-
Jardín ña̱ Edén: ¿á yóʼo kúú nu̱ú ki̱xáʼa íyo na̱ yiví?Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó 2011 | enero 1
-
-
Jardín ña̱ Edén: ¿á yóʼo kúú nu̱ú ki̱xáʼa íyo na̱ yiví?
NDAKANIXI̱NÍ ña̱ íyoún ti̱xin iin jardín, ta ña̱yóʼo liviníña ta káʼnuníña, ta va̱ʼaní íyoún chi íyo mitúʼun. Ni kǒo mií ña̱ sándi̱ʼi̱-iniún ta ni kǒo ni iin kue̱ʼe̱ kúúmiíún. Iin nda̱kanda̱-iniún chi liviní nu̱ú íyoún.
Liviní nu̱ú íyoún ta ni kǒo níʼún tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo; liviní kúii̱ nu̱ú íyoún ta liviní ndáye̱ʼe̱ña xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n kíta ñu̱ʼu, liviní color yita ña̱ xítoún, liviní xíka ta̱chí ta liviní sákanda̱ña yu̱ku̱ ndaʼa̱ tú yitu̱n, liviní xíta tí saa válí, liviní ndáchí kití válí xáa̱rí nu̱ú yita, ta liviní xínu ti̱kui̱í yu̱ta ta liviní ndáye̱ʼe̱ nu̱úra... Ndiʼivayó kúni̱ koo yóʼo, ¿á su̱ví saá?
Ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ íyo iníísaá ñuyǐví káʼa̱nna ña̱ saá ni̱xi̱yo na̱ nu̱ú ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú yóʼo. Nda̱a̱ tá tiempo xi̱naʼá, na̱ judío, na̱ cristiano xíʼin na̱ musulmán, kándíxana ña̱ nu̱ú jardín ña̱ Edén kúú nu̱ú ni̱xi̱yo ta̱ Adán xíʼin ñá Eva. Biblia káchiña ña̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo na̱yóʼo ta xi̱kusi̱íní-inina ta va̱ʼaní xi̱ndaana tí kití. Ta saátu va̱ʼaní xi̱kitáʼanna xíʼin Ndióxi̱ chi miíra kúú ta̱ i̱xava̱ʼana ta ta̱xira iin ñuʼú livi nu̱ú kundoona ta kutakuna ndiʼi tiempo (Génesis 2:15-24).
Saátu na̱ inka religión na̱ naní hindú, sánáʼa̱tu na̱yóʼo ña̱ ni̱xi̱yo iin paraíso xi̱naʼá. Ku̱a̱ʼánítu na̱ budista, ndákanixi̱nína ña̱ na̱ níʼi yichi̱ nu̱úna, na̱ buda ni̱xi̱yona nu̱ú iin ñuʼú livi. Ku̱a̱ʼánítu na̱ religión na̱ ñuu África nátúʼunna historia ña̱ kítáʼanní xíʼin ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Adán xíʼin ñá Eva.
Ku̱a̱ʼání religión ta ku̱a̱ʼání ñuu, kándíxana ña̱ ni̱xi̱yo iin ñuʼú livi xi̱naʼá. Ta̱ historiador ta̱ naní Jean Delumeau ka̱chira, “ku̱a̱ʼání na̱ yiví ka̱ndíxana ña̱ ni̱xi̱yo iin ñuʼú livi nu̱ú va̱ʼaní xi̱xika sáñána, kǒo ña̱ níxi̱sandíʼi̱-inina, si̱íní ni̱xi̱yona ta ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xi̱kuumiína, kǒo na̱ yiví ndi̱va̱ʼa-ini níxi̱yo, kǒo ku̱a̱chi níxi̱yo. [...] Ndiʼiyó kúsuchí-iniyó chi kǒoka ña̱ ñuʼú livi yóʼo íyo, kǒo nándósó-iniyó xa̱ʼa̱ña ta kúni̱ tukuyó ña̱ ná koo ña̱yóʼo”.
¿Nda̱chun ku̱a̱ʼání na̱ yiví kándíxa ña̱ ni̱xi̱yo iin ñuʼú livi? ¿Á xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱na xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ kúni̱na koona nu̱ú ñuʼú livi? ¿Á mií ña̱ ndixa ni̱xi̱yo ta̱ Adán, ñá Eva xíʼin ñuʼú livi ña̱ Edén?
Savana ndákanixi̱nína ña̱ su̱ví ña̱ ndixa kúú ña̱yóʼo. Tiempo vitin xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxa na̱ yiví ña̱ káʼa̱n na̱ científico, ku̱a̱ʼánína va̱ása kándíxana ña̱ ni̱xi̱yo iin ñuʼú livi ta káʼa̱nna ña̱ cuentova kúúña. Ta iin ña̱ ndákanda̱ní-iniyó xíʼin kúú ña̱ sava na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ religión kǒo kándíxana ña̱ ni̱xi̱yo iin ñuʼú livi ta káchina ña̱ iin cuento kuitíva kúúña á iin ilustración.
Nu̱ú Biblia va̱xi ku̱a̱ʼání ilustración. Soo ña̱ xíni̱níka na̱ yiví xa̱ʼa̱ kúú ña̱ xi̱niñúʼu ta̱ Jesús tá xi̱sanáʼa̱ra na̱ xi̱ndiku̱nñaʼá. Soo tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ñuʼú livi ña̱ kúúña iin cuento chi káʼa̱nña ña̱ ndixa ni̱xi̱yo ña̱yóʼo. Tá su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱yóʼo, ¿á kivi kandíxayó ndiʼi ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱? Ña̱kán, ná kotoyó nda̱chun kúú ña̱ va̱ása kándíxa sava na̱ yiví ña̱yóʼo. Tándi̱ʼi ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nda̱chun kúú ña̱ ndáyáʼviní ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
-
-
¿Á mií ña̱ ndixa ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén?Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó 2011 | enero 1
-
-
¿Á mií ña̱ ndixa ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén?
KU̱A̱ʼÁNÍ na̱ yiví xíniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén, xa̱ʼa̱ ta̱ Adán xíʼin ñá Eva, soo nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán kaʼvinaña nu̱ú Biblia. Vitin kúú ña̱ kivi kaʼviúnña. Ta ña̱yóʼo ndani̱ʼúnña nu̱ú Génesis 1:26–3:24. Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u:
Jehováa i̱xava̱ʼara ta̱a ta̱ nu̱ú xíʼin ñuʼú ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kunaníra Adán ta ta̱xira iin jardín á iin ñuʼú livi nu̱ú koora ta ña̱yóʼo ni̱xi̱yoña iin lugar ña̱ xi̱naní Edén. Mií Ndióxi̱ kúú ta̱ i̱xava̱ʼa ñuʼú livi yóʼo, ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í ni̱xi̱yo kán ta ku̱a̱ʼání nu̱ú yitu̱n ni̱xi̱yo tú xi̱taxi ku̱i̱ʼi ña̱ ya̱sinní. Ma̱ʼñú jardín kán Ndióxi̱ chi̱ndúʼúra tú yitu̱n tú kúúmií ña̱ kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna tá ná kaxína ku̱i̱ʼi ndaʼa̱ tú yitu̱n kán kuvina. Iin ki̱vi̱ ta̱vára iin leke kándíka ta̱ Adán ta xíʼin ña̱yóʼo i̱xava̱ʼara ñá Eva, ñáyóʼo kúú ñaʼá ñá nu̱ú na̱kuva̱ʼa. Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinna ña̱ ná kundaana ñuʼú livi yóʼo, ná kaku se̱ʼena ta ná koona iníísaá nu̱ú ñuʼú.
So̱ndíʼi tá ni̱xi̱yo mitúʼun ñá Eva, iin ko̱o̱ ni̱ka̱ʼa̱nrí xíʼinñá ña̱ ná kaxíñá ku̱i̱ʼi tí ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ña̱ va̱ása kaxína. Tí ko̱o̱ ni̱ka̱ʼa̱nrí xíʼin ñá Eva ña̱ sa̱ndáʼvi Ndióxi̱ miíñá, ta ni̱ka̱ʼa̱nrí xíʼinñá ña̱ kivi xa̱a̱ñá kooñá nda̱a̱ táki̱ʼva íyo Ndióxi̱. Ñá Eva ka̱ndíxañá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n tí ko̱o̱ ta xa̱xíñá tí ku̱i̱ʼi. Saátu ta̱ Adán kǒo níxiniso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ta saátu xíʼin tí ko̱o̱ ndáaña kundoʼona. Ndióxi̱ ta̱vára na̱yóʼo nu̱ú ñuʼú livi ta ka̱tara na̱ ángel ña̱ va̱ʼa kundaana yéʼé ña̱ ñuʼú livi.
Xi̱naʼá, ku̱a̱ʼání na̱ historiador xíʼin na̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ Biblia, xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ kándíxana historia yóʼo. Soo vitin ku̱a̱ʼání kúú na̱ yiví na̱ kǒo kándíxa ña̱yóʼo. ¿Nda̱chun kǒo kándíxana ña̱yóʼo? Vitin ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ku̱mí ña̱ʼa ña̱ ndáka̱tu̱ʼun na̱yóʼo.
1. Tá ndixa ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén, ¿míí ni̱xi̱yoña?
Ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ na̱ nándukú va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ xi̱ndakanixi̱nína ña̱ sana íyoka ñuʼú livi nu̱ú ñuʼú yóʼo. Soo ki̱xaa̱ iin tiempo, na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá ki̱xáʼana kándíxana ña̱ káʼa̱n na̱ filósofo griego tá kúú ta̱ Platón xíʼin ta̱ Aristóteles, na̱yóʼo xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ kǒo kivi koo ña̱ livi nu̱ú ñuʼú yóʼo.b Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ nándukú va̱ʼa xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ ki̱xáʼa ndákanixi̱nína ña̱ su̱ví nu̱ú ñuʼú yóʼo níxi̱yo ñuʼú livi. Savana xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ ñuʼú livi ni̱xi̱yoña xi̱ní iin yuku̱ ña̱ súkunní tasaá va̱ása koo yatinña xíʼin ña̱ kini ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo; ta savana xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ ni̱xi̱yoña chí polo norte á chí polo sur, á nu̱ú tí yo̱o̱. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, historia ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ñuʼú livi, ndu̱uña iin cuento nu̱ú na̱ yiví. Ña̱kán na̱ káʼvi va̱ʼa na̱ íyo tiempo vitin, káchina ña̱ va̱ása kúnda̱a̱-iniyó ndáa míí ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén ta káchina ña̱ va̱ása níxi̱yoña.
Soo ña̱ káʼa̱n na̱ yiví xa̱ʼa̱ ñuʼú livi, síínva íyoña nu̱ú ña̱ káʼa̱n Biblia. Tá kúú Génesis 2:8-14 káʼa̱n káxiña ndáa míí ni̱xi̱yo ñuʼú livi yóʼo: ni̱xi̱yoña nu̱ú iin ñuʼú ña̱ xi̱naní Edén chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu, ta xi̱yaʼa iin yu̱ta nu̱úña ta ku̱mí táʼví xi̱ndataʼví táyóʼo. Ta saátu káʼa̱nña nda̱saa xi̱naní iin tá iin yu̱ta yóʼo ta ndáa míí xi̱yaʼará. Ku̱a̱ʼání na̱ káʼvi va̱ʼa ndákundeéna nándukúna nu̱ú ña̱ káʼa̱n texto yóʼo míí ni̱xi̱yo ñuʼú livi. Soo kǒo kúchiñuna ndani̱ʼína ña̱yóʼo chi xa̱a̱ síín ndákanixi̱ní iin iinna. ¿Á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén xíʼin yu̱ta tá xi̱yaʼa nu̱úña?
Ná ndakaʼányó chi ndiʼi ña̱ káʼa̱nyó xa̱ʼa̱ yóʼo, ku̱uña i̱ñu̱ mil ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá. Tá ka̱ʼyí ta̱ Moisés xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ mil u̱ʼu̱n ciento ku̱i̱ya̱, tá ka̱ʼyíra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo sana xi̱niñúʼura ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n na̱ yiví á iin tutu ña̱ ni̱xi̱yo tiempo saá ña̱ nandukú va̱ʼara xa̱ʼa̱ña. Ña̱kán ña̱ ka̱ʼyíra xa̱ʼa̱ ñuʼú livi, historia yatátu xi̱kuuña nu̱ú miíra. ¿Á nása̱ma ki̱ʼva ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo tá yáʼa ku̱i̱ya̱? Nása̱mavaña. Tiempo vitin sana nu̱ú ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén, ndeéní táa̱n, mií yóʼo kúú nu̱ú kíxáʼa táa̱nní ta xáa̱ña nda̱a̱ inka ñuu. Ná ndakaʼányó chi tá chi̱ndaʼá Ndióxi̱ sa̱vi̱ kini, na̱samavará ki̱ʼva ña̱ ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú yóʼo.c Ta xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ni̱ya̱ʼa, na̱samava ki̱ʼva ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo.
Ña̱ káʼa̱n Génesis xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén ña̱ nda̱a̱va kúúña. Génesis káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ku̱mí yu̱ta soo u̱vi̱ yu̱ta yóʼo íyokará nda̱a̱ tiempo vitin, táyóʼo kúú tá yu̱ta Éufrates xíʼin tá Tigris á Hidequel ta íyo iin táʼví nu̱ú íyo yatinnírá. Saátu káʼa̱nña xa̱ʼa̱ nu̱ú xi̱yaʼa táyóʼo ta káʼa̱ntuña xa̱ʼa̱ savaka ña̱ʼa ña̱ ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú kán tiempo xi̱naʼá. Xi̱kunda̱a̱va-ini ndiʼi na̱ israelita na̱ ni̱xi̱yo tiempo xi̱naʼá xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo, chi na̱yóʼo kúú na̱ nu̱ú va̱ʼa xi̱niñúʼu kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
Iin cuento va̱ása káʼa̱n káxiña xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa ña̱ kúu ni kǒo káʼa̱nña ndáa míí nandukú va̱ʼayó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n iin cuento tá kíxáʼaña: “Nátúʼun na̱ yiví ña̱ ku̱u ña̱yóʼo iin lugar nu̱ú xíkaní...”. Soo tá káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén káxiní káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ña̱kán kivi kachiyó ña̱ kúúña iin historia ña̱ ndixa.
2. ¿Á ndixaví i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ ta̱ Adán xíʼin ñuʼú, ta i̱xava̱ʼara ñá Eva xíʼin iin leke kándíka ta̱ Adán?
Na̱ científico káʼa̱nna ña̱ ku̱ñuyó kúúmiíña sava ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo. Ña̱kán, ¿ndáa ki̱ʼva nda̱kutáʼan sava ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo ña̱ ku̱va̱ʼa iin na̱ yiví?
Ku̱a̱ʼání na̱ científico káchina ña̱ kǒo na̱ ní ixava̱ʼa na̱ yiví. Na̱yóʼo káchina ña̱ sava ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo na̱sama miíña ta tá ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ni̱xa̱a̱ña ndu̱uña na̱ yiví. Soo, ¿á kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱ va̱ása ndíchi níkuva̱ʼayó? Nda̱a̱ iin ña̱ʼa ña̱ kúva̱ʼa xíʼin iin célula ndíchiníva kúva̱ʼa ña̱yóʼo. Kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ náʼa̱ nu̱úyó ña̱ kǒo na̱ ní ixava̱ʼa miíyó chi tá xítoyó ndáa ki̱ʼva ku̱va̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa ta saátu miíyó, kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndíchiníva na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo (Romanos 1:20).
Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo: ndakanixi̱ní ña̱ xíniso̱ʼún iin yaa ña̱ kútóoníún á xítoún ña̱ liviní sa̱nánana iin ña̱ʼa á ña̱ xítondosóún iin ña̱ʼa ña̱ sa̱kán ka̱na, ¿á ka̱ʼún ña̱ na̱kuva̱ʼa mií ña̱yóʼo, ña̱ kǒo iin na̱ ní ixava̱ʼaña á kǒo na̱ níka̱ʼa̱n ndáa ki̱ʼva kooña? Va̱ásaví. Saáchi ni mií ña̱ va̱ʼaníka íxava̱ʼa na̱ yiví, kǒo kítáʼanña xíʼin ña̱ liviní ta ndíchiní ku̱va̱ʼa ku̱ñuyó. ¿Á kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱ kǒo na̱ i̱xava̱ʼa miíyó? Tutu Génesis káʼa̱nña ña̱ iinlá miíyó na̱ yiví kúú na̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo miíra (Génesis 1:26). Saá íyoña, ña̱ xíni̱yó keʼéyó iin ña̱ʼa ña̱ liviní á ña̱ keʼéyó iin ña̱ʼa ña̱ ndíchiní náʼa̱ña ña̱ ndíchiníka Ndióxi̱. Tá saá íyoña, ¿á xíniñúʼu ndakanda̱-iniyó ña̱ xi̱niñúʼu Ndióxi̱ ñuʼú ña̱ i̱xava̱ʼara miíyó?
Ta, ¿ndáaña kivi kachiyó xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niñúʼu Ndióxi̱ iin leke kándíka ta̱ Adán ña̱ i̱xava̱ʼara ñá Eva? Va̱ása ní ixayo̱ʼvi̱víña xíʼin Ndióxi̱ ña̱ keʼéra ña̱yóʼo.d Ni kivika kuniñúʼura inka ña̱ʼa ña̱ keʼéra ñá Eva. Ke̱ʼéra ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní. Miíra xi̱kuni̱ra ná tindaʼa̱ ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ta va̱ʼaní kutáʼanna ta xa̱a̱na koona iinlá ku̱ñu (Génesis 2:24). Saá íyoña, ta̱ ta̱a xíʼin ñá ñaʼá, i̱xava̱ʼa Ndióxi̱na ña̱ va̱ʼaní chindeé xíʼin táʼanna, va̱ʼaní kuʼvi̱-inina kunitáʼanna ta saátu kundaa táʼanna. ¿Á su̱ví ña̱yóʼo kúú ña̱ xíniñúʼu keʼé iin ta̱ i̱xava̱ʼa miíyó, ta̱ ndíchiní ta kúʼvi̱-inira xínira miíyó?
Ta saátu na̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyoyó, káchina ña̱ sananí ki̱xiyó ti̱xin iin kuití ta̱a ta saátu iin kuití ñaʼá. Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndixaní kúú ña̱ káʼa̱n Génesis, ¿á su̱ví saá?
3. ¿Nda̱chun va̱ʼa ni̱xi̱yo iin yitu̱n tú xi̱taxi ña̱ ndíchi ta saátu inka tú xi̱taxi ña̱ kutaku na̱ yiví?
Xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ña̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ tú yitu̱n yóʼo ña̱ xi̱kuumiínú iin ndee̱. Ni̱xi̱yonú nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ndiʼika yitu̱n ta mií Jehová ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ íyo iin ña̱ ndána̱ʼa̱nú.
Saátu kéʼé na̱ yiví xíʼin sava ña̱ʼa. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ iin na̱ chíñu ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé iin na̱ yiví chi va̱ása ní ixato̱ʼóna veʼe chíñu. ¿Á kúni̱ kachiña ña̱ va̱ása ní ixato̱ʼóna mesa, tayi̱ xíʼin nama̱ ña̱ veʼe kán? Va̱ásaví. Ña̱ kúni̱ kachiña kúú ña̱ kǒo ní ixato̱ʼóna ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ chíñu chi na̱kán kúú na̱ ndátiin ku̱a̱chi. Ta saátu kéʼéna xíʼin corona ña̱ kánuu xi̱nína á yitu̱n tú níʼi na̱ chíñu ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ kúúmiína iin chiñu.
Ña̱kán, ¿ndáaña xi̱ndana̱ʼa̱ u̱vi̱ tú yitu̱n tú ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén? Ku̱a̱ʼání ña̱ káʼa̱nna ta yo̱ʼvi̱ní káʼa̱nna ña̱yóʼo, soo mií ña̱ nda̱a̱, va̱ása yo̱ʼvi̱ví kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta iin ña̱ ndáyáʼviní kúúña nu̱ú miíyó. Tú yitu̱n tú xi̱kuumií ña̱ kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱ndana̱ʼa̱nú derecho ña̱ kúúmií iinlá mií Ndióxi̱ ña̱ ndaka̱xinra ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa (Jeremías 10:23). Xa̱ʼa̱ ña̱kán tá ná kaxína ku̱i̱ʼi ndaʼa̱ tú yitu̱n kán, ki̱ʼvina iin ku̱a̱chi ña̱ ndeéní. Ta tú yitu̱n tú taxi ña̱ kutakuna xi̱ndana̱ʼa̱nú ña̱ kutakuna ndiʼi tiempo ta iinlá Ndióxi̱ kúú ta̱ kivi taxi ña̱yóʼo (Romanos 6:23).
4. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n tí ko̱o̱ xíʼin ñá Eva?
Tá ná va̱ása kaʼviyó inka ña̱ káʼa̱n Biblia, sana va̱ása kunda̱a̱-iniyó ña̱ káʼa̱n Génesis xa̱ʼa̱. Soo loʼo tá loʼo ku̱a̱ʼa̱n kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nu̱ú Biblia.
Tá kúú, ¿ndáana sa̱káʼa̱n tí ko̱o̱? Na̱ ñuu Israel na̱ ni̱xi̱yo tá tiempo xi̱naʼá xi̱kunda̱a̱va-inina ndáana sa̱káʼa̱n tí ko̱o̱ kán. Tá kúú xi̱kunda̱a̱-inina na̱ ángel kivi sakáʼa̱nna iin kití. Mií ta̱ Moisés ka̱ʼyí ña̱ ku̱u tá ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin iin ángel ña̱ ná sakáʼa̱nra burro sa̱na̱ ta̱ Balaam (Números 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16).
Ta saátu xi̱xini̱na xa̱ʼa̱ na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼa, na̱ ángel na̱ i̱xaso̱ʼo nu̱ú Ndióxi̱ kúúmiívana ndee̱ ña̱ keʼéna sava ña̱ʼa. Tá kúú ta̱ Moisés xi̱nira ña̱ ke̱ʼé na̱ su̱tu̱ ñuu Egipto milagro táʼan ña̱ ke̱ʼé Jehová ña̱ nda̱sana iin yitu̱n ña̱ ndu̱unú iin ko̱o̱. ¿Ndáana ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ keʼéna ña̱yóʼo? Na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼava kúú na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo (Éxodo 7:8-12).
Saátu na̱ ñuu Israel xi̱kuumiína libro ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Moisés ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Job. Libro yóʼo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa sa̱náʼa̱ña miína xa̱ʼa̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa, chi ta̱yóʼo kúú mií ta̱ sáa̱ní-ini xíni Ndióxi̱ ta nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ni iin na̱ káchíñu nu̱ú Jehová va̱ása kivi koo nda̱kú-inina xíʼinra (Job 1:6-11; 2:4, 5). Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ ñuu Israel ni̱xa̱a̱na ku̱nda̱a̱-inina ña̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa xi̱niñúʼura tí ko̱o̱ ña̱ sa̱ndáʼvira ñá Eva tasaá va̱ása kuniso̱ʼokañá ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱.
Soo íyo inkaka ña̱ náʼa̱ ña̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúú ta̱ xi̱niñúʼu tí ko̱o̱ ña̱ sa̱ndáʼvira ñá Eva. Ná ndakaʼányó chi ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ kúúra iin ta̱ vatá ta kúúra yivá na̱ káʼa̱n ña̱ vatá (Juan 8:44). ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ kúúra yivá na̱ káʼa̱n ña̱ vatá? Saáchi xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ miíra kúú ta̱ xi̱niñúʼu tí ko̱o̱ ta ta̱yóʼo kúú ta̱ nu̱ú va̱ʼa ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ vatá. Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Adán ta saátu xíʼin ñá Eva ña̱ kuvina tá ná kaxína ku̱i̱ʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna va̱ása kaxína soo tí ko̱o̱ sa̱ndáʼvirína tá ni̱ka̱ʼa̱nrí xíʼinna ña̱ va̱ása kuvina (Génesis 3:4). Tá xíkaka-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ná ndakaʼányó chi tá ni̱ya̱ʼa tiempo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ apóstol Juan xa̱ʼa̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ kúúra “ko̱o̱ tí nu̱ú va̱ʼa” (Apocalipsis 1:1; 12:9).
Va̱ása ndákanda̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱káʼa̱n iin ángel iin tí ko̱o̱, saáchi saátu kéʼé na̱ yáʼa nu̱ú película á nu̱ú tele ña̱ násamana ta̱chína á sákáʼa̱nna inkaka ña̱ʼa.
Inka prueba ña̱ va̱ʼa kandíxakayó
Xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱nda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ¿á xíniñúʼu kakaka-iniyó ña̱ su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱n Génesis? Xa̱a̱ íyo ku̱a̱ʼáva ña̱ náʼa̱ káxi nu̱úyó ña̱ ndixava kúú ña̱ káʼa̱nña. Ná ka̱ʼa̱nkayó xa̱ʼa̱ inkaña.
Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Jesucristo ña̱ kúúra “testigo ta̱ nda̱kúní-ini ta kúúra ta̱ nda̱a̱” (Apocalipsis 3:14). Ta̱yóʼo kǒo ku̱a̱chi níxikuumiíra xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ása níka̱ʼa̱nra nda̱a̱ ni iin ña̱ vatá ta va̱ása nísandáʼvira nda̱a̱ ni iin na̱ yiví. Ta saátu tá kúma̱níka kixira nu̱ú ñuʼú, ta tá kúma̱níka kuva̱ʼa ñuʼú ni̱xi̱yora chí ndiví xíʼin yivára Jehová (Juan 17:5). Xa̱a̱ tákuva ta̱ Jesús tá ku̱va̱ʼa na̱ yiví, xa̱ʼa̱ ña̱kán kivi kandíxavayó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Ta, ¿ndáaña ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén?
Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ña̱ ndixa ni̱xi̱yona. Nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ na̱yóʼo tá ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Jehová ná keʼé na̱ ti̱ndaʼa̱ (Mateo 19:3-6). Tá su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱n Génesis xa̱ʼa̱, iin ta̱ vatáva koo ta̱ Jesús. Soo su̱ví saá íyoña. Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó, nda̱a̱ chí ndiví xi̱nira ndiʼi ña̱ ku̱u. ¿Á xíniñúʼukayó inka prueba ña̱ va̱ʼa kandíxayó ña̱yóʼo? Va̱ásaví.
Tá va̱ása kándíxayó ña̱ káʼa̱n Génesis, kǒo kívitu kandíxayó ta̱ Jesús. Ta ni va̱ása kivi kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ káʼa̱n Biblia ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ keʼéra chí nu̱únínu. Ná kotoyó nda̱chun.
[Koto]
a Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ naníra Jehová.
b Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña ña̱ ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼara, va̱ʼaní ni̱xi̱yoña ta su̱ví miíra nísakáku ku̱a̱chi (Deuteronomio 32:4, 5). Tá sa̱ndíʼi Jehová i̱xava̱ʼara ñuʼú yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼara, va̱ʼaníña (Génesis 1:31).
c Sa̱vi̱ kini kúú tá sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén nu̱ú ñuʼú yóʼo. Tá kúú nu̱ú Ezequiel 31:18 káʼa̱nña xíʼinyó ña̱ tá siglo VII tiempo xi̱naʼá, yitu̱n tú ni̱xi̱yo nu̱ú jardín ña̱ Edén xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱nú. Ña̱kán, xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ya̱ʼa sa̱vi̱ kini yóʼo ni chíka̱a̱nína ndee̱ ña̱ nandukúna ndáa míí ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén, va̱ása ndáni̱ʼínaña.
d Na̱ ka̱ʼvi va̱ʼa ki̱ʼinna kuenta ña̱ leke kándíka iin na̱ yiví kivi kuaʼnu tukuvaña, iinlá leke yóʼo kúú ña̱ kivi kuaʼnu nani tá va̱ása ní ndiʼi-xa̱ʼa̱ ku̱ñu nu̱ú ndíka̱a̱ña.
-
-
Nda̱chun ndáyáʼviní kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ jardín ña̱ EdénTutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó 2011 | enero 1
-
-
Nda̱chun ndáyáʼviní kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén
INKA ña̱ vatá ña̱ káʼa̱n na̱ ka̱ʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ jardín ña̱ Edén kúú ña̱ kǒo ña̱yóʼo va̱xi nu̱ú inka táʼví nu̱ú Biblia. Iin ta̱ maestro ta̱ ka̱ʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱ religión ta̱ naní Paul Morris ka̱ʼyíra: “Nu̱ú inka táʼví ña̱ Biblia va̱ása káʼa̱nkaña xa̱ʼa̱ ña̱ Edén ta ku̱a̱ʼání na̱ xíni̱ va̱ʼa káʼa̱nna ña̱ saá íyoña”. Soo íyova ña̱ náʼa̱ ña̱ su̱ví ña̱ ndixa kúú ña̱ káʼa̱n na̱yóʼo.
Soo mií ña̱ nda̱a̱, nu̱ú Biblia ku̱a̱ʼáníva ña̱ va̱xi ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Adán, ñá Eva, tí ko̱o̱ xíʼin jardín ña̱ Edén.a Ña̱ kándíxa na̱ ka̱ʼvi va̱ʼa, va̱ása kítáʼanña xíʼin inka ña̱ ndeéní ña̱ kéʼé na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼe-ñu̱ʼu xíʼin na̱ xíni̱ va̱ʼa, chi ká’a̱nna ña̱ su̱ví ña̱ ndixaa kúú ña̱ koo ña̱ Paraíso. ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱yóʼo? Chi saá kúú ña̱ káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa̱ Biblia.
Tá va̱ása kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u chí jardín ña̱ Edén, va̱ása kiviví kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱. Nda̱a̱ táki̱ʼva kotoyó, Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ pregunta ña̱ ndáyáʼviní, ta ña̱yóʼo kítáʼanña xíʼin ña̱ ku̱u nu̱ú paraíso.
● ¿Nda̱chun kúchéeyó ta xíʼi̱yó? Tá níxiniso̱ʼo ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová, kutakuvana ndiʼi tiempo. Tá i̱xaso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱, ni̱ki̱ʼvina ku̱a̱chi ta ki̱xáʼana xíʼi̱na (Génesis 2:16, 17; 3:19). Xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé na̱yóʼo ni̱ki̱ʼviyó ku̱a̱chi. Biblia káʼa̱nña: “Ña̱kán, xa̱ʼa̱ iin ta̱a kúú ña̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi ñuyǐví yóʼo ta xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi yóʼo kúú ña̱ xíʼi̱yó, tasaá kúú ña̱ ki̱xáʼa xíʼi̱ ndiʼi na̱ yiví, chi ndiʼina ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi” (Romanos 5:12).
● ¿Nda̱chun táxi Ndióxi̱ íyo ña̱ va̱ása va̱ʼa? Ta̱ Ndi̱va̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ Jehová ña̱ kúúra iin ta̱ vatá ta sásira ña̱ va̱ʼa nu̱ú ta̱ Adán xíʼin ñá Eva (Génesis 3:3-5). Ña̱ ku̱ni kachi ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa xáʼndachíñu Jehová. Ta̱ Adán xíʼin ñá Eva nda̱kutáʼanna xíʼin ta̱ Ndi̱va̱ʼa, ta va̱ása níxiinkana ña̱ kaʼndachíñuka Jehová nu̱úna, ta xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱na ña̱ na̱ yiví kivi ndaka̱xinna ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa. ¿Ndáaña ke̱ʼé Jehová? Xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchiníra ta nda̱kúní íyo ña̱ kéʼéra, ta̱xira ña̱ ná kaʼndachíñu mií na̱ yiví nu̱úna iin tiempo. Xa̱ʼa̱ ña̱ íyoní ña̱ va̱ása va̱ʼa nu̱ú ñuʼú yóʼo, xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa náʼa̱ káxiña ña̱ va̱ása kívi kaʼndachíñu mií na̱ yiví nu̱úna tá va̱ása chíndeétáʼan Ndióxi̱ xíʼinna (Jeremías 10:23).
● ¿Nda̱chun i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ ñuʼú? Ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ jardín ña̱ Edén náʼa̱ña ña̱ xi̱kuni̱ra ña̱ liviní ná koo ñuʼú. Ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ña̱ ná sakútuna iníísaá nu̱ú ñuʼú ta ndasalivinaña (Génesis 1:28). Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ kúú ña̱ livi ná koo nu̱ú ñuʼú, ta ndiʼi na̱ se̱ʼe ta̱ Adán xíʼin ñá Eva va̱ása kookana na̱ yiví ku̱a̱chi, ta kusi̱í-inina kundoona nu̱úña ta inkáchi kutáʼan ndiʼina. Ta ña̱ káʼa̱nníka Biblia xa̱ʼa̱ kúú ña̱ keʼé Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa saxínura ña̱yóʼo.
● ¿Nda̱chun ki̱xi ta̱ Jesucristo nu̱ú ñuʼú yóʼo? Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiniso̱ʼoka ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ nu̱ú jardín ña̱ Edén, ndiʼi na̱ se̱ʼena xi̱niñúʼu kuvina. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱ní-ini Ndióxi̱ xínira miíyó, chi̱ndaʼára se̱ʼera nu̱ú ñuʼú ña̱ va̱ʼa ndatavára miíyó ndaʼa̱ ku̱a̱chi (Mateo 20:28). ¿Ndáa ki̱ʼva nda̱tavára miíyó? Ná ndakaʼányó chi ta̱ Jesús ta̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra ta̱ “Adán ta̱ ki̱xi nu̱ú ndíʼi”, ndiʼi tiempo ka̱ndíxara ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová ta va̱ása níkeʼéra táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Adán. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, va̱ása níki̱ʼvira ku̱a̱chi. Ta nda̱taxira ña̱ tákura ña̱ va̱ʼa ndatavára na̱ yiví ndaʼa̱ ku̱a̱chi. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, na̱ yiví na̱ nda̱kú íyo ini xíʼin Ndióxi̱, kivi koo káʼnu-inira xa̱ʼa̱na ta chí nu̱únínu xa̱a̱na kutakuna nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱taku ta̱ Adán xíʼin ñá Eva nu̱ú ñuʼú ña̱ Edén tá kúma̱níka ki̱ʼvina ku̱a̱chi (1 Corintios 15:22, 45; Juan 3:16). Xa̱ʼa̱ ña̱kán kúú ña̱ ki̱xi ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo ña̱ va̱ʼa xi̱nu ña̱ kúni̱ Ndióxi̱.b
Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱toyó, ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ koo su̱ví ña̱ ndákani kuití xi̱níra xa̱ʼa̱ kúúña, á ña̱ yo̱ʼvi̱ kúúña, á ña̱ kǒo kívi kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ kúúña. Iin ña̱ ndixa kúúña ta va̱ása yo̱ʼvi̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña. Ña̱ ndixava kúú ña̱ ni̱xi̱yo jardín ña̱ Edén na̱ yiví xíʼin kití, ta saátu ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ koo chí nu̱únínu ña̱ ndixa kúúña ta xi̱nuvaña. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa kuniyó xi̱nu ña̱yóʼo? Ná kiʼinyó kuenta xíʼin ña̱ kéʼéyó. Ndióxi̱ kúni̱ra ña̱ ndiʼi na̱ yiví ná ndakiʼin ña̱yóʼo, nda̱a̱ na̱ ku̱xíká nu̱úra (1 Timoteo 2:3, 4). ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?
Tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí kuvi ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin iin ta̱ kui̱ʼná ta̱ xi̱tikaa sii̱nra. Ta̱ ta̱a yóʼo xi̱xini̱ra ña̱ xi̱niñúʼu kuvira, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jesús ña̱ va̱ʼa ná sandíkora-inira ta saátu ña̱ koo iin ña̱ ndakiʼinra chí nu̱únínu. Ta ta̱ Cristo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Koún xíʼi̱n nu̱ú ñuʼú livi” (Lucas 23:43). Tá ta̱ Jesús kúni̱ra ña̱ iin ta̱ xi̱kuu ta̱ kui̱ʼná ná kutakura ndiʼi tiempo nu̱ú iin ñuʼú livi, ¿á su̱ví ña̱ nda̱a̱, saá kúni̱ra taxira ña̱ kutaku miíyó ndiʼi tiempo nu̱ú iin ñuʼú livi? Saá íyovaña. Ta ña̱yóʼotu kúú ña̱ kúni̱ yivára. Tá kúni̱ún ndakiʼún ña̱ va̱ʼa ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ taxira, kǒo sandákoún ña̱ sákuaʼún xa̱ʼa̱ Jehová ta̱ i̱xava̱ʼa jardín ña̱ Edén.
[Koto]
a Ndani̱ʼíkaún ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nu̱ú Génesis 13:10; Deuteronomio 32:8; 2 Samuel 7:14; 1 Crónicas 1:1; Isaías 51:3; Ezequiel 28:13; 31:8, 9; Lucas 3:38; Romanos 5:12-14; 1 Corintios 15:22, 45; 2 Corintios 11:3; 1 Timoteo 2:13, 14; Judas 14, xíʼin Apocalipsis 12:9.
b Ndani̱ʼíkaún ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nu̱ú capítulo 5 ña̱ libro ¿Ndáaña kúú míí ña̱ ndixa sánáʼa̱ Biblia?, ña̱ tává na̱ testigo Jehová.
[Cuadro]
PROFECÍA ÑA̱ NU̱Ú KI̱ʼVA ÑA̱ KU̱U IIN TÁ IIN ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA̱
“Taxii̱ ña̱ ná koún contra xíʼin ñá ñaʼá, ta na̱ se̱ʼún xíʼin na̱ se̱ʼe ñákán sa̱a̱-inina kunitáʼanna. Ta̱kán ku̱a̱ñi̱ndosóra á ku̱niʼnira xi̱níún ta yóʼó satukue̱ʼún xa̱ʼa̱ra” (Génesis 3:15).
Ña̱yóʼo kúú profecía ña̱ nu̱ú ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱, ta mií Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo chí jardín ña̱ Edén. Soo, ¿ndáa ñá kúú ñá ñaʼá xíʼin na̱ se̱ʼe ñáyóʼo?, ¿ndáa tí kúú tí ko̱o̱ ta saátu na̱ se̱ʼe tíyóʼo? ¿Nda̱chun sáa̱na xínitáʼanna?
TÍ KO̱O̱
Ta̱ Ndi̱va̱ʼa (Apocalipsis 12:9).
ÑÁ ÑAʼÁ
Ñuu Jehová ña̱ íyo chí ndiví, na̱yóʼo kúú na̱ ángel (Gálatas 4:26, 27). Ta̱ Isaías ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kaku se̱ʼe “ñá ñaʼá” yóʼo ta na̱yóʼo koona iin ñuu káʼnu ta kundoona chí ndiví (Isaías 54:1; 66:8).
NA̱ SE̱ʼE TÍ KO̱O̱
Na̱yóʼo kúú na̱ kéʼé ña̱ kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa (Juan 8:44).
NA̱ SE̱ʼE ÑÁ ÑAʼÁ
Ta̱ nu̱ú se̱ʼe ñá ñaʼá kúú ta̱ Jesucristo, chi ta̱yóʼo ki̱xira ti̱xin ñuu Jehová ña̱ iyo chí ndiví, ta saátu inkaka na̱ ñani ta̱ Cristo. Na̱yóʼo kúú na̱ ndíku̱n ta̱ Cristo ta Ndióxi̱ nda̱kaxinrana ña̱ kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Jesús chí ndiví ta koona iin ñuu káʼnu, na̱yóʼo kúú ñuu “Israel na̱ kúú kuenta Ndióxi̱” (Gálatas 3:16, 29; 6:16; Génesis 22:18).
TU̱KUE̱ʼE̱ XA̱ʼA̱RA
Tá ni̱xi̱yo se̱ʼe Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta̱ Ndi̱va̱ʼa ndu̱kúra ki̱ʼva ña̱ ná kuvira. Iin ña̱ yo̱ʼvi̱ní xi̱kuu ña̱yóʼo nu̱ú ta̱ Jesús, soo loʼova tiempo ni̱xi̱yoña, chi tándi̱ʼi nda̱takuvara.
TA̱ JESÚS KU̱A̱ÑI̱NDOSÓRA Á KU̱NIʼNIRA XI̱NÍ TA̱ NDI̱VA̱ʼA
Ta̱ Jesús sandíʼi-xa̱ʼa̱ va̱ʼara ta̱ Ndi̱va̱ʼa, soo siʼnaka ña̱ keʼéra kúú ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ ki̱xáʼara chí jardín ña̱ Edén (1 Juan 3:8; Apocalipsis 20:10).
Nu̱ú folleto La Biblia y su mensaje, ña̱ tává na̱ testigo Jehová ndani̱ʼíkaún ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
[Na̱ʼná]
Ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ni̱xo̱ʼvi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ki̱ʼvina ku̱a̱chi
-