လက်ဝါးကပ်တိုင်

အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်– ယေရှုခရစ်ကိုဆွဲ၍သေဒဏ်စီရင်သောကိရိယာကို ခရစ်ယာန်ဘောင်အသင်းအများစုက လက်ဝါးကပ်တိုင်အဖြစ် သမုတ်ကြသည်။ ၎င်းဝေါဟာရကို လက်တင်ဘာသာ crux (ခရပ်ခ်စ်) မှယူထားသည်။

အဘယ်ကြောင့် ကင်းမျှော်စင်အသင်းစာပေများ၌ ယေရှုအား ဆိုရိုးစကားပါလက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ် ဆွဲထားသည်ကိုမပြဘဲ လက်နှစ်ဖက်ခေါင်းပေါ်မြှောက်လျက် တိုင်တစ်လုံးပေါ်ဆွဲထားသည်ကိုပြသနည်း

ခေတ်သစ်ဘာသာပြန်ကျမ်းများစွာ၌ “လက်ဝါးကပ်တိုင်” (ကဘ၌ “ညှဉ်းဆဲရာနှက်တိုင်”) ဟူ၍ဘာသာပြန်သော ဂရိစကားလုံးမှာ stau·rosʹ (စတောင်ရော့စ်) ဖြစ်သည်။ ဂရိဂန္ထဝင်စာပေများ၌ ယင်းစကားလုံးသည် တည့်မတ်သောတိုင် သို့မဟုတ် တုတ်ချွန်ဟုသာအဓိပ္ပာယ်ရှိသည်။ နောက်ပိုင်း၌ ကန့်လန့်ဖြတ်တစ်ချောင်းပါသော သေဒဏ်စီရင်ရာကိရိယာအဖြစ်လည်း အသုံးပြုလာကြသည်။ တော်ဝင်သမ္မာကျမ်းစာအဘိဓာန်က ထိုအချက်ကိုဝန်ခံလျက် ဤသို့ဆို၏– “လက်ဝါးကပ်တိုင်အတွက်ဂရိစကားလုံး [စတောင်ရော့စ်] သည် သစ်တိုင်၊ တည့်မတ်သောသစ်လုံးရှည်၊ သို့မဟုတ် တုတ်ချွန်တစ်ချောင်းကို ဆိုလိုသည်မှာဆီလျော်၏။ ၎င်းတိုင်ပေါ်၌ ဘာမဆိုချိတ်ဆွဲနိုင်သည်။ သို့မဟုတ် ၎င်းကိုမြေကွက်အတွက်စည်းရိုးခတ်ရန်သုံးနိုင်သည်။ . . . (ကျွန်ုပ်တို့၏ လက်ဝါးကပ်တိုင် [အင်္ဂလိပ်လို ခရော့စ်] ဟူသောစကားလုံးဆင်းသက်လာရာ) ခရပ်ခ်စ် ပင်လျှင် ရောမလူတို့ဘောင်တွင် မူလက တည့်မတ်သောသစ်လုံးရှည်ကိုဆိုလိုဟန်ရှိ၏။” ပီ. ဖဲဘဲန်းတည်းဖြတ်သည်။ (လန်ဒန်၊ ၁၈၇၄)၊ အတွဲ ၁၊ စ. ၃၇၆။

ဘုရားသခင့်သားတော် ထိုသို့သောကိရိယာအပေါ်မှာပင် အသေစီရင်ခြင်းခံရသလော။ သမ္မာကျမ်းစာက xy’lon (ဇိုင်လွန်) ဟူသောစကားလုံးကိုလည်း သုံးနှုန်းထားသည်မှာ မှတ်သားဖွယ်ဖြစ်သည်။ လစ်ဒဲလ်နှင့်စကော့တို့၏ ဂရိ-အင်္ဂလိပ်အဘိဓာန်က ၎င်းကိုဤသို့အနက်ဖွင့်သည်– “ခုတ်ထား၍သုံးရန်အသင့်ရှိသောသစ်၊ ထင်း၊ ပျဉ်စသည့် . . . သစ်စ၊ သစ်တုံး၊ ရက်မ၊ တိုင်၊ . . . တင်းပုတ်၊ တုတ်တို၊ . . . ရာဇဝတ်သားကို တံကျင်လျှို၍သတ်သောသစ်တိုင်၊ . . . သစ်စိမ်း၊ သစ်ပင်။” “ဓမ္မသစ်ကျမ်း၌၊ လက်ဝါးကပ်တိုင်” ဟုလည်းဆိုပြီး တမန်တော် ၅:၃၀ နှင့် ၁၀:၃၉ ကို ဥပမာပေးသည်။ (အောက်စဖို့၊ ၁၉၆၈၊ စ. ၁၁၉၁၊ ၁၁၉၂) သို့ရာတွင် KJ, RS, JB နှင့် Dy တို့က အထက်ကျမ်းချက်များပါ စိုင်လုံကို “သစ်တိုင်” ဟုပြန်ဆိုသည်။ (ဂလာတိ ၃:၁၃၊ တရားဟောရာ ၂၁:၂၂၊ ၂၃ တို့နှင့်နှိုင်းယှဉ်ပါ။)

ဂျေဒီပါစန်ရေးသော ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့်မဆိုင်သောလက်ဝါးကပ်တိုင်။ (လန်ဒန်၊ ၁၈၉၆) က ဤသို့ဆို၏– “ဓမ္မသစ်ကျမ်းပါ မြောက်မြားလှသော အရေးအသားများအနက်၊ ဝါကျတစ်ခုကမျှ မူရင်းဂရိတွင် ယေရှုကိုသတ်ရာ၌အသုံးပြုခဲ့သော စတောင်ရော့စ်သည် ရိုးရိုးစတောင်ရော့စ်မဟုတ်ကြောင်းသက်သေပြသည့် သွယ်ဝိုက်သောအထောက်အထားပင် မပါချေ။ သစ်သားတစ်ချောင်းမဟုတ်ဘဲ၊ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံစံဖြစ်အောင် ကန့်လန့်ဖြတ်၍ ပူးရိုက်ထားသောသစ်သားနှစ်ချောင်းဖြစ်သည်ဟူသည့်သဘောကိုပြသော အထောက်အထားဆိုလျှင် သာ၍ပင်မပါရှိချေ။ . . . ကျွန်တော်တို့၏ဆရာသမားများက ချာ့ချ်၏ဂရိစာပေများကို ကျွန်တော်တို့၏တိုင်းရင်းဘာသာသို့ပြန်ဆိုရာ၌ စတောင်ရော့စ် ဟူသောစကားလုံးကို ‘လက်ဝါးကပ်တိုင်’ အဖြစ် ပြန်ဆိုခဲ့သည့်ပြင်၊ ကျွန်တော်တို့၏အဘိဓာန်များ၌ ‘လက်ဝါးကပ်တိုင်’ ကို စတောင်ရော့စ် ၏အနက်အဖြစ်ဖော်ပြခြင်းဖြင့် အထက်ပါလုပ်ရပ်ကိုထောက်ခံခဲ့ခြင်းမှာ လှည့်စားမှုသေးသေးဖွဲဖွဲမဟုတ်။ ‘လက်ဝါးကပ်တိုင်’ သည် တမန်တော်များလက်ထက်၌ အဘယ်နည်းနှင့်မျှ ထိုစကားလုံး၏မူရင်းအနက်မဟုတ်ကြောင်းကိုလည်းကောင်း၊ အချိန်များစွာရွေ့လျောခဲ့သည့်နောက်မှ ထိုစကားလုံး၏အဓိကအဓိပ္ပာယ်ဖြစ်လာကြောင်းကိုလည်းကောင်း၊ ထိုသို့ဖြစ်လာရခြင်းမှာလည်း ယေရှုကိုသတ်ရာ၌ အသုံးပြုသော စတောင်ရော့စ်တစ်မျိုးသည် ထိုသို့သောပုံစံရှိသည်ဟူ၍ အကြောင်းတစ်ခုမဟုတ်တစ်ခုကြောင့် ထောက်ခံချက်သာဓကမရှိဘဲလျက် ယူမှတ်လာခြင်းသာဖြစ်ကြောင်းကိုလည်းကောင်း သေချာစွာရှင်းလင်းခြင်းလည်းမပြုချေ။”​—စ. ၂၃၊ ၂၄; The Companion Bible (လန်ဒန်၊ ၁၈၈၅)၊ နောက်ဆက်တွဲအမှတ် ၁၆၂ ကိုလည်းရှု။

ထို့ကြောင့် ခိုင်လုံသောအထောက်အထားများက ယေရှုသည် တည့်မတ်သောတိုင်ပေါ် အသေခံတော်မူခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ ဆိုရိုးစကားပါ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ်မှာမဟုတ်ကြောင်း ပြနေသည်။

ခရစ်ယာန်ဘောင်သုံးလက်ဝါးကပ်တိုင်၏သမိုင်းဇာစ်မြစ်မှာ အဘယ်နည်း

“ရှေးကမ္ဘာ့အစိတ်အပိုင်းအားလုံးလိုလိုတွင် ရှေးပဝေသဏီမှခရစ်ယာန်ခေတ်အတွင်းဖြစ်သော ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထိုပစ္စည်းများပေါ်တွင် ဒီဇိုင်းအဖုံဖုံပါသောလက်ဝါးကပ်တိုင်အမှတ်အသားများ ပါရှိသည်။ အိန္ဒိယ၊ ဆီးရီးယား၊ ပါးရှားနှင့်အီဂျစ်နိုင်ငံတို့၌ ဒုနှင့်ဒေး တူးဖော်ရရှိသည်။ . . . ခရစ်ယာန်ခေတ်မတိုင်မီ၊ ခရစ်ယာန်မဟုတ်သူများဘောင်တွင် လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ဘာသာရေးအထိမ်းအမှတ်အဖြစ်သုံးခြင်းမှာ ကမ္ဘာအနှံ့ဟုဆိုနိုင်သည်။ သဘာဝတရားကိုးကွယ်မှုတစ်မျိုးမျိုးနှင့်စပ်ယှက်လျက်သုံးကြသည်မှာလည်း မနည်းချေ။”​—ဗြိတဲန်နစ်ကာစွယ်စုံကျမ်း (၁၉၄၆)၊ အတွဲ ၆၊ စ. ၇၅၃။

“[ရက်မနှစ်ချောင်းပါလက်ဝါးကပ်တိုင်] ပုံသည် ရှေးခါလဒဲမှအစပြုခဲ့ပြီး ထိုနိုင်ငံအပြင် အီဂျစ်ပါဝင်သောနယ်စပ်နိုင်ငံများ၌ တမ္မုဇနတ်ဘုရား၏အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ (၎င်းသည် ထိုနတ်၏နာမည်ပထမစာလုံးဖြစ်သော၊ မှော်နှင့်ဆိုင်သည့် ဆယ့်ကိုးခုမြောက်ဂရိအက္ခရာ Tau [တောင်] ၏သဏ္ဌာန်ကိုဆောင်သည်။) အေဒီတတိယရာစုလယ်ရောက်သော် ချာ့ချ်များသည် ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ချက်ဆိုင်ရာအယူဝါဒအချို့မှလွဲဖယ်လျှင်လွဲဖယ်၊ မလွဲဖယ်လျှင် ၎င်းယုံကြည်ချက်များကိုရုပ်ပြောင်ဖြစ်အောင် တန်ဆာဆင်ပေးလိုက်သည်။ ချာ့ချ်များသည် အယူဖောက်ပြန်သောမိမိတို့၏ဘုန်းကြီးစနစ်ကို ဂုဏ်ရှိန်မြင့်စေလိုသဖြင့် တိတ္ထိတို့အား ယုံကြည်ခြင်းကိုမပြုပြင်ဘဲ ဘာသာသွင်းခဲ့ကြသည့်ပြင် အများအားဖြင့် သူတို့၏တိတ္ထိဆိုင်ရာအမှတ်အသားလက္ခဏာများကိုလည်း ဆက်လက်သိမ်းဆည်းထားခွင့် ပြုခဲ့ကြသည်။ သို့နှင့်၊ ကန့်လန့်ဖြတ်မျဉ်းကို အောက်သို့လျှောချထားသော တွေ့နေကျပုံစံ Tau သို့မဟုတ် T ကို ခရစ်တော်၏လက်ဝါးကပ်တိုင်အဖြစ် လက်ခံလိုက်လေသည်။​—ဓမ္မသစ်ကျမ်းစကားဆိုင်ရာအဖွင့်အဘိဓာန် (လန်ဒန်၊ ၁၉၆၂)၊ ဒဗ္ဗလျူ. အီး. ဗိုင်း၊ စ. ၂၅၆။

“ထူးဆန်းသော်လည်း စောဒကတက်စရာမရှိသည့်ဖြစ်ရပ်မှန်တစ်ခုမှာ၊ ခရစ်တော်မဖွားမြင်မီ ရှေးနှစ်ပရိစ္ဆေဒမှစ၍ ချာ့ချ်သွန်သင်ချက်များမပေါက်ရောက်သောဒေသများ၌ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို မြင့်မြတ်သောအထိမ်းအမှတ်တစ်ခုအဖြစ် လူတို့အသုံးပြုလာကြပြီ ဟူသောအချက်ပင်တည်း။ . . . ဂရိတို့၏ဘက်ခပ်စ်နတ်၊ တုရမြို့သားတို့၏တမ္မုဇနတ်ဘုရား၊ ခါလဒဲတို့၏ဗေလနတ်၊ စကင်ဒီနေဗီယန်တို့၏အိုးဒင်းနတ်၊ ဤနတ်အားလုံးကို ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်သူများက လက်ဝါးကပ်တိုင်ကိရိယာဖြင့် သရုပ်ဖော်ကြသည်။”​—ဝတ်ပြုအခမ်းအနား၊ ဗိသုကာနှင့်အနုပညာထဲမှလက်ဝါးကပ်တိုင် (လန်ဒန်၊ ၁၉၀၀)၊ ဂျီ. အက်စ်. တီးအက်ခ်၊ စ. ၁။

“အီဂျစ်ယဇ်ပုရောဟိတ်များနှင့်ပုပ်ရဟန်းမင်းများသည် မိမိတို့၌ နေနတ်၏ယဇ်ပုရောဟိတ်အာဏာရှိကြောင်း အထိမ်းအမှတ်ပြသည့်အနေနှင့် ‘လက်ကိုင်ပါလက်ဝါးကပ်တိုင်’ ပုံစံရှိသောလက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ကိုင်ဆောင်ကြသည်။ ၎င်းကို ‘အသက်၏အထိမ်းအမှတ်’ ဟုခေါ်သည်။”​—လူသေကိုးကွယ်ခြင်း (လန်ဒန်၊ ၁၉၀၄)၊ ဗိုလ်မှူးကြီး ဂျေ ဂါနီယာ၊ စ. ၂၂၆။

အီဂျစ်တို့၏အထိမ်းအမှတ်ကျောက်တိုင်နှင့်သင်္ချိုင်းဂူနေရာတိုင်း၌ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံစံအမျိုးမျိုးကိုတွေ့ရသည်။ ပညာကျော်များက ၎င်းတို့သည် ယောက်ျားအင်္ဂါဇာတ်မဟုတ်လျှင် ကာမစပ်ယှက်ခြင်း၏အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်သည်ဟု ယူမှတ်ကြသည်။ . . . အီဂျစ်သင်္ချိုင်းဂူများတွင် ထိပ်၌စက်ဝိုင်း သို့မဟုတ် လက်ကိုင်ပါသောလက်ဝါးကပ်တိုင်များကို ယောက်ျားအင်္ဂါဇာတ်နှင့်ဘေးချင်းယှဉ်လျက်တွေ့ရသည်။”​—လိင်ဝတ်ပြုမှုသမိုင်းတို (လန်ဒန်၊ ၁၉၄၀)၊ အိပ်ချ်. ကတ်တနာ၊ စစ. ၁၆၊ ၁၇; ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့်မဆိုင်သောလက်ဝါးကပ်တိုင်၊ စ. ၁၈၃ ကိုလည်းရှု။

“ဤလက်ဝါးကပ်တိုင်များကို ဗာဗုလုန်တို့၏နေနတ် + ၏အမှတ်အသားအဖြစ်သုံးခဲ့ကြပြီး ဂျူးလိယပ်စီဇာ၏ဒ င်္ဂါး၊ ဘီ.စီ. ၁၀၀-၄၄ ပေါ်၌ အဦးဆုံးတွေ့ရသည်။ ၎င်းနောက် စီဇာ၏နန်းမွေခံ (ဩဂတ်စတပ်စ်) ပုံသွင်းသောဒ င်္ဂါး၊ ဘီ.စီ. ၂၀ ပေါ်၌တွေ့ရသည်။ ကွန်စတင်တိုင်း၏ဒ င်္ဂါးများပေါ်တွင် အတွေ့များသော အထိမ်းအမှတ်မှာ + ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် ဒေါင်လိုက် အလျားလိုက် ထောင့်ဖြတ်သော အလျားညီလက်လေးချောင်းပါ အလားတူအထိမ်းအမှတ်ကို ပတ်လည်၌ စက်ဝိုင်းမပါဘဲ အသုံးပြုကြသည်။ ၎င်းကို ‘နေဘီး’ အဖြစ် အထူးကိုးကွယ်ကြသည်။ ဖော်ပြအပ်သောအချက်တစ်ချက်မှာ ကွန်စတင်တိုင်းသည် နေနတ်ကိုးကွယ်သူတစ်ဦးဖြစ်၍ ဆိုခဲ့သောလက်ဝါးကပ်တိုင်တစ်ခုကို ကောင်းကင်၌ တွေ့ခဲ့ရပါသည်ဟုသူဆိုခဲ့သည့်နောက် ရာစုနှစ်၏လေးပုံတစ်ပုံခန့်ကုန်လွန်ပြီးမှသာ ‘အသင်းတော်’ သို့ဝင်ခဲ့သည့်အချက်ပင်တည်း။”​—The Companion Bible, နောက်ဆက်တွဲအမှတ် ၁၆၂; ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့်မဆိုင်သောလက်ဝါးကပ်တိုင်၊ စစ. ၁၃၃-၁၄၁ ကိုလည်းရှု။

လက်ဝါးကပ်တိုင်ကိုးကွယ်ခြင်းသည် ကျမ်းစာနှင့်ညီသောဓလေ့လော

၁ ကော. ၁၀:၁၄– “ငါ့ချစ်သူတို့၊ ရုပ်တုကိုကိုးကွယ်ခြင်းအမှုကို ကြဉ်ရှောင်ကြလော့။” (ရုပ်တုဟူသည် လူတို့စိတ်ထက်သန်စွာ ဆည်းကပ်ရှိခိုးကိုးကွယ်သောရုပ်ပွား သို့မဟုတ် အထိမ်းအမှတ်တစ်ခုဖြစ်သည်။)

ထွ. ၂၀:၄၊ ၅၊ JB– “သင်သည် ကောင်းကင်၊ မြေကြီးပေါ်၊ မြေကြီးအောက် ရေထဲမှ တစ်စုံတစ်ရာနှင့်တူသောအရာတစ်ခု၏ရုပ်တုကိုမျှ ကိုယ့်အတွက်မထုလုပ်ရ။ ၎င်းတို့ရှေ့ဦးချခြင်း၊ ဝတ်ပြုခြင်းမပြုရ။” (ဘုရားသခင်သည် မိမိလူမျိုးအား လူတို့ဦးချနိုင်ဖွယ်ရုပ်တုကိုထုလုပ်ခြင်းပင် မပြုရန်ပညတ်တော်မူကြောင်း သတိပြုပါ။)

စိတ်ဝင်စားဖွယ်အချက်မှာ ကက်သလစ်စွယ်စုံကျမ်းသစ်မှ အောက်ပါဖွင့်ဆိုချက်ပင်ဖြစ်သည်– “ပထမခရစ်ယာန်ရာစုများ၏ သရုပ်ဖော်အနုပညာလက်ရာများ၌ ဂေါလဂေါသအရပ် ခရစ်တော်၏ရွေးနုတ်ခြင်းဆိုင်ရာအသေခံတော်မူခြင်း၏အထိမ်းအမှတ်ကို မတွေ့ရချေ။ ကနဦးခရစ်ယာန်များသည် ဓမ္မဟောင်းကျမ်းပါ ရုပ်တုမကိုးကွယ်ရအမိန့်၏သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကြောင့် သခင်မြတ်ကိုသတ်ရာ၌အသုံးပြုသောကိရိယာကို သရုပ်ဖော်ဖို့ပင် မဝံ့ခဲ့ကြချေ။”​—(၁၉၆၇)၊ အတွဲ ၄၊ စ. ၄၈၆။

ပထမရာစုခရစ်ယာန်များနှင့်ပတ်သက်၍ ခရစ်ယာန်ချချ်သမိုင်းက ဤသို့ဆို၏– “လက်ဝါးကပ်တိုင်အသုံးပြုခြင်း၊ လက်ဝါးကပ်တိုင်၏ရုပ်ပစ္စည်းအမှတ်သညာလည်းမရှိချေ။” (နယူးယောက်၊ ၁၈၉၇)၊ ဂျေ. အက်ဖ်. ဟတ်စ်၊ အတွဲ ၁၊ စ. ၃၆၆။

လက်ဝါးကပ်တိုင်ကိုမကိုးကွယ်ဘဲ အမြတ်တနိုးသာထားလျှင် အကြောင်းထူးမည်လော

သင်အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းတစ်ယောက် မတရားစွပ်စွဲမှုဖြင့် သေဒဏ်စီရင်ခံရလျှင် သင်မည်သို့ခံစားရမည်နည်း။ သင်သည် သူ့ကိုသတ်ရာ၌သုံးသောလက်နက်ကို ပုံတူလုပ်မည်လော။ ထိုပုံတူကို အမြတ်တနိုးထားမည်လော။ သို့တည်းမဟုတ်၊ ဝေးဝေးရှောင်မည်လော။

ရှေးဣသရေလအချိန်၌ သစ္စာမဲ့ဂျူးတို့သည် မိစ္ဆာနတ်ဘုရားတမ္မုဇ၏သေခြင်းအတွက် ငိုကြွေးကြ၏။ သူတို့၏လုပ်ရပ်ကို ယေဟောဝါက ‘စက်ဆုပ်ဖွယ်’ ဟုမိန့်တော်မူ၏။ (ယေဇ. ၈:၁၃၊ ၁၄) သမိုင်းအရ၊ တမ္မုဇသည် ဗာဗုလုန်လူတို့၏နတ်ဘုရားဖြစ်၍ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို သူ၏အမှတ်သညာအဖြစ် သုံးခဲ့ကြသည်။ ဗာဗုလုန်သည် နိမ်ရောဒလက်ထက်မှအစပျိုးကတည်းက ယေဟောဝါကိုအန်တု၍ စစ်မှန်သောဝတ်ပြုရေး၏ရန်သူဖြစ်ခဲ့သည်။ (က. ၁၀:၈-၁၀; ယေ. ၅၀:၂၉) ထို့ကြောင့် လက်ဝါးကပ်တိုင်ကိုအမြတ်တနိုးထားလျှင် ဘုရားစစ်ဘုရားမှန်ကိုဆန့်ကျင်သော ဝတ်ပြုမှု၏အမှတ်လက္ခဏာကို ရှိခိုးကိုးကွယ်ရာရောက်သည်။

ယေဇကျေလ ၈:၁၇ (သမ္မာ) ဆိုသည့်အတိုင်း ဖောက်ပြန်သောဂျူးတို့သည် ‘ရွံရှာဖွယ်သောအရာ (သစ်ခက်၊ ယဒ) ကိုလည်း ငါ့ (ယေဟောဝါ၏) နှာခေါင်းဝ၌ကပ်၍ကိုင်ကြသေး၏။’ ထိုအရာကို ‘ရွံရှာဖွယ်၊’ ‘အမျက်ထွက်ဖွယ်’ အဖြစ် ယူမှတ်တော်မူ၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်း။ ဋီကာဆရာအချို့က ၎င်းအခက်သည် လိင်ဝတ်ပြုမှုတွင်သုံးသောယောက်ျားအင်္ဂါ၏ပုံတူဟုရှင်းလင်းတင်ပြသည်။ သို့ဖြစ်၍ ကျွန်ုပ်တို့သိခဲ့သည့်အတိုင်း ရှေးအချိန်၌ လိင်ဝတ်ပြုရေး၌သုံးခဲ့သော လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို အသုံးပြုလျှင် ယေဟောဝါမည်သို့ရှုမှတ်တော်မူမည်ထင်သနည်း။