta̱ Jesús sa̱ndákoona ñuu Jerusalén ta nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna inka ñuu, nda̱a̱ sana ndakanixi̱níyó ña̱ kuchiñu ta̱ Saulo sandíʼi-xa̱ʼa̱ra na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱. Soo íyo iin ña̱ ku̱u ña̱ ndákanda̱ní-iniyó xíʼin. Ná kotoyó ndáaña kúúña.

2 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, na̱ sa̱ndákoo ñuu Jerusalén ndi̱ku̱n ki̱xáʼana “nátúʼunna tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱” ñuu nu̱ú ni̱xa̱a̱na (Hech. 8:4). Ndakanixi̱ní, nu̱úka ña̱ kasina nu̱ú na̱yóʼo ña̱ sandákoona natúʼunna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱, na̱ ki̱xáʼa nátúʼunkava kúúna xíʼin ku̱a̱ʼá na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Soo kǒo níkana va̱ʼa ña̱ xi̱kuni̱ na̱ xi̱saa̱-ini xi̱xini na̱ discípulo keʼéna xíʼinna: chi xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xína na̱ discípulo ñuu nu̱ú xi̱ndoona, na̱yóʼo ku̱a̱ʼa̱nna kundoona inka ñuu ta kán nda̱kundeéna na̱túʼunkana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin ku̱a̱ʼáníka na̱ yiví. Nda̱a̱ táki̱ʼva sakúaʼayó, ki̱ʼva saátu kúú tiempo vitin.

“Na̱ discípulo na̱ nda̱kiʼin ku̱a̱ʼa̱n” (Hechos 8:4-8)

3. a) ¿Ndáa ta̱ xi̱kuu ta̱ Felipe? b) ¿Nda̱chun ta̱ʼán kuniso̱ʼo ku̱a̱ʼání na̱ ñuu Samaria xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱? ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ñuu Samaria?

3 Iin ta̱ discípulo ta̱ “nda̱kiʼin ku̱a̱ʼa̱n” koo inka ñuu, xi̱kuu ta̱ Felipe,a ta ta̱yóʼo ku̱a̱ʼa̱nra koora chí Samaria (Hech. 8:4; koto recuadro “Ta̱ Felipe, iin ta̱ va̱ʼaní xi̱natúʼun xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱”). Ku̱a̱ʼá na̱ yiví na̱ ndóo chí Samaria ta̱ʼán kuniso̱ʼona xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱, saáchi mií ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ apóstolra ña̱yóʼo: “Va̱ása ki̱ʼvindó ni iin ñuu ña̱ íyo chí Samaria; va̱ʼaka tuku ta tuku ku̱ʼu̱nndó nandukúndó na̱ ñuu Israel, na̱ íyo táki̱ʼva íyo ndikachi tí nda̱ñúʼu” (Mat. 10:5, 6). Soo ta̱ Jesús xi̱kunda̱a̱ káxi inira ña̱ tá ná ya̱ʼa tiempo, na̱ ñuu Samaria xa̱a̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱. Saáchi tá kúma̱ní ndaara chí ndiví ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Natúʼunndó xa̱ʼíi̱ chí ñuu Jerusalén, xíʼin iníí chí Judea xíʼin Samaria, ta nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hech. 1:8).

4. ¿Ndáa ki̱ʼva ku̱ni na̱ ñuu Samaria tá na̱túʼun ta̱ Felipe xíʼinna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta nda̱chun ke̱ʼéna ña̱yóʼo?

4 Ta̱ Felipe ku̱ndaa̱-inira ña̱ ki̱xaa̱ tiempo ña̱ “xa̱a̱ va̱ʼava sákeena” chí ñuu Samaria (Juan 4:35). Ña̱ ku̱ndaa̱-ini na̱ yiví yóʼo xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ iin ña̱ va̱ʼaní xi̱kuuña nu̱úna. Saáchi na̱ judío kǒo níxikitáʼanna xíʼin na̱ ñuu Samaria, ta ku̱a̱ʼána xi̱kundasína xi̱xinina na̱ ñuu yóʼo. Ta saátu na̱ fariseo xi̱ndakanixi̱nína ña̱ xi̱ndayáʼvikana nu̱ú inka na̱ yiví, xa̱ʼa̱ ña̱kán xi̱kundasína xi̱xininana. Soo ta̱ Felipe síínní ni̱xi̱yora nu̱ú na̱yóʼo saáchi va̱ása níndaka̱xinra ndáa na̱ yiví natúʼunra xíʼin xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, chi inkáchi na̱túʼunra xíʼin ndiʼina. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ndiʼi na̱ yiví va̱ʼaní xi̱xiniso̱ʼona ña̱ xi̱kaʼa̱nra (Hech. 8:6).

5-7. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ sava experiencia ña̱ ku̱u yóʼo.

5 Nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱u siglo nu̱ú, nda̱a̱ ni iinna va̱ása kivi kasi nu̱úyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ tiempo vitin. Na̱ yiví na̱ sáa̱-ini xíni Ndióxi̱ ku̱a̱ʼání ña̱ kéʼéna ña̱ sásina nu̱ú na̱ ñuura ña̱ sandákoona natúʼunna xa̱ʼa̱ra. Tá kúú táannana veʼeka̱a á távánana ñuu nu̱ú íyona, soo ni saá na̱ hermanoyó ndákundeéna nátúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ nda̱a̱ ndáaka nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nna. Tá kúú tá ni̱xi̱yo ña̱ Segunda Guerra Mundial, na̱ testigo Jehová nda̱kundeéna na̱túʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ni xi̱ñuʼuna ti̱xin campo ña̱ concentración nazi. Iin ta̱ judío ta̱ ni̱xa̱a̱ sa̱kúaʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ lugar yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ña̱ ndakúní ni̱xi̱yo ini na̱ testigo Jehová, ni̱na̱ʼa̱ káxina nu̱úi̱ ña̱ ndiʼi ña̱ kándíxana nu̱ú Biblia kánaña, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱xa̱i̱ ku̱i̱ testigo Jehová”.

6 Sava yichi̱, nda̱a̱ na̱ sáa̱-ini xíni miíyó xáa̱na xíniso̱ʼona xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ ta kíxáʼana sákuaʼana. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u xíʼin iin ta̱ xi̱kuumií chiñu káʼnu, ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin campo ña̱ concentración chí ñuu Gusen (Austria). Ta̱yóʼo ki̱xáʼara sákuaʼara xa̱ʼa̱ Biblia xíʼin iin ta̱ testigo ta̱ xi̱naní Franz Desch, ta̱ chi̱kaa̱na campo ña̱ concentración yóʼo. Tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱, ta̱ Franz nda̱ni̱ʼíra ta̱ ta̱a yóʼo ti̱xin iin asamblea, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ xa̱a̱ sánáʼa̱ra inka na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, u̱vi̱ saá na̱yóʼo ku̱si̱íní-inina.

7 Ta ki̱ʼva saátu kúu tá kée na̱ hermano ku̱a̱ʼa̱nna inka ñuu xa̱ʼa̱ ña̱ íxandi̱va̱ʼana xíʼinna. Tá ku̱i̱ya̱ 1970, xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱nu na̱ hermano na̱ xi̱ndoo chí Malaui ta ni̱xa̱a̱na xi̱koona chí ñuu Mozambique, ku̱a̱ʼání na̱ yiví ni̱xa̱a̱na ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ Jehová chi na̱túʼunna xíʼinna xa̱ʼa̱ra. Na̱ hermano na̱ ñuu Mozambique kǒo nísandákoona natúʼunna xa̱ʼa̱ Jehová ni tá ki̱xáʼana sásina nu̱úna. Ta̱ hermano Francisco Coana káchira: “Ku̱a̱ʼání yichi̱ ti̱inna ndi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ na̱túʼunndi̱ xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱; soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱nindi̱ ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví ki̱xáʼana xíniso̱ʼona ña̱ nátúʼunndi̱ xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ chi̱ndeétáʼanníkaña xíʼinndi̱, chi ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ mií Ndióxi̱ kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinndi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú”.

8. ¿Ndáaña kúú xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n na̱ yiví koona inka ñuu?

8 Ni íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱, soo ni saá na̱yóʼo chíkaa̱nína ndee̱ ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ra xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví. Saátu xa̱a̱ íyo sava ku̱i̱ya̱, ku̱a̱ʼání na̱ yiví kéena ku̱a̱ʼa̱nna koona inka ñuu xa̱ʼa̱ política ñuu nu̱ú ndóona á xa̱ʼa̱ ña̱ kúma̱ní xu̱ʼún ndaʼa̱na, á xa̱ʼa̱ ña̱ íyo ku̱a̱chi ñuu nu̱ú ndóona, á xa̱ʼa̱ ña̱ ndáʼvinína. Ta ñuu nu̱ú xáa̱na kán, na̱ hermano kíxáʼana nátúʼunna xíʼinna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta kíxáʼana káʼvina Biblia. Xa̱ʼa̱ ña̱ kée na̱yóʼo ku̱a̱ʼa̱nna inka ñuu ta xa̱a̱ síín síín tu̱ʼun káʼa̱nna, xíniñúʼu natúʼunna xíʼinna tu̱ʼun miína xa̱ʼa̱ Jehová. Ta, ¿ndáaña kéʼé iin tá iin miíyó? ¿Á chíkaa̱yó ndee̱ ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví ndiʼi ñuu náʼnu xíʼin ñuu válí nu̱ú káʼa̱nna ndiʼi nu̱ú tu̱ʼun chí territorio nu̱ú ndóoyó? (Apoc. 7:9).

“Saátu yi̱ʼi̱ taxindó ndee̱ yóʼo ndaʼíi̱” (Hechos 8:9-25)

Ta̱ Simón ta̱ xi̱keʼé ña̱ magia kúyatinra nu̱ú iin ta̱ apóstol xíʼin iin bolsa xu̱ʼún, ta̱ apóstol chínúura ndaʼa̱ra so̱kó iin ta̱ cristiano. Chí sa̱tá, inka ta̱ cristiano ndíkaa̱ra sándaʼara iin ñá loʼo ñá kǒo kívi kaka ta na̱ yiví ndákanda̱ní-inina tá xítona

“Tá xi̱ni ta̱ Simón ña̱ chínúu na̱ apóstol ndaʼa̱na xi̱ní na̱ yiví ta ndákiʼinna espíritu santo, ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra taxira xu̱ʼún ndaʼa̱na” (Hechos 8:18).

9. ¿Ndáa ta̱a xi̱kuu ta̱ Simón, ta nda̱chun nda̱kanda̱-inira xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Felipe?

9 Ta̱ Felipe ke̱ʼéra ku̱a̱ʼání milagro chí ñuu Samaria, tá kúú sa̱ndáʼara na̱ yiví na̱ kǒo kívi kanda̱ xíʼin na̱ kǒo kívi kaka ta saátu ta̱vára ta̱chí ndi̱va̱ʼa ini na̱ yiví (Hech. 8:6-8). Ni̱xi̱yo iin ta̱a ta̱ nda̱kanda̱ní-ini xíʼin ndiʼi ña̱ ke̱ʼé ta̱ Felipe xíʼin ndee̱ Ndióxi̱. Ta̱yóʼo xi̱kuu ta̱ Simón ta̱ xi̱keʼé magia ta xi̱kutóoní na̱ yiví ña̱ xi̱keʼéra. Ña̱yóʼo xi̱kaʼa̱nna xa̱ʼa̱ra: “Íyoní ndee̱ Ndióxi̱ xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo”. Soo tá xi̱ni ta̱ Simón ndiʼi milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Felipe, saá ki̱ʼinra kuenta ña̱ xi̱kuumií ta̱yóʼo ndee̱ Ndióxi̱ tasaá ni̱xa̱a̱ra ka̱ndíxara (Hech. 8:9-13). Soo ná kotoyó nda̱chun ke̱ʼéra ña̱yóʼo.

10. a) ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Pedro ta saátu ta̱ Juan chí ñuu Samaria? b) ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Simón tá xi̱nira ña̱ kúúmií ta̱ Pedro xíʼin ta̱ Juan ndee̱ Ndióxi̱?

10 Tá ku̱ndaa̱-ini na̱ apóstol ña̱ ki̱xáʼa ku̱a̱ʼá na̱ yiví kándíxana tu̱ʼun Ndióxi̱ chí ñuu Samaria, chi̱ndaʼána ta̱ Pedro xíʼin ta̱ Juan ku̱a̱ʼa̱n nu̱úna (koto recuadro “Ta̱ Pedro xíniñúʼura ‘llave ña̱ Reino’”). Tá ni̱xa̱a̱na kán, chi̱núuna ndaʼa̱na xi̱ní na̱ discípulo xa̱á tasaá ki̱xáʼana ndákiʼinna espíritu santo.b Nda̱kanda̱ní-ini ta̱ Simón tá xi̱nira ndiʼi ña̱ ke̱ʼé na̱ apóstol yóʼo, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Saátu yi̱ʼi̱ taxindó ndee̱ yóʼo ndaʼíi̱ ta nda̱a̱ ndáaka na̱ ná chinúu ndaʼíi̱ xi̱ní ndakiʼinna espíritu santo”. Ta nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ taxira xu̱ʼún ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuni̱ra ndakiʼinra espíritu santo (Hech. 8:14-19).

11. ¿Ndáaña nda̱kuiin ta̱ Pedro yuʼú ta̱ Simón, ta ndáaña ke̱ʼé ta̱ Simón?

11 Ta̱ Pedro káxiní nda̱kuiinra yuʼú ta̱yóʼo: “Ná kuviún xíʼin xu̱ʼún ña̱ kúúmiíún, saáchi nda̱kanixi̱níún satáún ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ndi̱. Kǒo xíniñúʼu ndakiʼún ña̱yóʼo, saáchi níma̱ún va̱ása nda̱kú íyoña nu̱ú Ndióxi̱”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná ndikó-inira, ta ka̱chira: “Ka̱ʼa̱n xíʼin Jehová ta nasama ña̱ va̱ása va̱ʼa ndíka̱a̱ níma̱ún ña̱ va̱ʼa ná koo káʼnu-inira xa̱ʼún”. Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xi̱kuni̱va ta̱ Simón keʼéra ña̱ va̱ʼa. Soo mií tiempo saá va̱ása vií níndakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ apóstol: “Ka̱ʼa̱n-ndáʼvindó xíʼin Jehová xa̱ʼíi̱ ña̱ va̱ʼa ná va̱ása kundoʼi̱ ni iin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nndó yóʼo” (Hech. 8:20-24).

12. ¿Ndáaña kúni̱ kachi tu̱ʼun simonía, ta ndáa ki̱ʼva ki̱xáʼana kéʼéna ña̱yóʼo ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu vatá?

12 Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pedro kivi chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kiʼinyó kuenta xíʼin ña̱ ndákanixi̱níyó. Xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u xíʼin ta̱ Simón yóʼo, ki̱xáʼana xíniñúʼuna iin tu̱ʼun ña̱ kivi ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kóna á ña̱ satána iin chiñu káʼnu ña̱ kuumiína ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu vatá, ta tu̱ʼun yóʼo kúú simonía. Ta ndiʼi tiempo ña̱ xa̱a̱ íyo veʼe-ñu̱ʼu vatá, kéʼénína ña̱yóʼo. Ña̱ The Encyclopædia Britannica ña̱ número 9, ni̱ka̱ʼa̱nña ña̱yóʼo tá ku̱i̱ya̱ 1878: “Ndiʼi tiempo ña̱ xa̱a̱ íyo veʼe-ñu̱ʼu vatá, na̱ yiví na̱ ñúʼu ti̱xinña kúnda̱a̱ káxi inina ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na kuumiína iin chiñu káʼnu xíniñúʼu satána ña̱yóʼo, ku̱a̱ʼánína kǒo kúkaʼan nu̱úna ta kéʼéna ña̱yóʼo”.

13. ¿Ndáa ki̱ʼva kǒo keʼéyó ña̱ simonía?

13 Na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ xíniñúʼu kundaana miína ña̱ kǒo keʼéna sava ña̱ʼa ña̱ ndakiʼinna sava chiñu ti̱xin ñuu Ndióxi̱. Tá kúú va̱ása va̱ʼa ka̱ʼa̱n va̱ʼaníyó xa̱ʼa̱ iin na̱ kúúmií iin chiñu ti̱xin congregación á ña̱ taxiyó regalo ndaʼa̱na ña̱ va̱ʼa taxikana chiñu ndaʼa̱yó ti̱xin ña̱ congregación. Ta saátu iin na̱ kúúmií iin chiñu ti̱xin ñuu Ndióxi̱ xíniñúʼu kundaana miína ña̱ kǒo na̱ʼa̱na ña̱ viíníka kítáʼanna xíʼin na̱ kúúmií xu̱ʼún. Tá kéʼéna u̱vi̱ saá ña̱yóʼo, kúúña simonía. Ndiʼi na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ xíniñúʼu vitá koo inina, ta ná taxina ña̱ mií espíritu Jehová ndaka̱xin miína ña̱ ndakiʼinna iin chiñu ti̱xin ñuu Ndióxi̱ (Luc. 9:48). Saáchi Jehová va̱ása kútóora na̱ kúni̱ ndukáʼnu ti̱xin ñuura (Pro. 25:27).

TA̱ PEDRO XÍNIÑÚʼURA “LLAVE ÑA̱ REINO”

Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Pedro: “Yi̱ʼi̱ taxi llave ña̱ Reino ña̱ íyo chí ndiví ndaʼún” (Mat. 16:19). ¿Ndáaña xi̱kuni̱ra ka̱ʼa̱nra xíʼin tu̱ʼun yóʼo? Ña̱ xi̱kuni̱ra kúú ña̱ ta̱ Pedro kuniñúʼura llave ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼin inkaka na̱ yiví ña̱ xa̱a̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta saátu ña̱ ku̱ʼu̱nna chí ndiví kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Jesús ti̱xin Reino Ndióxi̱. ¿Ta ama ki̱xáʼa ta̱ Pedro xíniñúʼura llave yóʼo?

  • Tá xi̱niñúʼura llave ña̱ nu̱ú xi̱kuu Pentecostés ña̱ ku̱i̱ya̱ 33, tá chi̱kaa̱ra ndee̱ xíʼin na̱ judío ta saátu na̱ nda̱kundiku̱n ña̱ sánáʼa̱ na̱ judío ña̱ ná ndikó-inina ta ndakuchina. Ta ki̱vi̱ saá, ki̱ʼva 3,000 kúú na̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo ña̱ na̱túʼunra ta nda̱kuchina tasaá ni̱xa̱a̱na nda̱kiʼinna Reino Ndióxi̱ (Hech. 2:1-41).

  • Tá xi̱niñúʼura llave ña̱ u̱vi̱ xi̱kuuña tá sa̱kán ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Esteban, tá ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Pedro xíʼin ta̱ Juan chí ñuu Samaria ta chi̱núuna ndaʼa̱na sa̱tá na̱ sa̱kán nda̱kuchi. Ta xíʼin ña̱ ku̱u yóʼo na̱ discípulo xa̱á ni̱xa̱a̱na nda̱kiʼinna espíritu santo (Hech. 8:14-17).

  • Ta yichi̱ u̱ni̱ ña̱ xi̱niñúʼura llave xi̱kuuña tá ku̱i̱ya̱ 36, tá ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Pedro na̱túʼunra xíʼin ta̱ Cornelio xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta̱ Cornelio yóʼo xi̱kuu ta̱ nu̱ú ta̱ va̱ása kúú judío ta̱ va̱ása níta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ ta̱ ni̱xa̱a̱ ndu̱u cristiano. Tasaá, na̱ va̱ása kúú judío kivi ku̱ʼu̱nna chí ndiví (Hech. 10:1-48).

“¿Á ndixa kúnda̱a̱-iniún xíʼin ña̱ káʼviún?” (Hechos 8:26-40)

14, 15. a) ¿Ndáa ta̱ xi̱kuu ta̱ eunuco ta̱ ñuu Etiopía, ta ndáa ki̱ʼva ni̱xa̱a̱ ta̱ Felipe nda̱ni̱ʼíra ta̱yóʼo? b) ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ eunuco tándi̱ʼi xi̱niso̱ʼora xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta nda̱chun va̱ʼa xíni̱yó ña̱ va̱ása níndakuchira xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ mií kuitíra? (Koto nota).

14 Ná ka̱ʼa̱n tukuyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u xíʼin ta̱ Felipe. Ta̱ ángel Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Felipe ña̱ ná ku̱ʼu̱nra yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí ñuu Jerusalén nda̱a̱ ñuu Gaza, ¿nda̱chun? Sana, ta̱ Felipe va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inira nda̱chun, soo ku̱ndaa̱-inira tá nda̱ni̱ʼíra ta̱ eunuco ta̱ ñuu Etiopía ta̱ kánuu sa̱tá carretara ku̱a̱ʼa̱nra ta ndeékaví káʼvira libro ta̱ profeta Isaías ku̱a̱ʼa̱nra (koto recuadro “¿Ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱a yóʼo eunuco?”, página 57). Espíritu santo chi̱ndaʼáña ta̱ Felipe ña̱ ku̱yatinra nu̱ú ta̱ ta̱a yóʼo, tasaá xínura ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱úra ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Á ndixa kúnda̱a̱-iniún xíʼin ña̱ káʼviún?”. Ta ta̱ ta̱a yóʼo nda̱kuiinra yuʼúra: “¿Ndáa ki̱ʼva kunda̱a̱-inii̱ xíʼinña tá kǒo ni iinna sánáʼa̱ yi̱ʼi̱?” (Hech. 8:26-31).

15 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Felipe ña̱ ná ndaara koora xíʼinra, ta va̱ʼaní na̱túʼun xíʼin táʼan na̱yóʼo tá ku̱a̱ʼa̱nna chí yichi̱. Ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ kǒo níxinaʼa̱ káxi ndáana koo tí ndikachi á na̱ kachíñu, na̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Isaías xa̱ʼa̱ (Is. 53:1-12). Soo nani tá ku̱a̱ʼa̱nna yichi̱, ta̱ Felipe ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo ña̱ profecía yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús. Ta nda̱kundiku̱nra ña̱ sánáʼa̱ na̱ judío nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱ nda̱kuchi tá Pentecostés ña̱ ku̱i̱ya̱ 33, tasaá va̱ása níxi̱ka-inira xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niñúʼu keʼéra. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Koto, yóʼo ñúʼu ti̱kui̱í. ¿Ndáaña sási nu̱úi̱ ña̱ ndakuchii̱?”. Ta ndi̱ku̱n kama sa̱ndákuchi ta̱ Felipe ta̱yóʼo (koto recuadro “¿Ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu ndakuchiyó?”).c Tándi̱ʼi, ña̱ espíritu santo níʼiña yichi̱ nu̱ú ta̱ Felipe ña̱ ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu Asdod ña̱ natúʼunkara tu̱ʼun va̱ʼa xíʼin na̱ yiví (Hech. 8:32-40).

¿NDÁA KI̱ʼVA NI̱XI̱YO TA̱A YÓʼO EUNUCO?

Tu̱ʼun eunuco ka̱naña nu̱ú tu̱ʼun griego eunóukhos, ta ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ ta̱a na̱ xi̱xaʼnda kaʼá á na̱ xi̱kuumií iin chiñu káʼnu ña̱ xi̱chindeétáʼanna xíʼin ta̱ rey. Na̱ ta̱a na̱ xi̱ndaa ná síʼi ta̱ rey, xi̱xaʼndana kaʼána soo su̱ví ndiʼi na̱ eunuco níxikeʼéna ña̱yóʼo xíʼin, tá kúú va̱ása níxikeʼéna ña̱yóʼo xíʼin ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼi ta̱ rey á ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin xu̱ʼún ña̱ xi̱kuumiíra. Ta̱ eunuco ta̱ sa̱ndákuchi ta̱ Felipe, iin chiñu káʼnu xi̱kuumiíra ti̱xin na̱ chíñu ña̱ ñuu Etiopía, ta chiñu yóʼo xi̱kuuña ña̱ xi̱kiʼinra kuenta xíʼin ndiʼi xu̱ʼún ña̱ xi̱kuumií ñuu yóʼo.

Ta̱ ta̱a ta̱ ñuu Etiopía xi̱kuura iin ta̱ nda̱kundiku̱n ña̱ sánáʼa̱ na̱ judío, ña̱yóʼo kúni̱ káchiña su̱ví ta̱ judío níxikuura soo ni̱xa̱a̱ra nda̱sakáʼnura Jehová. Xa̱ʼa̱ ña̱kán chí ñuu Jerusalén ni̱xa̱ʼa̱nra ña̱ va̱ʼa ndasakáʼnura Ndióxi̱ (Hech. 8:27). Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó, ta̱ ta̱a yóʼo va̱ása níxaʼndana kaʼára, saáchi ley ta̱ Moisés káxiní xi̱kaʼa̱nña, ndiʼi na̱ yiví na̱ xa̱ʼndana kaʼá va̱ása kivi xa̱a̱na koona na̱ ñuu Israel (Deut. 23:1).

¿NDÁA KI̱ʼVA XÍNIÑÚʼU NDAKUCHIYÓ?

¿Ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu ndakuchi na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱? Íyo sava na̱ yiví na̱ káʼa̱n ña̱ ná ko̱so̱ loʼo ti̱kui̱í xi̱nína ta xa̱a̱ va̱ʼava. Soo ná ndakaʼányó ta̱ ta̱a ta̱ ñuu Etiopía nda̱kuchira nu̱ú ñúʼu ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í. Ña̱ relato yóʼo káʼa̱nña “ta̱ chíñu yóʼo xíʼin ta̱ Felipe ni̱ki̱ʼvina ini ti̱kui̱í” (Hech. 8:36, 38). Tá loʼo kuití ti̱kui̱í káa xi̱nína, ¿nda̱chun xa̱ʼnda ta̱ ta̱a yóʼo chiñu ña̱ ná kundichi tú carretara nu̱ú ñúʼu ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í? Xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n ta̱ ta̱a yóʼo chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí sana níʼivara ti̱kui̱í tá koʼora yichi̱ ta nani táyóʼova ndakuchira, soo su̱ví saá níxi̱yoña (Hech. 8:26).

Tu̱ʼun ña̱ ndakuchi va̱xiña ti̱xin tu̱ʼun griego baptízō, ta ña̱yóʼo kúni̱ kachiña “ña̱ sa̱ʼvi níína ti̱xin ti̱kui̱í” (Diccionario griego-español, de Francisco R. Adrados). Ta texto ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kuchina va̱ʼaní kítáʼanña xíʼin ña̱ káʼa̱n diccionario yóʼo xa̱ʼa̱. Tá kúú Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Juan ña̱ “xi̱sandákuchira na̱ yiví chí Enón yatin chí Salim saáchi ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í ni̱xi̱yo kán” (Juan 3:23). Ta saátu káʼa̱nña tá nda̱kuchi ta̱ Jesús xi̱nira ña̱ nda̱kuná chí ndiví tá ndi̱ku̱n “ki̱tara ini ti̱kui̱í” (Mar. 1:9, 10). Ña̱kán na̱ ndixa kúú cristiano kúnda̱a̱-inina ña̱ xíniñúʼu sa̱ʼvi níína ti̱xin ti̱kui̱í tá ndákuchina.

16, 17. ¿Ndáa ki̱ʼva níʼi na̱ ángel yichi̱ nu̱úyó tá ku̱a̱ʼa̱nyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?

16 Saátu miíyó kúúmiíyó chiñu ña̱ ndáyáʼviní yóʼo, ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Felipe. Ta ku̱a̱ʼání yichi̱ nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ nda̱a̱ ndáaka nu̱ú xíkayó á nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nyó. Tá kéʼéyó ña̱yóʼo, ku̱a̱ʼání yichi̱ ndátaʼanyó na̱ yiví na̱ va̱ʼaní xíniso̱ʼo chi su̱ví ña̱ kúu mií kuití kúú ña̱yóʼo. Saáchi Biblia káʼa̱nña, ña̱ na̱ ángel kúú na̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó tá ku̱a̱ʼa̱nyó nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ tasaá xa̱a̱ña nu̱ú na̱ yiví na̱ ndóo “ñuu náʼnu á ñuu válí ni nda̱a̱ ndáaka tu̱ʼun káʼa̱nna á nda̱a̱ ndáaka tribu kúúna” (Apoc. 14:6). Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús kuu tiempo vitin. Tá ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ parábola ña̱ trigo xíʼin ku̱ʼu̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ tá ná kixaa̱ tiempo ña̱ sákéena á tiempo ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví, na̱ ángel kúú na̱ sakée. Na̱yóʼo ndatavána ti̱xin Reinora ndiʼi ña̱ʼa ña̱ sándakava inkana ndaʼa̱ ku̱a̱chi ta saátu na̱ yiví na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa (Mat. 13:37-41). Ta saátu sandátakana na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví, na̱ kaʼndachíñu ti̱xin Reino Ndióxi̱. Tándi̱ʼi, sandátakana ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ kúú inka ndikachi, na̱ kúni̱ Jehová ná nduu na̱ ñuura (Apoc. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16).

17 Iin ña̱ náʼa̱ nu̱úyó, ña̱ na̱ ángel kúú na̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó ti̱xin ña̱ predicación kúú ña̱ ku̱a̱ʼání yichi̱ ndáni̱ʼíyó na̱ yiví na̱ xa̱a̱ káʼa̱n xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinna. Ná kotoyó ña̱ ku̱u xíʼin u̱vi̱ na̱ testigo na̱ ke̱e predicación ta ku̱a̱ʼa̱n iin ta̱ loʼo xíʼinna. Tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí sandíʼina natúʼunna xíʼin na̱ yiví, ta̱ loʼo ta̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna nda̱kundeéra ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná ku̱ʼu̱nna natúʼunna inka veʼe. Tasaá mitúʼun miíra nda̱kiʼin ku̱a̱ʼa̱n ña̱ kanindaʼa̱ra yéʼé kán. Ki̱ta iin ñá loʼo kúa̱an ta ku̱yatinna ña̱ va̱ʼa natúʼunna xíʼinñá. Nda̱kanda̱ní-inina tá na̱túʼunñá xíʼinna ña̱ sa̱kán ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná ku̱ʼu̱n iinna natúʼunna xíʼinñá xa̱ʼa̱ Biblia, tasaá ka̱ndíxañá ña̱ ná ku̱ʼu̱nna kaʼvina xíʼinñá.

Iin na̱ matrimonio kánindaʼa̱na yéʼé iin ñá ñaʼá ñá káʼa̱n xíʼin Ndióxi̱

“Ndióxi̱, va̱ása xíni̱i̱ yóʼó, soo káʼa̱n-ndáʼvii̱ xíʼún ña̱ ná chindeún yi̱ʼi̱”

18. ¿Nda̱chun xíniñúʼu kundayáʼviní ña̱ nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví nu̱úyó?

18 Nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé ndiʼi na̱ cristiano, miíún íyo iin ña̱ ndáyáʼviní nu̱ún: ña̱ kivi kachíñún xíʼin na̱ ángel ña̱ natúʼún xíʼin ndiʼi na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ iníísaá ñuyǐví. Xa̱ʼa̱ ña̱kán na̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼviní chiñu yóʼo nu̱ún. Ta va̱ása sandákoún ña̱ ndakundeún natúʼún tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús (Hech. 8:35). Tá saá ná keʼún, kusi̱íníka-iniún.

TA̱ FELIPE, IIN TA̱ VA̱ʼANÍ XI̱NATÚʼUN XA̱ʼA̱ TU̱ʼUN NDIÓXI̱

Nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n relato bíblico, na̱ apóstol na̱ ndóo chí ñuu Jerusalén xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱xa̱a̱ na̱ ñuu Samaria ka̱ndíxana tu̱ʼun Ndióxi̱. ¿Nda̱chun va̱ʼa ku̱ndaa̱-ini na̱ apóstol xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Tá ke̱e na̱ discípulo ta̱ Jesús ñuu Jerusalén xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱sina nu̱úna ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱, chí Samaria nda̱kiʼin ta̱ Felipe ku̱a̱ʼa̱nra, ta̱ ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱natúʼun xíʼin na̱ Cuerpo Gobernante xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱xiniso̱ʼo na̱ yiví ñuu kán. Tíxa̱ʼvi ña̱yóʼo, chi̱ndaʼána ta̱ Pedro xíʼin ta̱ Juan, ta na̱ yiví na̱ va̱ʼaní xi̱xiniso̱ʼo nda̱kiʼinna espíritu santo (Hech. 8:14-17).

Ta̱ Felipe xíʼin ta̱ ta̱a ta̱ ñuu Etiopía níndosona sa̱tá carreta

Tá xa̱a̱ ku̱u ña̱ va̱xi nu̱ú Hechos capítulo 8, saáví káʼa̱n tukuña xa̱ʼa̱ ta̱ Felipe. Ña̱yóʼo ku̱uña tá ni̱ya̱ʼa 20 ku̱i̱ya̱, ta̱ apóstol Pablo xíʼin na̱ ni̱xi̱ka xíʼinra nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Jerusalén tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí sandíʼira chiñu ña̱ kúúra misionero. Ta̱ Lucas kúú ta̱ ka̱ʼyi ndáaña ke̱ʼéna tá ni̱xa̱ʼa̱nna chí ñuu Tolemaida: “Ta inka ki̱vi̱ nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ ta ni̱xa̱a̱ndi̱ chí Cesarea. Ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ veʼe ta̱ Felipe ta̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱kitáʼan xíʼin na̱ u̱xa̱ ta̱a na̱ nda̱kaxinna, ta ni̱ndo̱ondi̱ xíʼinra. Ta̱ ta̱a yóʼo ni̱xi̱yo ku̱mí ná kúa̱an válí se̱ʼera ta xi̱natúʼunná xa̱ʼa̱ ña̱ koo chí nu̱únínu” (Hech. 21:8, 9).

Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó, ta̱ Felipe xíʼin na̱ veʼera ni̱xa̱a̱na ni̱xi̱yona lugar yóʼo ña̱ va̱ʼa natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ndáyáʼviní ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Lucas xa̱ʼa̱ ta̱ Felipe saáchi ka̱chira ña̱ na̱túʼunra xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta Biblia xíniñúʼuña tu̱ʼun yóʼo tá káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iin na̱ yiví na̱ sándákoo veʼena ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna natúʼunna xíʼin na̱ yiví inka ñuu nu̱ú kúma̱ní na̱ natúʼun xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ va̱ʼaní xi̱xika ta̱ Felipe xi̱natúʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱yo ku̱mí ná válí kúa̱an se̱ʼe ta̱ Felipe ná xi̱natúʼun xa̱ʼa̱ ña̱ koo chí nu̱únínu, náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ xi̱sanáʼa̱ra na̱ veʼera ña̱ kuʼvi̱ní-inina kunina Jehová ta keʼéna ña̱ kúni̱ra.

a Ta̱ Felipe su̱ví táʼan na̱ 12 apóstol xi̱kuura, nu̱ú capítulo 5 ña̱ libro yóʼo ka̱ʼviyó ña̱ xi̱kuura táʼan na̱ u̱xa̱ ta̱a na̱ xi̱kaʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱. Ta chiñu ña̱ xi̱keʼé na̱yóʼo xi̱kuu ña̱ ndataʼvína ña̱ xi̱xixi ná ñaʼá ná ni̱xi̱ʼi̱ yii̱ ná xi̱ndoo chí ñuu Jerusalén, ná xi̱kaʼa̱n tu̱ʼun hebreo xíʼin griego (Hech. 6:1-6).

b Tá tiempo saá, na̱ xi̱xaa̱ xi̱kuu discípulo xa̱á, ndi̱ku̱n xi̱ndakiʼinna espíritu santo tá xi̱ndakuchina, ña̱ ndakiʼinna ña̱yóʼo taxiña ña̱ ku̱ʼu̱nna chí ndiví ta koona su̱tu̱ ta kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Jesús (2 Cor. 1:21, 22; Apoc. 5:9, 10; 20:6). Soo na̱ inka discípulo xa̱á yóʼo kǒo níndakiʼinna espíritu santo tá nda̱kuchina. Chi tá chi̱núu ta̱ Pedro xíʼin ta̱ Juan ndaʼa̱ra xi̱nína, na̱yóʼo nda̱kiʼinna espíritu santo ta va̱ʼa ki̱xáʼana kéʼéna milagro.

c Ta̱ eunuco ta̱ ñuu Etiopía va̱ása níndakuchira xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ mií kuitíra. Nda̱kuchira xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ndíku̱nra ña̱ sánáʼa̱ na̱ judío ta xi̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ sánáʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, tá kúú profecía ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Mesías. Ta vitin xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱kúaʼara xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ kúúmií ta̱ Jesús ti̱xin Reino Ndióxi̱ kivi ndakuchira mií ki̱vi̱ saáva.

    Publicación ña̱ va̱xi tu̱ʼun sâví (1993-2025)
    Kita
    Yóʼo ki̱ʼviún
    • tu’un sâví
    • Chindaʼáña ndaʼa̱ inkana
    • Nda̱saa kúni̱únña
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ña̱ xíniñúʼuna
    • Política ña̱ privacidad
    • Configuración ña̱ privacidad
    • JW.ORG
    • Yóʼo ki̱ʼviún
    Chindaʼáña ndaʼa̱ inkana