BIBLIOTECA NU̱Ú INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NU̱Ú INTERNET
tu’un sâví
ǒ
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • ǐ
  • o̱
  • ǒ
  • u̱
  • BIBLIA
  • NDIʼI TUTU
  • REUNIÓN
  • w23 mayo pág. 20-25
  • Ndakundeéndó kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó

Kǒo video ndíka̱a̱ yóʼo.

Káʼnu koo iniún, kǒo kívi kana ña̱ video.

  • Ndakundeéndó kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó
  • Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2023
  • Subtema
  • Inka ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ña
  • CHIKA̱A̱NDÓ NDEE̱ ÑA̱ VIÍKA KUTÁʼANNDÓ XÍʼIN JEHOVÁ
  • TAVÁNDÓ TIEMPO ÑA̱ KOO XÍʼIN TÁʼANNDÓ
  • IXATO̱ʼÓ TÁʼANNDÓ
  • ¿Ndáa ki̱ʼva si̱í koo na̱ familia? (táʼví 1)
    Kivi koo si̱íún vitin ta saátu chí nu̱únínu Koto ndáaña sánáʼa̱ Biblia
  • Ña̱ tíndaʼa̱na iin regalo Ndióxi̱ kúúña
    Ná ndakundeéyó kuʼvi̱ka-iniyó kuniyó Ndióxi̱
  • Na̱ sa̱kán ti̱ndaʼa̱, chika̱a̱ndó ndee̱ kachíñukandó nu̱ú Jehová
    Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2021
  • “Ta̱ ta̱a kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú ñá ñaʼá”
    Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2021
Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2023
w23 mayo pág. 20-25

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 23

Ndakundeéndó kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó

“Ña̱ kúʼvi̱-inindó xínitáʼanndó, mií Jehová táxi ña̱yóʼo ta íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ñuʼu̱ ña̱ xíxi̱” (CANT. 8:6).

YAA 131 Na̱ sa̱kítáʼan Ndióxi̱

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱a

1. ¿Ndáaña káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ na̱ ndixaní kúʼvi̱-ini xínitáʼan?

JEHOVÁ i̱xava̱ʼa miíyó ña̱ kuʼvi̱-iniyó kunitáʼanyó ta ña̱yóʼo “íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ñuʼu̱ ña̱ xíxi̱ ta ni ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í ná kaa nu̱úña va̱ása kivi ndaʼvaráña, ta ni yu̱ta va̱ása kivi kuniʼirá ña̱yóʼo ku̱ʼu̱n xíʼinrá” (Cant. 8:6, 7).b Liviní káʼa̱n ña̱ texto yóʼo. Xíʼin tu̱ʼun yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndiʼi na̱ ti̱ndaʼa̱ kiviva kuʼvi̱-inina kunitáʼanna ndiʼi tiempo ta nda̱a̱ ni iinna va̱ása kivi taʼví miína.

2. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ʼa kuʼvi̱-inina kunitáʼanna ndiʼi tiempo?

2 Tá kúni̱ na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ viíní kutáʼanna ta kuʼvi̱-inina kunitáʼanna xíniñúʼu kuniso̱ʼona consejo ña̱ táxi Jehová ndaʼa̱na ta keʼéna ña̱ káʼa̱nra. Tá kúú ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ñuʼu̱ ña̱ xíxi̱, tá kǒo kúni̱yó nda̱ʼva̱ ña̱yóʼo xíniñúʼu taányó titu̱n nu̱úña chi tá ná kǒo taányó titu̱n nu̱úña ndaʼvavaña. Ki̱ʼva saá xíniñúʼu keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱, xíniñúʼu chika̱a̱na ndee̱ ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Chi tá ná kǒo keʼéna ña̱yóʼo tá ná ya̱ʼa tiempo va̱ása kuʼvi̱ka-inina kunitáʼanna. Tá ná kixi tu̱ndóʼo nu̱úna, tá kúú ña̱ ixama̱ní xu̱ʼún nu̱úna á ña̱ kuumiína kue̱ʼe̱, á tá íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ sakúaʼnuna na̱ va̱lí se̱ʼena sana va̱ása kuʼvi̱ka-inina kunitáʼanna. Tá xa̱a̱ ti̱ndaʼún, ¿ndáaña xíniñúʼu keʼún ña̱ va̱ʼa kuʼvi̱ka-iniún kuniún na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼún? Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼin na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ʼa kuʼvi̱ka-inina kunitáʼanna ta si̱í koo xíʼin táʼanna.c

CHIKA̱A̱NDÓ NDEE̱ ÑA̱ VIÍKA KUTÁʼANNDÓ XÍʼIN JEHOVÁ

Iin na̱ matrimonio tíin ndaʼa̱ táʼanna ta káʼa̱nna xíʼin Jehová. Ta ti̱xin iin círculo va̱xi ta̱ José xíʼin ñá María ta tíin ndaʼa̱ táʼanna ta káʼa̱nna xíʼin Jehová.

Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ José xíʼin ñá María, na̱ ti̱ndaʼa̱ xíniñúʼu chika̱a̱na ndee̱ ña̱ koona migo Jehová. (Koto párrafo 3).

3. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní vií kitáʼan na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin Jehová? (Eclesiastés 4:12; koto na̱ʼná).

3 Na̱ ti̱ndaʼa̱, tá kúni̱na kuʼvi̱-inina kunitáʼanna xíniñúʼu chika̱a̱na ndee̱ ña̱ va̱ʼaní koona migo Jehová. ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱yóʼo? Saáchi tá u̱vi̱ saána ndákanixi̱nína ña̱ ndáyáʼviní ña̱ kítáʼanna xíʼin Jehová, va̱ása ixayo̱ʼvi̱víña xíʼinna ña̱ kandíxana consejo ña̱ táxira ndaʼa̱na. Tá saá ná keʼéna, ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinna ña̱ kundeé-inina nu̱ú nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo ña̱ kixi nu̱úna. Tasaá ndakundeéna kuʼvi̱-inina kunitáʼanna (kaʼvi Eclesiastés 4:12).d Na̱ kúú migo Jehová chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ koona táki̱ʼva íyora, ta saátu chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ kuumiína ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra. Tá kúú va̱ʼaní-inina, va̱ása kama sáa̱na ta íxakáʼnu-inina xa̱ʼa̱ inkana (Efes. 4:32-5:1). Tá ná keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ xa̱a̱na kuʼvi̱níka-inina kunitáʼanna. Iin ñá hermana ñá naní Lena ñá xa̱a̱ íyo 25 ku̱i̱ya̱ ti̱ndaʼa̱ káchiñá: “Va̱ása íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ixato̱ʼóyó ta kuʼvi̱-iniyó kuniyó iin na̱ yiví na̱ kúʼvi̱ní-ini xíni Jehová ta ndíʼi̱ní-inina xa̱ʼa̱ chiñura”.

4. ¿Nda̱chun nda̱kaxin Jehová ta̱ José xíʼin ñá María ña̱ xa̱a̱na koona yivá ta̱ Mesías?

4 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia. Jehová nda̱kaxinra ta̱ José xíʼin ñá María na̱ ke̱e ti̱xin na̱ veʼe ta̱ David ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na koona yivá ta̱ Mesías. ¿Nda̱chun nda̱kaxin Jehová na̱yóʼo? Saáchi va̱ʼaní xi̱kitáʼan u̱vi̱ saána xíʼinra. Ta saátu xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ siʼnaka chiñu miíra kúú ña̱ kundi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱. Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱, ¿ndáaña kivi sákuaʼana xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ José xíʼin ñá María?

5. ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱n ta̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ ke̱ʼé ta̱ José?

5 Ta̱ José ndi̱ku̱n kama xi̱keʼéra ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n Jehová ta ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ va̱ʼaní xi̱kiʼinra kuenta xíʼin na̱ veʼera. U̱vi̱ yichi̱ kuití ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra ndáaña xi̱niñúʼu keʼéra xíʼin na̱ veʼera. Ta kamaní ke̱ʼéra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová ni ixayo̱ʼvi̱níña xíʼinra (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo ta̱ José ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra, ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ va̱ʼaní xi̱ndaara ñá María. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱kuʼvi̱ní-ini ñá María xi̱xiniñára ta xi̱ ixato̱ʼóñára. Ndóʼó ta̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱, kivi keʼéndó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ José, kivi nandukúndó consejo ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱, ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinndó ña̱ viíní kundaandó na̱ veʼendó.e Tá ná kuniso̱ʼondó consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, saá kúú ña̱ na̱ʼa̱ndó ña̱ kúʼvi̱-inindó xínindó ñá síʼindó ni sava yichi̱ xíniñúʼu nasamandó ña̱ kéʼéndó. Tá ná keʼéndó ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ viíka kutáʼanndó xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinndó. Iin ñá hermana ñá íyo chí Vanuatu xa̱a̱ íyo 20 ku̱i̱ya̱ ti̱ndaʼa̱ñá, ta ñáyóʼo káchiñá: “Tá xítoi̱ ña̱ nándukú yiíi̱ consejo ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ ta kéʼéra ña̱ káʼa̱nña, ña̱yóʼo chíndeétáʼanníkaña xíʼi̱n ña̱ ixato̱ʼóníkai̱ra. Va̱ʼaní kúnii̱ xíʼin ña̱ ndáka̱xinra keʼéra chi va̱ʼaníva íyoña”.

6. ¿Ndáaña kivi sákuaʼa ná xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin ña̱ xi̱keʼé ñá María?

6 Ñá María va̱ʼaní xi̱kaʼviñá tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱kán va̱ʼaní xi̱kitáʼanñá xíʼin Jehová ta su̱ví ta̱ José kúú ta̱ níxi̱ka̱ʼa̱n xíʼinñá ña̱ keʼéñá ña̱yóʼo. Ta saátu xi̱taváñá tiempo ña̱ ndakanixi̱níñá xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kaʼviñá (Luc. 2:19, 51). Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱kaʼvi ñá María tu̱ʼun Ndióxi̱, va̱ʼaní xi̱kitáʼanñá xíʼin yiíñá. Ta ku̱a̱ʼání ná hermana ná ndóo tiempo vitin chíka̱a̱ná ndee̱ ña̱ kundiku̱nná yichi̱ ñá María. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo iin ñá hermana ñá naní Émiko. Ñáyóʼo káchiñá: “Tá ni̱xi̱yo kúa̱i̱n xi̱tavái̱ tiempo ña̱ kaʼvii̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ ta ka̱ʼi̱n xíʼin Jehová. Soo tá ti̱ndaʼíi̱, yiíi̱ kúú ta̱ xi̱keʼé oración xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saándi̱ ta xi̱chindeétáʼanra xíʼi̱n ña̱ kaʼvindi̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Xi̱kunda̱a̱-inii̱ ña̱ xi̱xiniñúʼu tavátu miíi̱ tiempoi̱ ña̱ va̱ʼa kaʼvii̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ña̱kán vitin távái̱ tiempo ña̱ va̱ʼa ka̱ʼi̱n xíʼin Jehová, kaʼvii̱ tu̱ʼunra ta ndakanixi̱níi̱ xa̱ʼa̱ña” (Gál. 6:5). Ndóʼó ná xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ tá ná chika̱a̱níndó ndee̱ ña̱ vií kutáʼanndó xíʼin Jehová, saá kúú ña̱ kuʼvi̱níka-ini yiíndó kunira ndóʼó ta kusi̱íní-inira xíʼin ña̱ kéʼéndó (Prov. 31:30).

7. ¿Ndáaña kivi sakúaʼa na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ José xíʼin ñá María?

7 Ta̱ José xíʼin ñá María va̱ʼaní xi̱chindeétáʼan xíʼin táʼanna ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na kutáʼan va̱ʼakana xíʼin Jehová. Ta na̱yóʼo xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ ndáyáʼviní inkáchi kitáʼanna ña̱ ndasakáʼnuna Jehová (Luc. 2:22-24, 41; 4:16). Tá xa̱a̱ ki̱xáʼa íyo ku̱a̱ʼá se̱ʼena, sana i̱xayo̱ʼvi̱vaña xíʼinna ndasakáʼnuna Jehová. Soo ku̱chiñuvana ke̱ʼéna ña̱yóʼo. Ña̱kán va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoona nu̱ú na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱. Tá xa̱a̱ íyo se̱ʼendó, sana íxayo̱ʼvi̱nívaña xíʼinndó ña̱ tavándó tiempo ña̱ kaʼvindó xíʼin na̱ veʼendó ta saátu ña̱ ku̱ʼu̱nndó reunión. Ta sana ixayo̱ʼvi̱níkaña xíʼinndó ña̱ tavándó tiempo ña̱ koo u̱vi̱ saándó ña̱ kaʼvindó tu̱ʼun Ndióxi̱ ta keʼéndó oración. Soo ndakaʼánndó, tá inkáchi ndásakáʼnundó Jehová va̱ʼaníka xa̱a̱ndó kutáʼanndó xíʼinra ta va̱ʼanítu xa̱a̱ndó kutáʼan xíʼin táʼanndó. Ña̱kán siʼnaka chiñu Ndióxi̱ kundi̱ʼi̱-inindó xa̱ʼa̱ nu̱úka chiñu miíndó.

8. ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinndó tá íyo ku̱a̱chi nu̱úndó?

8 ¿Ndáaña kivi keʼé ndóʼó na̱ ti̱ndaʼa̱ tá íyo ku̱a̱chi nu̱úndó? Tá íyo ku̱a̱chi nu̱úndó sana ni va̱ása kúni̱víndó inkáchi kutáʼanndó kaʼvindó tu̱ʼun Ndióxi̱. Tá ña̱yóʼo kúú ña̱ ndóʼondó, va̱ʼaka tavándó tiempo ni loʼo ná koo ña̱ kaʼvindó soo ña̱ ná kutóo u̱vi̱ saándó ná kooña. Ta ña̱yóʼo va̱ʼaní chindeétáʼanña xíʼinndó ña̱ va̱ʼaka kutáʼanndó ta kusi̱í-inindó kachíñundó nu̱ú Jehová.

TAVÁNDÓ TIEMPO ÑA̱ KOO XÍʼIN TÁʼANNDÓ

9. ¿Nda̱chun xíniñúʼu tavá na̱ ti̱ndaʼa̱ tiempo ña̱ koo xíʼin táʼanna?

9 Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ va̱ása sandákoovína ña̱ kuʼvi̱-inina kuni táʼanna tá távána tiempo ña̱ inkáchi koo xíʼin táʼanna. Ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina ndáaña ndákanixi̱ní iin tá iinna ta saátu ndáaña ndóʼona (Gén. 2:24). Ñá Lilia xíʼin ta̱ Ruslán xa̱a̱ yáʼaka 15 ku̱i̱ya̱ ti̱ndaʼa̱na, soo tá sa̱kán ti̱ndaʼa̱na ki̱ʼinna kuenta xíʼin iin ña̱ʼa, ñáyóʼo káchiñá: “Ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ va̱ása kiviví ku̱a̱ʼá tiempo kutáʼan xíʼin táʼanndi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva nda̱kanixi̱níndi̱. Saáchi xi̱xiniñúʼu kachíñundi̱, ni̱xi̱yo chiñu ti̱xin veʼendi̱ ta tándi̱ʼi ka̱ku na̱ va̱lí se̱ʼendi̱. Ta ki̱ʼinndi̱ kuenta tá ná va̱ása tavándi̱ tiempo ña̱ kutáʼan xíʼin táʼanndi̱, kivi kuxíka nu̱ú táʼanndi̱”.

10. ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱n na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Efesios 5:15, 16?

10 Ña̱ va̱ʼa kutáʼan na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱, ta̱ ta̱a xíʼin ñá ñaʼá xíniñúʼu tavána tiempo ña̱ va̱ʼa koo xíʼin táʼanna (kaʼvi Efesios 5:15, 16). Iin ta̱ hermano ta̱ íyo chí Nigeria ta̱ naní Uzondu káchira: “Tá káʼyii̱ programa ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ keʼíi̱, káʼyitui̱ tiempo ña̱ koi̱ xíʼin ñá síʼi̱. Ta tiempo ña̱ távái̱ ña̱ koi̱ xíʼinñá ndáyáʼviníña nu̱úi̱” (Filip. 1:10). Ná kotoyó ña̱ kéʼé ñá síʼi iin ta̱ superintendente ña̱ circuito ñuu Moldavia ñá naní Anastasia. Ñáyóʼo káʼa̱nñá ndáa ki̱ʼva viíní xíniñúʼuñá tiempoñá. Káchiñá: “Nani kéʼé yiíi̱ chiñu ña̱ kúúmiíra saátu yi̱ʼi̱ kéʼíi̱ chiñu ña̱ kúúmiíi̱. Saá kúú ña̱ kíndo̱o tiempo ndaʼa̱ndi̱ ña̱ koo xíʼin táʼanndi̱”. Soo, ¿ndáaña kivi keʼéndó tá íyoní chiñu nu̱úndó ta kǒo tiempondó ña̱ koo xíʼin táʼanndó?

Iin ta̱ hermano xíʼin ñá síʼira kúsi̱íní-inina ña̱ inkáchi kítáʼanna káchíñuna nu̱ú jardín ña̱ kúúmiína. Ta ti̱xin iin círculo va̱xi ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila, iin káchi kúkuna ti̱ko̱to̱ ña̱ kuniñúʼuna tá ná ixava̱ʼana veʼe válí ña̱ campaña.

¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé u̱vi̱ saá na̱ ti̱ndaʼa̱? (Koto párrafo 11 xíʼin 12).

11. ¿Ndáa chiñu kúú ña̱ inkáchi xi̱keʼé ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila?

11 Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ kivi kundiku̱nna yichi̱ ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila, na̱yóʼo kúú na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú (Rom. 16:3, 4). Ni va̱ása ku̱a̱ʼání káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ na̱yóʼo, soo káʼa̱nvaña xa̱ʼa̱na ña̱ inkáchi xi̱kachíñuna, ña̱ inkáchi xi̱natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta saátu ña̱ inkáchi xi̱chindeétáʼanna xíʼin inkana (Hech. 18:2, 3, 24-26). Tá káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saá na̱yóʼo, káʼa̱nña xa̱ʼa̱na ña̱ inkáchi kítáʼanna.

12. ¿Ndáaña kivi keʼé na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ʼa ku̱a̱ʼáka tiempo kutáʼanna? (Koto na̱ʼná).

12 Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱, ¿ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nna yichi̱ ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila? Ndakanixi̱níndó xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ xíniñúʼu keʼé iin tá iinndó. ¿Á kivi inkáchi kutáʼanndó keʼéndó sava chiñu yóʼo nu̱úka ña̱ keʼé iinlá miíndóña? Tá kúú ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila inkáchi xi̱natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ta, ¿á saá kéʼé ndóʼó? Ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila inkáchi xi̱kitáʼanna tá xi̱kachíñuna, soo sana ndóʼó su̱ví inkáchiví chiñu kúúmiíndó. Ña̱kán, ¿á kivi tavándó tiempo ña̱ inkáchi keʼéndó chiñu ti̱xin veʼendó? (Ecl. 4:9). Tá ná chindeétáʼan xíʼin táʼanndó kusi̱íníka-inindó saá, tasaá kúú ña̱ kivika natúʼun xíʼin táʼanndó. Ta̱ Robert xíʼin ñá Linda xa̱a̱ yáʼaka 50 ku̱i̱ya̱ ti̱ndaʼa̱na. Ta̱yóʼo káchira: “Mií ña̱ nda̱a̱ kǒoníví tiempo nu̱úndi̱ ña̱ kutáʼan xíʼin táʼanndi̱. Soo tá ndákatai̱ ko̱ʼo̱ ñá síʼi̱ chíndeétáʼanñá xíʼi̱n, á tá kéʼíi̱ sava chiñu nu̱ú jardín ña̱ kúúmiíndi̱ ñáyóʼo va̱xiñá chíndeétáʼanñá xíʼi̱n ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kúsi̱íní-inii̱. Tá inkáchi kéʼéndi̱ chiñu, va̱ʼaníka kítáʼanndi̱ ta kúʼvi̱níka-inindi̱ xínitáʼanndi̱”.

13. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ tá kúni̱na ña̱ viíní kutáʼanna?

13 Ndakaʼánndó chi su̱ví ña̱ inkáchi veʼe íyondó kúni̱ kachiña ña̱ xa̱a̱ viíníví kítáʼanndó. Iin ñá hermana ñá ñuu Brasil káchiñá: “Xa̱ʼa̱ ña̱ íyoní chiñu nu̱úyó, sana ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ inkáchi veʼe ndóoyó kúni̱ kachiña ña̱ xa̱a̱ viíní kítáʼanyó. Soo kíʼi̱n kuenta ña̱ íyoka inka ña̱ xíniñúʼu keʼíi̱. Xíniñúʼu na̱ʼi̱ ña̱ ndixa ndíʼi-inii̱ xa̱ʼa̱ yiíi̱”. Kotondó ndáaña kéʼé ta̱ Bruno xíʼin ñá síʼira ñá Tays, ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ ndixa ndíʼi-inina xa̱ʼa̱ táʼanna. Ta̱yóʼo káchira: “Ña̱ va̱ʼa natúʼun xíʼin táʼanndi̱ ta kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa kasi nu̱úndi̱ chíka̱a̱ va̱ʼandi̱ teléfonondi̱”.

14. ¿Ndáaña kivi keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ tá va̱ása kútóona inkáchi kutáʼanna?

14 Soo tá kǒo kútóondó ña̱ inkáchi kutáʼanndó á sana xa̱a̱ síín síín ña̱ʼa kútóo iin iinndó, á savatu sása̱a̱ táʼanndó. ¿Ndáaña kivi keʼéndó tá saá ndóʼondó? Ndakanixi̱níndó xa̱ʼa̱ ñuʼu̱ xíxi̱ ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú artículo yóʼo. Tá sa̱kán ndákokoña loʼova xíxi̱ña, soo tá kíxáʼayó táanyó titu̱n nu̱úña xáʼnukavaña. Ta ki̱ʼva saá xíniñúʼu keʼéndó xíʼin táʼanndó. Xíniñúʼu tavándó loʼo tiempo iin iin ki̱vi̱ ña̱ va̱ʼaka kutáʼan xíʼin táʼanndó. Kotondó ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ kútóo u̱vi̱ saándó keʼéndó, soo ná va̱ása sakákuña ku̱a̱chi xíʼinndó (Sant. 3:18). Tá ná kixáʼandó inkáchi keʼéndó sava ña̱ʼa, ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinndó ña̱ kixáʼa tukundó kuʼvi̱-inindó kuni táʼanndó.

IXATO̱ʼÓ TÁʼANNDÓ

15. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ña̱ ixato̱ʼó táʼan na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱?

15 Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ndáyáʼviní ña̱ ixato̱ʼó táʼanna. Ña̱yóʼo íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ tíviyó nu̱ú iin titu̱n tú xa̱a̱ nda̱koko ña̱ va̱ʼa ná kǒo nda̱ʼvanú. Ta ki̱ʼva saá kivi kundoʼo na̱ ti̱ndaʼa̱ tá va̱ása íxato̱ʼó táʼanna, kamaníva sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Soo tá ná chika̱a̱na ndee̱ ña̱ ixato̱ʼó táʼanna, ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ása sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Sana ndákanixi̱níún ña̱ to̱ʼóníún soo ndakaʼán chi ña̱ ndáyáʼvika kúú ndáa ki̱ʼva kúni yiíún á ñá síʼún xíʼin ña̱ kéʼún. Ñá Penny xíʼin ta̱ Aret xa̱a̱ yáʼaka 25 ku̱i̱ya̱ ti̱ndaʼa̱na. Ñáyóʼo káchiñá: “Xa̱ʼa̱ ña̱ íxato̱ʼó táʼanndi̱ kúʼvi̱ní-inindi̱ xínitáʼanndi̱ ta va̱ʼaní kítáʼanndi̱. Ta saátu va̱ása yíʼvindi̱ ka̱ʼa̱nndi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱níndi̱ á ña̱ ndóʼondi̱ ta chíndayáʼviníndi̱ ña̱yóʼo”. Ta, ¿ndáaña kivi keʼéndó ña̱ va̱ʼa kuni na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinndó ña̱ íxato̱ʼóndóna? Ná kotoyó ndáaña ke̱ʼé ta̱ Abrahán xíʼin ñá Sara.

Iin ta̱ hermano viíkaví xíniso̱ʼora ña̱ káʼa̱n ñá síʼira xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼoñá. Ta ti̱xin iin círculo va̱xi ta̱ Abrahán xíʼin ñá Sara, viíkaví xíniso̱ʼora ña̱ káʼa̱nñá xíʼinra.

Ta̱ ndásakáʼnu Jehová to̱ʼóní íyo ña̱ kéʼéra xíʼin ñá síʼira ta va̱ʼaní xíniso̱ʼora tá káʼa̱nñá xíʼinra. (Koto párrafo 16).

16. ¿Ndáaña kivi sákuaʼa ta̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Abrahán? (1 Pedro 3:7; koto na̱ʼná).

16 Ta̱ Abrahán xi̱ ixato̱ʼóníra ñá Sara, xi̱xiniso̱ʼora ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra ta saátu xi̱kiʼinra kuenta xíʼin ña̱ xi̱ndoʼoñá. Iin yichi̱ ñá Sara ndíʼi̱ní-iniñá ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Abrahán ta nda̱a̱ chi̱ka̱a̱ñá ku̱a̱chira xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼoñá. Soo ta̱yóʼo va̱ása nísa̱a̱ra xíʼinñá ta ni kǒo níka̱ʼa̱nra ña̱ʼa ña̱ kivi sandákava-iniñá. Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱xini̱ ta̱ Abrahán ñá Sara xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ xi̱ ixato̱ʼóníñára. Ta saátu xi̱chindeétáʼanñá xíʼinra tá xi̱ndaka̱xinra keʼéra iin ña̱ʼa, va̱ʼanítu xi̱niso̱ʼorañá ña̱ va̱ʼa ndukúra ki̱ʼva ña̱ chindeétáʼanra xíʼinñá (Gén. 16:5, 6). ¿Ndáaña kivi sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo? Ta̱ íyo ñá síʼi kúú ta̱ kivi ndaka̱xin ndáaña keʼé na̱ veʼera (1 Cor. 11:3). Xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-inira xínira ñá síʼira xíniso̱ʼora ña̱ káʼa̱nñá xíʼinra. Ta va̱ása ndaka̱xinra keʼéra iin ña̱ʼa ña̱ kivi sáxo̱ʼvi̱-ñaʼá (1 Cor. 13:4, 5). Ta saátu sava yichi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ndíʼi̱ní-ini ñá síʼún kuni̱ñá ka̱ʼa̱nñá xíʼún xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼoñá. ¿Á ixato̱ʼúnñá ta viíní kuniso̱ʼún ña̱ ka̱ʼa̱nñá xíʼún? (Kaʼvi 1 Pedro 3:7). Ñá Angela xíʼin ta̱ Dimitri ki̱ʼva 30 ku̱i̱ya̱ ku̱a̱ʼa̱n ña̱ ti̱ndaʼa̱na. Ñáyóʼo káʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼé yiíñá tasaá náʼa̱ra ña̱ íxato̱ʼórañá. “Ta̱ Dimitri va̱ʼaní xíniso̱ʼora yi̱ʼi̱ tá natúʼi̱n xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼi̱ ta va̱ása sáa̱ra xíʼi̱n tá ndíʼi̱ní-inii̱ á tá kúsuchíní-inii̱”.

17. ¿Ndáaña kivi sákuaʼa ná xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin ña̱ ke̱ʼé ñá Sara? (1 Pedro 3:5, 6).

17 Ñá Sara ni̱na̱ʼa̱ñá ña̱ xi̱ ixato̱ʼóñá ta̱ Abrahán, saáchi xi̱chindeétáʼanñá xíʼinra tá xi̱ndaka̱xinra ña̱ keʼéra (Gén. 12:5). Iin yichi̱ iin sana ni̱xa̱a̱ sava na̱ ta̱a veʼe ta̱ Abrahán, soo ta̱yóʼo va̱ʼaní nda̱kiʼinrana veʼera. Ni ni̱xi̱yoní chiñu nu̱ú ñá Sara, soo ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá ña̱ ná ixava̱ʼañá ku̱a̱ʼání si̱ta̱váʼa ña̱ va̱ʼa kuxu na̱ ta̱a yóʼo. Ndi̱ku̱n kama ke̱ʼé ñá Sara ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Abrahán xíʼinñá. Ta xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ñá ña̱ i̱xato̱ʼóñá ña̱ ke̱ʼéra. Ndóʼó ná íyo yií, kivi keʼéndó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ñá Sara ta chindeétáʼanndó xíʼin yiíndó tá ndáka̱xinra keʼéra iin ña̱ʼa. Tá ná keʼéndó ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ viíníka kutáʼanndó (kaʼvi 1 Pedro 3:5, 6). Ta̱ Dimitri ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo ña̱ ni̱ya̱ʼa, káʼa̱nra ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ kéʼé ñá síʼira ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ñá ña̱ íxato̱ʼóñára, ta̱yóʼo káchira: “Kúnda̱a̱-inii̱ tá ndáka̱xin keʼíi̱ iin ña̱ʼa chindeétáʼanva ñá síʼi̱ xíʼi̱n ni su̱ví inkáchi ndákanixi̱níndi̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ta tá va̱ása va̱ʼa kána ña̱ nda̱kaxii̱n keʼíi̱, ñáyóʼo va̱ása ndáʼyi̱ñá nu̱úi̱. Táxiníi̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ ñá síʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní-iniñá xíʼi̱n”. Va̱ása íxayo̱ʼvi̱víña xíʼinyó kuʼvi̱-iniyó kuniyó na̱ yiví na̱ íxato̱ʼó miíyó.

18. ¿Ndáaña va̱ʼa ndakiʼinndó tá chíka̱a̱ndó ndee̱ ña̱ kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó?

18 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúni̱ra ña̱ ná sandákoo na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Chi kúnda̱a̱-inira ña̱ tá ná sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna sana kixáʼana kuxíkána nu̱ú Jehová. Soo tá ndixa kúʼvi̱-inina xínitáʼanna kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa kivi taʼví na̱yóʼo. Ña̱kán ña̱ kúʼvi̱-inina xínitáʼanna ná kooña nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n Cantar de los Cantares. Siʼnaka chiñu Ndióxi̱ kundi̱ʼi̱-inindó xa̱ʼa̱ ta tavándó tiempo ña̱ koo xíʼin táʼanndó. Ixato̱ʼó táʼanndó ta kiʼinndó kuenta ndáaña ndóʼo á xíniñúʼu na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinndó. Tá ná keʼéndó ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ ndasakáʼnundó Jehová, chi Jehová kúú ta̱ sánáʼa̱ ndóʼó ña̱ kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó. Tá xíniso̱ʼondó ta kéʼéndó ña̱ káʼa̱nra xíʼinndó va̱ʼaní kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó ndiʼi tiempo.

¿NDÁAÑA NDAKUIÚN?

  • ¿Nda̱chun xíniñúʼu koo na̱ ti̱ndaʼa̱ migo Jehová ña̱ va̱ʼa si̱í koona?

  • ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ʼa tavána tiempo ña̱ koo xíʼin táʼanna?

  • ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéna ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ íxato̱ʼó táʼanna?

YAA 132 Iin ndu̱uyó vitin

a Mií Jehová chi̱ndúʼú xa̱ʼa̱ ña̱ tindaʼa̱ na̱ yiví ta iin regalo ña̱ ndáyáʼviní kúú ña̱yóʼo. Ña̱kán na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíniñúʼu kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Soo tá yáʼa tiempo kivi kuxíkana nu̱ú táʼanna ta va̱ása kuʼvi̱ka-inina kunitáʼanna. Tá xa̱a̱ ti̱ndaʼún, ña̱ artículo yóʼo kivi chindeétáʼanña xíʼún ña̱ kuʼvi̱ka-iniún kuniún ñá síʼún á yiíún tasaá si̱íní xa̱a̱ndó koondó.

b Na̱ ndixaní kúʼvi̱-ini xínitáʼan, ndiʼi tiempo kúʼvi̱-inina xínitáʼanna. Biblia káʼa̱nña ña̱ íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ñuʼu̱ ña̱ xíxi̱ chi mií Jehová táxiña.

c Consejo ña̱ va̱xi nu̱ú artículo yóʼo kivi chindeétáʼanña xíʼin na̱ matrimonio na̱ íyo xíʼin iin na̱ kǒo ndásakáʼnu Jehová (1 Cor. 7:12-14; 1 Ped. 3:1, 2).

d Eclesiastés 4:12: “Tá iinlá kuití ná koona, sana va̱ása kuchiñuna xíʼin na̱ kúni̱ kundi̱va̱ʼa xíʼinna. Soo tá u̱vi̱ ná koona, kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa kivi keʼéna xíʼinna. Tá iin yoʼo̱ u̱ni̱ ná ka̱túntáʼanña va̱ása kama ta̱ʼndaña”.

e Kivi ndani̱ʼíndó consejo ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinndó nu̱ú sitio jw.org xíʼin JW Library® nu̱ú káʼa̱nña “Ayuda para las familias”.

    Publicación ña̱ va̱xi tu̱ʼun sâví (1993-2025)
    Kita
    Yóʼo ki̱ʼviún
    • tu’un sâví
    • Chindaʼáña ndaʼa̱ inkana
    • Nda̱saa kúni̱únña
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ña̱ xíniñúʼuna
    • Política ña̱ privacidad
    • Configuración ña̱ privacidad
    • JW.ORG
    • Yóʼo ki̱ʼviún
    Chindaʼáña ndaʼa̱ inkana