Mua Vi Tantekeyele Ni?

Vati vindopi vi va uana mu ngundu ya Mbambilone na cifua ci va vi lingililemo ca muesa ngecize Mbimbiliya ya pua ya vusunga?

VAKUA KU TONDESESA mu vingundu, va uana vindopi via vingi vi va kele na ku tsimika laza mu Mbambilone, vize vi va pangesele mu ku tunga mbonge yaco. Kaha kuliya na mukua ku tondesesa Robert Koldewey, vindopi viaco va kele na ku vi tsimikila mu lutengo lu va tungile ku mbandza ya mbonge kuze kua lanene livu na vikuni via ku tiavelela navio.

Vunoni mizimbu ya laza ya muesa ngecize vamiangana va mu Mbambilone, va kele na ku pangesa naua lutengo luaco mu ku linga vimo viuma via ku vihia cikuma. Paul-Alain Beaulieu, mukua ku longesa via Mbambilone ku Universidade ya Toronto, ua handekele ngueni: “Mizimbu ya ingi ya vakua Mbambilone, ya muesa ngecize vamiangana va kele na ku tsimika vantu va kele na lisino kuli muangana ni ku alulukila nguvulu ya cifuti.” Ca ku muenako, limo lipapelo lia ku matangua a muangana Nevukaneza lia handeka ngualio: “Va nongesenu, va tsimikenu, vocenu, vocenu mu lutengo, tutumunenu muisi uavo kaha va nongesenu na tuhia na vutenu vua milengi.”

Ou muzimbu ue ku vuluisa vakua ku tanda Mbimbiliya via muzimbu u va tumbula ku Ndaniele kapitulu 3. Kuliya na kapitulu kaco, muangana Nevukaneza ua tungile umo kamponia ua kama ua olu, mu cana ca Ndula ku mbandza ya mbonge ya Mbambilone. Kaha omo va Sandelake, Mesake na Avende-nengo vakuendze vatatu va vaHevelu, va vianene ku lemesa kamponia uaco, Nevukaneza ua sulile na vutenu. Ngeci ua sikile “Va suameke lutengo lutanu na luvali mu ku hiana muze mu ve ku suameka.” Kaha na ku kuata vaze vakuendze vatatu “na ku va mbila mu kati ka lutengo lua ku suama na tuhia.” Vunoni umo kangelo ua ngolo ua vohielele ku ku-tsa.—Ndan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Vindopi via mu Mbambilone, navio via muesa ngecize Mbimbiliya ya pua ya vusunga. Muomu cingi cavio, va sonekaho mezi a ku sangala muangana. Imo ndopi va sonekaho nguavo: “Nevukaneza, Muangana ua Mbambilone . . . Nganda na mbonge i nja tungu na Vukama vuange . . . Nja vundila ngecize vakua mbuto yange va ka sike mu mbonge yaco ku miaka yose.” Aa mezi, a lifua na mezi a va soneka ku Ndaniele 4:30, kuze kua handekele Nevukaneza ngueni: “Eyi kati Mbambilone ize ya kama, i nji na tungu ange mu ku pua vukalo vua vuangana, ha mpoko ya ngolo yange na mu ku pua vumpahu vua vukama vuange, ni?”