Primero ña̱ Reyes
20 Ta̱ rey Ben-Hadad ta̱ ñuu Siria sa̱ndatakara ndiʼi na̱ soldadora ta saátu inka 32 na̱ rey xíʼin kuáyi̱ sa̱na̱na ta saátu carretana. Tasaá nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu Samaria ta xi̱koora* sa̱táña ta ka̱nitáʼanra xíʼin na̱ ndóo kán. 2 Tándi̱ʼi chi̱ndaʼára na̱ ku̱a̱ʼa̱n chí ñuu Samaria ña̱ ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Acab ta̱ kúú rey nu̱ú na̱ ñuu Israel: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n ta̱ Ben-Hadad: 3 ‘Plata ta saátu oro ña̱ kúúmiíún kuenta yi̱ʼi̱ kúúña ta saátu ndakiʼii̱n ná síʼún xíʼin na̱ se̱ʼún na̱ va̱ʼaka náʼa̱’”. 4 Ta ta̱ rey nda̱kuiinra: “Táta rey nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼún, kuenta miíún kúúvai̱ ta ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiíi̱ kuenta miíún kúúña”.
5 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, na̱ ni̱xa̱ʼa̱n nu̱úra ndi̱kó tukuna ta ka̱china: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n ta̱ Ben-Hadad: ‘Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo xíʼún: “Taxiún plata, oro, ná síʼún ta saátu na̱ se̱ʼún ndaʼíi̱”. 6 Soo taa̱n chindaʼíi̱ na̱ káchíñu nu̱úi̱ ña̱ xa̱a̱na kotona veʼún ta saátu veʼe na̱ káchíñu nu̱ún. Ta ndakiʼinna ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼvi ña̱ kúúmiíún ku̱ʼu̱n xíʼinna’”.
7 Ña̱kán ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ka̱nara ndiʼi na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu* ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Kotondó, ta̱ ta̱a yóʼo kúni̱níra kuumiíra ku̱a̱chi xíʼinyó. Xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná taxii̱ ná síʼi̱, se̱ʼi̱, plata xíʼin oro ndaʼa̱ra ta yi̱ʼi̱ ka̱ndíxavai̱”. 8 Tasaá na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu ta saátu ndiʼi mií na̱ ñuu ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Va̱ása kuniso̱ʼún ña̱ káʼa̱nra, ta ni va̱ása kindo̱ún keʼún ña̱ káʼa̱nra”. 9 Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ chi̱ndaʼá ta̱ Ben-Hadad: “Ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo xíʼin ta̱ rey: ‘Ndiʼi ña̱ xa̱a̱ ndu̱kún keʼévai̱ña, soo ña̱ ndúkún vitin va̱ása keʼíi̱ña’”. Ta na̱yóʼo ni̱xa̱ʼa̱nna ta na̱túʼunna xíʼin ta̱ Ben-Hadad xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra.
10 Tasaá, ta̱ Ben-Hadad chi̱ndaʼá tukura na̱ ku̱a̱ʼa̱n ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo xíʼin ta̱ rey Acab: “Sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ñuu Samaria ta xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání kúú na̱ soldado na̱ kúúmiíi̱ va̱ása naniví yáká* ñuu yóʼo ña̱ taxii̱ iin koʼndo loʼoña* ndaʼa̱ iin tá iinna, soo tá ná kǒo kuchiñui̱ sandíʼi-xa̱ʼíi̱ña ndeéní ná koo castigo ña̱ taxi ndióxi̱ ña̱ ndásakáʼnui̱ ndaʼíi̱”. 11 Tasaá ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ka̱ʼa̱nndó xíʼinra: ‘Ta̱ sa̱kán ndákundixi ti̱ko̱to̱ ña̱ ku̱ʼu̱nra nu̱ú ku̱a̱chi va̱ása xíniñúʼu kusi̱íví-inira nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé iin ta̱ xa̱a̱ ni̱xa̱ʼa̱n nu̱ú ku̱a̱chi ta ndi̱kóra ta távára ti̱ko̱to̱ra’”. 12 Tá ndi̱kóna, na̱túʼunna ña̱yóʼo xíʼin ta̱ rey Ben-Hadad tá íyora xíʼira xíʼin inkaka na̱ rey ini veʼe válína. Ta ndi̱ku̱n saá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra: “Xa̱a̱ koo tu̱ʼvandó ña̱ ku̱ʼu̱nyó kanitáʼanyó”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán i̱xatu̱ʼvana miína ña̱ ku̱ʼu̱nna kanitáʼanna xíʼin na̱ ñuu Samaria.
13 Soo iin ta̱ profeta ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ Acab ta̱ rey ñuu Israel ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: ‘¿Á xítoún ndiʼi na̱ soldado yóʼo? Ki̱vi̱ vitin ndataxii̱na ndaʼún, tasaá kunda̱a̱-iniún ña̱ yi̱ʼi̱ kúú Jehová’”. 14 Ta ta̱ Acab ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra: “¿Ndáana kuniñúʼura ña̱ keʼéra ña̱yóʼo?”, ta ta̱ profeta nda̱kuiinra yuʼúra: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: ‘Kuniñúʼi̱ na̱ chíndeétáʼan xíʼin na̱ xáʼndachíñu nu̱ú ñuʼú ña̱ íyo yóʼo’”. Tasaá tuku ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra: “¿Ta ndáana kúú na̱ kixáʼa xíʼin ku̱a̱chi yóʼo?”. Ta ta̱ profeta kán nda̱kuiinra: “Miíún kixáʼa xíʼinña”.
15 Tasaá ta̱ Acab nda̱kaʼvira na̱ xi̱chindeétáʼan xíʼin na̱ xi̱xaʼndachíñu nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱xi̱yo kán, ta 232 xi̱kuuna. Tándi̱ʼi nda̱kaʼvira na̱ ta̱a na̱ ñuu Israel ta 7,000 xi̱kuuna. 16 Ta ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna tá káʼñu,* tá xa̱a̱ ni̱xi̱nii ta̱ Ben-Hadad íyora chí veʼe válí xíʼin na̱ 32 rey na̱ chíndeétáʼan xíʼinra. 17 Ta siʼnaka na̱ chíndeétáʼan xíʼin na̱ xáʼndachíñu nu̱ú ñuʼú ña̱ íyo kán kúú na̱ ke̱e ku̱a̱ʼa̱n, tasaá ndi̱ku̱n chi̱ndaʼá ta̱ Ben-Hadad na̱ ku̱a̱ʼa̱n koto ta na̱yóʼo na̱túʼunna xíʼinra: “Ki̱xáʼa kée na̱ ta̱a chí Samaria”. 18 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá na̱ va̱xi va̱ʼa kúúna tiin tákundóna. Soo tá na̱ va̱xi kanitáʼan kúúna saátu tiin tákundóna”. 19 Soo tá ke̱e na̱ chíndeétáʼan xíʼin na̱ chíñu ta saátu ndiʼika na̱ soldado ñuu kán, 20 ku̱chiñuvana xa̱ʼnína na̱ ka̱nitáʼan xíʼinna. Tasaá na̱ sirio xi̱nuna nu̱ú na̱ ñuu Israel, soo xi̱ndiku̱nna ni̱xa̱ʼa̱nna sa̱tána. Soo ta̱ rey Ben-Hadad ta̱ ñuu Siria nda̱ara sa̱tá kuáyi̱ sa̱na̱ra ta xi̱nura xíʼin savaka na̱ yósó* kuáyi̱. 21 Ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ki̱tara ta xa̱ʼníra na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá na̱ yósó kuáyi̱ xíʼin na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin carreta, ta ku̱a̱ʼání na̱ sirio xa̱ʼníra.
22 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo, ta̱ profeta ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kúáʼan ta ku̱a̱ʼáka na̱ soldado ndukún ta vií va̱ʼa ndakanixi̱níún ndáaña keʼún saáchi tá ná kixáʼa ku̱i̱ya̱ ña̱ va̱xi,* ta̱ rey ñuu Siria kixi tukura kanitáʼanra xíʼún”.
23 Na̱ káchíñu nu̱ú ta̱ rey Ben-Hadad ta̱ ñuu Siria ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Ndióxi̱ ta̱ ndásakáʼnuna, iin Ndióxi̱ ta̱ íyo chí yuku̱ kúúra, xa̱ʼa̱ ña̱kán ku̱chiñuna xíʼinyó. Soo tá ná kanitáʼanyó xíʼinna iin yoso̱, kuchiñuvayó xíʼinna. 24 Ta saátu va̱ása taxiún ña̱ ku̱ʼu̱n na̱ rey xíʼún nu̱ú ku̱a̱chi, va̱ʼaka na̱ chíñu ná ku̱ʼu̱n xíʼún. 25 Ta ndakayatuún ku̱a̱ʼání na̱ soldado nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo na̱ ni̱xa̱ʼa̱n xíʼún tá ya̱chi̱, ta saátu kuáyi̱ xíʼin carreta. Tá ná kanitáʼanyó xíʼinna chí yoso̱ kuchiñuvayó xíʼinna”. Ta ta̱kán ke̱ʼéra nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra.
26 Tá ki̱xáʼa inka ku̱i̱ya̱,* ta̱ Ben-Hadad sa̱ndákutáʼanra ndiʼi na̱ sirio ta ni̱xa̱ʼa̱nna chí Afec ña̱ kanitáʼanna xíʼin na̱ ñuu Israel. 27 Ta na̱ ta̱a ñuu Israel nda̱kutáʼanna, ta ta̱xina ña̱ʼa ña̱ kuxuna ta ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna ndakutáʼanna xíʼin na̱ sirio. Tá ni̱xa̱a̱na xi̱kundoona yatin nu̱ú na̱ sirio, nda̱a̱ táki̱ʼva náʼa̱ u̱vi̱ tiʼvi ti̱xúʼú* saá xi̱naʼa̱na, soo na̱ sirio iin chu̱túna nu̱ú ñuʼú. 28 Tasaá ta̱a ta̱ káchíñu nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: ‘Xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ sirio “Jehová iin Ndióxi̱ ta̱ íyo chí yuku̱ kúúra ta su̱ví iin Ndióxi̱ ta̱ íyo chí yoso̱ kúúra”, ndataxii̱ ndiʼi na̱ soldado yóʼo ndaʼún, ta ndóʼó kunda̱a̱-inindó ña̱ yi̱ʼi̱ kúú Jehová’”.
29 U̱xa̱ ki̱vi̱ kúú ña̱ xi̱ndoona yatin nu̱ú xi̱ndoo na̱ kanitáʼan xíʼinna. Ta ki̱vi̱ u̱xa̱ ki̱xáʼana kánitáʼanna ta iin kuití ki̱vi̱ na̱ ta̱a ñuu Israel xa̱ʼnína 100,000 na̱ soldado sirio na̱ xíka xáʼá. 30 Ta ndiʼika na̱ ki̱ndoo xi̱nuna ni̱ki̱ʼvina chí ñuu Afec. Ta nama̱ ñuu yóʼo ndu̱vaña ta ni̱ko̱yoña sa̱tá 27,000 na̱ ta̱a na̱ xi̱kindo̱o. Ta saátu ta̱ Ben-Hadad xi̱nura ta ni̱ki̱ʼvira ñuu yóʼo ta xi̱koose̱ʼéra* ini cuarto ña̱ ndíkaa̱ nda̱a̱ ma̱á.
31 Tasaá na̱ káchíñu nu̱úra ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Ku̱ndaa̱-inindi̱ ña̱ va̱ʼava-ini na̱ rey ñuu Israel. Ña̱kán ixaún ña̱ ma̱ní taxiún ná katúnndi̱ ti̱ko̱to̱ ndayí* tokóndi̱, ta ná ku̱ʼu̱nndi̱ nu̱ú ta̱ rey ñuu Israel. Chi sana ixakáʼnu-inira xa̱ʼún ta va̱ása kaʼníra yóʼó”. 32 Xa̱ʼa̱ ña̱kán ka̱túnna ti̱ko̱to̱ ndayí tokóna ta ka̱túnna xi̱nína xíʼin yoʼo̱, ta ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Ta̱ Ben-Hadad ta̱ káchíñu nu̱ún ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: ‘Ixaún ña̱ ma̱ní kǒo kaʼníún yi̱ʼi̱’”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “¿Á tákukavara? Ñanivai̱ kúúra”. 33 Ta na̱ ta̱a yóʼo ki̱ʼinna kuenta ña̱ iin ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna. Ta nda̱kuiinna yuʼúra: “Ndixava, ñanivaún kúú ta̱ Ben-Hadad”. Ta ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Kúáʼanndó ndakiʼinndóra ta ná kixira xíʼinndó”. Tasaá ta̱ Ben-Hadad ki̱tara ta ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ Acab ta ta̱xira ña̱ ná ndaara ini carretara.
34 Ta̱ Ben-Hadad ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ñuu ña̱ ki̱ndaa yivái̱ ndaʼa̱ yiváún ndataxii̱ña ndaʼún. Ta kivi ndaka̱xiún iin calle chí Damasco, nu̱ú kivi xi̱íkoún* ña̱ʼa nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé yivái̱ chí Samaria”.
Ta ta̱ Acab nda̱kuiinra: “Tá ná keʼéyó trato yóʼo sañávai̱ yóʼó”.
Xa̱ʼa̱ ña̱kán ke̱ʼéra iin trato xíʼinra ta ta̱xira ku̱a̱ʼa̱nra.
35 Iin se̱ʼe iin na̱ profeta* ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin inka ta̱ profeta ta̱ kítáʼan xíʼinra: “Ixaún ña̱ ma̱ní kani yi̱ʼi̱”. Chi ña̱kán kúú chiñu ña̱ xa̱ʼnda Jehová. Soo ta̱yóʼo va̱ása níxiinra kanirara. 36 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiún kandíxaún ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová, tá ná ndakiʼún ku̱ʼún iin ndikaʼa* kaʼní yóʼó”. Tá nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra, ki̱ta iin ndikaʼa ta xa̱ʼníríra.
37 Ta̱ profeta yóʼo nda̱ni̱ʼíra inka ta̱ ta̱a ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ixaún ña̱ ma̱ní kani loʼún yi̱ʼi̱”. Ta ta̱yóʼo ka̱nirara nda̱a̱ tu̱kue̱ʼe̱ra.
38 Tasaá nda̱kiʼin ta̱ profeta yóʼo ku̱a̱ʼa̱nra, ta ki̱ndoora chí yuʼú yichi̱ ndátura ta̱ rey Acab. Ta nda̱kasira nu̱úra xíʼin iin venda ña̱ va̱ʼa kǒo ndakuninara. 39 Tá ni̱ya̱ʼa ta̱ rey Acab chí yichi̱ kán, ta̱ profeta yóʼo ndeéní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yi̱ʼi̱ ta̱ káchíñu nu̱ún ni̱xa̱ʼi̱n chí nu̱ú ndeéní kánitáʼanna, ta ki̱ta iin ta̱a ta̱ va̱xi xíʼin inka ta̱a ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: ‘Kundaa ta̱ ta̱a yóʼo. Tá ná kunura nu̱ún, miíún xíniñúʼu kuvi nu̱úra á chaʼviún ki̱ʼva 34 kilo* ña̱ plata’. 40 Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱yoní chiñu nu̱úi̱ ta yóʼo ta káa xíkai̱, nda̱ñúʼuva ta̱ ta̱a yóʼo”. Ta ta̱ rey Acab ta̱ ñuu Israel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼún saá kúú ña̱ kundoʼovaún”. 41 Tasaá kama sa̱kútaʼara venda ña̱ ndási nu̱úra, ta ta̱ rey ñuu Israel ki̱ʼinra kuenta ña̱ iin táʼan na̱ profetava kúúra. 42 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ rey Acab: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: ‘Xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xiún ku̱a̱ʼa̱n ta̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼún ña̱ xíniñúʼu kaʼníún, miíún kuvi nu̱úra ta na̱ ñuún chaʼvina xa̱ʼa̱ na̱ ñuura’”. 43 Ña̱kán ta̱ rey ñuu Israel sáa̱níra ndi̱kóra veʼera chí Samaria ta nda̱kavaní-inira.