Vakuendze na Vahumbe, Muli na ku Tuala Mana ku Vizango via mu Lutsilielo Ni?

1-3. (a) Mu cifua cika va kala vakuendze na vahumbe vose, kaha tu hasa ku ci setekesa ku vika? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.) (b) Vika vi hasa ku kuasa Vakua Kilistu va vakuendze na vahumbe vali mu cisoti caco?

ACI SINGANIEKENU nga muli na ku liviukisila ku ya ku cimo ciuano ca seho ku mbonge yeka. Vungendzi vuaco vua ku ya na likalu. Kaha omo mu ya ku vututikilo vua makalu, ha katete ci mi kaluuila kamandende muomu kua ku sula kua liuayanga lia vantu na makalu. Vunoni kuli enu ka muesi na citanga na cimo cahi muomu mu tantekeya cihela ci mu tonda ku ya na likalu lika mu londa. Kaha mua tantekeya nguenu ka citava ku londa likalu liose-olio kati ngoco mu ka zimbala.

² Muono nauo ua pua ngue vungendzi, kaha enu vakuendze na vahumbe mua fua ngue vantu ve ku kala ha vututikilo vua makalu. Mu muono mua kala vihangula via vingi kaha via ku liseza-seza vize vi hasa ku mi kaluuila. Vunoni nga mu tantekeya mpundu ku muli na ku ya, ci ka mi puila ca casi ku linga vihangula via cili. Vika mua pande ku hangula ku linga mu muono?

³ Cilongesa ca lelo ci kumbulula eci cihula na ku mi kaniamesa ku sungika muono uenu mu ku pangela Yehova. Ku sungika muono mu ku pangela Yehova ca lomboloka ku kava vimamuna via Yehova mu viose vi mu hangula mu muono, ngeci mua sikola, vipanga, vulo na ku sema vana. Kaha na ku lihakela kapandi ka ku puisamo vizango via mu lutsilielo, ni nguetu, vizango vize vi mi kuasa ku likuata vusamba vua kama na Yehova. Nga mu tuala mana enu ku ku pangela Yehova, kalenu na vusunga ngecize a ka mi vezikisa na ku sungamesa viose vi mu linga mu muono.—Tandenu Visimo 16:3.

OMO LIA VIKA TUA PANDE KU KALA NA VIZANGO VIA MU LUTSILIELO?

4. Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

⁴ Ku kala na vizango via mu lutsilielo ca pua ca cili cikuma. Omo lia vika? Tu hilulenu ha vusunga vutatu. Vua katete na vua mu civali vu ka mi kuasa ku mona ngecize ku lihakela kapandi ka ku puisamo vizango via mu lutsilielo ci ka mi puisa vavusamba va cili va Yehova. Vua mu citatu vu ka muesa vika ca puila ca cili ku kala nevi vizango ku vukuendze.

5. Vusunga vuka vua seho ya kama cikuma vua pande ku tu lingisa ku kala na vizango via mu lutsilielo?

⁵ Vusunga vua seho ya kama vua pande ku tu lingisa ku kala na vizango via mu lutsilielo, vua pua ku santsela Yehova omo lia cilemo ca tu muesa na viuma via tu lingila. Umo mukua ku soneka Visamo ngueni: “Ca viuka ku santsela kuli Yehova, . . . Muomu ove, Yehova, u na nji zolesa omo vipanga viove: Nji ka hiana omo vipanga via mavoko ove.” (Visamo 92:1, 4) Aci singaniekenu ha viose via mi hana Yehova, ngeci mua: muono, lutsilielo, Mbimbiliya, cikungulukilo, na lulavelelo lua ku yoya miaka yose mu Citungu. Nga mu kala na vizango via mu lutsilielo, muli na ku muesa Yehova ngecize mua santsela cikuma ku viose evi na ku mi lania mu ize mu vusunga.

6. (a) Vati vizango via mu lutsilielo vi hasa ku kuata ku vusamba vuenu na Yehova? (b) Tumbulenu vimo vizango vi mu hasa ku lihakela ku vukuendze?

⁶ Vusunga vua mu civali, vua pua nga mu puisamo vizango via mu lutsilielo mu li na ku linga cipanga ca lema Yehova. Eci ci ka kaniamesa vusamba vuenu neni. Kapostolo Paulu ua kulahesele ngueni: “Njambi kati mukua vuhenge linga a suve vipanga vienu na cilemo ci mu na muesa lizina lieni.” (VaHevelu 6:10) Ku kala na vizango via mu lutsilielo ka ca kele na vunike. Ca ku muenako, Christine tele a li na miaka 10 ua putukile ku tanda mizimbu ya Vakaleho va muesele lutsilielo lua kama. Toby tele a li na miaka 12, ua kele na vutumbe vua ku tanda Mbimbiliya ya mutuntu ntsimbu kanda va mu mbatize. Maxim mu va mu mbatizile tele a li na miaka 11, kaha ntsongo yeni Noemi va mu mbatizile na miaka 10. Vose va lihakelele cizango ca ku ka pangela ha Mbetele. Linga va tuale mana ku cizango cavo, va lamekele mukanda ua vakua ku lihana mu ku ka pangela ha Mbetele ha civumbe ca ndzivo yavo. Enuco? Citava mu singanieke ha vizango vimo vi mu hasa ku puisamo mu lutsilielo ni?—Tandenu Filipu 1:10, 11.

7, 8. (a) Vati ku kala na vizango ce ku asiuisa muntu ku linga vihangula? (b) Vika via lingisile umo muana-mpuevo ku likela ku ya ku universidade?

⁷ Vusunga vua mu citatu vuka? Enu vakuendze na vahumbe, mua kala na vihangula via vingi via ku linga mu muono. Mua pande ku hangula sikola ni vipanga vi mu ka linga na vikuavo via vingi. Evi vihangula viaco via pua ngue mankano eku uana muntu mu vungendzi. Vunoni nga mu na tantekeya ku mu li na kuya, ca casi ku hangula njila ika mu talekesa. Na vuno vene nga mu tantekeya vutumbe vuenu, ci ka mi asiuila ku linga vihangula. Visimo 21:5, nguayo: “Visinganieka via mukua ku takama vi tuala ku vuingi.” Ua livanga ka liveyele, ngeci mukemuo nga mu livanga ku hangula vizango via mu lutsilielo, na ku vezika cenu ci ka livanga. Evi vikevio via lingile ndumbuetu Damaris tele a ci li muana-mpuevo.

⁸ Damaris mua manusuile sikola ua hitile na vinota via cili cikuma. Ku liya na vinota via uanene, nga ua tondele ku ya ku universidade nga ua ka lilongesele vuana. Vunoni ka ileko, ua hanguile ku pangela ku banku. Omo lia vika? Muomu ku vunike, ua likuminyine ngueni a ka linga vupioneiro. Ua handekele ngueni: “Ku pua pioneiro muntu noho a tonde cipanga ca ntsimbu ya indende. Nja tantekeya nguange nga nje ile ku universidade, nga nja tumama ha vimbongo, vunoni nga ca kaluuile ku uana cipanga ca ntsimbu ya indende ci nja tondele.” Lelo lino Damaris ua pua pioneiro mu miaka 20. Vuno ue ku livua ngueni ua lingile cihangula ca cili ni? Eyo. Muomu ku banku ye ku pangela, ue ku liuana na vangazi vavengi ve ku linga cipanga ce ku lingile ikeye nga ua ile ku universidade. Vunoni ngueni cingi cavo ve ku liveya vipanga viaco kaha ka vesi na ndzolela. Kaha ngueni miaka yose i ali mu vupioneiro ya mu nehela ndzolela ya kama na ku mu niunga ku vusiua vu ve ku ivua vakevo.

9. Vika tua pande ku sangalela vakuendze na vahumbe vetu?

⁹ Mu mavu ose, makulukazi a vakuendze na vahumbe va li na ku linga vihangula via cili kaha tua pande ku va sangala. Ve ku tuameka Yehova na vizango via mu lutsilielo mu muono. Va kala na ndzolela ya vusunga mu muomu kaha ve ku lilongesa ku kava ku tuamenena ca Yehova mu viose, ngeci mua sikola, vipanga, vulo na ku kala na vana. Mbimbiliya nguayo: “Tsiliela Yehova na mutima uove uose.” Kaha naua nguayo: “Mu zinjila ziove ziose mu tave ikeye, kaha ikeye a ka ku inikila zinjila ziove.” (Visimo 3:5, 6) Vakuendze na vahumbe, Yehova ua mi lema cikuma! Mua kala na seho ya kama kuli ikeye, mua vusunga a ka mi niunga, ku mi tuamenena, na ku mi vezikisa.

LIVIUKISILENU VUINO MU KA LONGESE VAKUENU VIA YEHOVA

10. (a) Omo lia vika ku ambulula ca pande ku pua cipanga ca seho ya kama kuli etu? (b) Vati tu hasa ku kala na vutongue mu ku lombolola vilongesa vietu ku vantu?

¹⁰ Nga mu tuala mana enu mu ku ya Yehova ku mutima, mu ka tonda ku ambuluilako vakuenu. Yesu ua handekele ngueni “zimpande ezi zia cili mu na pande ku zi ambulula ha katete.” (Mako 13:10) Ngeci mukemuo cipanga ca ku ambulula ca pua ca vuasi-vuasi kaha ca pande ku pua ca seho ya kama kuli yetu. Vuno citava mu lihakele kapandi ka ku vueza ku ku ambulula cenu ni? Citava mu linge vupioneiro? Vatico nga ka mua lemene ku ambulula? Cikuavo naua vati mu hasa ku kala na vutongue vua ku lombolola vilongesa vietu ku vantu? Mu hasa ku linga viuma vivali: Liviukisilenu vuino kaha kati mu likele ku leka vakuenu via Yehova. Nga mu lingamo mu ka putuka ku lema cipanga ca ku ambulula.

11, 12. (a) Vati tu hasa ku liviukisila ku ambuluila vakuetu via Yehova? (b) Vati umo muanetu ua mukuendze ua pangesele vuino vumo vukovelelo vua mu solokelele ku sikola?

¹¹ Putuka mu ku liviukisila vihula vi ve ku linga cikuma vakuenu ku sikola. Mu saiti jw.org na mikanda yetu ikuavo mua kala vimpande vi va sonekela vakuendze na vahumbe mu ku va kuasa ku kumbulula vihula via vingi vi ve ku va linga. Ca ku muenako, cihula, “Vuno Nja Pande ku Tsiliela mu Evulusau Ni?” va ci kumbulula mu mukanda Vikumbululo 10 ku Vihula vi ve ku Linga Vakuendze na Vahumbe. Mukanda uaco u hasa ku mi kuasa ku liviukisila vikumbululo vienu vavene​—Tandenu 1 Petulu 3:15.

¹² Puenu na ku leka vakuenu ku sikola ngecize va hasa ku litondela vikumbululo vakevo vavene mu saiti yetu jw.org. Vikevio via lingile Luca. Mu sikola yavo va kele na ku handeka via malombelo a ku liseza-seza. Kaha va kele na ku vi tanda mu limo livulu. Omo Luca ua talelemo ua muene ngecize mua kele mizimbu ya makuli ku tuala ha Vakaleho va Yehova. Vutuhu Luca ua vuile vuoma, ua vundilile mulongisi nga citava a lomboluele vakuavo mu sikola ngecize lize livulu lia handekele makuli ku tuala ha Vakaleho va Yehova. Mulongisi ua mu tavesele a vi lombolole, kaha ua lingilemo na ku lekesa saiti yetu ku vakuavo vose. Mu nima ya viose, mulongisi ua hele cipanga ca ku ka lingila ku ndzivo ku vandongesi, ngueni va ka tale video Tingulenu Vakua ku mi Pakesa ca ku Hona Nkome. Mua vusunga Luca ua vuile ndzolela ya kama mu ku ambulula ku sikola!

13. Omo lia vika ka tua pandele ku likela ku ambulula nga tuli mu visoti?

¹³ Omo u hita mu visoti, kati u hilukile mu nima, vunoni tualelelaho ku lihakela kapandi ka ku puisamo vizango viove. (2 Timoteo 4:2) Vikevio via lingile Katharina. Tele ali na miaka 17, ua kele na cizango ca ku ambuluila vakuavo ku vipanga. Vutuhu umo uavo ua kele na ku mu handeka mua ku pihia ku sua kumo. Vunoni ka suvile cizango ceni. Vilinga vieni via cili via komouesele mukuavo ueka ku vipanga, lizina lieni Hans. Ngeci Hans ua putukile ku tanda mikanda yetu, ua lilongesele Mbimbiliya kaha va mu mbatizile. Katharina ka vi tantekeyele muomu ua nungulukilile ku cihela ceka. Ngeci ua komokele cikuma omo mu nima ya miaka 13, tele a li ku ciuano na vusoko vueni, ua muene ngecize mukua ku ambulula ua puile Hans! Mua vusunga ua viukilile cikuma omo lia ku hona ku likela cizango ceni ca ku ambuluila vakuavo ku vipanga.

KATI MU SUVE VIZANGO VIENU

14, 15. (a) Vika ua pande ku vuluka nga vakuenu va ku sindiya ku linga vi ve ku linga vakevo? (b) Vika ua pande ku linga mangana u tualeleleho ku kaniama nga vakuenu va ku sindiya?

¹⁴ Na hano, cilongesa ca lelo ci na mi kuasa ku tuala mana ku ku pangela Yehova na ku puisamo vizango vienu via mu lutsilielo. Vunoni cingi ca vakuenu vakuendze na vahumbe va tonda lika senga. Kaha citava va ka mi sindiya nenu mu linge vi ve ku linga vakevo. Vuovuno mu ka tondeka ku muesa ku vakuenu seho i mua haka ku ku puisamo vizango vienu. Kati mu tavese vakuenu va mi lingise ku suva vizango viaco. Aci singanieka naua nga mu li ha vututikilo vua makalu vu tu na tumbuile ku vuputukilo, nkuma nga mu na kovela mu likalu lieka muomu vantu va limo va na ku lia na ku nua? Houe na limo litangua liahi!

¹⁵ Ngeci mukemuo vati mu hasa ku kaniama ambe nga vakuenu va mi sindiya ku linga viuma vi ve ku linga vakevo? Puenu na ku ongoloka ku vihela vize vi mu mona nguenu kue ku kala ntsindiye ya kama ya vakuenu. (Visimo 22:3) Puenu na ku singanieka ha ku vindama ce ku iza mu ku linga vupi. (Ngalata 6:7) Kaha tavenu na ku likehesa cose ngecize mua tondeka vimamuna via cili via vakuenu. Ngeci mukemuo puenu na ku halakana ku visemi na vamuanetu va ku hia mu lutsilielo.—Tandenu 1 Petulu 5:5, 6.

16. Vati via lihitile navio Christoph via muesa ngecize ku likehesa ca pua ca seho?

¹⁶ Ku likehesa ca kuasele Christoph ku tava vimamuna. Mu nima ya ku mu mbatiza, ua putukile kuya ku vukakuilo via vikungu mu ku sungamesa muvila. Kaha vakuavo vakuendze ua mu laniene ku kovela mu civunga ca ku asa mbola. Mu nima yaco ua lekeleko umo mukuluntu mu cikungulukilo, kaha mukuluntu uaco ua mu lekele a hilule ha vusonde vua kalaho, ngeci mua ku kala na cimbembesi ca ku livula-vula. Vutuhu ngoco Christoph ua likovelesele ku civunga caco. Vunoni mu ntsimbu ya indende lika, ua muene ngecize nkuma mbola yaco ya puile ya luozi na vusonde. Ngeci ua ka handekele naua na vakuluntu, kaha va mu hele vimamuna via mu Mbimbiliya. Christoph ngueni: “Yehova ua nji hanene vakua ku mamuna va cili, kaha nja Mu halakanene, vutuhu mua hitile ntsimbu.” Vuno mue ku likehesa mu ku tava vimamuna via cili ni?

17, 18. (a) Yehova a tonda vakuendze na vahumbe va yoye vati? (b) Vika ua pande ku linga mangana kati u ka liveye ku vukuluntu? Tumbula cimo cimona.

¹⁷ Mbimbiliya nguayo: “Viukilila, A mukuendze [ni muhumbe], mu vukuendze vuove, na mutima uove u ku zolese ku matangua a vukuendze vuove.” (Ekelesiaste 11:9) Mua vusunga Yehova a tonda mu yoye mu ndzolela ku vukuendze vuenu. Mu cilongesa cino, mu na lilongesa ngecize imo ya vinjila via ku yoyelamo na ndzolela ya pua ku tuala mana ku vizango vienu via mu lutsilielo na ku tava vimamuna via Yehova mu matumbe na mu vihangula vienu. Nga mu livanga ku lingamo ku vunike, Yehova neni a ka livanga ku mi tuamenena, ku mi niunga, na ku mi vezikisa. Hilulenu ha vimamuna vie ku mi hana ku hitila mu Lizi lieni, kaha niungenu eci cimamuna: “Vuluka naua Sakatanga uove ku matangua a vukuendze vuove.”—Ekelesiaste 12:1.

¹⁸ Vakuendze na vahumbe ve ku kola vuasi. Vunoni ca vusiua, cingi cavo ve ku liveya omo lia vizango vi va kele navio ku vukuendze ni omo lia ku hona ku kala na vizango via mu lutsilielo ku vukuendze. Vunoni nga u tuala mana ku vizango viove via mu lutsilielo, u ka viukilila na vihangula viove ku vukuluntu. Mukemuo mue ku livua Mirjana. Mua puile muana-mpuevo ua kele na vutongue vua kama ku vueho. Kaha va mu laniene na ku Vueho vua ku Livula-vula vua mu mavu ose (Jogos Olímpicos). Vunoni, ua hanguile ku pangela Yehova mu cipanga ca ntsimbu yose. Na lelo lino mu nima ya miaka 30, kasi a li mu cipanga ca ntsimbu yose na yalieni. Ua handekele ngueni vakua ku tonda lutsimo, vukama na vupite ka va kele na ndzolela ya vusunga. Kaha naua ngueni vizango via hiana vikuavo viose via pua ku pangela Njambi na ku kuasa vakuetu va lingemo.

19. Vika ca puila ca cili ku tuala mana ku vizango via mu lutsilielo ku vukuendze?

¹⁹ Tua mi sangala cikuma enu vakuendze na vahumbe muomu vutuhu mue ku hita mu visoti, mue ku tuala mana enu ku ku pangela Yehova. Mua kala na vizango via mu lutsilielo, kaha mua puisa ku ambulula cuma ca seho ya kama mu muono uenu. Kaha ka mue ku tavesa naua mavu a mi suvise vizango vienu. Ngeci mukemuo kalenu na vusunga ngecize ku fuitangana cenu ka ci ka ya mu ngoco. Cikuavo naua muli na vamuanoko va mi lema kaha ve ku mi kuasa. Ngeci mukemuo ‘kundikenu vipanga vienu kuli Yehova, kaha vutumbe vuenu vu ka kaniama.’