Referencia Ña̱ Kéʼé na̱ Ndásakáʼnu Ndióxi̱ Tutu nu̱ú Va̱xi ña̱ Keʼéyó Reunión
1-7 TÍ ENERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 1-3
“Xa̱a̱ ku̱yatin kixa̱a̱ Reino Ndióxi̱”
(Mateo 3:1, 2) Mií tiempo kán ki̱xi ta̱ Juan ta̱ sándákuchi na̱ yiví ña̱ sánáʼa̱rana xa̱ʼa Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yi̱chí ña̱ ñuu Judea, 2 ta káchira: “Ndikó-inindó chi si̱lóʼo kúma̱ní kixa̱a̱ reino ña̱ íyo chí ndiví”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 3:1, 2
sánáʼa̱rana: Ña̱ tu̱ʼun griego kúni̱ kachiña “natúʼunna xíʼin ndiʼi na̱ yiví”. Káʼa̱nña xa̱ʼa ndáa ki̱ʼva íyoña: ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ka̱ʼa̱nna nu̱ú chútú ku̱a̱ʼá na̱ yiví ta su̱ví xíʼin iin tiʼvi loʼo na̱ yiví.
reino: Ña̱ yichi̱ nu̱ú ña̱ va̱xi tu̱ʼun griego basiléia, ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa iin ña̱ xáʼndachíñu ta̱ kúú rey, ta káʼa̱nña xa̱ʼa ñuu xíʼin na̱ yiví na̱ xáʼndachíñura nu̱ú. Tu̱ʼun yóʼo ki̱ʼva 162 yichi̱ va̱xiña nu̱ú ña̱ Escrituras Griegas Cristianas, 55 yichi̱ va̱xiña nu̱ú ña̱ ka̱ʼyí Mateo. Ta káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ xáʼndachíñu Ndióxi̱ chí ndiví. Ta̱ Mateo ku̱a̱ʼání yichi̱ xi̱niñúʼura tu̱ʼun yóʼo nu̱ú Evangelio ña̱ ka̱ʼyíra ta xa̱ʼa ña̱yóʼo kivitu kunaníña “Evangelio ña̱ Reino”.
reino ña̱ íyo chí ndiví: Tu̱ʼun yóʼo va̱xiña o̱ko̱ u̱xu̱ yichi̱, ta iinlá nu̱ú Evangelio ta̱ Mateo va̱xiña. Nu̱ú Evangelio ta̱ Marcos xíʼin ta̱ Lucas xíniñúʼuna tu̱ʼun “reino Ndióxi̱”, ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ “reino Ndióxi̱” íyoña chí ndiví ta kán kúú nu̱ú xáʼndachíñuña (Mt 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18).
si̱lóʼo kúma̱ní: Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña si̱lóʼo kúma̱ní ña̱ kixa̱a̱ ta̱ rey ña̱ Reino Ndióxi̱ tiempo saá.
(Mateo 3:4) Ta mií ta̱ Juan yóʼo yixí camello xi̱ndixira ta xi̱xiniñúʼura iin ñiín tí kití ña̱ xi̱nuʼni so̱ko̱ra, ta xi̱xaxíra ti̱ka xíʼin ñu̱ñú.
nwtsty video xíʼin na̱ʼná
Nda̱saa xi̱ndixi ta̱ Juan ta̱ sándákuchi na̱ yiví
Ta̱ Juan xi̱ndixira iin ti̱ko̱to̱ ña̱ i̱xava̱ʼana xíʼin yixí tí camello ta iin ñiín tí kití xi̱nuʼni tokóra ña̱yóʼo xi̱xiniñúʼuraña ña̱ taánra sava ña̱ʼa. Saátu ni̱xi̱yo ti̱ko̱to̱ ña̱ xi̱ndixi ta̱ Elías (2Re 1:8). Su̱ví ña̱ vitá níxi̱yo ti̱ko̱to̱ yóʼo ta na̱ ndáʼvi xi̱ndixiña. Na̱ yiví na̱ ku̱i̱ká, xi̱xiniñúʼuna ti̱ko̱to̱ ña̱ lino á ña̱ seda (Mt 11:7-9). Ta̱ Juan xi̱kuura nazareo tá ka̱kuvira, ni iin yichi̱ va̱ása níxaʼndana yixí xi̱níra. Xíʼin ña̱ xi̱ndixira ni̱na̱ʼa̱ra ndáa ta̱a xi̱kuura, ta ndiʼi na̱ yiví na̱kunda̱a̱-inina ña̱ kǒo ku̱a̱ʼá ña̱ʼa níxikuumiíra chi chiñu Ndióxi̱ xi̱ndi̱ʼi̱-inira xa̱ʼa.
Ti̱ka
Nu̱ú Biblia, tu̱ʼun ti̱ka káʼa̱nña xa̱ʼa ndiʼi tí ti̱ka tí kúúmií ndiki̱ va̱lí, ta ku̱a̱ʼánírí xíka. Ka̱ʼvina xa̱ʼa tí ti̱ka tí íyo ñuʼú yi̱chí chí ñuu Jerusalén ta ka̱china ña̱ ki̱ʼva 75% proteína kúúmiírí. Tiempo vitin chí ñuu ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa xíxinarí ta kíndaana xi̱nírí, xa̱ʼarí, ndi̱xínrí xíʼin nu̱ú ñuʼú xitirí. Ta ña̱ kándíkarí xáxina. Tí ti̱ka yóʼo va̱ʼaní táxirí ndée ndaʼa̱yó ta íyorí nda̱a̱ táki̱ʼva íyo tí camarón á tí cangrejo.
Ñu̱ñú
Yóʼo xítoyó nu̱ú íyo ku̱a̱ʼání tí ñu̱ñú (1) xíʼin nu̱ú ñúʼu ñu̱ñú (2). Sana ta̱ Juan xa̱xira ñu̱ñú iin tí naní Apis mellifera syriaca, tí íyo ñuu nu̱ú ni̱xi̱yora. Tíyóʼo kue̱ʼe̱nírí ta va̱ʼaní íyorí nu̱ú niʼní xíʼin nu̱ú ñuʼú yi̱chí chi saá ni̱xi̱yo ña̱ ñuu Judea, soo va̱ása kívi taan va̱ʼa na̱ yivírí chi kánirína. Tá siglo i̱i̱n na̱ ñuu Israel, xi̱taan va̱ʼana tíyóʼo ini ña̱ cubeta ña̱ na̱kuva̱ʼa xíʼin ñuʼú. Ta xa̱a̱ ndáni̱ʼína táʼan ña̱yóʼo iin ñuu nu̱ú xi̱ndoo ku̱a̱ʼá na̱ yiví (vitin naníña Tel Rehov), ña̱ ndíka̱a̱ chí nu̱ú yóso̱ ña̱ Jordán. Ña̱ ñu̱ñú tíyóʼo xi̱ndayáʼviníña chí ñuu Turquía.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 1:3) Ta̱ Judá ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Pérez xíʼin ta̱ Zérah ñá siʼí ta̱yóʼo xi̱kuu ñá Tamar; ta̱ Pérez ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Hezrón; ta̱ Hezrón ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Ram.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 1:3
Tamar: Ñá nu̱ú ka̱ʼyí ta̱ Mateo xa̱ʼa ña̱ kúúñá ñá veʼe ta̱ Mesías. Inka ku̱míná kúú: Ñá Rahab xíʼin ñá Rut, náyóʼo su̱ví ná ñuu Israel níxikuuná (v. 5); ñá Batseba, “ñá síʼí ta̱ Urías” (v. 6), xíʼin ñá María (v. 16). Ka̱ʼyína xa̱ʼa náyóʼo táki̱ʼva káʼyína xa̱ʼa ta̱ ta̱a xa̱ʼa ña̱ xi̱kuuná ná veʼe ta̱ Jesús chi va̱ʼaníva ña̱ ke̱ʼéná.
(Mateo 3:11) Si̱lóʼo kúma̱ní ña̱ kixa̱a̱ iin ta̱ íyoka ndée nu̱ú yi̱ʼi̱. Ta yi̱ʼi̱ su̱ví ta̱ ndeé kúi̱ nu̱ú ta̱yóʼo. Yi̱ʼi̱ xíʼin ti̱kui̱í sándákuchii̱ ndóʼó, soo ta̱kán xíʼin espíritu santo sandákuchira ndóʼó saátu xíʼin ñuʼu̱.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 3:11
sándákuchii̱ ndóʼó: Á “sa̱ʼvi níí ndóʼó”. Tu̱ʼun griego baptízo kúni̱ kachiña “sa̱ʼvi níína ti̱kui̱í”. Inka Biblia káʼa̱nña ki̱ʼvi níína ini ti̱kui̱í. Iin yichi̱ ta̱ Juan sándákuchira na̱ yiví yatin nu̱ú íyo yosó ña̱ Jordán, yatin nu̱ú íyo ña̱ Salim, “chi kán ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í” (Jn 3:23). Tá sa̱ndákuchi ta̱ Felipe ta̱ kúúmií chiñu ñuu Etiopía, u̱vi̱ saána “ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú íyo ti̱kui̱í” (Hch 8:38). Ña̱ Septuaginta xíniñúʼuña tu̱ʼun griego yóʼo nu̱ú 2 Reyes 5:14 ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa ta̱ Naamán ña̱ “ki̱xaʼára sáʼvi nííra ini yu̱ta Jordán u̱xa̱ yichi̱”.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 1:1-17) ) Libro ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ta̱ Jesucristo, se̱ʼe ta̱ David, se̱ʼe ta̱ Abrahán: 2 Ta̱ Abrahán ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Isaac; ta̱ Isaac ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jacob; ta̱ Jacob ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Judá xíʼin inkaka na̱ ñanira; 3 ta̱ Judá ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Pérez xíʼin ta̱ Zérah ñá siʼí ta̱yóʼo xi̱kuu ñá Tamar; ta̱ Pérez ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Hezrón; ta̱ Hezrón ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Ram; 4 ta̱ Ram ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Aminadab; ta̱ Aminadab ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Nahsón; ta̱ Nahsón ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Salmón; 5 ta̱ Salmón ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Boaz siʼí ta̱yóʼo xi̱kuu ñá Rahab; ta̱ Boaz ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Obed siʼí ta̱yóʼo xi̱kuu ñá Rut; ta̱ Obed ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jesé; 6 ta̱ Jesé ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ rey David. Ta̱ David ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Salomón siʼí ta̱yóʼo xi̱kuu ñá síʼí ta̱ Urías; 7 ta̱ Salomón ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Rehoboam; ta̱ Rehoboam ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Abías; ta̱ Abías ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Asá; 8 ta̱ Asá ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jehosafat; ta̱ Jehosafat ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jehoram; ta̱ Jehoram ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Uzías; 9 ta̱ Uzías ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jotán; ta̱ Jotán ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Acaz; ta̱ Acaz ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Ezequías; 10 ta̱ Ezequías ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Manasés; ta̱ Manasés ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Amón; ta̱ Amón ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Josías; 11 ta̱ Josías ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jeconías xíʼin inkaka na̱ ñanira tá tiempo ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Babilonia. 12 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Babilonia, ta̱ Jeconías ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Sealtiel; ta̱ Sealtiel ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Zorobabel; 13 ta̱ Zorobabel ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Abiud; ta̱ Abiud ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Eliaquim; ta̱ Eliaquim ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Azor; 14 ta̱ Azor ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Sadoc; ta̱ Sadoc ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Aquim; ta̱ Aquim ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Eliud; 15 ta̱ Eliud ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Eleazar; ta̱ Eleazar ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Mattán; ta̱ Mattán ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ Jacob; 16 ta̱ Jacob ni̱xa̱a̱ra ku̱ura yivá ta̱ José, yií ñá María, ñáyóʼo xi̱kuu siʼí ta̱ Jesús, ta̱ naní Cristo. 17 Nda̱a̱ tá tiempo ta̱ Abrahán ta nda̱a̱ tiempo ta̱ David u̱xu̱ ku̱mí generación ni̱ya̱ʼa, ta nda̱a̱ tá tiempo ta̱ David nda̱a̱ tiempo ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Babilonia u̱xu̱ ku̱mí generación ni̱ya̱ʼa, ta nda̱a̱ tá tiempo ña̱ ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Babilonia nda̱a̱ tiempo ta̱ Cristo ni̱ya̱ʼa u̱xu̱ ku̱mí generación.
8-14 TÍ ENERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 4, 5
“Ña̱ kivi sakuaʼayó xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús nu̱ú yuku̱”
(Mateo 5:3) Si̱í íyo ini na̱ xíni̱ ña̱ xíniñúʼu sakuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱, saáchi na̱yóʼo kúú na̱ koo nu̱ú kaʼndachíñura.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 5:3
Si̱í íyo ini: Su̱ví táki̱ʼva ndóʼo na̱ sísíkí saá ndóʼo na̱yóʼo. Tá xíniñúʼuna tu̱ʼun yóʼo ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa iin na̱ yiví, kúni̱ kachiña ña̱ kútóova Ndióxi̱ chiñu kéʼéna. Xíniñúʼutuna tu̱ʼun yóʼo ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa Ndióxi̱ xíʼin xa̱ʼa ta̱ Jesús (1Ti 1:11; 6:15).
na̱ xíni̱ ña̱ xíniñúʼu sakuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱: Ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun yóʼo xa̱ʼa “na̱ xíni̱ ña̱ xíniñúʼu sakuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱”, kúni̱ kachiña, “na̱ ndáʼvi á na̱ xíniñúʼu ña̱ʼa, na̱ kǒo ni iin ña̱ʼa kúúmií, na̱ ndáka̱n xu̱ʼún”, káʼa̱nña xa̱ʼa na̱ xíni̱ ña̱ xíniñúʼuna iin ña̱ʼa. Tu̱ʼun yóʼo va̱xituña nu̱ú Lucas 16:20,22 ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa ta̱ “xi̱ndaka̱n ña̱ʼa” ta̱ xi̱naní Lázaro. Tu̱ʼun griego ña̱ xíniñúʼu savatuna kúú “na̱ kǒo espíritu kúúmií” kúni̱ kachiña ña̱ xíni̱vana ña̱ xíniñúʼu sakuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱, ta xíni̱tuna ña̱ xíniñúʼu chindeé Ndióxi̱ miína.
(Mateo 5:7) Si̱í íyo ini na̱ káʼnu-ini, chi saátu káʼnu koo ini Ndióxi̱ xa̱ʼana.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 5:7
na̱ káʼnu-ini: Ña̱ tu̱ʼun “koo káʼnu-iniyó” su̱ví nda̱saa xa̱ʼa ña̱ koo káʼnu kuití iniyó káʼa̱nña xa̱ʼa á ña̱ kundáʼvi-iniyó kuniyó inkana tá ndasaviíyó ku̱a̱chi xíʼinna. Nda̱a̱ táki̱ʼva xítoyó ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ kúndáʼvi-ini na̱ yiví xínina inkana ta chíndeé táʼanna xíʼinna.
(Mateo 5:9) Si̱í íyo ini na̱ va̱ʼa kítáʼan xíʼin inka na̱ yiví, chi saá xa̱a̱na koona “se̱ʼe Ndióxi̱”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 5:9
na̱ va̱ʼa kítáʼan xíʼin inka na̱ yiví: Su̱ví nda̱saa kítáʼan va̱ʼana xíʼin inka na̱ yiví chi chíndeé táʼanna xíʼin inkana ña̱ va̱ʼa keʼétuna ña̱yóʼo.
w07-S 1/12 pág. 17
Sanáʼa̱ se̱ʼún ña̱ va̱ʼa kutáʼanna xíʼin inka na̱ yiví
Na̱ íyo se̱ʼe chíka̱a̱nína ndée ña̱ sanáʼa̱na se̱ʼena ña̱ va̱ʼa kutáʼanna xíʼin inka na̱ yiví (1 Pedro 3:11). Íxayo̱ʼvi̱vaña xíʼin na̱ va̱lí ña̱ kandíxana inka na̱ yiví á sava sáa̱na xíʼin inkana. Soo xíniñúʼu kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ʼaníka tá ná kutáʼanna xíʼin ndiʼi na̱ yiví, chi saá kúú ña̱ si̱íka koona.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 4:9) Ta káchira xíʼinra: “Ndiʼi ña̱yóʼo taxii̱ ndaʼún tá ná kuxítíún nu̱úi̱ ta ndasakáʼnún yi̱ʼi̱”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 4:9
ta ndasakáʼnún yi̱ʼi̱: Tu̱ʼun griego ña̱ káʼa̱n “ndasakáʼnu” kǒo kúni̱ kachiña ndiʼi tiempo keʼéna iin ña̱ʼa. Ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña “ta ndasakáʼnún yi̱ʼi̱” xíʼin ña̱yóʼo kunda̱a̱-iniyó va̱ása níka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíʼin ta̱ Jesús ña̱ ndiʼi tiempo ndasakáʼnu-ñaʼára; ni̱ka̱ʼa̱nra iinláva yichi̱ kúni̱ra “ndasakáʼnu-ñaʼára”.
(Mateo 4:23) Ta iníísaá Galilea ni̱xi̱kara, sa̱náʼa̱ra na̱ yiví nu̱ú íyo sinagoga ta na̱túʼunra xa̱ʼa Reino Ndióxi̱, ta sa̱ndáʼara ndiʼi na̱ yiví na̱ xi̱kuumií kue̱ʼe̱.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 4:23
sa̱náʼa̱ra [...] na̱túʼunra: Su̱ví iin kúú ña̱ sánáʼa̱ xíʼin ña̱ natúʼun chi na̱ sánáʼa̱ su̱ví kuití nátúʼunna xa̱ʼa iin ña̱ʼa: sánáʼa̱na, ndákanina, ta náʼa̱na ña̱ ndixa kúú ña̱ sánáʼa̱na.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 5:31-48) Saátu ni̱ka̱ʼa̱nna: “Ndiʼi na̱ táʼví táʼan xíʼin ñá síʼína ná taxina iin certificado ndaʼa̱ñá”. 32 Soo yi̱ʼi̱ káʼi̱n xíʼinndó, iin ta̱a va̱ása kivi taʼví táʼanra xíʼin ñá síʼíra, soo tá ñáyóʼo ni̱ki̱si̱ñá xíʼin inka ta̱a va̱ʼava taʼví táʼanra xíʼinñá, soo tá sándakoorañá xa̱ʼa ña̱ kúni̱ miíra, tá ná tindaʼa̱ñá xíʼin inka ta̱a, miíñá xíʼin ta̱ ndakiʼinñá ki̱ʼvina ku̱a̱chi nu̱ú Ndióxi̱. 33 Saátu xi̱niso̱ʼondó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xi̱naʼá: “Va̱ása va̱ʼa chinaʼún iin ña̱ʼa ta kǒo keʼúnña, chi xíniñúʼu keʼún táki̱ʼva ni̱ka̱ʼún xíʼin Jehová”. 34 Soo, yi̱ʼi̱ káʼi̱n xíʼinndó: Va̱ása chinaʼándó xa̱ʼa ni iin ña̱ʼa, ni ña̱ íyo chí ndiví, chi kán kúú nu̱ú íyo Ndióxi̱; 35 ni xa̱ʼa ñuʼú, chi yóʼo kúú nu̱ú ndóo xa̱ʼara; ni xa̱ʼa Jerusalén, chi ña̱yóʼo kúú ñuu ta̱ rey káʼnu. 36 Ni xa̱ʼa xi̱níún va̱ása chinaʼún, chi va̱ása kivi ndasayaún iin yixí xi̱níún ta ni va̱ása kivi ndasatu̱únña. 37 Tá ni̱ka̱ʼún keʼún iin ña̱ʼa keʼéña, soo tá ni̱ka̱ʼún ña̱ kǒo keʼúnña kǒo keʼúnña; chi tá kǒo kéʼéyó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó ta̱ Ndi̱va̱ʼa ndíku̱nyó yichi̱. 38 Á xa̱a̱ xi̱niso̱ʼondó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo: “Nduchúnu̱ú xa̱ʼa nduchunu̱ú ta nu̱ʼu xa̱ʼa nu̱ʼu”. 39 Soo yi̱ʼi̱ káʼi̱n xíʼinndó: Kǒo kanitáʼún xíʼin na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼún; tá ka̱nina iin táʼvi nu̱ún taxi inka táʼvi ná kanina. 40 Tá iin na̱ yiví kúni̱na ku̱ʼu̱nna xíʼún nu̱ú na̱ chíñu xa̱ʼa ña̱ kúni̱na kiʼinna ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxiún chí ma̱á, taxi nda̱a̱ ña̱ ndíxiún chí sa̱tá ndaʼa̱na; 41 tá iin na̱ kúúmií chiñu káʼa̱nna xíʼún ña̱ ku̱ʼún ki̱ʼva iin milla, yóʼó kuaʼán u̱vi̱ka milla xíʼinna. 42 Taxi ña̱ʼa ndaʼa̱ na̱ ndúkúña nu̱ún, ta na̱ táti ña̱ʼa nu̱ún kǒo kuxíʼndáúnña nu̱úna. 43 Á xa̱a̱ xi̱niso̱ʼondó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna: “Xíniñúʼu kuʼvi̱-iniún kuniún na̱ yiví soo na̱ sáa̱-ini xíni yóʼó sa̱a̱-iniún kuniúnna”. 44 Soo yi̱ʼi̱ káʼi̱n xíʼinndó: ka̱ʼa̱nndó ña̱ va̱ʼa xa̱ʼa na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó xíʼin Ndióxi̱ ta saátu keʼéndó xíʼin na̱ sáxo̱ʼvi̱ ndóʼó; 45 saá na̱ʼa̱ndó ña̱ kúúndó se̱ʼe yivándó ta̱ íyo chí ndiví, chi ta̱kán táxira ñu̱ʼu sa̱tá na̱ yiví va̱ʼa xíʼin na̱ va̱ása va̱ʼa, na̱ kéʼé ña̱ nda̱kú xíʼin na̱ va̱ása kéʼé ña̱ nda̱kú. 46 Saáchi tá kúʼvi̱-inindó xínindó na̱ kúʼvi̱-ini xíni ndóʼó ¿ndáaña va̱ʼa ndakiʼinndó? ¿Á su̱ví táʼan ña̱yóʼo kéʼé na̱ ndákaya xu̱ʼún ndaʼa̱ na̱ yiví? 47 Tá na̱ táʼan kuitíndó chíndeéndó, ¿ndáaña va̱ʼa kéʼéndó? ¿Á su̱ví táʼan ña̱yóʼo kúú ña̱ kéʼé ndiʼi na̱ yiví? 48 Ndóʼó xíniñúʼu koondó na̱ yiví na̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmií chi saá íyo Ndióxi̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmiíra.
15-21 TÍ ENERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 6, 7
“Siʼnaka ña̱ Reino Ndióxi̱ nandukúndó”
(Mateo 6:10) Ná kixa̱a̱ ña̱ kaʼndachíñún. Saá koo ña̱ kúni̱ miíún, táki̱ʼva íyo chí ndiví, saá ná koo nu̱ú ñuʼú yóʼo.
Tá káʼa̱nyó xíʼin Ndióxi̱ kúyatinkayó nu̱úra
12 Tá káʼa̱nyó xíʼin Jehová kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼinra xa̱ʼa ndiʼi ña̱ kúni̱ra keʼéyó. Kivi ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa ña̱ ndasakáʼnuyóra ta taxiyó tixaʼvi ndaʼa̱ra xíʼin ndiʼi níma̱yó xa̱ʼa ña̱ va̱ʼaní-inira xíʼinyó (1 Crónicas 29:10-13). Nu̱ú tutu Mateo 6: 9-13 (kaʼviña) va̱xi oración ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa. Yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ki̱vi̱ Ndióxi̱ ña̱ xíniñúʼu ndasayi̱i̱yóña. Tándi̱ʼi ka̱ʼa̱nyó xíʼinra ña̱ ná kixi Reinora ta ná koo ña̱ kúni̱ miíra nu̱ú ñuʼú yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo chí ndiví. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ siʼnaka ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ ndukúyó saáví ndukúyó ña̱ kúni̱ miíyó. Soo tá káʼa̱nyó xíʼinra xa̱ʼa ndiʼi ña̱ kúni̱ miíra, saá náʼa̱yó su̱ví xa̱ʼa ña̱ koo va̱ʼa mií kuitíyó ndíʼi-iniyó xa̱ʼa.
(Mateo 6:24) Ni iinna kǒo kívi kachíñu nu̱ú u̱vi̱ patrón; saáchi sa̱a̱-inina kunina iinra ta kuʼvi̱-inina kunina inkara. Ndóʼó kǒo kívi kachíñundó nu̱ú Ndióxi̱ ta kachíñundó ña̱ koo ña̱ ku̱i̱kándó.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 6:24
kǒo kívi kachíñu: Tu̱ʼun griego ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa na̱ káchíñu, káʼa̱nña xa̱ʼa na̱ káchíñu nu̱ú iin patrón. Xíʼin ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ va̱ása kivi kachíñuyó nu̱ú Jehová ta kachíñutuyó xa̱ʼa ña̱ koo ña̱ ku̱i̱káyó.
(Mateo 6:33) Siʼnaka ña̱ reino Ndióxi̱ nandukúndó, ta keʼéndó ña̱ kúni̱ra, ta ndiʼika ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼundó, miívara taxiña ndaʼa̱ndó.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 6:33
nandukúndó: Tu̱ʼun griego kúni̱ kachiña ña̱ va̱ása sandákoona nandukúna chiñu Ndióxi̱ ta kúni̱ kachituña “ndiʼi tiempo nandukúnaña”. Na̱ ndixa ndíku̱n ta̱ Jesús su̱ví loʼo tiempo nándukúna Reino Ndióxi̱ ta inka tiempo kéʼéna inka ña̱ʼa. Siʼnaka Reino Ndióxi̱ kúú ña̱ xíniñúʼu nandukúna.
reino: Nu̱ú sava tutu ña̱ tu̱ʼun griego káʼa̱nña: “Reino Ndióxi̱”.
ta keʼéndó ña̱ kúni̱ra: Xa̱ʼa Ndióxi̱ káʼa̱nña, “yiváyó ta̱ íyo chí ndiví” ta̱ káʼa̱n ña̱ Mt 6:32 xa̱ʼa. Na̱ kéʼé ña̱ kúni̱ Ndióxi̱, xíʼin ña̱ si̱í-ini xíniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nra ta íxato̱ʼóna ña̱ káʼa̱nra xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ña̱ sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús su̱ví iin kúúña xíʼin ña̱ sa̱náʼa̱ na̱ fariseo, chi na̱yóʼo xi̱keʼéna ña̱ kúni̱ miína (Mt 5:20).
w16.07-S pág. 12 párr. 18
Nandukúyó Reino, su̱ví ña̱ ku̱i̱ká
18 (Kaʼvi Mateo 6:33) . Ña̱ xíniñúʼu kundayáʼvika nu̱úyó kúú ña̱ nandukúyó Reino Ndióxi̱. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra tá kéʼéyó ña̱yóʼo, “ndiʼika ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼuyó” miíva Ndióxi̱ taxiña ndaʼa̱yó. ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo? Iin versículo ña̱ va̱xi chí sa̱tá káchiña: “Yivándó ta̱ íyo chí ndiví kúnda̱a̱-inira ña̱ xíniñúʼundó ndiʼi ña̱yóʼo”. Jehová kúnda̱a̱-inira ndáaña xíniñúʼuyó ña̱ va̱ʼa kutakuyó. Ni tá kúma̱níka kunda̱a̱-iniyó, miíra xa̱a̱ xíni̱vara ña̱ xíniñúʼuyó, ña̱ kuxuyó, ti̱ko̱to̱ kundixiyó xíʼin iin veʼe nu̱ú kundooyó (Filip. 4:19). Miíra xíni̱vara ndáa ti̱ko̱to̱ kúú ña̱ xíniñúʼuyó ta ndáa ña̱ xíniñúʼu kuxuyó. Saátu ndáara na̱ veʼeyó ni loʼo á ku̱a̱ʼá kúúna ta táxira veʼe nu̱ú kundoona. Jehová chíndeévara miíyó ña̱ koo ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼuyó.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 7:12) Xa̱ʼa ña̱yóʼo, ndiʼi ña̱ kúni̱ndó ná keʼé na̱ yiví xíʼinndó, saá keʼéndóña xíʼinna; ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ ley xíʼin ña̱ ta̱a na̱ profeta.
w14-S 15/5 pág. 14, 15 párr. 14-16
Ná keʼéyó táʼan ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús tá ku̱a̱ʼa̱nyó veʼe tá veʼe
14 Tá iin na̱ yiví ná ka̱ʼa̱nna xíʼin teléfono xíʼún, soo va̱ása ndákuniún tu̱ʼun na̱ káʼa̱n. Kǒo xíni̱ún ndáana kúú na̱ káʼa̱n, soo ndáka̱tu̱ʼúnna yóʼó ndáaña kútóún kuxún. Ndákanixi̱níún ndáana kúú na̱ káʼa̱n xíʼún ta ndáaña kúni̱na. Soo xa̱ʼa ña̱ kúún na̱ yiví va̱ʼa loʼova tiempo káʼún xíʼinna chi kǒo xíni̱ún ndáana kúúna. Soo vitin ndakanixi̱ní xa̱ʼa ña̱yóʼo, tá na̱ káʼa̱n xíʼin teléfono xíʼún káʼa̱nna ki̱vi̱na, káʼa̱nna xíʼún ndáa chiñu kúúmiína ta káʼa̱nna xíʼún ña̱ íyo iin ña̱ kúni̱na chindeé táʼanna xíʼún. Sana va̱ʼaka kuniso̱ʼún ña̱ káʼa̱nna, ¿á su̱ví saá? Saáchi ndiʼivayó kúni̱yó ña̱ to̱ʼó ná ka̱ʼa̱nna xíʼinyó ta nina ña̱ nda̱a̱ ka̱ʼa̱nna kúni̱yó. ¿Á kivi saá ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví na̱ ku̱a̱ʼa̱nyó nátúʼunyó xíʼin veʼe tá veʼe?
15 Sava ñuu tá xa̱a̱ ni̱xa̱a̱yó veʼena siʼnaka xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó nda̱chun kúú ña̱ ni̱xa̱a̱yó veʼena. Xíni̱vayó ña̱ ndáyáʼviní ña̱ ku̱a̱ʼa̱nyó ka̱ʼa̱nyó xíʼinna, soo ndakanixi̱ní xa̱ʼa ña̱yóʼo, tá va̱ása káʼa̱nyó nda̱saa naníyó xíʼinna á nda̱chun kúú ña̱ ni̱xa̱a̱yó veʼena, sana va̱ása kandíxana kuniso̱ʼona ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna, chi sana káʼa̱nyó ña̱yóʼo xíʼinna: “¿Ndáa tu̱ndóʼo ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo kúni̱ún ndiʼi-xa̱ʼa?”. Xa̱ʼa ña̱ kúni̱yó kunda̱a̱-iniyó ña̱ ndákanixi̱nína kúú ña̱ ndáka̱tu̱ʼunyóna ta kíxaʼáyó káʼa̱nyó xíʼinna ña̱ káʼa̱n Biblia. Soo, na̱kán sana ndákanixi̱nína ña̱yóʼo: “¿Yukú na̱yóʼo, ta nda̱chun ndáka̱tu̱ʼunna yi̱ʼi̱? ¿Ndáaña kúni̱na?”. Xa̱ʼa ña̱yóʼo va̱ʼaka vií ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna (Filip. 2:3, 4). ¿Ndáaña kivi keʼéyó?
16 Iin ta̱ superintendente kéʼéra ña̱yóʼo ta va̱ʼaní chíndeé táʼanña xíʼinra. Siʼna chíndeéra na̱ yiví ta káʼa̱nra xíʼinna nda̱saa naníra tasaá táxira ña̱ tratado ¿Á kúni̱ún kunda̱a̱ iniún ña̱ nda̱a̱? ta káʼa̱nra xíʼinna: “Vitin táxindi̱ tutu yóʼo ndaʼa̱ ndiʼi na̱ yiví. Káʼa̱nña xa̱ʼa i̱ñu̱ ña̱ ndáka̱tu̱ʼun ku̱a̱ʼání na̱ yiví. Kiʼin ña̱yóʼo chi kuenta miíún kúúña”. (Mií ta̱ hermano yóʼo káʼa̱nra ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví va̱ʼaka kúnina ta kúnda̱a̱-inina nda̱chun kúú ña̱ ni̱xa̱a̱yó veʼena ta va̱ʼaka káʼa̱nna xíʼinyó.) Ta̱ hermano yóʼo káchira: “¿Á xa̱a̱ ndáka̱tu̱ʼun xíʼin miíún ña̱yóʼo?”. Tá ndáka̱xin na̱ yiví iinña, xúnara ña̱ tratado ta káʼa̱nra xíʼinna ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼaña. Tá va̱ása ndáka̱xinna iinña, miíra kíxaʼá ndáka̱xin iinña ta kíxaʼára káʼa̱nra xíʼinna, ña̱ va̱ása ndi̱ʼi̱-inina. Íyo ku̱a̱ʼáníva ña̱ kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví. Sava ñuu xíniñúʼu ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xíʼinna saá kixaʼáyó natúʼunyó xíʼinna xa̱ʼa Ndióxi̱. Ña̱ kivi chindeé táʼan xíʼinyó kúú ña̱ keʼéyó xíʼinna nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱yó keʼéna xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kuniso̱ʼona ña̱ ka̱ʼa̱nyó.
(Mateo 7:28, 29) Ta vitin, tá xa̱a̱ sa̱ndíʼi ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra, na̱ yiví nda̱kanda̱ní-inina xa̱ʼa ña̱ va̱ʼaní sánáʼa̱ra; 29 saáchi va̱ʼaní xi̱ka̱ʼa̱nra, va̱ása níxika̱ʼa̱nra táki̱ʼva xi̱ka̱ʼa̱n na̱ escriba.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 7:28, 29
nda̱kanda̱ní-inina: Ña̱ tu̱ʼun yóʼo tu̱ʼun griego kúúña ta kúni̱ kachiña “ndakanda̱ní-iniyó ta nda̱a̱ kúni̱ sana-iniyó”. Ta ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ va̱ʼaní na̱kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra.
va̱ʼaní sánáʼa̱ra: Xa̱ʼa ña̱ va̱ʼaní sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús káʼa̱n ña̱yóʼo xa̱ʼa, saáchi ku̱a̱ʼá ña̱ʼa xi̱xiniñúʼura tá sa̱náʼa̱rana, ta ku̱a̱ʼá ña̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa, tá ni̱ka̱ʼa̱nndosóra nu̱ú yuku̱.
va̱ása níxika̱ʼa̱nra táki̱ʼva xi̱ka̱ʼa̱n na̱ escriba: Ta̱ Jesús va̱ása níxika̱ʼa̱nra xa̱ʼa na̱ maestro na̱ xi̱xini̱ xa̱ʼa ley, chi saá xi̱keʼé na̱ escriba, ta̱ Jesús xa̱ʼa Jehová xi̱ka̱ʼa̱nra, saá ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kúúra iin ta̱ kúúmií chiñu káʼnu, ta nina ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia sa̱náʼa̱ra na yiví (Jn 7:16).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 6:1-18) ”Tá kéʼéndó ña̱ va̱ʼa xíʼin inka na̱ yiví kuentaní koondó ña̱ ná kǒo kuni inka na̱ yiví ña̱ kéʼéndó; saáchi tásaá kéʼéndó yiváyó ta̱ íyo chí ndiví va̱ása taxira ni iin ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ndó. 2 Xa̱ʼa ña̱yóʼo, tá íyo iin ña̱ táxindó ndaʼa̱ na̱ yiví, kǒo xíniñúʼu ka̱ʼa̱nndosóndó xa̱ʼa ña̱ kéʼéndó, chi saá kéʼé na̱ yiví na̱ u̱vi̱ yuʼú tá xáʼa̱nna sinagoga á tá xíkana chí yichi̱, ña̱ va̱ʼa ná ka̱ʼa̱n va̱ʼa na̱ yiví xa̱ʼana. Chi ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó: Na̱yóʼo xa̱a̱ kéʼéna ndiʼi ña̱ kúni̱ miína. 3 Soo yóʼó tá íyo iin na̱ chíndeé táʼún xíʼin kǒo ka̱ʼún xíʼin ndiʼina xa̱ʼa ña̱ kéʼún, 4 xa̱ʼa ña̱yóʼo ña̱ʼa ña̱ táxi se̱ʼún, yiváyó ta xíto ndiʼi ña̱ íyo se̱ʼé kunira ña̱ kéʼún ta taxira ña̱ va̱ʼa ndaʼún. 5 “Tá kéʼéndó oración, va̱ása keʼéndóña ña̱ kindo̱o va̱ʼandó nu̱ú inkana táki̱ʼva íxaa savana; saáchi na̱yóʼo kútóona keʼéna oración sinagoga, á ti̱tu̱n calle ña̱ va̱ʼa kuni na̱ yiví miína. Chi ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó, na̱yóʼo xa̱a̱ kéʼéna ndiʼi ña̱ kúni̱ miína. 6 Tá kéʼún oración, ki̱ʼvi cuartoún ta kasiún yéʼún ta ka̱ʼún xíʼin yiváyó ta̱ íyo chí ndiví. Ta ta̱yóʼo taxira ña̱ va̱ʼa ndaʼún. 7 Tá káʼún xíʼin Ndióxi̱, va̱ása ka̱ʼún tuku ta tuku suvi míí tu̱ʼun ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼún, táki̱ʼva íxaa na̱ yiví na̱ kǒo ndíku̱n Ndióxi̱, saáchi na̱kán ndákanixi̱nína xa̱ʼa ña̱ tuku ta tuku káʼa̱nna xíʼinra kuniso̱ʼovara ña̱ káʼa̱nna túvina. 8 Kǒo keʼún táʼan ña̱ kéʼéna, chi Ndióxi̱ xíni̱vara ndáa ña̱ʼa xíniñúʼundó, tá kúma̱níka ndukúndóña nu̱úra xa̱a̱ kúnda̱a̱va-inira xa̱ʼaña. 9 Ndóʼó, siʼa ka̱ʼa̱nndó xíʼin Ndióxi̱: “‘Yivándi̱ ta̱ íyo chí ndiví, ndasayi̱i̱ ki̱vi̱ún. 10 Ná kixa̱a̱ ña̱ kaʼndachíñún. Saá koo ña̱ kúni̱ miíún, táki̱ʼva íyo chí ndiví, saá ná koo nu̱ú ñuʼú yóʼo. 11 Taxi ña̱ʼa kuxundi̱ ki̱vi̱ vitin; 12 ta káʼnu koo-iniún xa̱ʼa ku̱a̱chindi̱, táki̱ʼva íxakáʼnu-inindi̱ xa̱ʼa ku̱a̱chi na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinndi̱. 13 Ta kǒo taxiún ndakavandi̱ ndaʼa̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa, kundaún miíndi̱ nu̱úraʼ. 14 “Saáchi tá íyondó ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼa na̱ yiví saá koo yiváyó ta̱ íyo chí ndiví ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼandó; 15 soo tá kǒo íyondó ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼa na̱ yiví, saátu yiváyó ta íyo chí ndiví va̱ása koora ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼandó. 16 “Tá íyo ndutandó, kǒo xíniñúʼu kusuchí-inindó táki̱ʼva kéʼé na̱ u̱vi̱ yuʼú, saáchi na̱yóʼo kéʼénaña ña̱ va̱ʼa ná kunda̱a̱-ini na̱ yiví ña̱ íyo ndutana. Chi ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó: Na̱yóʼo xa̱a̱ kéʼéna ndiʼi ña̱ kúni̱ miína. 17 Soo yóʼó tá íyo ndutaún chika̱a̱ aceite xi̱níún ta chika̱a̱ ti̱kui̱í nu̱ún, 18 ña̱ va̱ʼa ná kǒo kunda̱a̱-ini na̱ yiví ña̱ íyo ndutaún, soo yiváyó ta̱ xíto ndiʼi ña̱ íyo se̱ʼé kunda̱a̱va-inira ña̱ kéʼéndó; ta xa̱ʼa ña̱yóʼo yiváyó ta̱ xíto ndiʼi ña̱ íyo se̱ʼé taxira ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ndó xa̱ʼa ña̱ íyo ndutandó.
22-28 TÍ ENERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 8, 9
“Ta̱ Jesús xi̱kuʼvi̱-inira xi̱xinira na̱ yiví”
(Mateo 8:1-3) Tá nu̱ura xi̱ní yuku̱, ku̱a̱ʼání na̱ yiví ku̱a̱ʼa̱nna sa̱tára. 2 Soo, iin ta̱a ta̱ kúúmií lepra ku̱yatinra nu̱úra ta xi̱kuxítíra nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Táta tá kúni̱ún, kiviva sandaʼún yi̱ʼi̱”. 3 Tasaá ta̱ Jesús ti̱inra ta̱ ta̱a yóʼo ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kúni̱vai̱ sandaʼi̱ yóʼó, ná nduva̱ʼún”. Ta iin kama nda̱ʼa ta̱yóʼo.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 8:3
ti̱inra ta̱ ta̱a yóʼo: Ña̱ ley ta̱ Moisés xi̱ka̱ʼa̱nña ña̱ xíniñúʼu keʼé na̱ kúúmií kue̱ʼe̱ yóʼo tasaá va̱ása kiʼin inkana ku̱e̱ʼe̱ xíkun (Le 13:45, 46; Nú 5:1-4). Soo na̱ su̱tu̱ na̱ ñuu Judá ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nna kivi kéʼé na̱ kúúmií kue̱ʼe̱ yóʼo. Xi̱ka̱ʼa̱nna va̱ása kívi koo yatinna nu̱ú iin na̱ yiví na̱ kúúmií lepra, xíniñúʼu koona ki̱ʼva ña̱ u̱vi̱ metro nu̱úna. Soo tá xíka ta̱chí xíniñúʼu koo xíkana ki̱ʼva 45 metro. Xi̱xoʼvi̱ní na̱ xi̱kuumií kue̱ʼe̱ yóʼo xa̱ʼa ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n na̱ su̱tu̱ kán. Ña̱ xi̱keʼé na̱ judío kúúña: iin ta̱ maestro ta̱ xi̱xini̱ xa̱ʼa ley xi̱koo se̱ʼéra nu̱ú na̱ xi̱kuumií lepra ta xi̱sakánara yu̱u̱ nu̱úna ña̱ va̱ʼa kǒo kuyantinna. Soo ta̱ Jesús ku̱ndáʼviní-inira xi̱nira ta̱ ta̱a yóʼo ta xa̱ʼa ña̱yóʼo ke̱ʼéra iin ña̱ xi̱ndakanixiní na̱ judío ña̱ kǒo kívi keʼé ni iin na̱ yiví: ti̱inra ta̱yóʼo. Kiviva sandáʼara ta̱ ta̱a yóʼo tá ná ka̱ʼa̱n kuitíra xíʼin ta̱yóʼo soo su̱ví saá níkeʼéra (Mt 8:5-12).
Kúni̱vai̱: Ta̱ Jesús su̱ví kuití níxiniso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ta̱a yóʼo xíʼinra, chi ni̱ka̱ʼa̱nra chindeévara ta̱yóʼo, xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kúni̱vara sandáʼara ta̱yóʼo.
(Mateo 9:9-13) Tándi̱ʼi ke̱ʼéra ña̱yóʼo, ta̱ Jesús xi̱nira iin ta̱ ta̱a, ta̱yóʼo xi̱naníra Mateo, níndúʼúra oficina nu̱ú cháʼvina impuesto ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra: “Kundiku̱n yi̱ʼi̱”. Iin kama nda̱kundichi ta̱yóʼo ta ki̱xaʼára ndíku̱nra ta̱ Jesús. 10 Tándi̱ʼi, tá níndúʼúra xíxira xíʼin na̱ ndákaya xu̱ʼún ña̱ impuesto xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chi, ki̱xaʼá na̱yóʼo xíxina xíʼin ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora. 11 Soo tá xi̱ni na̱ fariseo ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ discípulo: “¿Nda̱chun xíxi ta̱ sánáʼa̱ ndóʼó xíʼin na̱ ndákaya xu̱ʼún ña̱ impuesto xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chi?”. 12 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Jesús na̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra: “Na̱ yiví na̱ kǒo kúúmií kue̱ʼe̱ va̱ása xíniñúʼu ku̱ʼu̱nna nu̱ú doctor, soo na̱ kúúmií kue̱ʼe̱ xíniñúʼuvanaña. 13 Kúaʼanndó, ta sákuaʼandó ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo: ‘Kúni̱i̱ ña̱ va̱ʼa koo inindó ta saáví kachíñundóʼ. Chi su̱ví na̱ kǒo ku̱a̱chi va̱xii̱ xa̱ʼa, chi na̱ ku̱a̱chiva kúú na̱ va̱xii̱ xa̱ʼa”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 9:10
níndúʼúra xíxira: Ña̱ níndúʼúyó xíʼin iin na̱ yiví ña̱ kuxuyó xíʼinna kǒo kúni̱ kachiña ña̱ va̱ʼa kítáʼanyó xíʼinna. Xa̱ʼa ña̱yóʼo tá tiempo ña̱ ni̱xi̱yo ta̱ Jesús, na̱ judío va̱ása níxixixina xíʼin na̱ kǒo kúú judío.
na̱ ndákaya xu̱ʼún ña̱ impuesto: Ku̱a̱ʼání na̱ judío xi̱ndakayana xu̱ʼún ndaʼa̱ na̱ chíñu na̱ ñuu Roma. Na̱ yiví va̱ása níxikuni̱na na̱yóʼo chi xíʼin na̱ inka ñuu xi̱kachíñuna ta kǒo níxikutoóna ña̱ xi̱keʼé na̱yóʼo chi ku̱a̱ʼáka xu̱ʼún xi̱ndukúna nu̱úna xa̱ʼa impuesto. Na̱ judío kǒo kúni̱na xínina na̱ xi̱ndakaya xu̱ʼún ña̱ impuesto ni tá kúúna na̱ ñuuna, ta xi̱ndakanixi̱nína ña̱ iin kúúna xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chi ta xíʼin ná ñaʼá ná kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a (Mt 11:19; 21:32).
(Mateo 9:35-38) Ta̱ Jesús ni̱xi̱kara ku̱a̱ʼá ñuu, ñuu náʼnu xíʼin ñuu válí, sa̱náʼa̱ra sinagoga ta xi̱natúʼunra tu̱ʼun xa̱á xa̱ʼa reino ta sa̱ndáʼara ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ xi̱kuumií kue̱ʼe̱. 36 Tá xi̱nira ku̱a̱ʼání na̱ yiví va̱xi nu̱úra, ku̱ndáʼvi-inira xi̱nirana, chi íyona táki̱ʼva íyo iin ndikachi tí tu̱kue̱ʼe̱ tí nda̱ñúʼu nu̱ú ta̱ pastor saá íyona. 37 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulo: “Ndixava; ku̱a̱ʼání kúú ña̱ xíniñúʼu sakeena ta loʼoní kúu na̱ sákee. 38 Ña̱kán ka̱ʼa̱nkandó xíʼin ta̱ káchíñundó nu̱ú ná taxikara na̱ kachíñu”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 9:36
ku̱ndáʼvi-inira: Tu̱ʼun griego ña̱ va̱xi yóʼo (splagkjnízomai) iin kúni̱ kachiña xíʼin tu̱ʼun ña̱ káchi “ña̱ íyo iniyó” á “xitiyó” (splagkjna) tá káʼa̱nña xa̱ʼa iin ña̱ kúsi̱íní-iniyó nda̱a̱ ini ma̱á níma̱yó xáaña. Iin tu̱ʼun griego kúúña ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ ndeéní íyo ña̱ kúndáʼvi-iniyó xíniyó na̱ yiví.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 8:8-10) Ta nda̱kuiin ta̱ kúúmií chiñu káʼnu nu̱ú na̱ soldado ta káchira: “Táta, ni kǒo ndáyáʼvi miíi̱ ña̱ ki̱ʼviún veʼi̱, soo ka̱ʼa̱n iin tu̱ʼun ña̱ va̱ʼa ná ndaʼa ta̱ káchíñu nu̱úi̱. 9 Saátu yi̱ʼi̱ íyotu na̱ soldado na̱ xáʼndachíñui̱ nu̱ú ta káʼi̱n xíʼin iinna: ‘Kuaʼánʼ, ta ku̱a̱ʼa̱nna, ta xíʼin inkana káʼi̱n: ‘Naʼa yóʼoʼ, ta va̱xina, ta káʼi̱n xíʼin ta̱ káchíñu nu̱úi̱: ‘Keʼé ña̱yóʼoʼ, ta kéʼéraña”. 10 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Jesús ña̱yóʼo nda̱kanda̱-inira ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ndíku̱nñaʼá: “Mií ña̱ ndixa ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó: Ta̱ʼán ndani̱ʼíi̱ ñuu Israel iin ta̱a ta̱ kándíxa táki̱ʼva kándíxa ta̱yóʼo”.
w02-S 15/8 pág. 13 párr. 16
“Yi̱ʼi̱ chi̱núu yichi̱ nu̱úndó”
16 Saátu ta̱ Jesús xi̱xini̱ra ndáa ku̱a̱chi kúúmií ta̱ chíñu yóʼo, sana ta̱ ñuu Roma xi̱kuura, su̱ví ta̱ ñuu Judá níxikuura, soo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jesús ña̱ ná sandáʼara ta̱ káchíñu nu̱úra. Tiempo kán na̱ xi̱kuumií chiñu yóʼo xi̱keʼéna ña̱ kini, xi̱xaʼnína ta xi̱ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá. Soo ta̱ Jesús xi̱nira ña̱ va̱ʼa xi̱kuumií ta̱ ta̱a yóʼo: Va̱ʼaní xi̱kandíxara (Mateo 8:5-13). Tá ka̱tikaana ta̱ Jesús ndaʼa̱ yitu̱n xíʼin iin ta̱ kui̱ʼná, va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ ku̱i̱ʼná yóʼo xa̱ʼa ña̱ kini ña̱ ke̱ʼéra xi̱naʼá, ña̱ va̱ʼava ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra, ña̱ koora ñuyǐví xa̱á (Lucas 23:43). Ta̱ Jesús xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ va̱ása va̱ʼa ka̱ʼa̱nra ña̱ kini xa̱ʼa inkana chi kivi ndakava-inina. Ña̱ va̱ʼaní xi̱ndakanixi̱níra xa̱ʼa inkana chindeé miína ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa.
(Mateo 9:16, 17) Tá iin ti̱ko̱to̱ yatá ni̱nda̱táña va̱ása kivi ki̱kuyóña xíʼin iin ti̱ko̱to̱ xa̱á; saáchi ña̱ ti̱ko̱to̱ xa̱á ndúu loʼoña ta sandiʼi xa̱ʼaña ña̱ yatá. 17 Saátu va̱ása táanyó vino xa̱á ini ki̱si yatá; soo tá ná taannará ndatárá ña̱ ki̱si ta ku̱i̱ta ndiʼirá. Chi ña̱ kéʼéna kúú ña̱ táannará ini ki̱si xa̱á ta xa̱ʼa ña̱yóʼo ni iinña kǒo ndíʼi-xa̱ʼa”.
jy-S pág. 70 párr. 6
¿Nda̱chun kǒo níxi̱yo nduta na̱ discípulo ta̱ Jesús?
Ta̱ Jesús xi̱kuni̱ra ña̱ ná kunda̱a̱-ini na̱ discípulora ña̱ va̱ása xíniñúʼu keʼéna táʼan ña̱ xi̱keʼé na̱ judío, tá kúú ña̱ ni̱xi̱yo ndutana. Ta̱ Jesús va̱ása níkixira ña̱ sandáʼara ña̱ kéʼé na̱ yiví, ni ña̱ chika̱a̱ra ndée xíʼinna ña̱ keʼéna táki̱ʼva xa̱a̱ kéʼéna chi kǒo kúni̱ Ndióxi̱ keʼéna táʼan ña̱yóʼo. Chi ña̱ xi̱kuni̱ra kúú ña̱ ná sandákoona keʼéna táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ judío chi na̱yóʼo xi̱keʼéna nina ña̱ kúni̱ miína. Ta Jesús va̱ása níxikuni̱ra sandáʼara iin ti̱ko̱to̱ yatá ni ña̱ taanra vino xa̱á ini ki̱si yatá.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 8:1-17) Tá nu̱ura xi̱ní yuku̱, ku̱a̱ʼání na̱ yiví ku̱a̱ʼa̱nna sa̱tára. 2 Soo, iin ta̱a ta̱ kúúmií lepra ku̱yatinra nu̱úra ta xi̱kuxítíra nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Táta tá kúni̱ún, kiviva sandaʼún yi̱ʼi̱”. 3 Tasaá ta̱ Jesús ti̱inra ta̱ ta̱a yóʼo ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kúni̱vai̱ sandaʼi̱ yóʼó, ná nduva̱ʼún”. Ta iin kama nda̱ʼa ta̱yóʼo. 4 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra: “Koto, ni iinna va̱ása ka̱ʼún xíʼin xa̱ʼa ña̱yóʼo, kúaʼan na̱ʼún miíún nu̱ú ta̱ su̱tu̱, ta keʼé ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Moisés. Ña̱ va̱ʼa ná kunda̱a̱-ini ndiʼina”. 5 Tá ni̱ki̱ʼvi ta̱ Jesús ñuu Capernaum, ku̱yatin ta̱ kúúmií chiñu káʼnu nu̱ú na̱ soldado, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra, 6 ta káchira: “Táta, ta̱ káchíñu nu̱úi̱ ndeéní ndóʼora ni loʼo kǒo kívi kandara, ta ndóʼoníra”. 7 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá ná xa̱i̱ kán sandaʼi̱ra”. 8 Ta nda̱kuiin ta̱ kúúmií chiñu káʼnu nu̱ú na̱ soldado ta káchira: “Táta, ni kǒo ndáyáʼvi miíi̱ ña̱ ki̱ʼviún veʼi̱, soo ka̱ʼa̱n iin tu̱ʼun ña̱ va̱ʼa ná ndaʼa ta̱ káchíñu nu̱úi̱. 9 Saátu yi̱ʼi̱ íyotu na̱ soldado na̱ xáʼndachíñui̱ nu̱ú ta káʼi̱n xíʼin iinna: ‘Kúaʼanʼ, ta ku̱a̱ʼa̱nna, ta xíʼin inkana káʼi̱n: ‘Naʼa yóʼoʼ, ta va̱xina, ta káʼi̱n xíʼin ta̱ káchíñu nu̱úi̱: ‘Keʼé ña̱yóʼoʼ, ta kéʼéraña”. 10 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Jesús ña̱yóʼo nda̱kanda̱-inira ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ndíku̱nñaʼá: “Mií ña̱ ndixa ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó: Ta̱ʼán ndani̱ʼíi̱ ñuu Israel iin ta̱a ta̱ kándíxa táki̱ʼva kándíxa ta̱yóʼo. 11 Soo ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó ku̱a̱ʼánína ki̱xi chí inka ñuu ta ki̱xa̱a̱na koona nu̱ú mesa xíʼin ta̱ Abrahán, ta̱ Isaac xíʼin ta̱ Jacob ti̱xin ña̱ Reino Ndióxi̱ chí ndiví; 12 soo na̱ ni̱xi̱yo yichi̱ ki̱ʼvi ti̱xin ña̱ reino tavánana chí ke̱ʼe nu̱ú naá. Kán kúú nu̱ú kuakuna ta nda̱a̱ ndakaxí nu̱ʼuna”. 13 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin ta̱ kúúmií chiñu káʼnu nu̱ú na̱ soldado: “Kúaʼan chí veʼún. Xa̱ʼa ña̱ kándíxaún ndaʼa ta̱ káchíñu nu̱ún”. Ta ndi̱ku̱n míí saá nda̱ʼa ta̱ káchíñu nu̱úra. 14 Soo tá ni̱ki̱ʼvi ta̱ Jesús ini veʼe ta̱ Pedro, xi̱nira si̱so ta̱ Pedro kándúʼúñá ta kúúmiíñá kue̱ʼe̱. 15 Xa̱ʼa ña̱yóʼo ti̱inra ndaʼa̱ñá, ta nda̱ʼavañá, ni̱kusi̱íní-iniñá ta nda̱sakáʼnuñára. 16 Soo tá xa̱a̱ ku̱naa, na̱ yiví níʼina ku̱a̱ʼání na̱ kúúmií ta̱chí ndi̱va̱ʼa ki̱xa̱a̱na nu̱úra; ta iin kuití ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nra ta ta̱vára ta̱chí ndi̱va̱ʼa inina ta sa̱ndáʼara ndiʼi na̱ kúúmií kue̱ʼe̱; 17 xíʼin ña̱yóʼo ni̱xi̱nu ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Isaías tá káchira: “Miíra nda̱kiʼin kue̱ʼe̱ ña̱ xi̱kuumiíndi̱ xíʼin ndiʼi ña̱ sáxo̱ʼvi̱ ndi̱ʼi̱”.
29 TÍ ENERO NDA̱A̱ 4 TÍ FEBRERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 10, 11
“Ta̱ Jesús va̱ʼaní xi̱sandíkora-ini na̱ yiví”
(Mateo 10:29, 30) ¿Á va̱ása íxi̱kóna u̱vi̱ tí saa xa̱ʼa iin xu̱ʼún ña̱ loʼo ndáyáʼvi? Soo, yiváyó kúnda̱a̱va-inira tá xíʼi̱ tíyóʼo. 30 Ta ndiʼi yixí xi̱níndó xíni̱va Ndióxi̱ nda̱saa kúúña.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 10:29, 30
saa: Ña̱ tu̱ʼun griego strouthíon káʼa̱nña xa̱ʼa ndiʼi tí saa válí, ta sava xíniñúʼunaña ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa tí gorrión, tíyóʼo kúú tí loʼoka xu̱ʼún táxina ña̱ sátánarí kuxuna.
iin xu̱ʼún ña̱ loʼo ndáyáʼvi: Kúni̱ kachiña: “xa̱ʼa iin asarion”, ña̱ xu̱ʼún yóʼo xi̱kiʼin iin ta̱ xi̱kachíñu ki̱ʼva 45 minuto (koto ña̱ sgd, sección 18-B). Tá xa̱a̱ ndi̱kóra ña̱ yichi̱ u̱ni̱ chí ñuu Galilea, ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ u̱vi̱ tí gorrión ndáarí iin asarion. Ta inka yichi̱ tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ tá xíkara nátúʼunra chí ñuu Judea, ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kivi satána u̱ʼu̱n tí gorrión xa̱ʼa u̱vi̱ ña̱ asarion (Lu 12:6). Xa̱ʼa ña̱ káʼviyó ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ loʼoní ndáyáʼvi tí gorrión nu̱ú na̱ xi̱xikórí, chi tá xi̱satána ku̱mírí, xi̱taxina inkarí ndaʼa̱na.
ndiʼi yixí xi̱níndó xíni̱va Ndióxi̱ nda̱saa kúúña: Káʼa̱nna ña̱ yáʼaka 100,000 kúú yixí xi̱níyó. Xa̱ʼa ña̱ xíni̱ Jehová ndiʼi ña̱yóʼo, kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xi̱ndiʼi̱ní-inira xa̱ʼa na̱ discípulo ta̱ Jesús.
nwtsty video xíʼin na̱ʼná
Gorrión
Tí gorrión yóʼo kúúrí iin saa tí loʼoka xu̱ʼún táxina xa̱ʼa ña̱ sátánarí kuxuna. Va̱ʼa satánarí xíʼin xu̱ʼún ña̱ kíʼin iin ta̱a ña̱ káchíñura ki̱ʼva 45 minuto. Ña̱ tu̱ʼun griego yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa ndiʼi tí saa válí, tá kúú tí gorrión tí ndiʼina xíni̱ (Passer domesticus biblicus) xíʼin inka tí gorrión moruno (Passer hispaniolensis), tí yóʼo íyokarí chí ñuu Israel.
(Mateo 11:28) Kixindó nu̱úi̱, ndiʼi ndóʼó na̱ ku̱naa, ta nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ ndíso ña̱ʼa ve̱e saá íyondó, ta yi̱ʼi̱ sandi̱ko-inindó.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 11:28
ndíso ña̱ʼa ve̱e: Ta̱ Jesús ka̱nara na̱ yiví na̱ ndíʼi̱-ini xa̱ʼa chiñu xíʼin ña̱ ku̱naana. Ña̱ xi̱ndasakáʼnuna Ndióxi̱ yo̱ʼvi̱ní ni̱xi̱yoña nu̱úna xa̱ʼa ña̱ vikó xi̱keʼé na̱ yiví tá tiempo kán, chi xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱xiña nu̱ú ley ta̱ Moisés (Mt 23:4). Tá kúú ña̱ ki̱vi̱ sábado, ki̱vi̱ xi̱ndakiʼindeéna kúú ña̱yóʼo, soo ni̱xa̱a̱ña ndu̱uña iin ña̱ yo̱ʼvi̱ nu̱úna (Éx 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11).
yi̱ʼi̱ sandíko-inindó: Ña̱ tu̱ʼun griego ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ sandíko-ini kúni̱ kachiña “ndakiʼinndeé” (Mt 26:45; Mr 6:31) á “ña̱ sandi̱kona-ini na̱ ku̱naa ña̱ va̱ʼa kunina” (2Co 7:13; Flm 7). Soo vitin, “yugo” ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa (Mt 11:29) káʼa̱nña ña̱ kachíñuyó su̱ví ña̱ ndakiʼindéeyó. Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña, ta̱ Jesús kúú ta̱ kivi taxi ña̱ ndakiʼinndéeyó ña̱ va̱ʼa kuniyó chi ña̱ ndúkúra nu̱úyó va̱ása yo̱ʼvi̱ña.
(Mateo 11:29, 30) Ki̱ʼvindó ti̱xin yugoi̱ ta sákuaʼandó xa̱ʼíi̱, saáchi ta̱ vitá-ini kúi̱, ta va̱ʼa inii̱. Ta yi̱ʼi̱ sandi̱koi̱-inindó. 30 Saáchi yugoi̱ ña̱ vitá kúúña ta va̱ása ve̱eña.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 11:29
Ki̱ʼvindó ti̱xin yugoi̱: Ta̱ Jesús xi̱niñúʼura ña̱ tu̱ʼun “yugo” chi kúni̱ kachiña ña̱ xíniñúʼu kuniso̱ʼoyó iin ña̱ káʼa̱n na̱ yiví xíʼinyó ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nna. Ta̱ Jesús xi̱ndakanixi̱níra xa̱ʼa iin yugo tú chi̱nuú Ndióxi̱ sa̱tára, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ña̱ ki̱ʼvina ti̱xin yugora ta miíra chindeé táʼan xíʼinna. Xa̱ʼa ña̱yóʼo kivi ka̱ʼa̱nyó siʼa xíʼinña: “ki̱ʼvindó ti̱xin yugoi̱ xíʼi̱n”. Soo tá mií ta̱ Jesús táxi tú yugo yóʼo, ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ xíniñúʼu i̱xato̱ʼóyó ta kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n ta̱ Jesús tá kúni̱yó kooyó discípulora.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 11:2, 3) Soo tá ndíka̱a̱ ta̱ Juan ini veʼeka̱a, na̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa ña̱ kéʼé ta̱ Cristo, xa̱ʼa ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ña̱ ná ku̱ʼu̱nna nda̱ka̱tu̱ʼunna ta̱ Jesús 3 ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “¿Á yóʼó kúú ta̱ va̱xi, á xíniñúʼu kundatundi̱ inkavara?
jy-S pág. 96 párr. 2, 3
Ta̱ Juan ndátura ña̱ ndakuiin ta̱ Jesús
¿Nda̱chun ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ña̱yóʼo? Á su̱ví iin ta̱ va̱ʼaní xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ xi̱kuura. Ná ndakaʼányó tá sa̱ndákuchira ta̱ Jesús, xa̱a̱ yáʼaka u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ni̱ya̱ʼa, ta xi̱nira espíritu santo ki̱xiña sa̱tá ta̱ Jesús ta xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ña̱ nda̱kaxi̱nra ta̱ Jesús. Xa̱ʼa ña̱yóʼo va̱ása xíniñúʼu ndakanixi̱níyó ña̱ kǒo kándíxakara Ndióxi̱. Tásaá níkeʼéra va̱ása ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼara. Soo tá xa̱a̱ kúnda̱a̱-inira ¿nda̱chun ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ña̱yóʼo?
Sana xi̱kuni̱ra ña̱ ná ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra ña̱ kúúra ta̱ Mesías, saáchi ña̱yóʼo chindeé táʼanña xíʼinra ña̱ ndakú koo inira ña̱ kundika̱a̱ra veʼeka̱a. Soo mií ña̱ ndixa íyokava ña̱ kúni̱ kachi ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ta̱ Juan. Xi̱xini̱vara ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa ta̱ Jesús ña̱ xa̱a̱ra koora rey ta chindeé táʼanra xíʼin na̱ yiví, soo vitin xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ni̱ya̱ʼa ta kúma̱níka tavána ta̱ Juan ini veʼeka̱a. Xa̱ʼa ña̱yóʼo xi̱kuni̱ra kunda̱a̱-inira á íyoka inka na̱ saxi̱nu ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ta̱ Mesías.
(Mateo 11:16-19) “¿Ndáana chitáʼi̱n xíʼin na̱ yiví yóʼo? Táki̱ʼva íyo na̱ va̱lí na̱ xíka sísíkí chí nu̱ú ya̱ʼvi saá íyona, 17 ta káʼa̱nna: ‘ti̱vindi̱ flauta, soo va̱ása nítixáʼandó; xa̱kundi̱, soo kǒo níkusuchí-inindóʼ. 18 Soo ta̱ Juan, kǒo níxiʼira vino ta va̱ása níxixira, soo ndóʼó ni̱ka̱ʼa̱nndó: ‘ta̱chí ndi̱va̱ʼa kúúmiíraʼ; 19 ta se̱ʼe ta̱a xíkara xíxira ta xíʼira, ta na̱ yiví káchina: ‘Kotondó, nina ta̱ xíka xíxi kúúra ta xíʼira vino, migo na̱ yiví na̱ ndákaya impuesto xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chiva kúúraʼ. Soo ni saáví ná ka̱ʼa̱nna, ña̱ ndíchi ña̱ kéʼévara káʼa̱n va̱ʼa xa̱ʼara”.
jy-S pág. 98 párr. 1, 2
Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ña̱ xi̱keʼé na̱ xi̱ndoo tiempora
Ta̱ Jesús va̱ʼaní káʼa̱nra xa̱ʼa ta̱ Juan ta̱ sándákuchi na̱ yiví, soo ¿ndáaña ndákanixi̱ní na̱ yiví xa̱ʼa ta̱ Juan? Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa na̱ xi̱ndoo tiempo saá: “Táki̱ʼva íyo na̱ va̱lí ña̱ xíka sísíkí chí nu̱ú ya̱ʼvi saá íyona, ta káʼa̱nna: ‘Ti̱vindi̱ flauta, soo va̱ása nítixáʼandó; xa̱kundi̱, soo kǒo níkusuchí-inindóʼ” (Mateo 11:16, 17).
¿Ndáaña xi̱kuni̱ kachi ta̱ Jesús? Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ta̱ Juan, kǒo níxiʼira vino ta va̱ása níxixira, soo ndóʼó ni̱ka̱ʼa̱nndó: ‘Ta̱chí ndi̱va̱ʼa kúúmiíraʼ. Ta se̱ʼe ta̱a xíkara xíxira ta xíʼira, ta na̱ yiví káchina: ‘Kotondó, nina ta̱ xíka xíxi kúúra ta xíʼira vino, migo na̱ yiví na̱ ndákaya impuesto xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chiva kúúraʼ” (Mateo 11:18, 19). Ta̱ Juan kǒo ku̱a̱ʼá ña̱ʼa kúúmiíra táki̱ʼva íyo savana, ta ni kǒo xíʼira vino chi ta̱ nazareo kúúra, soo na̱ yiví káchina demonio kúúmiíra (Números 6:2, 3; Lucas 1:15). Soo ta̱ Jesús xíxiva ta̱yóʼo ta xíʼitura loʼo vino, soo káʼa̱nna xa̱ʼara ta̱yóʼo kininí xíxira. Na̱ yiví yóʼo ni iinña kǒo kíndo̱o-inina xíʼin.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 11:1-19) Soo vitin tá xa̱a̱ sa̱ndiʼi ta̱ Jesús ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ u̱xu̱ u̱vi̱ discípulora, ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra sánáʼa̱ra na̱ yiví ta nátúʼunra xíʼinna ñuu tá ñuu. 2 Soo tá ndíka̱a̱ ta̱ Juan ini veʼeka̱a, na̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa ña̱ kéʼé ta̱ Cristo, xa̱ʼa ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ña̱ ná ku̱ʼu̱nna nda̱ka̱tu̱ʼunna ta̱ Jesús 3 ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “¿Á yóʼó kúú ta̱ va̱xi, á xíniñúʼu kundatundi̱ inkavara?”. 4 Xa̱ʼa ña̱yóʼo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “kúaʼanndó ta ka̱ʼa̱nndó xíʼin ta̱ Juan xa̱ʼa ña̱ xíniso̱ʼondó xíʼin ña̱ xítondó: 5 Na̱ kúaa xíto tukuna, na̱ va̱ása kívi kaka xíka tukuna, na̱ xi̱kuumií lepra kǒokaña kúúmiína, na̱ so̱ʼó xíniso̱ʼona vitin, na̱ ni̱xi̱ʼi̱ nda̱takuna, ta na̱ ndáʼvi xíniso̱ʼona tu̱ʼun va̱ʼa; 6 ta si̱íní íyo na̱ kǒo sandákoo yi̱ʼi̱”. 7 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n na̱yóʼo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xa̱ʼa ta̱ Juan xíʼin na̱ yiví: “¿Ndáaña xi̱nindó tá ni̱xa̱ʼa̱nndó chí ñuʼú yi̱chí? ¿Iin ndo̱o̱ tú kánda̱ íxaa ña̱ ta̱chí? 8 Tásaá, ¿ndáaña ni̱xa̱ʼa̱nndó xi̱tondó? ¿Á iin ta̱a ta̱ ndíxi ti̱ko̱to̱ vitá? Chi na̱ ndíxi ti̱ko̱to̱ vitá veʼe na̱ rey ndóona. 9 Xa̱ʼa ña̱yóʼo, ¿nda̱chun kúú ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nndó? ¿Á xa̱ʼa ña̱ kunindó iin ta̱ profeta kúúña? Ña̱ ndixa kúúña, soo su̱ví kuití profeta ni̱xi̱yora chi íyoka inka ña̱ ni̱xi̱yora. 10 Ta̱yóʼo kúú ta̱ ni̱ka̱ʼyi̱ ña̱yóʼo xa̱ʼa: ‘Koto. Yi̱ʼi̱ chíndáʼi̱ iin ta̱ natúʼun xíʼinndó, ña̱ ndasavií ndiʼira ña̱ʼa ña̱ kivi xa̱únʼ. 11 Míí ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó: Ni iinna kǒo íyo táki̱ʼva íyo ta̱ Juan ta̱ sándákuchi na̱ yiví; soo na̱ loʼoka ndáyáʼvi íyo chí ndiví, ndáyáʼvikana nu̱úra. 12 Nda̱a̱ tá ki̱xaʼá ta̱ Juan ta̱ sándákuchi na̱ yiví nátúʼunra ta nda̱a̱ vitin, ku̱a̱ʼání na̱ yiví kúni̱na sandiʼi-xa̱ʼana ña̱ reino Ndióxi̱. 13 Chi ndiʼi na̱ Profeta xíʼin ña̱ ley, ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ kixi ta̱ Juan; 14 tá kándíxandó ña̱yóʼo: ta̱yóʼo kúú ta̱ ‘Elías, ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa ña̱ kixiraʼ. 15 Na̱ kúúmií so̱ʼo ná kuniso̱ʼona. 16 ¿Ndáana chitáʼi̱n xíʼin na̱ yiví yóʼo? Táki̱ʼva íyo na̱ va̱lí na̱ xíka sísíkí chí nu̱ú ya̱ʼvi saá íyona, 17 ta káʼa̱nna: ‘ti̱vindi̱ flauta, soo va̱ása nítixáʼandó; xa̱kundi̱, soo kǒo níkusuchí-inindóʼ. 18 Soo ta̱ Juan, kǒo níxiʼira vino ta va̱ása níxixira, soo ndóʼó ni̱ka̱ʼa̱nndó: ‘ta̱chí ndi̱va̱ʼa kúúmiíraʼ; 19 ta se̱ʼe ta̱a xíkara xíxira ta xíʼira, ta na̱ yiví káchina: ‘Kotondó, nina ta̱ xíka xíxi kúúra ta xíʼira vino, migo na̱ yiví na̱ ndákaya impuesto xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chiva kúúraʼ. Soo ni saáví ná ka̱ʼa̱nna, ña̱ ndíchi ña̱ kéʼévara káʼa̱n va̱ʼa xa̱ʼara”.