ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 15
¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús?
“Ke̱ʼéra ña̱ʼa va̱ʼa ta sa̱ndáʼara ndiʼi na̱ xi̱xoʼvi̱” (HECH. 10:38).
YAA 13 Ta̱ Jesús sa̱ndákoo yichi̱ nu̱úyó
ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱a
1. ¿Ndáa mií ke̱ʼé ta̱ Jesús milagro ña̱ nu̱ú?
NÁ NDAKANIXI̱NÍYÓ ña̱ ku̱u tá xa̱a̱ ku̱yatin ndiʼi ña̱ ku̱i̱ya̱ 29, tá ki̱xáʼa ta̱ Jesús nátúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Iin ki̱vi̱, miíra xíʼin siʼíra ñá María xíʼin sava na̱ discípulora ni̱xa̱ʼa̱nna iin vikó tíndaʼa̱ chí ñuu Caná, iin ñuu loʼo ña̱ ndíkaa̱ chí norte ña̱ Nazaret nu̱ú xa̱ʼnura. Ñá María kúúñá miga na̱ veʼe na̱ tíndaʼa̱ yóʼo, xa̱ʼa̱ ña̱kán chíndeétáʼanñá xíʼinna ña̱ ndakiʼinñá na̱ yiví na̱ kíxaa̱ vikó kán. Soo ku̱u iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása ndátu na̱ tíndaʼa̱ yóʼo xíʼin na̱ veʼena. Ta ña̱yóʼo kivi sakúkaʼanníña nu̱úna, saáchi: ndi̱ʼi vino tá xíʼina.b Ta ku̱a̱ʼání kúú na̱ ni̱xa̱a̱ vikó yóʼo. Ña̱kán kamaní nda̱kiʼin ñá María ku̱a̱ʼa̱nñá nu̱ú se̱ʼeñá ta̱ Jesús ña̱ ka̱ʼa̱nñá xíʼinra ña̱ ndi̱ʼi tá vino (Juan 2:1-3). ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús? Ke̱ʼéra iin ña̱ʼa ña̱ nda̱kanda̱ní-inina xíʼin: nda̱sara ti̱kui̱í vino (Juan 2:9, 10).
2, 3. a) ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu ta̱ Jesús ndee̱ ña̱ ta̱xi yivára ndaʼa̱ra? b) ¿Nda̱chun ndáyáʼviní sakúaʼayó xa̱ʼa̱ milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús?
2 Tá ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo ku̱a̱ʼání milagro ke̱ʼéra.c Ta xi̱niñúʼura ndee̱ ña̱ ta̱xi yivára ndaʼa̱ra ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví. Tá kúú, iin yichi̱ sa̱kúxura 5,000 na̱ ta̱a ta inka yichi̱ sa̱kúxura 4,000 na̱yóʼo. Ta xíʼin u̱vi̱ saá milagro ña̱ ke̱ʼéra yóʼo, tá ná ndakaʼviyó nda̱a̱ ná ñaʼá xíʼin na̱ va̱lí, yáʼaka 27,000 kúú na̱ ta̱xira xi̱xi (Mat. 14:15-21; 15:32-38). Ta saátu sava yichi̱ sa̱ndáʼara na̱ ndeéndóʼo (Mat. 14:14; 15:30, 31). Xi̱ndakanda̱ní-ini na̱ yiví tá xi̱taxi ta̱ Jesús ña̱ʼa xi̱xixina ta saátu tá xi̱sandáʼara na̱ yiví na̱ ndeéndóʼo.
3 Ku̱a̱ʼání ña̱ kivi sakúaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús. Ta nu̱ú artículo yóʼo kivi ndani̱ʼíyó ku̱a̱ʼání ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kandíxakayó Ndióxi̱. Saátu sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ña̱ vitání ni̱xi̱yo inira, ta ku̱ndáʼviní-inira xi̱nira na̱ yiví tá ke̱ʼéra milagro yóʼo.
ÑA̱ SÁKUAʼAYÓ XA̱ʼA̱ JEHOVÁ XÍʼIN XA̱ʼA̱ TA̱ JESÚS
4. ¿Ndáana kivi sakúaʼayó xa̱ʼa̱ tá káʼviyó xa̱ʼa̱ milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús?
4 Su̱ví iin kuití xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús sákuaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼéra, chi saátu ku̱a̱ʼání ña̱ʼa sákuaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová. Ná ndakaʼányó chi mií Jehová kúú ta̱ ta̱xi ndee̱ nda̱ʼara ña̱ keʼéra milagro yóʼo. Hechos 10:38 káʼa̱nña ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús: “Ndióxi̱ nda̱kaxinrara xíʼin espíritu santo ta ta̱xira ndee̱ ndaʼa̱ra ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ke̱ʼéra ña̱ʼa va̱ʼa ta sa̱ndáʼara ndiʼi na̱ xi̱xoʼvi̱ xi̱ ixaa ta̱ Ndi̱va̱ʼa, saáchi Ndióxi̱ ni̱xi̱yora xíʼinra”. Ta̱ Jesús va̱ʼaní ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová ta saátu ña̱ ndákanixi̱níra. Ta ta̱ Jesús ni̱na̱ʼa̱ra ndiʼi ña̱yóʼo xíʼin ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nra ta saátu xíʼin ña̱ xi̱keʼéra, tá kúú tá xi̱keʼéra milagro (Juan 14:9). Ná kotoyó u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ kivi sakúaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús ta ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndundakúka ña̱ kándíxayó Jehová.
5. ¿Ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús milagro? (Mateo 20:30-34).
5 Ña̱ nu̱ú, Jehová xíʼin ta̱ Jesús kúʼvi̱ní-inina xínina miíyó. Tá ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo, ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó, chi xi̱niñúʼura ndee̱ ña̱ ta̱xi yivára ndaʼa̱ra ña̱ ke̱ʼéra milagro tasaá chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ yiví na̱ xi̱xoʼvi̱. Iin yichi̱ u̱vi̱ na̱ kúáa ka̱na kóʼónara ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinna (kaʼvi Mateo 20:30-34). Ña̱ texto yóʼo káʼa̱nña ña̱ “ku̱ndáʼviní-inira xi̱nirana” ña̱kán nda̱kunára nu̱úna ta va̱ʼa nda̱kotona. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ndáʼviní-inira xi̱nira na̱ yiví, ta̱xira ña̱ xi̱xina ta sa̱ndáʼara iin ta̱ xi̱kuumií lepra (Mat. 15:32; Mar. 1:41). Ña̱kán kándíxayó ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xíʼin ta̱ Jesús xínina miíyó, ta tá xítona xóʼvi̱yó kúsuchíní-inina xíʼinyó (Luc. 1:78; 1 Ped. 5:7). Ta kúni̱nína ña̱ ná kixaa̱ ki̱vi̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱na ndiʼi tu̱ndóʼo ña̱ sáxo̱ʼvi̱ miíyó.
6. ¿Ndáaña va̱ʼaní ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Jesús?
6 Ña̱ u̱vi̱, Ndióxi̱ ta̱xira ndee̱ ndaʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ va̱ʼa sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi tu̱ndóʼo ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo. Sava tu̱ndóʼo ña̱ kúúmiíyó va̱ása kúchiñuyó sandíʼi-xa̱ʼa̱yóña. Soo ta̱ Jesús ni̱na̱ʼa̱ra xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼéra ña̱ kuchiñuvara sandíʼi-xa̱ʼa̱raña. Kúúmiíra ndee̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ku̱a̱chi ña̱ sa̱ndákoo ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ndaʼa̱yó. Tá kúú, kue̱ʼe̱ xíʼin ña̱ xíʼiyó (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19). Milagro ña̱ ke̱ʼéra ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ kivi sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi kue̱ʼe̱ ña̱ sáxo̱ʼvi̱ miíyó ta saátu sandátakura na̱ ni̱xi̱ʼi̱ (Mat. 4:23; Juan 11:43, 44). Saátu kúúmiíra ndee̱ ña̱ sa̱yáa̱ra sa̱ví ta kuchiñura kanitáʼanra xíʼin na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼa (Mar. 4:37-39; Luc. 8:2). Ta ña̱yóʼo sándi̱koníña-iniyó chi kúnda̱a̱-iniyó ña̱ mií Jehová ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱ra ña̱ keʼéra ndiʼi ña̱yóʼo.
7, 8. a) ¿Ndáaña keʼé ta̱ Jesús tá ná kaʼndachíñura ti̱xin Reino Ndióxi̱? b) ¿Ndáa milagro kúú ña̱ kusi̱íníka-iniún kotoún ti̱xin ñuyǐví xa̱á?
7 Ña̱ u̱ni̱, kivi kandíxayó ña̱ xi̱nu nu̱ú ndiʼi ña̱ káʼa̱n Jehová keʼéra. Milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús tá ki̱xira nu̱ú ñuʼú yóʼo ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ saá keʼéra tá ná kaʼndachíñura iníísaá nu̱ú ñuʼú ti̱xin Reino Ndióxi̱. Ndakanixi̱ní ndáa ki̱ʼva koo nu̱ú ñuʼú yóʼo tá ná kaʼndachíñura. Tá ná sandíʼi-xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús ndiʼi kue̱ʼe̱ ña̱ sáxo̱ʼvi̱ miíyó, saá kúú ña̱ va̱ása kuumiíkayó kue̱ʼe̱ (Is. 33:24; 35:5, 6; Apoc. 21:3, 4). Va̱ása kooka so̱ko ta ni va̱ása xo̱ʼvi̱kayó xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní táa̱n á ndeéní kúun sa̱vi̱ (Is. 25:6; Mar. 4:41). Ndeéní kusi̱í-iniyó tá ná ndataku na̱ veʼeyó na̱ ni̱xi̱ʼi̱ (Juan 5:28, 29). Tá ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ koo nu̱ú ñuyǐví xa̱á, ¿ndáa milagro kúú ña̱ kúni̱ún kuniún?
8 Tá ke̱ʼé ta̱ Jesús milagro ni̱na̱ʼa̱ra: ña̱ vitá ni̱xi̱yo inira ta ku̱ndáʼvi-inira xi̱nira na̱ yiví. Ta saátu xíniñúʼu keʼé miíyó. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ u̱vi̱ relato. Ña̱ nu̱ú ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ kúú vikó ña̱ ni̱xi̱yo chí ñuu Caná.
TA̱ JESÚS NI̱NA̱ʼA̱RA ÑA̱ VITÁNÍ NI̱XI̱YO INIRA
9. ¿Nda̱chun ke̱ʼé ta̱ Jesús milagro tá ni̱xi̱yo vikó tíndaʼa̱ ñuu Caná? (Juan 2:6-10).
9 (Kaʼvi Juan 2:6-10). Tá ndi̱ʼi vino ti̱xin vikó tíndaʼa̱ ña̱ ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Jesús, ¿á nduxa̱ xi̱niñúʼu ndasaara ti̱kui̱í vino? Va̱ásaví. Saáchi nda̱a̱ ni iin profecía kǒo níka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Mesías ña̱ ndasaara ti̱kui̱í vino. Soo ndakanixi̱ní ndáaña kundoʼo miíún tá saá níndoʼún tá ti̱ndaʼún. Ta̱ Jesús nda̱kanixi̱níra ña̱ kukaʼanní nu̱ú na̱ tíndaʼa̱ kán xíʼin na̱ veʼena, xa̱ʼa̱ ña̱kán ku̱ndáʼviní-inira xi̱nirana ta chi̱ndeétáʼanra xíʼinna. Ña̱kán ke̱ʼéra milagro ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú ki̱xáʼa ña̱ artículo yóʼo. Ña̱ nda̱saara 390 litro ti̱kui̱í mií vino tá va̱ʼaníka. Soo, ¿nda̱chun ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í nda̱saara vino? Chi sana kivi kuniñúʼunara inka yichi̱ á xi̱kónara ña̱ va̱ʼa kee xu̱ʼún kuniñúʼu na̱ sa̱kán ti̱ndaʼa̱ kán. Sana ni̱kusi̱íní-inina ta ta̱xinína tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ta ná va̱ása ni̱nu kuniyó tá va̱ʼa kána chiñu ña̱ kéʼéyó. (Koto párrafo 10 xíʼin 11).e
10. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ sava ña̱ va̱xi nu̱ú Juan capítulo 2 (koto na̱ʼná).
10 Ná kotoyó sava ña̱ ndáyáʼviní ku̱u, ña̱ va̱xi nu̱ú Juan capítulo 2. ¿Á ki̱ʼún kuenta ndáana sa̱kútu ti̱kui̱í ti̱xin ki̱si? Su̱ví ta̱ Jesús níxikuura. Saáchi va̱ása níxi̱kunira ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱ miíra, ña̱kán va̱ʼaka ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu kán ná sakútuna ti̱kui̱í ki̱si (versículo 6 xíʼin 7). Tá ndi̱ʼi ke̱ʼéra milagro kán, ¿á mií ta̱ Jesús ta̱xi vino ndaʼa̱ ta̱ kíʼin kuenta xíʼin vikó kán ña̱ va̱ʼa kotondosórará? Va̱ásaví, saáchi na̱ káchíñu kán kúú na̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ña̱ ná ku̱ʼu̱nna xíʼin loʼo vino ña̱ kotondosó ta̱ kíʼin kuenta xíʼin vikó kán (versículo 8). Ta ni va̱ása níkiʼinra copa tá vino ta ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ndóo kán: “Kotondosóndó vino tá ya̱si̱nní ke̱ʼíi̱”.
11. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús?
11 ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús yóʼo? Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ vitání xíniñúʼu koo iniyó. Ta̱ Jesús va̱ása níka̱ʼa̱nra ña̱ miíra kúú ta̱ ke̱ʼé vino ta nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása ni̱nu níxi̱kunira xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ xi̱keʼéra. Vitání ni̱xi̱yo inira ta ndiʼi tiempo xi̱ndasakáʼnura yivára Jehová (Juan 5:19, 30; 8:28). Tá ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús saá kúú ña̱ vitá koo iniyó ta va̱ása ni̱nu kuniyó. Nda̱a̱ ndáaka chiñu kéʼéyó nu̱ú Jehová, vitá ná koo iniyó ta ta̱kán ná ndukáʼnu xíʼinña (Jer. 9:23, 24). Va̱ʼaka ná ndasakáʼnuyó Jehová chi ta̱yóʼo kúú ta̱ táxi ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa keʼéyó ndiʼi chiñu yóʼo (1 Cor. 1:26-31).
12. ¿Ndáa inka ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ña̱ vitá koo iniyó? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.
12 Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ña̱ vitá koo iniyó. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ iin ta̱ anciano ña̱ chíndeétáʼanra xíʼin iin ta̱ hermano ta̱ kúú siervo ministerial, ta̱ sa̱kán sákuaʼa taxi iin discurso ti̱xin reunión. Ta tíxa̱ʼvi ña̱ chi̱ndeétáʼan ta̱ anciano yóʼo xíʼinra, va̱ʼaní ka̱na discursora ta na̱ hermano ku̱tóonínaña. Tándi̱ʼi reunión, iin na̱ hermano ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ anciano kán: “Va̱ʼaní discurso ta̱xi ta̱ hermano kán, ¿saá?”. Á ndákanixi̱níndó ña̱ ndakuiin ta̱ anciano kán ta kachira: “Ndixava, saáchi yi̱ʼi̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra”. Á vitá koo inira ta kachira: “Va̱ʼaníva ni̱ya̱ʼara”. Iin na̱ vitá-ini, va̱ása ndátuvína ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱ chíndeétáʼanna xíʼin inkana. Chi na̱yóʼo kúsi̱íní-inina chi kúnda̱a̱-inina ña̱ mií Jehová xítora ta chíndayáʼviníra chiñu ña̱ kéʼéna (chitáʼanña xíʼin Mateo 6:2-4; Heb. 13:16). Jehová kúsi̱íní-inira tá xítora ña̱ chíka̱a̱níyó ndee̱ ña̱ vitá koo iniyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Jesús (1 Ped. 5:6).
TA̱ JESÚS NI̱NA̱ʼA̱RA ÑA̱ KU̱NDÁʼVINÍ-INIRA XI̱NIRA NA̱ YIVÍ
13. ¿Ndáaña xi̱ni ta̱ Jesús chí yéʼé ña̱ ñuu Naín, ta ndáaña ke̱ʼéra? (Lucas 7:11-15).
13 (Kaʼvi Lucas 7:11-15). Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ña̱ ki̱xáʼa ta̱ Jesús nátúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu Naín. Ña̱ kíndo̱o chí galilea ta yatin kíndo̱oña xíʼin ñuu Sunem, nu̱ú sa̱ndátaku ta̱ Eliseo se̱ʼe iin ñá ñaʼá tá xa̱a̱ íyo 900 ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá (2 Rey. 4:32-37). “Tá ku̱yatinra chí yéʼé ña̱ ñuu, xi̱nira ña̱ ndísona iin ta̱a ta̱ ni̱xi̱ʼi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱nra ndu̱xu̱nra, se̱ʼe iin ñá ñaʼá ñá ni̱xi̱ʼi̱ yií kúúra ta iinlá saá kúú se̱ʼeñá”. Soo va̱ása ku̱a̱ʼa̱n iinlá miíñá chi ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ ñuu kán ku̱a̱ʼa̱n xíʼinñá. Ta tá xi̱ni ta̱ Jesús ña̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná kundatuna. Ta ke̱ʼéra iin ña̱ va̱ʼaní xa̱ʼa̱ ñá ñaʼá kán, saáchi sa̱ndátakura se̱ʼeñá ta̱ ni̱xi̱ʼi̱. Nu̱ú ña̱ Evangelio káʼa̱nña xa̱ʼa̱ u̱ni̱ na̱ yiví na̱ sa̱ndátaku ta̱ Jesús, ta ta̱yóʼo xi̱kuu ta̱ nu̱ú ta̱ sa̱ndátakura.
Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ta ná kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ ni̱xi̱ʼi̱ na̱ veʼe. (Koto párrafo 14 nda̱a̱ 16).
14. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ sava ña̱ va̱xi nu̱ú Lucas capítulo 7 (koto na̱ʼná).
14 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼviní ku̱u ña̱ va̱xi nu̱ú Lucas capítulo 7. ¿Á ki̱ʼún kuenta ndáa ki̱ʼva ku̱u iin tá iin ña̱yóʼo? Siʼna xi̱ni ta̱ Jesús ñá ñaʼá yóʼo, tándi̱ʼi ku̱ndáʼviní-inira xi̱nirañá (versículo 13). Sana xi̱nira ñá xákuní ñá ñaʼá yóʼo xa̱ʼa̱ se̱ʼeñá tá ndísonara ku̱a̱ʼa̱nna ndu̱xu̱nra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱kusuchíkaví-inira xíʼinñá ta kǒo níkundáʼvi kuití inira kunirañá, chi ndu̱kúra ki̱ʼva ña̱ chindeétáʼanra xíʼinñá. Ta vitákaví ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Kǒo kuakukaún”. Soo va̱ása níka̱ʼa̱n kuitíra xíʼinñá, saáchi nda̱a̱ sa̱ndátakura se̱ʼeñá (versículo 14 xíʼin 15).
15. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús?
15 ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús? Sákuaʼayó ña̱ xíniñúʼu kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ ni̱xi̱ʼi̱ na̱ veʼe. Va̱ása kiviví sandátakuyó na̱ ni̱xi̱ʼi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús xíʼin se̱ʼe ñá ñaʼá ñá ñuu Naín. Soo kiviva sakúaʼayó kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ ni̱xi̱ʼi̱ iin na̱ veʼe. Ña̱kán, siʼna ná kotoyó ndáaña ndóʼona, tándi̱ʼi ná kotoyó ndáaña kivi keʼéyó á ka̱ʼa̱nyó ña̱ va̱ʼa sandíkoyó-inina (Prov. 17:17; 2 Cor. 1:3, 4; 1 Ped. 3:8).d Tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna á ña̱ʼa ña̱ keʼéyó xa̱ʼa̱na, va̱ʼaní sandíkoña-inina.
16. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin experiencia ña̱ va̱xi nu̱ú párrafo yóʼo? (Koto na̱ʼná ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo).
16 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u ti̱xin iin reunión tá xa̱a̱ íyo loʼo ku̱i̱ya̱. Iin ñá hermana xi̱niñá ña̱ xákuní iin ñá hermana ti̱xin reunión tá xítana yaa ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Saáchi sa̱kán loʼo tiempo ni̱ya̱ʼa ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ñá loʼo se̱ʼeñá. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kunda̱a̱-ini ñá hermana kán xíʼin ña̱ xi̱ndoʼo ñá ni̱xi̱ʼi̱ se̱ʼe yóʼo, ndi̱ku̱n kama ni̱xa̱ʼa̱nñá nu̱miñáñá ta ki̱xáʼañá xítañá yaa kán xíʼinñá. Ñá hermana yóʼo ndákaʼánñá ña̱ ni̱kuʼvi̱ní-ini na̱ hermano xi̱ninañá. Ta ku̱si̱íní-iniñá ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nñá reunión kán, ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Xi̱kunda̱a̱va-inii̱ ña̱ kán kúú nu̱ú kivi sandíkona-inii̱”. Ná ndakaʼányó chi Jehová xítora ta chíndayáʼviníra ña̱ kéʼéyó tá kúndáʼviní-iniyó xíniyó na̱ ndákavaní-ini xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ iin na̱ veʼena (Sal. 34:18).
TÁ KÁʼVIYÓ XA̱ʼA̱ MILAGRO ÑA̱ KE̱ʼÉ TA̱ JESÚS, VA̱ʼANÍ CHÍNDEÉTÁʼANÑA XÍʼINYÓ
17. ¿Ndáaña sa̱kúaʼayó nu̱ú artículo yóʼo?
17 Ña̱ kaʼviyó xa̱ʼa̱ milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús, va̱ʼaní chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndasandakúkayó ña̱ kandíxakayó Ndióxi̱. Relato ña̱ va̱xi nu̱ú Evangelio chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xíʼin ta̱ Jesús xínina miíyó. Ta̱ Jesús kúúmiíra ndee̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi ña̱ sáxo̱ʼvi̱ miíyó. Ta saátu kivi kandíxayó ña̱ xa̱a̱ kuyatin saxínu Jehová ndiʼi ña̱ káʼa̱nra keʼéra chí nu̱únínu. Saátu chindeétáʼanña xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ndáa ki̱ʼva na̱ʼa̱yó ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií ta̱ Jesús. Tá káʼviún xíʼin na̱ veʼún á tá káʼvi miíún, kivi kaʼvitundó xa̱ʼa̱ inkaka milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús ta sakúaʼandó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Chika̱a̱ ndee̱ ña̱ sakúaʼún xíʼin ña̱ káʼviún ta natúʼún xa̱ʼa̱ña xíʼin inka na̱ hermano. Tá saá ná keʼún, liviní koo ña̱ natúʼunndó xíʼin táʼanndó (Rom. 1:11, 12).
18. ¿Ndáaña sakúaʼayó nu̱ú inka artículo?
18 Tá xa̱a̱ ku̱yatin kuvi ta̱ Jesús ke̱ʼéra si̱ín kuití milagro, sa̱ndátakura iin na̱ yiví ta nu̱ú Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Soo síín ni̱xi̱yo milagro ña̱ ke̱ʼéra yóʼo, saáchi ta̱ sa̱ndátakura yóʼo va̱ʼaní xi̱kitáʼanra xíʼinra ta xa̱a̱ ku̱míví ki̱vi̱ ni̱xi̱ʼi̱ra. ¿Ndáaña kivi sakúaʼayó xíʼin milagro yóʼo? ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kandíxayó ña̱ ndixa sandátaku Ndióxi̱ na̱ yiví na̱ ni̱xi̱ʼi̱? Nu̱ú inka artículo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
YAA 20 Se̱ʼún ta̱ kúni̱níún xíniún ta̱xiún
a Ta̱ Jesús sa̱yáa̱ra ta̱chí ña̱ ndeé, sa̱ndáʼara na̱ ndeéní ndóʼo ta nda̱a̱ sa̱ndátakura na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Tá káʼviyó xa̱ʼa̱ ndiʼi milagro ña̱ ke̱ʼéra sákusi̱íníña- iniyó. Soo su̱ví ña̱ níka̱ʼyi̱ mií kuití kúú relato ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, chi ni̱ka̱ʼyi̱ña ña̱ va̱ʼa sakúaʼayó xíʼinña. Nu̱ú artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ savaña. Sakúaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús ta ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kandíxakayóna, ta sakúaʼatuyó ndáa ki̱ʼva kuumiíyó ña̱ va̱ʼa.
b Iin na̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ Biblia ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo: “Na̱ yiví na̱ ndóo chí Oriente ndákanixi̱nína ña̱ ndáyáʼviní ndakiʼinna na̱ yiví veʼena ta taxina ña̱ kuxuna. Soo tá xíyo iin vikó tíndaʼa̱, viíníka ndákiʼinna na̱yóʼo ta ku̱a̱ʼáníka ña̱ʼa táxina xíxina”.
c Nu̱ú ku̱mí saá ña̱ Evangelio, káʼa̱nña xa̱ʼa̱ yáʼaka 30 milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús. Ta sava yichi̱ iinlá ki̱vi̱ xi̱keʼéra ku̱a̱ʼá milagro. Tá kúú, iin yichi̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví ni̱xa̱ʼa̱n nu̱úra ta sa̱ndáʼara na̱ ndeéndóʼo (Mar. 1:32-34).
d Nu̱ú tutu La Atalaya 1 tí noviembre ña̱ ku̱i̱ya̱ 2010, kivi ndani̱ʼún artículo ña̱ naní “Jesús supo consolar a sus amigos”, ta ña̱yóʼo kivi chindeétáʼanña xíʼún ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniún ndáaña ka̱ʼún á keʼún ña̱ va̱ʼa sandíkoún-ini iin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ na̱ veʼe.
e ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Jesús ya̱a̱ kuití xítora na̱ sa̱kán ti̱ndaʼa̱ xíʼin na̱ yiví na̱ ni̱xa̱a̱ vikó ña̱ xíʼina tá vino.