မာတင်လူသာ ထိုသူနှင့် သူ၏အမွေအနှစ်

“သမိုင်းဝင်သူ ယေရှုခရစ်မှလွဲ၍ အခြားမည်သူထက်မဆို မာတင်လူသာအကြောင်း ရေးသားထားသော စာအုပ်ပိုများသည်ဟု အဆိုရှိ၏။” တိုင်းမ်မဂ္ဂဇင်းက ထိုသို့ဖော်ပြသည်။ လူသာပြောဆိုခဲ့သောစကားများနှင့် လုပ်ရပ်များသည် ပြုပြင်ရေးကို အစပျိုးပေးခဲ့သည်၊ ယင်းသည် [ခရစ်ယာန်]ဘာသာရေးလှုပ်ရှားမှုတစ်ခုဖြစ်၍ “လူ့သမိုင်းတွင် အရေးပါဆုံးတော်လှန်ရေး” ဖြစ်၏ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့ဖြင့် သူသည် ဥရောပတိုက်၏ [ခရစ်ယာန်]ဘာသာရေးအခြေအနေကို ပြောင်းလဲပေးပြီး ၎င်း၏အလယ်ခေတ်ကို ပြည်ဖုံးကားချပေးလိုက်သည်။ လူသာသည် ဂျာမန်ဘာသာစကား အရေးအသားအတွက်လည်း အခြေခံစံချပေးခဲ့သည်။ သူ၏[ခရစ်ယာန်]ဘာသာပြန်ကျမ်းသည် ဂျာမန်ဘာသာစကားတွင် ရေပန်းအစားဆုံးဖြစ်နေဆဲပင်။

မာတင်လူသာသည် မည်သို့သောလူစားမျိုးဖြစ်သနည်း။ သူသည် ဥရောပအရေးကိစ္စများအပေါ် မည်သို့ ဤမျှတိုင်သက်ရောက်မှုရှိခဲ့သနည်း။

လူသာသည် ကျမ်းပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်လာ

မာတင်လူသာသည် ဂျာမနီနိုင်ငံ၊ အိုက်စလေဗင်မြို့တွင် ၁၄၈၃၊ နိုဝင်ဘာလ၌ ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ မာတင်၏ဖခင်မှာ ကြေးနီတွင်းတူးသမားဖြစ်သော်လည်း သားဖြစ်သူအား ပညာတတ်စေလိုသဖြင့် ငွေအလုံအလောက် ရှာနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၅၀၁ ခုနှစ်တွင် မာတင်သည် အဲရ်ဖွတ်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားတစ်ဦးဖြစ်လာ၏။ ထိုတက္ကသိုလ်စာကြည့်တိုက်တွင် သမ္မာကျမ်းစာကို ပထမဦးဆုံးအကြိမ် သူဖတ်ရှုခဲ့ရသည်။ “ဒီစာအုပ်ကို ကျွန်တော်တကယ်သဘောကျတယ်၊ တစ်နေ့နေ့ ဒီစာအုပ်ကို ကိုယ်ပိုင်ရချင်တယ်” ဟုသူပြောပြသည်။

အသက် ၂၂ နှစ်တွင် အဲရ်ဖွတ်မြို့ရှိ ဩဂတ်စတင်းဘုရားကျောင်းကို လူသာတက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဗစ်တင်ဘာ့ဂ်တက္ကသိုလ်တက်ပြီး [ခရစ်ယာန်]ဘာသာရေးပါရဂူဘွဲ့ကို သူရရှိခဲ့သည်။ မိမိသည် ဘုရားသခင်၏မျက်နှာသာ မရထိုက်ပါဟု သူ့ကိုယ်သူယူမှတ်ကာ တစ်ခါတစ်ရံ ကိုယ်ကိုကိုယ်သိသောစိတ် မကြည်လင်သဖြင့် အလွန်စိတ်ပျက်အားလျော့ခဲ့၏။ သို့သော် ကျမ်းစာဖတ်ရှုခြင်း၊ ဆုတောင်းခြင်းနှင့် ဆင်ခြင်သုံးသပ်လေ့လာခြင်းတို့ဖြင့် အပြစ်သားများကို ဘုရားသခင်မည်သို့ရှုမြင်ကြောင်း သူပိုမိုသဘောပေါက်လာသည်။ ဘုရားသခင်၏မျက်နှာသာတော်ကို လုပ်ယူ၍မရနိုင်ကြောင်း လူသာ,သဘောပေါက်ခဲ့၏။ ယင်းအစား၊ ယုံကြည်သူများအား ၎င်းကို မခံစားထိုက်သောကရုဏာဖြင့် ပေးသနားခြင်းဖြစ်သည်။—ရောမ ၁:၁၆; ၃:၂၃၊ ၂၄၊ ၂၈။

လူသာက မိမိ၏နားလည်မှုအသစ်သည် မှန်ကန်ကြောင်း မည်သို့ကောက်ချက်ချခဲ့သနည်း။ အစောပိုင်းချာ့ချ်သမိုင်းနှင့် ဓမ္မသစ်စာသားသုတေသနပြု ပါမောက္ခကာတ်အာလန်က ဤသို့ရေးသားခဲ့သည်– “သူတွေ့ရှိနားလည်ခါစ ဤအသိပညာသစ်သည် ကျမ်းစာမှအခြားအဆိုများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လေ့လာ၍ ခိုင်လုံမှုရှိမရှိ ဆုံးဖြတ်ရန် သမ္မာကျမ်းစာတစ်အုပ်လုံးကို သူဆင်ခြင်သုံးသပ်ခဲ့ရာ သူကောက်ချက်ချသည်အတိုင်းဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရ၏။ အကျင့် သို့မဟုတ် အာပတ်ဖြေခြင်းအားဖြင့်မဟုတ်ဘဲ ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့်သာ ဖြောင့်မတ်ရာသို့ရောက်ခြင်း၊ သို့မဟုတ် ကယ်တင်ခြင်းရရှိခြင်းအယူဝါဒသည် လူသာသွန်သင်ချက်များ၏ အဓိကအချက်တစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။

အပြစ်ဖြေခြင်းကို မခံမရပ်နိုင်ဖြစ်

အပြစ်သားများကို ဘုရားသခင် မည်သို့ရှုမြင်ကြောင်း လူသာ,သဘောပေါက်ပုံက ရိုမန်ကက်သလစ်ချာ့ချ်နှင့် သူ့အား ကွဲလွဲဆန့်ကျင်စေခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က အပြစ်သားများ သေပြီးနောက် အတန်ကြာအပြစ်ဒဏ်ခံရသည်ဟု လူအများ ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ငွေပေးသည့်အလျောက် ပုပ်၏အခွင့်အာဏာဖြင့် အာပတ်ဖြေပေးလျှင် ထိုအချိန်ကာလသည် တိုတောင်းလိမ့်မည်ဟုဆိုကြ၏။ မဲန်ဇ်မြို့နေ ဂိုဏ်းချုပ်အဲလ်ဘတ်၏ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် အမှုဆောင်ခဲ့သူ ယိုဟန်တက်ဇယ်လ်ကဲ့သို့သော အာပတ်ဖြေခြင်းကို ရောင်းသူများသည် သာမန်လူတန်းစားများထံမှ ငွေယူ၍ အာပတ်ဖြေပေးနေကြသည်။ လူများစွာသည် အာပတ်ဖြေခြင်းကို နောင်ပြုမည့် အပြစ်များမှ ကာကွယ်ပေးရန် အပေါင်အာမခံတစ်မျိုးအဖြစ် ရှုမြင်ခဲ့ကြ၏။

လူသာသည် ဤသို့အပြစ်ဖြေခြင်း အရောင်းအဝယ်ကို လုံးဝသဘောမတူနိုင်ခဲ့ချေ။ လူတို့သည် ဘုရားသခင်ကို ဈေးဆစ်၍မရကြောင်း လူသာသိ၏။ ၁၅၁၇၊ ဆောင်းဦးတွင် ငွေကြေးအရ၊ အယူဝါဒအရ၊ [ခရစ်ယာန်]ဘာသာရေးအရ ချာ့ချ်သည် တလွဲအသုံးပြုနေကြောင်း စွပ်စွဲထားသည့် သူ၏ကျော်ကြားသောအဆိုပြုချက် ၉၅ ချက်ကို ရေးသားခဲ့၏။ တော်လှန်ပုန်ကန်ရန်မဟုတ်ဘဲ ပြုပြင်စေလို၍ လူသာသည် သူ၏အဆိုပြုချက်များကို မိတ္တူကူးပြီး မဲန်ဇ်မြို့၏ ဂိုဏ်းချုပ်အဲလ်ဘတ်နှင့် အခြားကျမ်းပညာရှင်တချို့ထံ ပေးပို့ခဲ့သည်။ သမိုင်းပညာရှင်အများက ၁၅၁၇ ခုနှစ် သို့မဟုတ် ၎င်းဝန်းကျင်ခန့်တွင် ပြုပြင်ရေး စတင်ခဲ့သည်ဟုဆို၏။

ချာ့ချ်၏လုပ်ရပ်မှားများကို လူသာတစ်ဦးတည်းကသာ ဖော်ထုတ်ခဲ့ခြင်းမဟုတ်ချေ။ ယခင်အနှစ်တစ်ရာက ချက်ခ်ဘာသာရေးပြုပြင်သူ ယန်ဟပ်စ်သည်လည်း အပြစ်ဖြေခြင်း အရောင်းအဝယ်ကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချခဲ့၏။ ဟပ်စ်မတိုင်မီကပင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှ ဂျွန်ဝီကလစ်က ချာ့ချ်၏ထုံးစံတချို့သည် ကျမ်းစာနှင့်မကိုက်ညီကြောင်း ဖော်ထုတ်ပြခဲ့သည်။ လူသာနှင့် တစ်ခေတ်တည်းသားများဖြစ်ခဲ့ကြသူ ရော့တာဒမ်မြို့မှ အီရက်စ်မပ်စ်နှင့် အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှ တင်ဒေးလ်တို့သည် ပြုပြင်ဖို့ လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့၏။ သို့ရာတွင် ဂျာမနီနိုင်ငံမှ ယိုဟန်စ် ဂူတင်ဘာ့ဂ် တီထွင်ခဲ့သော ခဲစာလုံးအရှင်ပုံနှိပ်စက်ကြောင့် လူသာ၏လှုံ့ဆော်မှုသည် တခြားပြုပြင်ရေးသမားများထက် အလျင်အမြန် ပျံ့နှံ့သွားပြီး ပိုအရေးပါခဲ့၏။

၁၄၅၅ ခုနှစ်တွင် ဂူတင်ဘာ့ဂ်၏ပုံနှိပ်စက်သည် မဲန်ဇ်မြို့၌ စတင်လည်ပတ်လေ၏။ ဆယ့်ငါးရာစုအစောပိုင်းလောက်တွင် ဂျာမန်မြို့ပေါင်း ၆၀ နှင့် တခြားဥရောပ ၁၂ နိုင်ငံ၌ ပုံနှိပ်စက်များရှိနှင့်နေပြီ။ စိတ်ဝင်စားစရာအကြောင်းများကို ပြည်သူလူထုအား သမိုင်းတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် မြန်ဆန်စွာ ကြားသိစေနိုင်ခဲ့သည်။ လူသာ၏ခွင့်ပြုချက်မရဘဲ သူ၏အဆိုပြုချက် ၉၅ ချက်ကို ပုံနှိပ်ဖြန့်ဝေခဲ့ပုံရသည်။ ချာ့ချ်ပြုပြင်ရေးကိစ္စသည် ဒေသန္တရပြဿနာတစ်ရပ်သာ မဟုတ်တော့ချေ။ ထိုအရေးကိစ္စသည် နေရာတကာတွင် အငြင်းပွားစရာဖြစ်လာပြီး မာတင်လူသာသည်လည်း ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် မမျှော်လင့်ဘဲ အကျော်ကြားဆုံးသောသူဖြစ်လာလေသည်။

“နေနှင့်လ” တုံ့ပြန်

ဥရောပနိုင်ငံသည် ရာစုနှစ်များစွာ တန်ခိုးအာဏာရှိသော အဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့ဖြစ်သည့် [ခရစ်ယာန်]သာသနာစောင့်ရောမအင်ပါယာနှင့် ရိုမန်ကက်သလစ်ချာ့ချ်တို့၏ လက်အောက်တွင်ရှိခဲ့သည်။ “ဧကရာဇ်မင်းနှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းတို့သည် နေနှင့်လကဲ့သို့ စပ်ဆိုင်နေကြသည်” ဟုလူသာရင်ကမ္ဘာ့ဖယ်ဒရေးရှင်း ဥက္ကဋ္ဌဟောင်း ဟန်စ်လီလ်ရီက ရှင်းပြခဲ့သည်။ သို့သော် မည်သူက နေဖြစ်ပြီး မည်သူက လဖြစ်သည်ကိုကား သေသေချာချာမသိကြချေ။ ၁၆ ရာစုနှစ်အစောပိုင်းတွင် ထိုအဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့စလုံး၏ တန်ခိုးအာဏာအထွတ်အထိပ်ဖြစ်မှုမှာ မှေးမှိန်သွားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် အပြောင်းအလဲဖြစ်တော့မည့်ပုံရှိသည်။

ပုပ်လီယို ၁၀ က၎င်းအဆိုပြုချက် ၉၅ ချက်ကို မရုပ်သိမ်းလျှင် လူသာကို အသင်းတော်မှနှင်ထုတ်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။ လူသာသည် ခြိမ်းခြောက်စာပါရှိသော ပုပ်၏အမိန့်စာချွန်ကို ဖီဆန်ကာ လူအများရှေ့တွင် မီးရှို့လိုက်လေသည်၊ ပုပ်၏သဘောတူညီချက်မယူဘဲ ချာ့ချ်ကိုပြုပြင်ရန် မင်းညီမင်းသားများအား တိုက်တွန်းအားပေးသည့် နောက်ထပ်စာပေများကို ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ၁၅၂၁ ခုနှစ်တွင် ပုပ်လီယို ၁၀ သည်လူသာကို အသင်းတော်မှ နှင်ထုတ်လိုက်လေ၏။ တရားမျှတစွာ ကြားနာစစ်ဆေးခြင်းမရှိဘဲ စီရင်ခံရခြင်းကို လူသာကန့်ကွက်သောအခါ ဧကရာဇ်မင်း ချားလ်စ် ၅ ကဝါးမ်ဇ်မြို့၌ ကျင်းပမည့် လွှတ်တော်အစည်းအဝေးသို့ လာရောက်အစစ်ခံရန် ထိုပြုပြင်ရေးသမားကို ဆင့်ခေါ်လိုက်သည်။ ၁၅၂၁၊ ဧပြီလတွင် ဗစ်တင်ဘာ့ဂ်မြို့မှ ဝါးမ်ဇ်မြို့သို့ လူသာ၏ ၁၅ ရက်ခရီးစဉ်သည် အောင်ပွဲခံစီတန်းလှည့်လည်ပွဲနှင့်တူ၏။ ပြည်သူလူထုသည် သူ့ကို ထောက်ခံအားပေးပြီး နေရာတကာမှ လူတို့သည် သူ့ကိုတွေ့မြင်လိုခဲ့ကြ၏။

ဝါးမ်ဇ်မြို့တွင် လူသာသည် ဧကရာဇ်မင်း၊ မင်းညီမင်းသားများနှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်း၏သံတမန်တို့ ရှေ့မှောက်သို့ ရောက်လာလေသည်။ ယန်ဟပ်စ်သည် ၁၄၁၅ ခုနှစ်တွင် ကောန်စတင့်စ်မြို့၌ ထပ်တူကြားနာစစ်ဆေးခံရပြီး နှက်တိုင်တင်ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရ၏။ လူသာသည် ချာ့ချ်နှင့် ဧကရာဇ်မင်းတို့ရှေ့တွင် မိမိ၏အမှားကို ကျမ်းဂန်အထောက်အထားနှင့် မပြနိုင်သရွေ့ မိမိ၏စကားကို မရုပ်သိမ်းဟု အတိုက်အခံပြုသူတို့အား ပြောဆိုခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ကျမ်းစာမှတ်မိနိုင်စွမ်းနှင့်ပတ်သက်လာလျှင် လူသာကို မည်သူမျှ မယှဉ်ပြိုင်နိုင်ခဲ့ကြချေ။ ထိုကြားနာစစ်ဆေးမှုအကြောင်းကို ဝါးမ်ဇ်အမိန့်စာတမ်းတွင် အသေးစိတ်ဖော်ပြထားသည်။ လူသာကို ရာဇဝတ်ကောင်ဟု ကြေညာပြီး သူ၏စာအုပ်များကို ပိတ်ပင်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ ပုပ်က အသင်းတော်မှကြဉ်ထားပြီး ဧကရာဇ်မင်းက ရာဇဝတ်ကောင်ဟုကြေညာလိုက်ရာ ယခု သူသည် အသက်အန္တရာယ်ကြုံနေရလေသည်။

မမျှော်လင့်ဘဲ ရုတ်တရက် အခြေအနေပြောင်းပြန်ဖြစ်သွား၏။ ဗစ်တင်ဘာ့ဂ်မြို့သို့ လူသာ၏အပြန်ခရီးတွင် သဘောကောင်းသော ဆက်စင်နီနယ်စား ဖရက်ဒရစ်ခ်၏စီစဉ်မှုဖြင့် လူသာကို တစ်ဖက်လှည့် ပြန်ပေးဆွဲခေါ်သွားသည်။ ထိုသို့ဖြင့် လူသာသည် ရန်သူများလက်မှ လွတ်သွား၏။ လူသာသည် ဝေးခေါင်သော ဗာတ်ဘုအာဂ်ရဲတိုက်ထဲ ခိုးသွင်းခံရပြီး ထိုတွင် သူသည် မုတ်ဆိတ်ရှည်ထားကာ ယွန်ကာယော့ဂ်ျ အမည်ဖြင့် မှူးမတ်ပုံစံအသွင်သစ်ကို ခံယူခဲ့၏။

စက်တင်ဘာကျမ်းစာကို အများအလိုရှိကြ

လူသာသည် ဧကရာဇ်မင်းနှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းတို့၏ရန်မှ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်သူအဖြစ် ဗာတ်ဘုအာဂ်ရဲတိုက်တွင် ဆယ်လကြာနေခဲ့ရသည်။ “ဗာတ်ဘုအာဂ်ရဲတိုက်တွင် ရှိစဉ်ကာလသည် လူသာ၏အသက်တာတစ်လျှောက် အကျိုးအရှိဆုံးကာလဖြစ်သည်” ဟုဗဲလ်တ်အဲဗာ ဗာတ်ဘုအာဂ်စာအုပ်က ရှင်းပြသည်။ လူသာ၏အအောင်မြင်ဆုံး အလုပ်တစ်ခုမှာ ထိုနေရာတွင် အီရက်စ်မပ်စ်၏ ဂရိကျမ်းစာစောင်များကို ဂျာမန်ဘာသာစကားသို့ အပြီးသတ်ပြန်ဆိုနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။ ဘာသာပြန်ဆိုသူ လူသာ၏အမည်ကိုမဖော်ဘဲ ၁၅၂၂၊ စက်တင်ဘာလတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသော ဤကျမ်းစာသည် စက်တင်ဘာကျမ်းစာဟု နာမည်ကျော်ကြားလာလေသည်။ စာအုပ်၏တန်ဖိုးမှာ အိမ်စေတစ်ဦး၏ တစ်နှစ်စာလုပ်ခနှင့်ညီမျှသော ၁.၅ ဂိလ်ဒါဖြစ်၏။ မည်သို့ပင်ဖြစ်ပါစေ၊ စက်တင်ဘာကျမ်းစာသည် အလွန်အရောင်းသွက်ခဲ့၏။ ၁၂ လအတွင်း အုပ်ရေ ၆,၀၀၀ ကို ၂ ကြိမ်ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေပေးခဲ့ရပြီး နောက် ၁၂ နှစ်အတွင်း အနည်းဆုံး ၆၉ ကြိမ်တိုင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ရသည်။

၁၅၂၅ ခုနှစ်တွင် မာတင်လူသာသည် ခရစ်ယာန်သီလရှင်လူထွက် ကာတာရီးနာ ဖောန်ဘိုရာနှင့် ထိမ်းမြားခဲ့သည်။ ကာတာရီးနာသည် အိမ်မှုကိစ္စများကို ကောင်းစွာထိန်းသိမ်းနိုင်ပြီး ခင်ပွန်း၏ရက်ရောမှုကိုလည်း ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ခဲ့သည်။ လူသာ၏အိမ်ထောင်စုတွင် သူ၏ဇနီး၊ သားသမီးခြောက်ဦးအပြင် မိတ်ဆွေများ၊ ကျမ်းပညာရှင်များနှင့် ခိုလှုံသူများ ပါဝင်လာသည်။ လူသာအသက်ကြီးလာသောအခါ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ဂုဏ်သတင်းကြီးလာရာ သူ၏အိမ်တွင်တည်းခိုသော ဧည့်သည်ကျမ်းပညာရှင်များက သူ၏ထင်မြင်ယူဆချက်များကို မှတ်ချက်ယူခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါမှတ်ချက်များကို လူသာစ် တီရှ်ရေဒါန်ဟူသော (လူသာ၏အာလာပသလ္လာပစကား) ပေါင်းချုပ်စာအုပ်တစ်အုပ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ ဂျာမန်ဘာသာစကားဖြင့် ဤစာအုပ်ကိုဖြန့်ချိရာတွင် သမ္မာကျမ်းစာပြီးလျှင် အတန်ကြာကာလအထိ ဒုတိယလိုက်ခဲ့သည်။

ပင်ကိုအစွမ်းရှိ [ခရစ်ယာန်]ဘာသာပြန်သူနှင့် အရေးသွက်သော စာရေးဆရာ

၁၅၃၄ ခုနှစ်တိုင်လေသော် လူသာသည် ဟေဗြဲကျမ်းစာစောင်များကို [ခရစ်ယာန်]ဘာသာပြန်ဆိုခြင်း ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ သူသည် ရေးပုံရေးနည်း၊ ဝါကျညီညွတ်မှုနှင့် အသုံးပြုသောဝေါဟာရတို့ကို ပြေပြစ်စွာ ရေးသားနိုင်ခဲ့၏။ ရလဒ်ကား သမ္မာကျမ်းစာကို သာမန်လူတန်းစားများပင် နားလည်သဘောပေါက်နိုင်သည်။ သူ၏ဘာသာပြန်ပုံနှင့်စပ်လျဉ်း၍ လူသာက ဤသို့ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်– “အိမ်ထဲမှ မိခင်၊ လမ်းပေါ်မှ ကလေးများ၊ ဈေးထဲမှ သာမန်လူနှင့် စကားစမြည်ပြောဆိုပြီး သူတို့မည်သို့ပြောဆိုတတ်ကြသည်ကို အသေအချာနားထောင်ပြီးနောက် ထိုအတိုင်း [ခရစ်ယာန်]ဘာသာပြန်သင့်သည်။” လူသာ၏ကျမ်းစာသည် ဂျာမနီနိုင်ငံတစ်ဝန်း လက်ခံခဲ့သည့် အရေးအသားဘာသာစကားအတွက် အခြေခံစံချပေးခဲ့၏။

[ခရစ်ယာန်]ဘာသာပြန်သူတစ်ဦးအဖြစ် လူသာ၏ပင်ကိုအစွမ်းကို စာရေးဆရာတစ်ဦးအဖြစ် ကျွမ်းကျင်မှုနှင့် ပေါင်းစပ်ခဲ့သည်။ သူ၏စာပေသက်တမ်းတစ်လျှောက်၌ ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်ကို ရက်သတ္တပတ်နှစ်ပတ်တိုင်းတွင် ရေးသားခဲ့သည်ဟုဆိုကြ၏။ ဆောင်းပါးတချို့သည် ၎င်းတို့ကို ရေးသားသူကဲ့သို့ပင် အငြင်းပွားစရာဖြစ်ခဲ့သည်။ လူသာအစောပိုင်းရေးသားသော စာဟန်သည် စူးရှထက်မြက်နေခဲ့ပါလျှင် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်လာသော်လည်း သူ၏ကလောင်သွားသည် တုံးသွားမည်မဟုတ်ပေ။ နောက်ပိုင်းတွင် သူ၏စာတမ်းတိုများသည် တဖြည်းဖြည်း ပို၍ကြမ်းတမ်းခက်ထန်လာလေသည်။ လဲခ်စီကွန် ဖူရ် တေအိုလိုဂျီ အဲန်တ် ကာကေစာအုပ်အရဆိုလျှင် လူသာ၏စာပေတွင် “သူ၏ဒေါသအိုးပေါက်ကွဲခြင်း” နှင့် “နှိမ့်ချမှုနှင့် ချစ်ခြင်းမေတ္တာကင်းမဲ့ခြင်း” အပြင် “သူရည်မှန်းထားသောအလုပ်ကို အပြီးဆောင်ရွက်ရမည်ဟူသော စိတ်ထားပြင်းပြခြင်း” တို့ပေါ်လွင်ထင်ရှားသည်။

တောင်သူလယ်သမားအရေးတော်ပုံ ဖြစ်ပွားပြီး မင်းညီမင်းသားနယ်ပယ်များတွင် သွေးချောင်းစီးခဲ့သောအခါ ထိုပုန်ကန်ထကြွမှုနှင့်ပတ်သက်၍ လူသာ၏ ထင်မြင်ချက်ကိုမေးခဲ့ကြ၏။ တောင်သူလယ်သမားများသည် မြေရှင်များကို မကျေမနပ်ဖြစ်ကြရသည့်အကြောင်းရင်း ခိုင်လုံသလောဟု မေးသည်။ လူသာသည် အများပြည်သူစိတ်ကျေနပ်မည့် အဖြေကိုပေး၍ လူထု၏ထောက်ခံမှုကိုရယူရန် မကြိုးစားခဲ့ချေ။ ဘုရားသခင်၏ကျေးကျွန်များသည် မင်းအာဏာစက်ကို နာခံသင့်သည်ဟု သူခံယူထားသည်။ (ရောမ ၁၃:၁) လူသာသည် ၎င်းပုန်ကန်မှုကို အင်အားသုံး၍ နှိမ်နင်းသင့်သည်ဟု ရိုးသားစွာ ထင်မြင်ချက်ပေးခဲ့၏။ “တတ်နိုင်သောမည်သူမဆို ထိုးနှက်သတ်ဖြတ်နိုင်သည်” ဟုသူပြောခဲ့သည်။ ဤဖြေကြားချက်ကြောင့် လူသာသည် “ယခုအချိန်အထိ သူရရှိထားသော အများပြည်သူတို့အလယ် သူမတူထူးခြားသည့် ရေပန်းစားမှု” ဆုံးရှုံးသွား၏ဟု ဟန်စ်လီလ်ဂျီက ဖော်ပြသည်။ ထို့ပြင် လူသာရေးသားခဲ့သော ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များ မဖြစ်လိုကြသော ဂျူးများအကြောင်း၊ အထူးသဖြင့် ဂျူးများနှင့် သူတို့၏မုသား ဟူသည့် နောက်ပိုင်းစာတမ်းတိုများကြောင့် ၎င်း၏အာဘော်ရှင်အား လူအများက ဆီမိုက်မျိုးနွယ်ကို ဆန့်ကျင်သူဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။

လူသာ၏အမွေအနှစ်

လူသာ၊ ကယ်လ်ဗင်နှင့် ဆွင်းဂလီတို့ကဲ့သို့သော လှုံ့ဆော်ပေးသူများကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ပြုပြင်ရေးသည် ပရိုတက်စတင့်ဟုခေါ်သော ဘာသာတရားတည်ထောင်လာရန် လမ်းစသစ်ပွင့်သွားသည်။ ပရိုတက်စတင့်အယူဝါဒအတွက် လူသာ၏အရေးပါသော အမွေအနှစ်မှာ ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့် ဖြောင့်မတ်ရာသို့ရောက်သည်ဟူသော သူ၏အဓိကသွန်သင်ချက်ပင်ဖြစ်၏။ ဂျာမန်မင်းညီမင်းသားပိုင်နက်အသီးသီးက ပရိုတက်စတင့် သို့မဟုတ် ကက်သလစ်ခံယူချက်ကို အားပေးထောက်ခံကြလေသည်။ ပရိုတက်စတင့်အယူဝါဒသည် စကင်ဒီနေးဗီးယား၊ ဆွစ်ဇလန်၊ အင်္ဂလန်နှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံများသို့ ပျံ့နှံ့သွားပြီး ထောက်ခံအားပေးသူ များလာလေသည်။ ယနေ့ ပရိုတက်စတင့်ဝါဒကို သက်ဝင်ယုံကြည်သူများ သန်းရာနှင့်ချီရှိနေပြီ။

လူသာ၏ယုံကြည်ချက်အားလုံးကို လက်မခံနိုင်သူများစွာသည် သူ့ကို အလွန်ကြည်ညိုလေးစားနေကြဆဲပင်ဖြစ်သည်။ အိုက်စလေဗင်၊ အဲရ်ဖွတ်၊ ဗစ်တင်ဘာ့ဂ်နှင့် ဗာတ်ဘာဂ်မြို့များပါသည့် ယခင်ဂျာမန်ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံတွင် ၁၉၈၃ ခုနှစ်၌ လူသာ၏အနှစ် ၅၀၀ မြောက်မွေးနေ့ပွဲကို ကျင်းပခဲ့သည်။ လူသာသည် ဂျာမန်သမိုင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှုတွင် အထင်ကရပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်၏ဟု ဤဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံက အသိအမှတ်ပြု၏။ ထို့ပြင် ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များက ကက်သလစ်ဓမ္မပညာရှင်တစ်ဦးသည် လူသာ၏သြဇာသက်ရောက်မှုကို ဤသို့အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြပြောဆိုခဲ့သည်– “လူသာနောက်ပိုင်းတွင် မည်သူတစ်ယောက်မျှ သူ့ကိုမမီချေ။” ပါမောက္ခအာလန်ဒ်က ဤသို့ရေးသားခဲ့သည်– “နှစ်စဉ် မာတင်လူသာနှင့် ပြုပြင်ရေးအကြောင်း စာအုပ်အသစ်အနည်းဆုံး ၅၀၀ ကိုထုတ်ဝေပြီး ထိုစာအုပ်များကို ကမ္ဘာ့ဘာသာစကားကြီးအားလုံးနီးပါးဖြင့် ထုတ်ဝေလျက်ရှိ၏။”

မာတင်လူသာသည် ဉာဏ်စွမ်းထက်မြက်၍ မှတ်ဉာဏ်အလွန်ကောင်းပြီး ဝေါဟာရကြွယ်သည့်အပြင် အလုပ်ကြိုးစားသူဖြစ်၏။ ထို့ပြင် သူသည် စိတ်တို၍ သရော်တတ်သူလည်းဖြစ်သည်၊ အရေခြုံဟန်ဆောင်မှုဟု သူထင်မြင်ရာများကို ပြင်းထန်စွာဆန့်ကျင်သည်။ ၁၅၄၆၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အိုက်စလေဗင်မြို့၌ လူသာသေဆုံးခါနီးအချိန်မှာ အခြားသူများအား သူသွန်သင်ပေးခဲ့သည့် ယုံကြည်ချက်များကို စွဲကိုင်ထားသေးသလားဟု မိတ်ဆွေများက မေးမြန်းခဲ့သည်။ “စွဲကိုင်ထားသည်” ဟုသူပြန်ဖြေဆိုခဲ့သည်။ လူသာကွယ်လွန်သွားပြီဖြစ်သော်လည်း လူများစွာသည် ယင်းသို့သောယုံကြည်ချက်များကို စွဲကိုင်ထားဆဲပင်ဖြစ်သည်။

[စာမျက်နှာ ၂၇ ပါ ရုပ်ပုံ]

လူသာသည် အာပတ်ဖြေခြင်းအရောင်းအဝယ်ကို ကန့်ကွက်ခဲ့

[Credit Line]

Mit freundlicher Genehmigung: Wartburg-Stiftung

[စာမျက်နှာ ၂၈ ပါ ရုပ်ပုံ]

လူသာသည် ကန့်ကွက်သူများက မိမိအမှားကို ကျမ်းဂန်အထောက် အထားနှင့် မပြနိုင်သရွေ့ မိမိ၏စကားကို မရုပ်သိမ်းခဲ့

[Credit Line]

From the book The Story of Liberty, 1878

[စာမျက်နှာ ၂၉ ပါ ရုပ်ပုံ]

သမ္မာကျမ်းစာကို ဘာသာပြန် ခဲ့သည့် ဗာတ်ဘုအာဂ်ရဲတိုက်မှ လူသာ၏အခန်း

[Credit Line]

Both images: Mit freundlicher Genehmigung: Wartburg-Stiftung

[စာမျက်နှာ ၂၆ ပါ ရုပ်ပုံ]

အွန်တဲရီယို၊ တိုရွန်တိုမြို့၊ တိုရွန်တိုဝေးလော့ဒ်ကျမ်းငယ်စုဆောင်ရေးဌာနက တတိယအကြိမ် ထုတ်ဝေသော ပြုပြင်ရေးသမား မာတင်လူသာ စာအုပ်မှ

[Picture Credit Line on page 30]

From the book The History of Protestantism (Vol. I)