Referencia Ña̱ Kéʼé na̱ Ndásakáʼnu Ndióxi̱ Tutu nu̱ú Va̱xi ña̱ Keʼéyó Reunión
5-11 TÍ MARZO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 20, 21
“Na̱ kúni̱ ndukáʼnu, siʼnaka ná kachíñuna nu̱ú inkana”
(Mateo 20:3) Ta ka̱a i̱i̱n xi̱ta̱an ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra ta xi̱nira na̱ yiví ndóona nu̱ú ya̱ʼvi ta kǒo chiñu kúúmiína;
nwtsty video xíʼin na̱ʼná
Nu̱ú ya̱ʼvi
Sava nu̱ú ya̱ʼvi táʼan ña̱ xítoyó yóʼo, náʼnuní ni̱xi̱yoña chi sava nda̱a̱ iníísaá yuʼú yichi̱ xi̱xi̱yoña. Sava na̱ xi̱xi̱kó yóʼo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xi̱chindoona yuʼú yichi̱ ta ni va̱ása kívi ya̱ʼa na̱ yiví. Na̱ yiví xi̱satána ña̱ʼa ña̱ kuniñúʼuna veʼena, xi̱satána cerámica, ña̱ʼa ña̱ cristal ña̱ yaʼvi á inkaka ña̱ʼa, tá kúú ña̱ʼa ña̱ kuxuna chi kǒo refri taannaña, xa̱ʼa ña̱kán ndiʼi ki̱vi̱ xi̱xa̱ʼa̱nna xi̱satánaña nu̱ú ya̱ʼvi. Ta yóʼo kúú nu̱ú xi̱kunda̱a̱-inina xa̱ʼa ña̱ kúu inka ñuu, chi na̱ kíxa̱a̱ íxi̱kó yóʼo xi̱natúʼunna xa̱ʼa ña̱yóʼo; na̱ va̱lí xi̱sisíkína, ta na̱ kǒo chiñu kúúmií xi̱ndatuna yóʼo ña̱ kixa̱a̱ iin na̱ taxi chiñu ndaʼa̱na. Nu̱ú ya̱ʼvi táʼan ña̱yóʼo kúú nu̱ú sa̱ndaʼá ta̱ Jesús na̱ xi̱kuumií kue̱ʼe̱, saátu yóʼo na̱túʼun ta̱ Pablo xa̱ʼa tu̱ʼun Ndióxi̱ (Hch 17:17). Soo sava na̱ escriba xíʼin na̱ fariseo xa̱ʼa ña̱ ni̱nuní xi̱kunina, xi̱kutóona ka̱ʼa̱n va̱ʼa na̱ yiví xa̱ʼana nu̱ú ya̱ʼvi yóʼo.
(Mateo 20:20, 21) Tasaá ku̱yatin ñá síʼí ta̱ Zebedeo xíʼin se̱ʼeñá ta ki̱xaʼáñá xi̱kuxítíñá nu̱ú ta̱ Jesús ta ndu̱kúñá iin ña̱ʼa nu̱úra. 21 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “¿Ndáaña kúni̱ún?”. Ñáyóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Ka̱ʼa̱n iin tu̱ʼun ña̱ va̱ʼa ná koo na̱ se̱ʼi̱ xíʼún nu̱ú kaʼndachíñún, iinra chí ndaʼa̱ kúaʼún ta inkara chí ndaʼa̱ yítiún”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 20:20, 21
ñá síʼí ta̱ Zebedeo: Ñá kúú siʼí ta̱ apóstol Santiago xíʼin ta̱ Juan. Táki̱ʼva káchi ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Marcos, ta̱ Santiago xíʼin ta̱ Juan kúú na̱ ku̱yatin nu̱ú ta̱ Jesús ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa ña̱yóʼo xíʼinra. Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ miívana xi̱kuni̱ ña̱yóʼo, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin siʼína ñá Salomé ña̱ ná ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ Jesús, chi sana xixi ta̱ Jesús ni̱xi̱yoñá (Mt 27:55, 56; Mr 15:40, 41; Jn 19:25).
iinra chí ndaʼa̱ kúaʼún ta inkara chí ndaʼa̱ yítiún: U̱vi̱ saá táʼvi yóʼo kúni̱ kachiña iin chiñu káʼnu, soo na̱ íyo chí ndaʼa̱ kúaʼa kúú na̱ ndáyáʼvika (Sl 110:1; Hch 7:55, 56; Ro 8:34).
(Mateo 20:25-28) Ta̱ Jesús ka̱narana ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ndóʼó xíni̱ndó ndáa ki̱ʼva kéʼé na̱ chíñu ña̱ ndásakáʼnu xíʼin miína nu̱ú na̱ yiví, ta yáʼaní ndeé xáʼndachíñuna nu̱úna. 26 Soo su̱ví saá kéʼé ndóʼó; tá iin ta̱a kúni̱ra nduura ta̱ káʼnu nu̱ú ndóʼó xíniñúʼu kachíñura nu̱úndó, 27 tá iin ta̱a kúni̱ra nduura ta nu̱ú nu̱úndó xíniñúʼu kachíñura nu̱úndó. 28 Yi̱ʼi̱ ta̱ nda̱ka̱xin Ndióxi̱, va̱xii̱ xa̱ʼa ña̱ chindeíi̱ na̱ yiví ta su̱ví xa̱ʼa ña̱ chindeéna yi̱ʼi̱ va̱xii̱, ta taxii̱ miíi̱ ña̱ kuvii̱ ta xíʼin ña̱yóʼo chaʼvii̱ ña̱ va̱ʼa ka̱ku ku̱a̱ʼání na̱ yiví”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 20:26, 28
ta̱ káchíñu: Nu̱ú ña̱ Biblia ku̱a̱ʼání yichi̱ va̱xi ña̱ tu̱ʼun griego diákonos ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa iin na̱ yiví na̱ káchíñu nu̱ú inkana. Ña̱ tu̱ʼun yóʼo xíniñúʼunaña ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa ta̱ Jesucristo (Ro 15:8), xa̱ʼa na̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Jesucristo (1Co 3:5-7; Col 1:23) xa̱ʼa na̱ siervo ministerial (Flp 1:1; 1Ti 3:8), xa̱ʼa na̱ káchíñu ndáʼvi veʼe iin na̱ yiví (Jn 2:5, 9) ta saátu káʼa̱nna ña̱yóʼo xíʼin na̱ chíñu (Ro 13:4).
va̱xii̱ xa̱ʼa ña̱ chindeíi̱ na̱ yiví ta su̱ví xa̱ʼa ña̱ chindeéna yi̱ʼi̱ va̱xii̱: “Va̱ása níkixira ña̱ kachíñuna nu̱úra chi ki̱xira ña̱ chindeéra na̱ yiví”.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 21:9) Soo na̱ yiví na̱ ku̱a̱ʼa̱n chí nu̱úra xíʼin na̱ ndíku̱n sa̱tára, ki̱xaʼána káʼa̱nna: “Saka̱ku ndi̱ʼi̱, ndáʼvindi̱, se̱ʼe ta̱ David. Káʼnuní ta̱ va̱xi xa̱ʼa ki̱vi̱ Jehová. Saka̱kura, ndáʼvira, yóʼó ta̱ íyo chí ndiví”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 21:9
Saka̱ku ndi̱ʼi̱, ndáʼvindi̱: Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña: “Hosanna”. Tu̱ʼun griego kúúña ta ti̱xin ña̱ tu̱ʼun hebreo ka̱naña, ta kúni̱ kachiña “saka̱ku, ndáʼvindi̱” á “keʼé ña̱ ma̱ní saka̱ku”. Yóʼo xíniñúʼunaña ña̱ káʼa̱n ndáʼvina xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná saka̱kurana á ña̱ kuchiñuna kanitáʼanna xíʼin iin na̱ yiví. Kivitu ka̱ʼa̱nyó xíʼinña “ndáʼvindi̱ saka̱ku na̱”. Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa tiempo ki̱xaʼána xíniñúʼuna ña̱ tu̱ʼun yóʼo ña̱ kéʼéna oración á ña̱ ndásakáʼnuna Ndióxi̱. Ña̱ tu̱ʼun hebreo va̱xiña nu̱ú Salmo 118:25, iin táʼvi ña̱ Salmo ña̱ Hallel ña̱ xi̱xitana tá xi̱xiyo pascua. Ña̱kán va̱ʼaní ka̱naña níma̱na tá xi̱tanaña. Jehová nda̱kuiinra oración ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ ná saka̱kura ta̱ se̱ʼe ta̱ David chi sa̱ndátakura ta̱ Jesús. Nu̱ú Mateo 21:42, ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra tu̱ʼun ña̱ va̱xi nu̱ú Salmo 118:22, 23 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ta̱ Mesías káʼa̱n ña̱yóʼo.
se̱ʼe ta̱ David: Tu̱ʼun yóʼo xíniñúʼunaña ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa ta̱ Jesús ña̱ kúúra ta̱ Mesías ta va̱xira ti̱xin na̱ veʼe ta̱ David.
(Mateo 21:18, 19) Tá xi̱ta̱anní ndi̱kó ta̱ Jesús chí ñuu, ki̱xaʼá kúni̱ kuxura. 19 Ta xi̱nira iin tú higuera chí yuʼú yichi̱, tá ku̱yatinra kǒo mií ña̱ʼa ndaʼa̱vínú chi yu̱ku̱ kuití íyo ndaʼa̱nú ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinnú: “Nda̱a̱ ni iin yichi̱ ná kǒo kana ku̱i̱ʼi ndaʼún”. Tú higuera ndi̱ku̱n kama ni̱yichi̱vanú.
jy-S pág. 244 párr. 4-6
Xi̱niñúʼura tú higuera ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱rana xa̱ʼa ña̱ kandíxana Ndióxi̱
Soo, ¿nda̱chun sa̱yíchi̱ ta̱ Jesús tú higuera? Miíra ni̱ka̱ʼa̱n: “Káʼi̱n xíʼinndó tá kándíxandó ta kǒo xíka-inindó, su̱ví iinlá ña̱ ke̱ʼíi̱ xíʼin tú higuera yóʼo kivi keʼéndó, chi nda̱a̱ kivi ka̱ʼa̱nndó xíʼin yuku̱ yóʼo ‘Ndakoo ta sakana miíún ini marʼ ta mií ña̱ káʼa̱nndó kuu. Ndiʼi ña̱ ndúkúndó tá káʼa̱nndó xíʼin Ndióxi̱, tá ndixa kándíxandó, ndakiʼinvandóña” (Mateo 21:21, 22). Tuku ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra tá ya̱chi̱: tá kándíxayó nda̱a̱ kivi sakanda̱yó iin yuku̱ (Mateo 17:20).
Xa̱ʼa ña̱ sa̱yíchi̱ ta̱ Jesús tú higuera, íyo iin ña̱ sa̱náʼa̱rana ña̱ xíniñúʼu kandíxana Ndióxi̱. “Ndiʼi ña̱ ndúkúndó nu̱ú Ndióxi̱, xíʼin ndinuʼu-inindó ndukúndóña, ta ndakiʼinvandóña”, ka̱chira xíʼinna (Marcos 11:24). Va̱ʼaní ña̱ sa̱náʼa̱ra ndiʼi na̱ xi̱ndiku̱n sa̱tára. Ta xíniñúʼuní kunda̱a̱-ini na̱ apóstol xa̱ʼa ña̱yóʼo, chi xa̱a̱ ku̱nu̱mí kixi tu̱ndóʼo ndeéní nu̱úna. Soo íyo inka ña̱ kúni̱ ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ ni̱yichi̱ tú higuera xíʼin xa̱ʼa ña̱ kandíxana Ndióxi̱.
Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo tú yitu̱n yóʼo, saá ni̱xi̱yo na̱ ñuu Israel chí sa̱tá kuitína va̱ʼa xi̱na̱ʼa̱. Íyo iin trato chi̱ka̱a̱na xíʼin Ndióxi̱, soo su̱ví ña̱ ndixa kúú ña̱ kándíxana ña̱ káʼa̱nra, chi xíʼin ña̱ kéʼéna náʼa̱na ña̱ kǒo kándíxana Ndióxi̱. Chi nda̱a̱ kǒo xíínna kunina se̱ʼe Ndióxi̱. Xa̱ʼa ña̱ sa̱yíchi̱ ta̱ Jesús tú higuera tú kǒo higo ndaʼa̱, xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ndáaña ndoʼo na̱ ñuu yóʼo xa̱ʼa ña̱ kǒo kándíxana Ndióxi̱.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 20:1-19) ”Saáchi reino Ndióxi̱ íyoña táki̱ʼva íyo iin ta̱a ta̱ ku̱a̱ʼa̱n xi̱ta̱anní ndukú na̱ kachíñu xíʼinra nu̱ú chi̱ʼira tú uva. 2 Tá nda̱ni̱ʼírana ki̱ndo̱ora xíʼinna ña̱ chaʼvirana iin xu̱ʼún ña̱ denario iin ki̱vi̱, tasaá ku̱a̱ʼa̱nna kachíñuna nu̱ú ñuʼúra. 3 Ta ka̱a i̱i̱n xi̱ta̱an ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra ta xi̱nira na̱ yiví ndóona nu̱ú ya̱ʼvi ta kǒo chiñu kúúmiína; 4 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Saátu ndóʼó kúaʼanndó kachíñundó nu̱ú ñuʼíi̱ ta chaʼvii̱ ndóʼóʼ. 5 Tasaá ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna. Tuku ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra tá ka̱a u̱xu̱ u̱vi̱, saátu tá ka̱a u̱ni̱ xi̱ku̱aá ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱yóʼo, ña̱ ná ku̱ʼu̱nna kachíñuna xíʼinra. 6 Saá tuku ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra kúyatin ka̱a u̱ʼu̱n xi̱ku̱aá ta xi̱nira ndíta savana ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘¿Nda̱chun ta̱ʼán ku̱ʼu̱nndó kachíñundó ta ndítandó yóʼo xa̱a̱ iníísaá ki̱vi̱?ʼ. 7 Ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: ‘Saáchi ni iinna ta̱ʼán taxi chiñu ndaʼa̱ndi̱ʼ. Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Saátu ndóʼó kúaʼanndó kachíñundó nu̱ú ñuʼíi̱ʼ. 8 ”Tá xa̱a̱ ku̱ñu̱ú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ káchíñu nu̱úra: ‘Kana na̱ ta̱xii̱ chiñu ndaʼa̱ ná kixina ña̱ va̱ʼa chaʼviúnna, kixaʼún chaʼviún na̱ ki̱xa̱a̱ kuee iin saá nda̱a̱ na̱ siʼnaka ki̱xaʼá káchíñu nu̱úi̱ʼ. 9 Tá ki̱xa̱a̱ na̱ ni̱ki̱ʼvi ka̱a u̱ʼu̱n xi̱ku̱aá, iin denario ta̱xira ndaʼa̱ iin iinna. 10 Ña̱kán nda̱kanixi̱ní na̱ siʼnaka ki̱xaʼá káchíñu, ña̱ ku̱a̱ʼáka ndakiʼin na̱yóʼo; soo saátu na̱yóʼova iin denario ta̱xira ndaʼa̱na. 11 Tá nda̱kiʼinnaña ki̱xaʼána káʼa̱n kúáchina 12 ta ni̱ka̱ʼa̱nna: ‘Na̱ ki̱xa̱a̱ so̱ndíʼi yóʼo iinlá hora ka̱chíñuna; soo yóʼó inkáchi cha̱ʼviúnna xíʼin ndi̱ʼi̱ na̱ ka̱chíñu iníísaá ki̱vi̱ ni niʼníní ni̱xi̱yoʼ. 13 Soo nda̱kuiinra, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Táta migo ni iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa kǒo kéʼíi̱ xíʼún. Chi xa̱a̱ saá ki̱ndo̱ovayó ña̱ kiʼún iin denario, ¿á su̱ví saá? 14 Ndakiʼin xu̱ʼún ta kúaʼan. Chi yi̱ʼi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva cha̱ʼvii̱ yóʼó, saá kúni̱ chaʼvii̱ na̱ ki̱xa̱a̱ kuee yóʼo. 15 ¿Á va̱ása kivi keʼíi̱ ña̱ kúni̱ miíi̱ xíʼin xu̱ʼíi̱n? ¿Á ña̱ ndi̱va̱ʼa kéʼíi̱ túviún xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa inii̱?ʼ. 16 Tasaá yiví na̱ so̱ndíʼi nduuna yiví na̱ nu̱ú, ta na̱ yiví na̱ nu̱ú nduuna na̱ so̱ndíʼi”. 17 Tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí ku̱ʼu̱n ta̱ Jesús chí ñuu Jerusalén, nda̱kiʼin se̱ʼéra u̱xu̱ u̱vi̱ saá na̱ discípulo, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna chí yichi̱: 18 “Kotondó, ku̱ʼu̱nyó chí ñuu Jerusalén, ta kán ndataxina se̱ʼe ta̱a ndaʼa̱ na̱ su̱tu̱ xíʼin na̱ escriba, ta ka̱ʼa̱nna ña̱ kaʼnínara, 19 ta ndataxinara ndaʼa̱ na̱ kǒo kúú judío ña̱ ná kusi̱kindaanara, kaninara, ta katikaanara ndaʼa̱ yitu̱n, soo tá ná ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱ ndatakura”.
12-18 TÍ MARZO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 22, 23
“Ná keʼéyó ña̱ káʼa̱n u̱vi̱ mandamiento ña̱ ndáyáʼvika”
(Mateo 22:36-38) “Maestro, ¿ndáa ley kúú ña̱ káʼnuka nu̱ú ndiʼika ley?”. 37 Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “‘Xíniñúʼu kuʼvi̱-iniún kuniún Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ún, xíʼin ndiʼi ña̱ tákún ta xíʼin ndiʼi xi̱níúnʼ. 38 Ña̱yóʼo kúú ley ña̱ nu̱ú ta káʼnukaña.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 22:37
níma̱: Tá xíniñúʼuna tu̱ʼun yóʼo káʼa̱nna xa̱ʼa ña̱ ñúʼu iniyó chí maá. Soo tá va̱xiña xíʼin tu̱ʼun “ña̱ tákún”, “xi̱níún”, íyoka inkaña kúni̱ña ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa, káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ kútóoyó ña̱ sákusi̱í-iniyó á ña̱ sákusuchí-iniyó. U̱ni̱ saá tu̱ʼun ña̱ xíniñúʼuna yóʼo (níma̱, ña̱ táku xíʼin xi̱níyó) su̱ví xa̱a̱ síín ña̱ káʼa̱n iin iinña xa̱ʼa; chi inkáchiva ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa. Xa̱ʼa ña̱ xíniñúʼuna u̱ni̱ saá tu̱ʼun yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ xíʼin ndinuʼu-iniyó kuʼvi̱-iniyó kuniyó Ndióxi̱.
ña̱ tákún: “Xíʼin ndinuʼu-iniyó”.
xi̱ní: Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ ndíchi kúúmií iin na̱ yiví á ña̱ xíni̱nína. Ta xíniñúʼu kuniñúʼuna xi̱nína ña̱ va̱ʼa sakuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱ ta kuʼvi̱ka-inina kuninara (Jn 17:3; Ro 12:1). Nu̱ú Deuteronomio 6:5, ña̱ texto original ña̱ tu̱ʼun hebreo xíniñúʼuña u̱ni̱ tu̱ʼun: níma̱, ña̱ táku, xíʼin ndiʼi ndée ña̱ kúúmiíyó. Soo nu̱ú tutu Mateo nu̱ú va̱xi tu̱ʼun griego, yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa “xi̱níyó” su̱ví xa̱ʼa “ndée ña̱ kúúmiíyó”. Íyo ku̱a̱ʼá xa̱ʼa ña̱ i̱xaana saá. Saáchi tu̱ʼun hebreo ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nna tá ya̱chi̱ kǒo tu̱ʼun kívi kuniñúʼuna ña̱ ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa “xi̱níyó” soo tu̱ʼun “níma̱” ti̱xin ña̱yóʼo kíʼvi ndiʼivaña. Su̱ví ndixa níma̱yó káʼa̱nña xa̱ʼa chi xa̱ʼa ña̱ ñúʼu iniyó chí maáva káʼa̱nña xa̱ʼa. Káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ kútóoyó ña̱ sákusi̱í-iniyó á ña̱ sákusuchí-iniyó (Dt 29:4; Sl 26:2; 64:6; kototu ña̱ nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa níma̱ ña̱ káʼa̱n versículo yóʼo xa̱ʼa). Xa̱ʼa ña̱yóʼo tá va̱xi tu̱ʼun níma̱ nu̱ú texto ña̱ tu̱ʼun hebreo, nu̱ú ña̱ Septuaginta griega va̱xi tu̱ʼun ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa xi̱níyó (Gé 8:21; 17:17; Pr 2:10; Isa 14:13). Inka tuku xa̱ʼa ña̱ xi̱niñúʼu ta̱ Mateo tu̱ʼun griego ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa “xi̱níyó” tá ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa Deuteronomio 6:5 kúúña, nu̱ú tu̱ʼun hebreo ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa “ndée ña̱ kúúmiíyó” káʼa̱ntuña xa̱ʼa ña̱ ndákanixi̱níyó á ña̱ ndíchi kúúmiíyó. Xa̱ʼa ña̱ iin kúni̱ kachi tu̱ʼun ña̱ xi̱niñúʼuna xíʼin tu̱ʼun hebreo xíʼin griego, sana xa̱ʼa ña̱yóʼo na̱ ka̱ʼyí tutu ña̱ káʼa̱nna xíʼin evangelio va̱ása níxiniñúʼuna míí tu̱ʼun ña̱ xi̱niñúʼu na̱ ka̱ʼyí tutu Deuteronomio.
(Mateo 22:39) Ña̱ u̱vi̱, ña̱ inkáchi kítáʼan xíʼinña, kúú ña̱yóʼo: ʻXíniñúʼu kuʼvi̱-iniún kuniún ñanitáʼún táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíúnʼ.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 22:39
Ña̱ u̱vi̱: Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ fariseo va̱xiña nu̱ú Mateo 22:37, soo nu̱ú versículo yóʼo, ta̱ Jesús va̱ása níndakuiin kuitíra yuʼú ta̱ ta̱a yóʼo, chi ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa inka ley ña̱ u̱vi̱ (Le 19:18). Xíʼin ña̱yóʼo sa̱náʼa̱ra ña̱ u̱vi̱ saá ley yóʼo va̱ása táʼví táʼanña, ta ti̱xin u̱vi̱ saá ley yóʼo ka̱na ndiʼika ley xíʼin ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta (Mt 22:40).
ñanitáʼún: Ña̱ tu̱ʼun griego ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa “ñanitáʼanyó” su̱ví kuití na̱ íyo yatin xíʼinyó káʼa̱nña xa̱ʼa. Chi káʼa̱ntuña xa̱ʼa nda̱a̱ ndáaka na̱ yiví na̱ xíni táʼanyó xíʼin (Lu 10:29-37; Ro 13:8-10).
(Mateo 22:40) Ta ti̱xin u̱vi̱ saá ley yóʼo kána ndiʼika ley xíʼin ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 22:40
ley xíʼin ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta: “Ña̱ ley”, ña̱yóʼo kúú libro ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia kíxaʼáña xíʼin Génesis nda̱a̱ Deuteronomio. “Ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta” ña̱yóʼo kúú libro ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Escrituras Hebreas. Soo tá kítáʼan u̱vi̱ saá tu̱ʼun yóʼo va̱xiña, káʼa̱nña xa̱ʼa ndiʼi libro ña̱ va̱xi nu̱ú Escrituras Hebreas (Mt 7:12; 22:40; Lu 16:16).
kána: Ña̱ tu̱ʼun griego ña̱ kúni̱ kachi “kána”, xíniñúʼunaña ña̱ ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa “ña̱ ndíku̱n xíʼinña; ña̱ va̱xi nu̱ú ña̱”. Xíʼin ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ ndiʼi libro ña̱ va̱xi nu̱ú ña̱ Biblia sánáʼa̱ña miíyó ña̱ xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó Ndióxi̱ xíʼin na̱ táʼanyó, su̱ví nina ley káʼa̱nña xa̱ʼa (Ro 13:9).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 22:21) Ta ni̱ka̱ʼa̱nna: “Na̱ʼná ta̱ César kúúña”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá na̱ʼná ta̱ César kúúña chaʼvindó ña̱ʼa ta̱ César ndaʼa̱ra, soo ña̱ʼa Ndióxi̱ chaʼvindóña ndaʼa̱ra”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 22:21
chaʼvindó ña̱ʼa ta̱ César ndaʼa̱ra: Iinlá yichi̱ yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa ta̱ chíñu ñuu Roma (Mr 12:17; Lu 20:25). “Ña̱ʼa ta̱ César” ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ xíniñúʼu chaʼviyó ndaʼa̱ na̱ chíñu xa̱ʼa ña̱ʼa ña̱ táxina ndaʼa̱yó, ta saátu xíniñúʼu kuniso̱ʼoyó sava ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó (Ro 13:1-7).
ña̱ʼa Ndióxi̱ chaʼvindóña ndaʼa̱ra: Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ xíniñúʼu ndasakáʼnuyóra xíʼin ndiʼi níma̱yó, xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyóra ta kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó ta nda̱kú koo iniyó xíʼinra (Mt 4:10; 22:37, 38; Hch 5:29; Ro 14:8).
(Mateo 23:24) Ndóʼó na̱ kúaa, sáxixinndó tí ndikuiin válí soo kókóndó tí camello.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 23:24
sáxixinndó tí ndikuiin válí soo kókóndó tí camello: Nu̱ú na̱ ñuu Israel, tí ndikuiin válí tí kití yaku̱a̱ xi̱kuurí nu̱úna saátu tí camello (Le 11:4, 21-24). Ta̱ Jesús xi̱niñúʼura tu̱ʼun yóʼo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa ña̱ íxaana. Saáchi na̱yóʼo sáxixinna ndutá xíʼina chi kǒo kúni̱na kokóna ndikuiin ña̱ va̱ʼa ná kǒo kuyaku̱a̱na. Soo chiñu ña̱ ndáyáʼvika ña̱ káʼa̱n ley ni loʼo kǒoña kéʼéna, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ kókó tí camello saá íyona.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 22:1-22) Tasaá tuku ki̱xaʼá ta̱ Jesús káʼa̱nra ta xi̱niñúʼura ilustración, ta káchira: 2 “Ña̱ reino Ndióxi̱ táki̱ʼva íyo iin ta̱a, ta̱ kúú rey, ta̱ ke̱ʼé vikó tíndaʼa̱ xa̱ʼa se̱ʼera saá íyoña. 3 Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ ná ku̱ʼu̱nna kanana na̱ kixi vikó tíndaʼa̱, soo kǒo níxiinna kixina. 4 Tuku chi̱ndaʼára na̱ káchíñu nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Ka̱ʼa̱nndó xíʼin na̱ kixi vikó: “Kotondo. Xa̱a̱ i̱xava̱ʼi̱ ña̱ kuxundó, tí si̱ndi̱ki̱ xíʼin kití tí náʼnuní ta xa̱a̱ íyo ndiʼi ña̱ʼa. Naʼandó vikó tíndaʼa̱”ʼ. 5 Soo na̱yóʼo kǒo níxiniso̱ʼona ta ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna kachíñuna; 6 soo inkana, ti̱inna na̱ káchíñu nu̱ú ta̱ rey ta ka̱ninana ta xa̱ʼnínana. 7 ”Tasaá ni̱sa̱a̱ní ta̱ rey, ta chi̱ndaʼára na̱ soldadora ta sa̱ndíʼi-xa̱ʼara na̱ xa̱ʼní na̱ káchíñu nu̱úra, ta saátu sa̱ndíʼi-xa̱ʼara ñuuna. 8 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra: ‘Xa̱a̱ va̱ʼava kixaʼá vikó tíndaʼa̱ soo na̱ ka̱nai̱ kixi va̱ása kixina. 9 Xa̱ʼa ña̱yóʼo kúaʼanndó chí yichi̱ ta kanandó ndiʼi na̱ yiví na̱ ndáni̱ʼíndó ná kixinaʼ. 10 Tasaá, na̱ káchíñu nu̱úra ke̱ena ta ku̱a̱ʼa̱nna chí yichi̱ ta sa̱ndátakana ku̱a̱ʼání na̱ yiví, na̱ va̱ʼa xíʼin na̱ va̱ása va̱ʼa, ta iin chu̱tú nu̱ú íyo vikó yóʼo. 11 ”Tá ni̱ki̱ʼvi ta̱ rey ña̱ kotora na̱ ki̱xa̱a̱ vikó, xi̱nira iin ta̱ ta̱a, ta kǒo ndíxira iin ti̱ko̱to̱ ña̱ va̱ʼa. 12 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: ‘Migo, ¿nda̱chun ni̱ki̱ʼviún yóʼo tá kǒo ndíxi va̱ʼún?ʼ. Ni kǒo ña̱ níka̱ʼa̱n ta̱yóʼo. 13 Tasaá ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra: ‘Katunndó ndaʼa̱ra xíʼin xa̱ʼara ta tavándóra chí ke̱ʼe nu̱ú naa. Kán kúú nu̱ú ndoʼora ta kuakuraʼ. 14 ”Chi ku̱a̱ʼání kúú na̱ kanana soo loʼo kúú na̱ ndaka̱xinna”. 15 Tasaá nda̱kiʼin na̱ fariseo ku̱a̱ʼa̱nna. Ta ki̱xaʼána ndáka̱tu̱ʼun táʼanna, ndáaña keʼéna xíʼinra ña̱ va̱ʼa ná ndakavara. 16 Ta chi̱ndaʼána na̱ ndíku̱n sa̱tána ku̱a̱ʼa̱n xíʼin na̱ ndíku̱n sa̱tá ta̱ Herodes, ta na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Maestro, xíni̱ndi̱ nina ña̱ nda̱a̱ káʼún ta sánáʼún yichi̱ Ndióxi̱ xíʼin ña̱ nda̱a̱. Ta va̱ʼa ndiʼi na̱ yiví nu̱ún. Chi va̱ása xítondaúnna nda̱saa náʼa̱na. 17 Kúni̱ndi̱ ná ka̱ʼún xíʼinndi̱: ¿Ndáaña káchi yóʼó? ¿Á va̱ʼa chaʼvindi̱ ndaʼa̱ ta̱ César á va̱ása va̱ʼa?”. 18 Soo ta̱ Jesús xíni̱ va̱ʼara ña̱ ndíka̱a̱-inina, ta káchira: “¿Nda̱chun xítondosóndó yi̱ʼi̱, su̱ví na̱ va̱ʼa kúúndó? 19 Na̱ʼa̱ndó iin xu̱ʼún ka̱a nu̱úi̱”. Ta na̱kán ta̱xina iin xu̱ʼún ka̱a ndaʼa̱ra. 20 Ta káchira xíʼinna: “¿Ndáana xíʼin na̱ʼná ña̱yóʼo?”. 21 Ta ni̱ka̱ʼa̱nna: “Na̱ʼná ta̱ César kúúña”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá na̱ʼná ta̱ César kúúña chaʼvindó ña̱ʼa ta̱ César ndaʼa̱ra, soo ña̱ʼa Ndióxi̱ chaʼvindóña ndaʼa̱ra”. 22 Tá xi̱niso̱ʼona ña̱yóʼo, iin ku̱a̱ʼa̱n-inina, kǒo níni̱ʼíkana tu̱ʼun ka̱ʼa̱nna xíʼinra tasaá ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nvana.
19-25 TÍ MARZO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 24
“Ná kundoo tu̱ʼvaníyó chi xa̱a̱ tiempo nu̱ú ndíʼi kúúña”
(Mateo 24:12) ta xa̱ʼa ña̱ kooní ña̱ kini ku̱a̱ʼá na̱ yiví sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna.
it-1-S pág. 125 párr. 6
Ña̱ kuʼvi̱-ini
Na̱ yiví sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora xa̱ʼa ña̱ koo chí nu̱únínu, ni̱ka̱ʼa̱nra sandákoo na̱ yiví na̱ káʼa̱n ndásakáʼnu Ndióxi̱ ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. (Mt 24:3, 12.) Saátu ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ apóstol Pablo ña̱ koo tiempo nu̱ú ndíʼi, chi koo ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ “kutóoní koo xu̱ʼún”. (2Ti 3:1, 2.) Xa̱ʼa ña̱yóʼo kiviva sandákoo na̱ yiví keʼéna ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ ta kivitu sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ va̱ʼa kuaʼnuka ña̱ kuʼvi̱-iniyó kunitáʼanyó xíniñúʼu kaʼvi ni̱ʼiyó Biblia ta ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ sákuaʼayó. (Ef 4:15, 22-24.)
(Mateo 24:39) ta kǒo níkandíxana nda̱a̱ tá ki̱xa̱a̱ sa̱vi̱ kini ta ndi̱ʼi-xa̱ʼa ndiʼina i̱xaará, saá koo tá ná kixa̱a̱ se̱ʼe Ndióxi̱.
w99-S 15/11 pág. 19 párr. 5
¿Á kéʼéyó ndiʼi ña̱ kúni̱ Ndióxi̱?
5 Ta̱ Jesucristo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ña̱ koo tiempo vitin: “Táki̱ʼva ni̱xi̱yo tiempo ta̱ Noé saá koo tá ná kixi ta̱ nda̱ka̱xin Ndióxi̱. Saáchi nda̱a̱ tá ni̱xi̱yo ki̱vi̱ saá tá kúma̱níka koon sa̱vi̱ kini, ndóona xíxina ta xíʼina, ta̱ ta̱a tíndaʼa̱ra ta ná ñaʼá tíndaʼa̱ná, nda̱a̱ ki̱vi̱ ni̱ki̱ʼvi ta̱ Noé ini tú arca; ta kǒo níkandíxana nda̱a̱ tá ki̱xa̱a̱ sa̱vi̱ kini ta ndi̱ʼi-xa̱ʼa ndiʼina i̱xaará, saá koo tá ná kixa̱a̱ se̱ʼe Ndióxi̱” (Mateo 24:37-39). Va̱ʼava kuxuyó ta koʼoyó loʼo ndixi ta va̱ʼatu tindaʼa̱yó (Génesis 2:20-24). Soo tá xíniyó ndáʼyávika ña̱ keʼéyó inka ña̱ʼa nu̱úka ña̱ keʼéyó ña̱ kúni̱ Ndióxi̱, ¿á va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová ná chindeéra miíyó xíʼin ña̱yóʼo? Jehová chindeéra miíyó ña̱ va̱ʼa siʼnaka keʼéyó chiñura (Mateo 6:33; Romanos 12:12; 2 Corintios 13:7).
(Mateo 24:44) Xa̱ʼa ña̱yóʼo xíniñúʼu koo tu̱ʼvandó, chi iin hora ña̱ va̱ása xíni̱ndó kixa̱a̱ se̱ʼe Ndióxi̱.
jy-S pág. 259 párr. 4
Na̱ apóstol ndu̱kúna iin seña
Káʼa̱nra ña̱ xíniñúʼu kundito na̱ discípulora ta koo tu̱ʼvandó. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa iin ejemplo ña̱ va̱ʼa ná kunda̱a̱-inina xíʼinña. “Ndakaʼánndó xa̱ʼa ña̱yóʼo: tá xíni̱ iin ta̱a ndáa hora ki̱ʼvi ta̱ kui̱ʼná veʼera tá ñu̱ú, kunditora ta va̱ása taxira ki̱ʼvi ta̱ kui̱ʼná ini veʼera. Xa̱ʼa ña̱yóʼo xíniñúʼu koo tu̱ʼvandó, chi iin hora ña̱ va̱ása xíni̱ndó kixa̱a̱ se̱ʼe Ndióxi̱” (Mateo 24:43, 44).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 24:8) Ndiʼi tu̱ndóʼo yóʼo ña̱ sa̱kán kíxaʼáva kúúña.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 24:8
tu̱ndóʼo: Ña̱ tu̱ʼun griego va̱xi yóʼo, káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ ndeéní xóʼvi̱ iin ñá ñaʼá ñá káku se̱ʼe. Soo ña̱ káʼa̱n ña̱yóʼo xa̱ʼa kúú tu̱ndóʼo ña̱ kixi nu̱ú ndiʼina, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ñá ñaʼá ña̱ xa̱a̱ ni̱nu̱mí kaku se̱ʼe, chi kooní tu̱ndóʼo nu̱úna ta va̱ása ndiʼiña chi ña̱ ndeéka kuaʼnu kúúña tá xa̱a̱ ni̱nu̱mí kixa̱a̱ ña̱ gran tribulación ña̱ káʼa̱n Mateo 24:21 xa̱ʼa.
(Mateo 24:20) Ka̱ʼa̱nndó xíʼin Ndióxi̱ ná kǒo kuu ña̱yóʼo tiempo ña̱ vi̱xin ni ki̱vi̱ sábado;
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Mt 24:20
tiempo ña̱ vi̱xin: Tiempo ña̱ kóon sa̱vi̱ xíʼin ña̱ vi̱xin ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ ku̱ʼu̱nna inka ñuu á ña̱ ndukúna ña̱ kuxuna á ña̱ ndukúna nu̱ú koona (Esd 10:9, 13).
ki̱vi̱ sábado: Ñuu ña̱ ni̱xi̱yo táki̱ʼva ni̱xi̱yo Judea, ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ley ña̱ sábado xa̱ʼa ña̱ kǒo keʼéna iin ña̱ʼa, i̱xayo̱ʼvi̱ña xíʼin sava na̱ yiví ña̱ ku̱ʼu̱nna inka ñuu á ña̱ kundisona ña̱ʼa ña̱ ve̱ení. Saátu yéʼé ñuu kán xi̱ndasiña ki̱vi̱ sábado (koto Hch 1:12 xíʼin sgd, sección 16).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 24:1-22) Tá ki̱ta ta̱ Jesús ini templo ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra, na̱ discípulo ku̱yatinna nu̱úra ta ni̱na̱ʼa̱na templo nu̱úra. 2 Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “¿Á xítondó ndiʼi ña̱yóʼo? Mií ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó: Ni iin yu̱u̱ va̱ása kookaña sa̱tá inka yu̱u̱ saáchi ndiʼi-xa̱ʼa templo yóʼo”. 3 Tá níndúʼúra xi̱kí ña̱ Olivo, saá ku̱yatin na̱ discípulo nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱n se̱ʼéna xíʼinra, ta káchina: “Ka̱ʼa̱n xíʼinndi̱: ¿Ama kúú ña̱ koo ña̱yóʼo, ta ndáa seña kúú ña̱ kunindi̱ ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inindi̱ ña̱ koún xíʼinndi̱ ta saátu ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inindi̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa ñuyǐví yóʼo?”. 4 Tasaá nda̱kuiin ta̱ Jesús, ta káchira: “Kuenta koondó ná kǒo sandáʼvina ndóʼó; 5 saáchi ku̱a̱ʼánína kixa̱a̱ ta ka̱ʼa̱nna xíʼinndó: ‘Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ Cristoʼ, ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví sandáʼvina. 6 Ndóʼó kuniso̱ʼondó xa̱ʼa ku̱a̱ʼání guerra; soo va̱ása yi̱ʼvíndó. Saáchi ña̱ kixa̱a̱ kúúva ña̱yóʼo, soo kúma̱ní ndiʼi-xa̱ʼa ñuyǐví. 7 ”Ndakui̱ta iin ñuu kanitáʼanña xíʼin inka ñuu, ta na̱ chíñu kanitáʼanna xíʼin inka na̱ chíñu. 8 Ndiʼi tu̱ndóʼo yóʼo ña̱ sa̱kán kíxaʼáva kúúña. 9 ”Ta saá tiinna ndóʼó ña̱ taxina ndóʼó ndaʼa̱ na̱ chíñu ta saxo̱ʼvi̱na ndóʼó ta kaʼnína ndóʼó, ta ndiʼi na̱ yiví sa̱a̱-inina kunina ndóʼó xa̱ʼa ña̱ ndíku̱nndó yi̱ʼi̱. 10 Ta ku̱a̱ʼána sandákava-ini táʼan, ta sandáʼvi táʼanna ta sa̱a̱-inina kunitáʼanna. 11 Ta ndakui̱ta ku̱a̱ʼání na̱ profeta vatá ta sandáʼvina na̱ yiví; 12 ta xa̱ʼa ña̱ kooní ña̱ kini ku̱a̱ʼá na̱ yiví sandákoona ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. 13 Soo na̱ kuchiñu xíʼin ndiʼi ña̱yóʼo kúú na̱ ka̱ku. 14 Tu̱ʼun va̱ʼa ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ta̱ kaʼndachíñu, ku̱ʼu̱nña nu̱ú ndiʼi na̱ ñuu ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-ini ndiʼi na̱ yiví; ta saá kixa̱a̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa na̱ ñuyǐví. 15 ”Tasaá tá ná kixaʼá kunindó ña̱ʼa kini ña̱ táxi tu̱ndóʼo, ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Daniel xa̱ʼa ta kixa̱a̱ña kooña chi lugar nu̱ú yi̱i̱ (na̱ káʼvi ña̱yóʼo ndíchi ná koona), 16 ta na̱ íyo ñuu Judea ná kununa ku̱ʼu̱nna yuku̱. 17 Ta na̱ ndóso xi̱ní veʼena ná va̱ása nuuna ña̱ tavána ña̱ʼa ini veʼena; 18 ta na̱ íyo yuku̱ ná va̱ása ndikóna veʼena ña̱ ndakiʼinna ti̱ko̱to̱na. 19 Ndáʼviní ná ñaʼá ná ñúʼu se̱ʼe xíʼin ná chíchin se̱ʼe. 20 Ka̱ʼa̱nndó xíʼin Ndióxi̱ ná kǒo kuu ña̱yóʼo tiempo ña̱ vi̱xin ni ki̱vi̱ sábado; 21 Saáchi saá kixa̱a̱ ña̱ tu̱ndóʼo káʼnu nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán kuu ña̱yóʼo nani tá ki̱xaʼá xa̱ʼa ñuyǐví, ta ni va̱ása ndikóko̱oña. 22 Soo tá ku̱a̱ʼání tiempo ná koo tu̱ndóʼo yóʼo ni iin na̱ yiví va̱ása ka̱ku, soo xa̱ʼa ña̱ íyo na̱ nda̱ka̱xinra ku̱ʼu̱n chí ndiví loʼova tiempo kooña.
26 TÍ MARZO NDA̱A̱ 1 TÍ ABRIL
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | MATEO 25
“Kundoo tu̱ʼvandó”
(Mateo 25:1-6) ”Reino Ndióxi̱ xa̱a̱ña kooña táki̱ʼva íyo u̱xu̱ ná si̱ʼí ná níʼi ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini ta ke̱ená ku̱a̱ʼa̱nná ña̱ kundatuná ta̱a ta̱ tindaʼa̱. 2 U̱ʼu̱n kúú ná si̱ʼí ná va̱ása ndíchi xi̱ní ta u̱ʼu̱n kúú ná si̱ʼí ná ndíchi xi̱ní. 3 Saáchi ná si̱ʼí ná va̱ása ndíchi xi̱ní nda̱kiʼinná ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini ku̱a̱ʼa̱n xíʼinná, soo va̱ása ku̱a̱ʼa̱n aceite xíʼinná, 4 ta ná si̱ʼí ná ndíchi xi̱ní chi̱ka̱a̱ná aceite ini iin ki̱si ta nda̱kiʼinná ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini ku̱a̱ʼa̱n xíʼinná. 5 Soo ta̱a ta̱ tindaʼa̱ ni̱ku̱a̱chira ta ndiʼiná ka̱ni ma̱ʼnáná ta ni̱ki̱si̱ná. 6 Ta tá sava ñu̱ú ki̱xaʼána káʼa̱nna: ‘Ki̱xa̱a̱ ta̱a ta̱ tindaʼa̱. Keendó ndakiʼinndóraʼ.
(Mateo 25:7-10) Tasaá ndiʼi ná si̱ʼí nda̱kooná ta nda̱kiʼinná ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini. 8 Ná va̱ása ndíchi xi̱ní ni̱ka̱ʼa̱nná xíʼin ná ndíchi xi̱ní: ‘Taxindó aceitendó ndaʼa̱ndi̱ saáchi si̱lóʼo kúni̱ nda̱ʼva̱ ñuʼu̱ndi̱ʼ. 9 Ná ndíchi xi̱ní ni̱ka̱ʼa̱nná: ‘Sana va̱ása kitará kuniñúʼu ndóʼó xíʼin ndi̱ʼi̱. Kúaʼanndó satándórá nu̱ú na̱ íxi̱kóráʼ. 10 Tá ku̱a̱ʼa̱n náyóʼo satáná aceite, ki̱xa̱a̱ ta̱a ta̱ tindaʼa̱, ná si̱ʼí ná ndíchi xi̱ní xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaná ta ni̱ki̱ʼviná xíʼinra nu̱ú koo vikó tindaʼa̱; ta nda̱si yéʼé.
(Mateo 25:11, 12) Tándi̱ʼi ki̱xa̱a̱ ná si̱ʼí ná va̱ása ndíchi xi̱ní ta ni̱ka̱ʼa̱nná: ‘Táta, táta, kuná yéʼé nu̱úndi̱ʼ. 12 Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná: ‘Ná ka̱ʼi̱n ña̱ nda̱a̱ xíʼinndó: va̱ása xíni̱i̱ ndóʼóʼ.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Mateo 25:31-33) ”Tá ná kixa̱a̱ se̱ʼe Ndióxi̱ chí nu̱ú koora kaʼndachíñura ta ndiʼi na̱ ángel koo xíʼinra. 32 Ta ndiʼi na̱ ñuu ndatakana nu̱ú miíra, ta ndataʼvíra iin iinna, táki̱ʼva ndátaʼví ta̱ pastor tí ndikachi xíʼin tí ti̱xúʼu. 33 Ta chí ndaʼa̱ kúaʼara chindoora tí ndikachi ta chí ndaʼa̱ yítinra chindoora tí ti̱xúʼu.
w15-S 15/3 pág. 27 párr. 7
Ná chindeé táʼanyó xíʼin na̱ ñani ta̱ Cristo
7 Vitin va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa tí ndikachi xíʼin tí ti̱xúʼu. ¿Ndáana kúú na̱yóʼo? “Se̱ʼe Ndióxi̱”, á “ta̱ rey”, kúú ta̱ Jesús. Na̱ “ñanira” kúú ná ku̱ʼu̱n chí ndiví ña̱ kaʼndachíñuna xíʼinra (Rom. 8:16, 17). Tí “ndikachi” xíʼin tí “ti̱xúʼu” kúú ndiʼi na̱ yiví. ¿Ama tiin ta̱ Jesús ku̱a̱chi xíʼinna? Tá ná ndiʼi ña̱ gran tribulación, ña̱ xa̱a̱ ku̱nu̱mí kixaʼá. ¿Nda̱chun káʼa̱nna ña̱ íyo sava na̱ yiví na̱ íyo táki̱ʼva íyo tí ndikachi xíʼin tí ti̱xúʼu? Xa̱ʼa ña̱ kéʼéna xíʼin na̱ ñani ta̱ Cristo na̱ ndóoka nu̱ú ñuʼú yóʼo. Vitin ndáa si̱lóʼo tiempo kíndo̱o ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa ñuyǐví yóʼo, Jehová táxira ña̱ kúnda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ va̱xi nu̱ú capítulo 24 xíʼin 25 ña̱ Mateo. ¿Á va̱ása táxiyó tixaʼvi ndaʼa̱ra xa̱ʼa ña̱yóʼo?
(Mateo 25:40) Ndakuiin ta̱ rey ta ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Mií ña̱ nda̱a̱ ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó: Ndiʼi ña̱ ke̱ʼéndó xíʼin na̱ ñanii̱, xíʼin yi̱ʼi̱ ke̱ʼéndóñaʼ.
w09-S 15/10 pág. 16 párr. 16-18
“Ndóʼó kúú migoi̱”
16 ¿Ndáa ki̱ʼva náʼa̱yó ña̱ kúúyó migo na̱ ñani ta̱ Jesús? Ná kotoyó u̱ni̱ ña̱ kivi keʼéyó. Ña̱ nu̱ú, ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ xíʼin ndiʼi níma̱yó ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xa̱ʼa Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ná keʼéna ña̱yóʼo iníísaá ñuyǐví (Mat. 24:14). Soo, xa̱ʼa ña̱ loʼoní kúú na̱ ñani ta̱ Jesús na̱ kíndo̱o nu̱ú ñuʼú yóʼo íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ natúʼunna xíʼin ndiʼi na̱ yiví, xa̱ʼa ña̱yóʼo na̱ inka ndikachi chíndeé táʼanna xíʼinna ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa Ndióxi̱. Tá ku̱a̱ʼa̱nyó nátúʼunyó xa̱ʼa Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví, na̱ chíndeé táʼanyó xíʼin kúú na̱ ñani ta̱ Jesús. Xíʼin ña̱yóʼo náʼa̱yó ña̱ kúúyó migo na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví, saátu náʼa̱yó ña̱ kúúyó migo ta̱ Jesús.
17 Ña̱ u̱vi̱, ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ taxiyó xu̱ʼún ña̱ va̱ʼaka sakuaʼa ku̱a̱ʼáníka na̱ yiví xa̱ʼa Ndióxi̱. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ña̱ ná kuniñúʼuna xu̱ʼún ña̱ kúúmiína ña̱ va̱ʼa kooka migona (Luc. 16:9). Ña̱yóʼo va̱ása kúni̱ kachiña ña̱ va̱ʼa satáyó na̱ koo migoyó tá kúú ta̱ Jesús á Jehová. Ña̱ kúni̱ kachiña kúú ña̱ xíniñúʼuyó xu̱ʼún ña̱ kúúmiíyó, ña̱ va̱ʼa sakuaʼaka na̱ yiví xa̱ʼa Ndióxi̱, tasaá náʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ yiví ta kúúyó migo Ndióxi̱, chi kéʼéyó ña̱yóʼo (1 Juan 3:16-18). Xíniñúʼuyó xu̱ʼún ña̱ xáʼa̱nyó nátúʼunyó xa̱ʼa Ndióxi̱. Saátu táxiyó xu̱ʼún ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱ka inkana xa̱ʼa Ndióxi̱. Táxituyó xu̱ʼún ña̱ kúva̱ʼaka salón nu̱ú ndátakayó á ña̱ ndasaviínaña. Á loʼo kúú xu̱ʼún ña̱ táxiyó á ku̱a̱ʼá kúúña, nu̱ú Jehová xíʼin ta̱ Jesús ndáyáʼviní ña̱yóʼo chi táxiyóña xíʼin ndiʼi níma̱yó (2 Cor. 9:7).
18 Ña̱ u̱ni̱, ña̱ xíniñúʼu keʼéyó ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ kúúyó migo ta̱ Jesús kúú ña̱ kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n na̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó. Mií ta̱ Cristo kúú ta̱ nda̱ka̱xin na̱yóʼo xíʼin espíritu santo (Efe. 5:23). Ta̱ apóstol Pablo ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Kuniso̱ʼondó ta keʼéndó ña̱ káʼa̱n na̱ níʼi yichi̱ nu̱úndó xíʼinndó” (Heb. 13:17). Soo sava yichi̱ íxayo̱ʼvi̱vaña xíʼinyó ña̱ kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó. Sava kǒo kándíxayó consejo ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó chi ndákanixi̱níyó ña̱ kúúna na̱ yiví ku̱a̱chi. Soo ni kúúna na̱ yiví ku̱a̱chi, ta̱ Cristo kúú ta̱ xíniñúʼu na̱yóʼo. Xa̱ʼa ña̱yóʼo tá xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó saá náʼa̱yó ña̱ kúúyó migo ta̱ Jesús. Tá va̱ása ndákanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kúú na̱ anciano na̱ yiví ku̱a̱chi, va̱ʼa kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó ta saá na̱ʼa̱tuyó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó ta̱ Jesús.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Mateo 25:1-23) ”Reino Ndióxi̱ xa̱a̱ña kooña táki̱ʼva íyo u̱xu̱ ná si̱ʼí ná níʼi ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini ta ke̱ená ku̱a̱ʼa̱nná ña̱ kundatuná ta̱a ta̱ tindaʼa̱. 2 U̱ʼu̱n kúú ná si̱ʼí ná va̱ása ndíchi xi̱ní ta u̱ʼu̱n kúú ná si̱ʼí ná ndíchi xi̱ní. 3 Saáchi ná si̱ʼí ná va̱ása ndíchi xi̱ní nda̱kiʼinná ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini ku̱a̱ʼa̱n xíʼinná, soo va̱ása ku̱a̱ʼa̱n aceite xíʼinná, 4 ta ná si̱ʼí ná ndíchi xi̱ní chi̱ka̱a̱ná aceite ini iin ki̱si ta nda̱kiʼinná ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini ku̱a̱ʼa̱n xíʼinná. 5 Soo ta̱a ta̱ tindaʼa̱ ni̱ku̱a̱chira ta ndiʼiná ka̱ni ma̱ʼnáná ta ni̱ki̱si̱ná. 6 Ta tá sava ñu̱ú ki̱xaʼána káʼa̱nna: ‘Ki̱xa̱a̱ ta̱a ta̱ tindaʼa̱ʼ. Keendó ndakiʼinndóraʼ. 7 Tasaá ndiʼi ná si̱ʼí nda̱kooná ta nda̱kiʼinná ki̱si ña̱ ndíka̱a̱ ñuʼu̱ ini. 8 Ná va̱ása ndíchi xi̱ní ni̱ka̱ʼa̱nná xíʼin ná ndíchi xi̱ní: ‘Taxindó aceitendó ndaʼa̱ndi̱ saáchi si̱lóʼo kúni̱ nda̱ʼva̱ ñuʼu̱ndi̱ʼ. 9 Ná ndíchi xi̱ní ni̱ka̱ʼa̱nná: ‘Sana va̱ása kitará kuniñúʼu ndóʼó xíʼin ndi̱ʼi̱. Kúaʼanndó satándórá nu̱ú na̱ íxi̱kóráʼ. 10 Tá ku̱a̱ʼa̱n náyóʼo satáná aceite, ki̱xa̱a̱ ta̱a ta̱ tindaʼa̱, ná si̱ʼí ná ndíchi xi̱ní xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaná ta ni̱ki̱ʼviná xíʼinra nu̱ú koo vikó tindaʼa̱; ta nda̱si yéʼé. 11 Tándi̱ʼi ki̱xa̱a̱ ná si̱ʼí ná va̱ása ndíchi xi̱ní ta ni̱ka̱ʼa̱nná: ‘Táta, táta, kuná yéʼé nu̱úndi̱ʼ. 12 Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná: ‘Ná ka̱ʼi̱n ña̱ nda̱a̱ xíʼinndó: va̱ása xíni̱i̱ ndóʼóʼ. 13 ”Koo tu̱ʼvandó chi va̱ása xíni̱ndó ndáa ki̱vi̱ kooña á ndáa hora kooña. 14 ”Saá ndo̱ʼo iin ta̱a tá kúma̱níka keera ku̱ʼu̱nra inka ñuu, ka̱nara na̱ káchíñu nu̱úra tá ki̱xa̱a̱na ta̱xira ña̱ ku̱i̱ká kúúmiíra ndaʼa̱na. 15 Ta̱xira u̱ʼu̱n talento ndaʼa̱ iinra, ta inka u̱vi̱ talento ta̱xira ndaʼa̱ inkara, ta iin talento ta̱xira ndaʼa̱ ta̱ u̱ni̱. Saáchi xíni̱ va̱ʼara nda̱saa káchíñu iin iin na̱yóʼo, tasaá ke̱era ku̱a̱ʼa̱nra. 16 Ndi̱ku̱n kama ki̱ta ta̱ nda̱kiʼin u̱ʼu̱n talento ni̱xa̱ʼa̱nra sa̱tára ta ni̱xi̱kóra ta nda̱kiʼinra inka u̱ʼu̱n talento. 17 Saátu ke̱ʼé ta̱ nda̱kiʼin u̱vi̱ talento ta nda̱kiʼinra inka u̱vi̱ talento sa̱táña. 18 Ta̱ nda̱kiʼin iin talento xa̱tara iin ya̱vi̱ ta sa̱ndúxunra xu̱ʼún ta̱ patrónra. 19 ”Tá ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼání ki̱vi̱, tasaá ndi̱kó ta̱ patrón ña̱ keʼéra kuenta xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra. 20 Ki̱xa̱a̱ ta̱ nda̱kiʼin u̱ʼu̱n talento ta ki̱xa̱a̱ inka u̱ʼu̱nña xíʼinra ta káchira: ‘Táta, ta̱xiún u̱ʼu̱n talento ndaʼíi̱, ta kotoún, nda̱kiʼi̱n inka u̱ʼu̱nña sa̱táñaʼ. 21 Ta̱ patrón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: ‘Va̱ʼaní moso kúún nda̱kúní-iniún. Va̱ʼaní ka̱chíñún xíʼin loʼo ña̱ʼa yóʼo. Taxii̱ kundisochíñún xíʼin ku̱a̱ʼání ña̱ʼa. Naʼa ki̱ʼviún veʼi̱ ta kusi̱íní-iniún xíʼi̱nʼ. 22 Ta ndi̱ku̱n ki̱xa̱a̱ ta̱ nda̱kiʼin u̱vi̱ talento, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Táta, taxiún u̱vi̱ talento ndaʼíi̱; ta kotoún, nda̱kiʼi̱n inka u̱vi̱ñaʼ. 23 Ta̱ patrón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: ‘Va̱ʼaní ka̱chíñún xíʼin loʼo ña̱ʼa yóʼo. Taxii̱ kundisochíñún xíʼin ku̱a̱ʼání ña̱ʼa. Naʼa ki̱ʼviún veʼi̱ ta kusi̱íní-iniún xíʼi̱nʼ.