Vintsina via Mukanda ua Viuano via Muono Uetu Vakua Kilistu na Vipanga Vietu
1-7 YA JANEIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 1-3
“Vuli mu Hiehi Vuangana vua Muilu”
(Mateo 3:1, 2) Kaha ha matangua aze hezile Yoano mukua ku mbatiza, ua ambuluile mu mpambo ya Yundeya, ngueni, 2 Aluluisenu mitima; muomu vu li mu hiehi vuangana vua muilu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 3:1
ku ambulula: Eli Lizi lia ciNgelengu lia lomboloka “ku zimbula mutambi ku mbunga ngeci mua kanganda.” Lia tsindika ha cifua ca mutambi: u va kele na ku zimbula ku vantu vose, kati ngue cimpande ca ku hana ku cimo civunga ca vantu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 3:2
Vuangana: Lizi lia ciNgelengu ba·si·leiʹa, liemanena imo nguvulu, cifuti, na vantu ve ku sika umo muangana. Mu ku linga lizi liaco lia soloka lua ku pua 162 mu Visoneka via ciNgelengu, tuli uana lua ku pua 55 mu muzimbu ua Mateo kaha cingi calio va litumbuila ku sika ca Njambi muilu. Mateo ua pangesa lizi liaco ku sua kumo cikuma mu Muzimbu ueni ngeci ve ku u tumbula Muzimbu ua Vuangana.
Vuangana vua muilu: Eli lizi lia soloka lua ku pua 30 kaha mu Muzimbu ua Mateo lika. Mu Muzimbu ua Mako na Luka, lizi “Vuangana vua Njambi” va lipangesa mu ku muesa ngecize “Vuangana vua Njambi” vu ka sika ku fuminina muilu.—Mat. 21:43; Mako 1:15; Luka 4:43; Nda. 2:44; 2 Tim. 4:18.
vuli mu hiehi: Eci ca muesele ngecize Muangana ua Vuangana vua muilu tele a lingila ku soloka.
(Mateo 3:4) Vuno Yoano ivene ua kele na vuzalo vua maka a kamelu, na muiva ua cikanda mu mbunda yeni; kaha via ku-lia vieni vambimba na vuci vua ku musenge.
nwtsty cikupulo
Vuzalo vua Yoano Mukua ku Mbatiza na Cifua ca Solokelelemo
Yoano ua kele na ku zala vuzalo vua ku panga ha maka a kamelu na muiva ua cilambu mu mbunda yeni, mua kele na ku ambatela tu viuma tua tundende. Vuzalo vueni vua lifuile na vuze vua kele na ku zala kapolofeto Eliya. (2 Vam. 1:8) Vuzalo vua maka a kamelu vua puile vua vihutu. Kaha vuzalo vua ku panga na liniu vua puile vua vampite. (Mat. 11:7-9) Mu ku linga Yoano ua puile kaNazileu, tunde ha ku semuka ceni ka tehuile vinkambu vieni. Vuzalo vueni na cifua ca solokelelemo via muesele ngecize ua yoyele muono ua uasi mu ku lihana mu ku linga cizango ca Njambi na mutima uose.
Vambimba
Lizi vambimba, ngue mu va lipangesa mu Mbimbiliya, va hasa ku pua vambimba va vifua via ku liseza-seza, cikumakuma vaze ve ku enda mu vivunga via kama. Ku liya na ku tondesesa ci va lingile mu Yelusalema, vambimba va mu mpambo ve ku kuasa ku cihindu. Lelo lino vantu mu ve ku lia vambimba, mutue, mikono na mbunda ve ku vi fumisako. Kaha vie ku salaho citava ku vi lia via vuvisu ni via ku teleka. Ku tovala cavo ngeci mua vankala kaha ve ku kuasa cikuma ku cihindu.
Vuci vua mu Musenge
Cikupulo (1) ci muesa sela i va tunga vampuka na (2) cisila ca ku sula na vuci. Vuci vua kele na ku lia Yoano va kele na ku vu linga ku vampuka va ve ku sana vampuka va mu musenge va lana ku cihela caco. Vampuka vaco ve ku hasa ku yoyela ku cihela ca ntuima cikuma mu mpambo ya Yundeya kaha ka citava ku va fuka. Ku vuputukilo vua sekulu 9 T.K.K.E., cingi ca vantu va yoyelele mu Isaleli va kele na ku tulikila vuci mu vinjava via vuma. Cingi ca visela via lisaleleho va vi uanene ha kati ka cihela (ci va tantekeya lelo lino Tel Rehov), ca kele mu Cimbongo ca Yondau. Vuci vua kele mu visela viaco va vu lingile ku vampuka va lana ku cihela ci va sana Turquia lelo lino.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 1:3) Yunda ua Semene Falesi na Zala kuli Tamale; Falesi ua semene Hezeloni; Hezeloni ua samene Alame;
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 1:3
Tamale: Ua pua umo ua vampuevo va va tumbula kuli Mateo mu cikota ca Mesiya. Kaha vakuavo va uana va puile Lahave na Lute, vose ka va puile vaIsaleli (cini. 5); Mbate-seva “mpuevo ua Uliya” (cini. 6); na Maliya (cini. 16). Ava vampuevo va va tumbula mu muzimbu ua ku semuka ca Yesu omo lia viuma vi va lingile muntu ku muntu linga va hete ha ku pua nkaka ya Yesu.
(Mateo 3:11) Yange cili nji mi mbatiza mu mema ku muesa ku aluluka ca mutima: vunoni ou a ku iza ku nima yange na nji hiana, zinkaku zieni ka nji fuila ku zi ambata: ikeye a ka mi mbatiza mu Sipilitu Santu na mu tuhia.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 3:11
nji mi mbatiza: Ni “nji mi mbuitika.” Lizi lia ciNgelenu ba·ptiʹzo lia lomboloka “ku zivilila; ni ku mbuitama.” Mizimbu ikuavo ya mu Mbimbiliya ya muesa ngecize mbatizimu ya pua ku mbuitama mpundu muvila uose mu mema. Tangua limo, Yoano ua kele na ku mbatiza ku cimo cihela mu Cimbongo ca Yondau mu hiehi na Salima “muomu kuze kua kele mema a engi.” (Yoa. 3:23) Kaha Filipu omo ua mbatizile yala ua ku Etiopia, “vose vavali va sulukile mu mema.” (Vili. 8:38) Lizi liaco va lipangesa naua mu Septuaginta ku 2 Vam. 5:14 ku va handeka via Namane ngecize ua ‘limbuataziekele lutanu na luvali mu Yondau.’
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 1:1-17) Mukanda ua cikota ca Yesu Kilistu, muana Ndaviti, muana Avilahama. Avilahama ua semene Isake; Isake ua semene Yakomba; Yakomba ua semene Yunda na vamuanaye; 3 Yunda ua Semene Falesi na Zala kuli Tamale; Falesi ua semene Hezeloni; Hezeloni ua samene Alame; 4 Alame ua semene Aminandave; Aminandave ua semene Nasone; Nasone ua semene Salemone; 5 Salemone ua Semene Mbose kuli Lahave; Mbose ua semene Ovende kuli Lute; Ovende ua semene Njesi; 6 Njesi ua Semene muangana Ndaviti. Ndaviti ua Semene Solomone na uze na puile Mpuevo ua Uliya; 7 Solomone ua semene Lehovoame; Lehovoame ua semene Aviya; Aviya ua semene Asa; 8 Asa ua semene Yosafate; Yosafate ua semene Yolame; Yolame ua semene Oziya; 9 Oziya ua semene Yotame; Yotame ua semene Ahaze; Ahaze ua semene Hezekiya; 10 Hezekiya ua semene Manase; Manase ua semene Amone; Amone ua semene Yosiya; 11 Yosiya ua semene Yekoniya na vamuanaye haze ha va va tualele ku Mbambilone. 12 Fume ha ku va tuala ku Mbambilone Yekoniya ua semene Salateli; Salateli ua semene Zolombambele; 13 Zolombambele ua semene Aviunde; Aviunde ua semene Eliakimi; Eliakimi ua semene Azolo; 14 Azolo ua semene Sandoke; Sandoke ua semene Akimi; Akimi ua semene Eliundu; 15 Eliundu ua semene Eliazale; Eliazale ua semene Matane; Matane ua semene Yakomba; 16 Yakomba ua semene Yosefe yala ua Maliya, uze ua semene Yesu ua ku tumbula Kilistu. 17 Ngoco fume kuli Avilahama na ku heta kuli Ndaviti ku li mazimo likumi na auana; kaha fume kuli Ndaviti na ku heta ha ku va tuala ku Mbambilone mazimo likumi na auana; kaha fume ha ku va tuala ku Mbambilone na ku heta kuli Kilistu mazimo likumi na auana.
8-14 YA JANEIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 4-5
“Vi tu Lilongesa ku Cimpande ca Yesu ca ha Muncinda”
(Mateo 5:3) Va vezika vakua ku hutua mu cimbembesi: muomu Vuangana vua muilu vu na pu vuavo.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 5:3
Va vezika: Aa mezi ka a lombolokele lika ndzolela ye ku ivua muntu mu mutima nga na viukilila na via cili. Vunoni i hasa ku pua cifua ca hasa ku kala naco muntu omo lia ku mu vezikisa kuli Njambi na ku tambula kavumbi keni. Mezi aco va a tumbuila Njambi na Yesu mu vumpahu vuavo vua muilu.—1 Tim. 1:11; 6:15.
vaze va hutua mu cimbembesi: Mezi a ciNgelengu “vaze va hutua,” a lomboloka mpundu “vaze va pua vihutu (vakua ku yanda; vaze ka vesi na viuma; vakua ku lomba viuma),” vunoni hano va a pangesa kuli vaze va tantekeya vuhutu vuavo vua mu lutsilielo. Kaha mezi aco naua va a pangesa ku “muhutu” ua lizina Lazalu u va tumbula ku Luka 16:20, 22. Aa mezi a ciNgelengu mu viMbimbiliya vimo va a langulula, vaze va pua “vihutu mu sipilitu” a lomboloka ngecize vantu vaze va tantekeya vuhutu vuavo mu lutsilielo na cizango ca ku lengeya Njambi.
(Mateo 5:7) Va vezika vakua cikeketima: muomu va ka uana cikeketima.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 5:7
vakua cikeketima: Mezi a Mbimbiliya “vakua cikeketima” na “cikeketima” ka a lengelele lika ha ku ecela. Vunoni a muesa cizango ce ku lingisa muntu ku kuasa vaze va tondeka vukuasi mu ku va muesa cikeketima na ngozi.
(Mateo 5:9) Va vezika vakua ciyulo: muomu va ka va tumbula vana va Njambi.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 5:9
vakua ciyulo: Ka va puile lika vaze ve ku linga ciyulo vunoni naua vaze ve ku neha ciyulo kuze ka cesiko.
w07 1/12 17
Longesenu Vana Venu va pue Vakua Ciyulo
Visemi Vakua Kilistu va kala na cizango ca vutuntu mu ku longesa vana vavo va “lengeye cuyulo, na ku ci kava.” (1 Pet. 3:11) Ndzolela ye ku iza mu ku pua vakua ciyulo ya hiana kapandi kose ka tondeka mu ku vula vizango via ku livua mulonga, vutenu na nkulundundu.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 4:9) Kaha ua mu lekele, ngueni, Evi viose nji ka ku hiavio, nga u tsikama na ku nji lemesa.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 4:9
tsikama na ku nji lemesa: Lizi lia ciNgelengu “ku lemesa” va na li haka mu cifua ci muesa cuma ci soloka ha ntsimbu oyo vene, kaha mu ntsimbu ya indende lika. Kaha lizi “ku nji lemesa” lia muesa ngecize Satana ka tondele Yesu a mu lemese ntsimbu yose; vunoni ua tondele ku mu “lemesa” ha ntsimbu ize lika vene.
(Mateo 4:23) Kaha Yesu ua hitanganene ku Ngalileya yose na ku longesa mu visinangonga viavo, na ku ambulula zimpande zia cili zia vuangana, na ku kanguisa misongo yose na mavezi ose vieka na vieka ha kati ka vantu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 4:23
ku longesa . . . na ku ambulula: Ku longesa ca liseza cikuma na ku ambulula muomu mulongisi ue ku linga via vingi ku hiana mukua ku ambulula; muomu ue ku longesa, ku lombolola, ku pangesa vimpande vi heta ku mutima na ku muesa vusunga mpundu.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 5:31-48) Va handekele naua, nguavo, Uose a ka kondola mpuevo yeni, a mu hie mukanda ua ku tsiha vulo: 32 vunoni ange, ni, nji ku mi leka, nguange uose a kondola mpuevo yeni, ku vanga omo vupangala, a mu lingisa lipangala: nou naua a mu ambata omo va na mu kondola , a linga vupangala. 33 Mu nevu naua ngecize va lekele va ntsenkulu, nguavo, Kati u lisinge na makuli, vunoni u ka linga ku meso a muangana evi viu na lisingile: 34 vunoni ange nji ku mi leka, nguange, Kati mu ka lisinge; cipue na lilu, muomu likelio citumamo ca Njambi ca vuangana 35 cipue na mavu, muomu akeo ciliatelo ca viliato vieni; cipue na Yelusalema muomu ikeyo nganda ya Muangana uze ua kama. 36 Cipue kati u lisinge na mutue uove, muomu ka u hasa ku viukisa cipue ku lavesa lunkambu lumo lika. 37 Vunoni vihandeka vienu vi pue ngecize, Eua, eua; Houe, houe: muomu viose via hiana evi, vi fuma ku vipi. 38 Mu nevu ngecize va handekele, nguavo, Liso na liso, lizo na lizo: 39 Vunoni ange nji ku mi leka, nguange, Kati mu ka viane mukua vupi: vunoni uose a ku veta ku litama lia cilio, mu aluluile likuavo naua. 40 Kaha nga umosi a hianga ku lisompa nove a ku sine cikovelo cove, mu hie naua kambilititi. 41 Kaha uose a ku zangesa ku mu sindikiya ntunda imo, mu sindikiye zivali. 42 Hana kuli uze a ku vundila, nou a hianga ku kumuna kuli ove kati u mu talekese nima. 43 Mu nevu ngecize va handekele, nguavo, U ka lema mukua ku lihata nove, kaha u ka zinda citozi cove: 44 Vunoni ange nji ku mi leka, nguange, Lemenu vitozi vienu, kaha vundilenu ava va li na ku mi yandesa; 45 Linga mu pue vana va Isuenu u li muilu: muomu ikeye a tuhuisa litangua lieni ku vakua vupi vakua vusunga, a nokesa ku vakua vuviuke na vakua vuhenge. 46 Muomu nga mu lema ava va mi lema enu, cilunguiso cika mu li naco? Cipue vakua milambu, mukemuo ve ku linga, ni? 47 Kaha nga mue ku hinduisa vana va nokuenu lika, mua hiana vakuavo vatindzo? 48 Ngoco vene tantulukenu ngue Isuenu ua muilu ua tantuluka.
15-21 YA JANEIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 6-7
“Ha Katete Lengeyenu Vuangana”
(Mateo 6:10) Vuangana vuove vu ize. Cizango cove va ci linge, Ngue muilu, ngecize ha mavu.
Suenenu Kuli Njambi mu Civundilo
12 Mu vivundilo vietu, tua pande ku tuameka vimpande via tala ha ku lemesa Yehova Njambi. Kua kala viuma via vingi, via pande ku tu lingisa ku sangaziala na ku santsela Yehova na mitima yetu yose omo lia vucili vueni. (1 Mizimbu 29:10-13) Yesu ua tu sila lungano mu civundilo ci va soneka ku Mateo 6:9-13, ua tu longesa ku vundila ngecize lizina lia Njambi va li lelese, ni va li puise lia ku lela. (Tandenu.) Kaha Vuangana vua Njambi vuize na cizango ceni va ci linge ha mavu ngue muilu. Mu nima lika ya ku tumbula evi viuma via seho ku tuala hali Yehova, amba vuose Yesu ua handekele ku vundila via visoti vietu. Nga tu tuameka cizango ca Njambi mu vivundilo vietu, tu ka muesa ngecize ka tuomine mutima ku visoti vietu lika.
(Mateo 6:24) Na umo uahi a hasa ku pangela vasukulu vavali: muomu a ka zinda umo na ku lema mukuavo; cipue a ka pandama ku umo na ku yengula mukuavo. Ka mu hasa ku pangela Njambi na vufuko.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 6:24
ku pangela: Eli lizi lia ciNgelengu lia lomboloka ku fuitangana ngue ngamba, ue ku pangela sukulu umo lika. Hano Yesu ua muesele ngecize Vakua Kilistu ka va hasa ku pangela Njambi na mutima uose ngue mua tonda, oku ha ntsimbu yaco va lengeya vufoko.
(Mateo 6:33) Vunoni ha katete lengeyenu vuangana vua Njambi, na vuviuke vueni; kaha a ka mi vuezelelako viuma evi viose.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 6:33
Tualelelenuho . . . ku lengeya: Lizi lia ciNgelengu “Ku Tualelelaho ku Lengeya” lia muesa ku tualelaho ku linga cuma caco. Vakua ku kava Yesu va vusunga ka va lengeya lika Vuangana mu ntsimbu ya indende lika kaha na ku ya ku viuma vieka. Vunoni Vuangana vua pande ku pua cuma ca katete mu muono uavo.
vuangana: Vimo visoneka via laza via ciNgelengu va vi soneka “Vuangana vua Njambi.”
vueni: Eli lizi lia muesa Njambi, “Isuenu ua muilu” i va tumbula ku Mat. 6:32.
vuviuke: Vose ve ku lengeya vuviuke vua Njambi va lihana mu ku linga cizango ceni na ku niunga masiko eni ku tuala ha via cili na via vipi. Evi via liseza na vize vi va kele na ku longesa vaFaliseo, mu ku lengeya vuviuke vuavo vavene.—Mat. 5:20.
Lengeyenu Vuangana, Kati Viuma
18 Tandenu Mateo 6:33. Nga tu tuameka Vuangana mu muono uetu, Yehova a ka tu hana vi tu tonda. Yesu ua lomboluele vika via pande ku tu lingisa ku tsiliela mu cikulaheso caco. Ua handekele ngueni: “Isuenu ua muilu a tantekeya ngecize viuma evi viose via mi pande.” Yehova a tantekeya vi mu tonda ntsimbu kanda nenu mu mone nguenu mu vi tonda. (Fil. 4:19) A tantekeya na vuzalo vu mu tonda vuovuno. A tantekeya naua via-ku-lia vi mu tonda. A tantekeya naua ngecize nenu na vakua ndzivo yenu mua tonda cihela ca ku kala. Yehova a ka linga cose, linga mu kale na viuma vi mu tonda mpundu.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 7:12) Ngoco vene viuma viose mu hianga vantu va mi lingilevio, mukemuo vene va lingilienuvio enu naua; muomu eci cikeco mezi a lisiko na vapolofeto.
w14 15/5 14 ¶14-16
Kavenu Lisiko lia olu mu ku Ambulula
14 Aci singaniekenu nga umo a mi sana ku telefone yenu vunoni ka mu tantekeya lizi lia muntu na mi sana. Muntu lika, vunoni a putuka ku mi hula via-ku-lia vi mua lema. Mu hasa ku putuka ku lisosomua kaha na ku tonda ku tantekeya muntu uaco iya kaha vika mpundu a tonda. Vunoni na ciyulo mu ka tonda njila ya ku manusuilamo ku simutuila neni, na ku mu muesa nguenu ka mu tondo ku simutuila naua neni. Vunoni aci singaniekenu nga muntu a mi sana kaha a litumbula, na ku mi lekesa ngueni ua panga ku vakua ku tala via cihindu, kaha a mi lekesa naua ngueni a tonda ku mi leka imo mizimbu ya seho cikuma. Mua vusunga mu ka mu halakana vuino. Kaha tue ku viukilila cikuma nga muntu a tonda ku handeka netu, a litumbula na ku tu leka vutumbe vueni mpundu. Vati tu hasa ku muesa cifua caco ku vantu va tue ku uana nga tuli mu ku ambulula?
15 Ku vihela via vingi, tua pande ku leka muntu u tua uana vutumbe vua vungendzi vuetu. Mua vusunga, tuli na muzimbu ua seho muzimbu uaco muntu u tua uana ka u tantekeya, vunoni vati nga ka tu litumbula ha lizina na ku putuka ku handeka mu ku linga cihula ngeci mueci. “Nga mua kele na ngolo ya ku manusula visoti via ha mavu, visoti vika mue ku tundisileko?” Tua tantekeya ngecize vutumbe vua cihula cetu ku tantekeya visinganieka via muntu na ku mu lekesa vi ya handeka Mbimbiliya. Vutuhu ngoco, muntu u tua uana citava a lihula ngueni: ‘Iya honi ou? Kaha omo lia vika na nji huila ngoco? Vika ali na ku tonda ku handeka?’ Tua pande ku seteka ku lingisa muntu u tua uana ku livua ku zituka. (Fil. 2:3, 4) Vati tua pande ku lingamo?
16 Umo kaniungi ua ku zinguluka ua uana njila ya cili ya ku ambuluilamo. Mu nima ya ku meneka, ue ku hana muntu ya na uana tratadu Mu Tonda ku Tantekeya Vusunga ni? Kaha a mu leka ngueni: “Lelo tuli na ku hana eyi tratatu ku vantu vose muno muimbo. Ili na vihula vitanu na cimo vi ve ku linga vantu. Yeni eyi.” Muanetu ua handekele ngueni cingi ca vantu ve ku tambula vuino muzimbu nga mu va leka vutumbe vua mi neha. Kaha nga mu lingamo, ci pua ca casi ku putuka ku simutuila navo. Mu nima yaco kaniungi ua ku zinguluka ue ku hula muntu ya na uana ngueni: “Mua singaniekaho laza ha vihula ngeci muevi?” Nga muntu a hangula cimo cihula, kaha muanetu a fukula tratadu na ku mu lekesa vika ya handeka Mbimbiliya ha cihula caco. Nga muntu ka hangula cihula, muanetu ue ku tualelaho ku mu lomboluela cimo ca vihula ca ku hona ku mu vuisa ntsoni. Mua vusunga, kua kala vinjila via vingi via ku putukilamo ku simutuila. Ku vihela vimo, vamo va lema ku va handekesa mu cindambo ni ku likuata navo vusamba amba mu handeke vutumbe vua mi nehe. Vutumbe vuetu, ku linga vimueso vi litombola na cifua ci va tondelamo vantu va tu uana.
(Mateo 7:28, 29) Kaha ca puile ngecize, omo Yesu ua manesele mezi aa, vivunga vize via komokele ku longesa ceni: 29 muomu ua va longesele ngue mukua ngolo, kati ngue vakua ku soneka vavo.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 7:28
va komokele: Eli lizi lia ciNgelengu li va pangesa, lia lomboloka “ku komoka ca ku linga na mua ku singaniekela naua muahi.” Eli lizi lia muesa naua ngecize mezi a handekele a kele na ndzili ya kama ku mbunga ya mu halakanene.
ku longesa ceni: Evi via lomboloka cifua ca kele na ku longeselamo Yesu, vinjila via kele na ku pangesa mu ku longesa, via longesele, na vimamuna viose via longesele mu Cimpande ca ha Muncinda.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 7:29
kati ngue vakua ku soneka vavo: Ku longesa ca Yesu ca lisezele na vaze va litumbuile va lambi na vakua masiko, na vakua ku soneka, muomu ikeye ua handekele mu ku imanena Yehova, ngue muntu ali na mpoko, kaha vilongesa vieni viose viemanene ha Lizi lia Njambi.—Yoa. 7:16.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 6:1-18) Zangamenu, ku tina mu linge vusunga vuenu ku meso a vantu, linga va mi mone: nga ngoco ka muesi na cilunguiso kuli Isuenu u li muilu. 2 Ngoco vene omo u hana vuana, kati u sike luneta ku lutue luove, ngue omo mu ve ku linga vakua civembulu mu visinangonga na mu zinjila, linga vantu va va sangale. Mua vusunga nji ku mi leka, nguange Va na tambula cilunguiso cavo. 3 Vunoni ove omo u hana vuana, livoko liove lia cimosue kati li tantekeye evi vi li linga livoko liove lia cilio: 4 linga vuana vuove vu kale mu ku suekesa: kaha Iso ikeye ue ku mona mu ku suekesa, a ka ku lunguisa. 5 Kaha omo mu vundila, kati mu vundile ngue vakua civembulu: muomu va lema ku mana na ku vundila mu visinangonga na ha mankano a njila, linga vantu va va mone, Mua vusunga nji ku mi leka, nguange, Va na tambula cilunguiso cavo. 6 Vunoni ove, omo u vundila, kovela mu hondo yove, kaha omo u na soko lipito liove vundila kuli Iso u li mu ku suekesa, kaha Iso ikeye ue ku mona mu ku suekesa, a ka ku lunguisa. 7 Kaha mu ku vundila kati u hilukile-hilukilemo ngue vakua vifuti veku linga: muomu vasinganieka, nguavo va ka vevue omo mezi avo a engi. 8 Ngoco vene kati mu pue ngue vakevo: muomu Isuenu na tantekeya viose vi mua zela, ntsimbu kanda mu mu vundile. 9 Ngoco vene vundilenu ngecize: Tatetu u li muilu Va lemese lizina liove. 10 Vuangana vuove vu ize. Cizango cove va ci linge, Ngue muilu, ngecize ha mavu. 11 Tu hie lelo mbolo yetu ya litangua lia ngongo. 12 Tu ecele ku makongo etu Ngue etu tu necela vakua makongo etu. 13 Kati u tu tuamene ku vieseko, vunoni tu ohiele ku vipi. Muomu vuangana vu na pu vuove, na ngolo, na vumpahu, ku miaka na miaka ka ye ku hua. Ame. 14 Muomu nga mu ecela vantu ku vivulumuna viavo, Isuenu ua muilu a ka mi ecela enu naua. 15 Vunoni nga ka mu ecela vantu ku vivulumuna viavo, Isuenu ua muilu naua ka ka mi ecela ku vivulumuna vienu.16 Kaha omo mu likela ku lia, kati mu kale na cihanga ca vusiua, ngue vakua civembulu: muomu vakevo va pihisa vihanga viavo, linga vantu va va mone nguavo va na likela ku lia, Mua vusunga nji ku leka, nguange, vana tambula laza cilunguiso cavo. 17 Vunoni ove omo u likela ku lia, vuavesa mutue uove, tana ku cihanga cove; 18 Linga vantu kati va ku mone nguavo u na likela ku lia, vunoni Iso lika u li mu suekesa: kaha Iso ue ku mona mu ku suekesa, a ka ku lunguisa.
22-28 YA JANEIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 8-9
“Yesu ua Lemene Vantu”
(Mateo 8:1-3) Kaha omo ua sikumukile ku muncinda, vivunga via kama via mu kavele. 2 Kaha talenu, mukua mbumba uezile kuli ikeye, ua mu lemesele, ngueni, Muangana, nga ua zange u hasa ku nji lelesa. 3 Kaha ikeye uoluele livoko lieni, ua mu salekele, ngueni, Nji na zange; lela vene. Haze vene ua lelele ku mbumba yeni.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 8:3
ua mu salekele livoko: Lisiko lia Mosesa lia muesele ngecize mukua mbumba na pande ku kala kua lika lieni ku tina a sambuisila vakuavo. (Levi. 13:45, 46; Num. 5:1-4) Vunoni, vantuamena va vulombelo vua vaYundeya va vuezeleko masiko akuavo. Ca ku muenako, nguavo muntu ka pandele ku suena vimetro 1.8 ku mukua mbumba, kaha nga ku hita luhundzi muntu na pande ku mu suena lika vimetro 45. Aa masiko aco a lingisile vantu ku yandesa vakua mbumba. Vilika viaco via handeka via vamo va lambi va kele na ku lisueka ku vakua mbumba kaha vamo co va kele na ku va asa mavue linga va sondoloke. Vunoni Yesu ka lifuile navo, ikeye ua vuile ngozi ya kama kaha ua lingile vimo vaYundeya ka va singaniekele ngecize citava ku vi linga—ua kuatele yala uaco. Yesu ua lingilemo vene vutuhu tele citava nga ua mu kanguisile lika na mezi.—Mat. 8:5-12.
Nji na zange: Yesu ka tavele lika vi va mu pingile, vunoni ua muesele cizango ca kama ca ku kuasa, mu ku muesa ngecize ua vuile cilemo mpundu kati ku tonda ku kuasa lika.
(Mateo 9:9-13) “Kaha omo Yesu ua pulakanene kuze, ua muene muntu umo, lizina lieni Mateo, na tumama ha ku tambuila mulambu: kaha ua mu lekele, ngueni, Nji kave. Kaha ua katukile, ua mu kavele. 10 Kaha omo ua tumamene ku ku-lia mu ndzivo, ca puile ngecize, talenu, vakua milambu va vengi na vakua vipi vezile, va tumamene hamo na Yesu na vandongesi veni. 11 Omo vaFaliseo va ci muene, va handekele na vandongesi veni, nguavo, Vikandzo Mulongesi uenu a li na ku lia hamo va vakua mulambu va vakua vipi? 12 Vunoni omo ikeye ua ci vuile, ua handekele, ngueni, Vakangule ka va hianga cimbanda, vunoni vakua ku vavala. 13 Vunoni enu, hamenu mu ka lilongese mana a mezi aa, Nji na zange cikeketima, kati vikombelo: muomu ange ka njezile mu ku sana vakua vuviuke, vunoni vakua vipi.”
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 9:10
ku ku-lia: ni “ku-lia hamolika ku mesa.” Ku tumama na umo ku mesa ca muesele vusamba vua kama na muntu uaco. Ngeci vaYundeya va ku ntsimbu ya Yesu ka va kele na ku tumama cipue kavundende ni ku-lia na vantu ka va puile vaYundeya.
vakua milambu: vaYundeya vavengi va kele na ku nona milambu mu ku kuatesa nguvulu ya Loma. Ngeci vantu va va zindile muomu ka va kele na ku nona lika milambu ya vakua ku tunda ku vihela vieka vunoni va kele na ku zangamena ku milambu yaco. VaYundeya va zindile vakua milambu, muomu va kele na ku va mona ngue va pua vakua vupi na vikoyi.—Mat. 11:19; 21:32.
(Mateo 9:35-38) Kaha Yesu ua hitanganene mua ya membo ose na vikandzo, ua longesele mu visinangonga viavo, ua ambuluile zimpande zia cili zia vuangana, na ku kanguisa misongo yose yeka na yeka na mavezi ose eka eka. 36 Vunoni omo ua muene vivunga ua va vuililile cikeketima, muomu va kele na ku yandangela na ku sanduoka ngue vampanga ka vesi na kaniungi. 37 Kaha ua handekele na vandongesi veni, ngueni, Mua vusunga vimbuto vi na lana, vunoni vakua ku tia va vakevo vandende. 38 Ngoco vene vundilenu kuli Muangana ua vimbuto, linga a tume vakua ku tia vimbuto vienu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 9:36
ua va vuililile cikeketima: Lizi lia ciNgelengu splag·khniʹzo·mai li va pangesa hano lia lifua na “mila” (splagʹkhna), mu ku lombolola viuma via mu kati ka muvila vie ku ivua muntu. Lia pua limo lia mezi a ndzili cikuma mu ciNgelengu a lombolola cikeketima.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 8:8-10) Kaha kapitau ua mu kuaniene, ngueni, Muangana, ange ka nji fuila ove u kovele mu ndzivo yange; vunoni handeka na lizi lika kaha ngamba yange a ka hinduka.9 Muomu ange naua nji muntu ua ku ononoka ku vakuluntu: kaha nji li na masualale va ku ononoka kuli ange: nou nji handeka neni, nguange, Ya, kaha a ya; na mukuavo nguange tuaya, kaha eza; na ku ngamba yange, nguange, linga eci, kaha a ci linga. 10 Kaha omo Yesu ua ci vuile, ua komokele, ua handekele va vaze va mu kavele, ngueni, Mua vusunga nji ku mi leka, nguange na kumo nja uana ku tsiliela ca kama ngecize kuahi, cipue ku Isaleli.
w02 15/8 13 ¶16
“Nji na mi Hie Cimueso”
16 Mu njila eyi vene, umo kapitau ua mu Loma halumo ua ku hona ku lovoka, ua pingile Yesu a kanguise umo ngamba ua kele na ku vavala, Yesu ua tantekeyele ngueni uze lisualale ua kele na vipenga. Muomu ku ntsimbu ize, masualale va puile vakua vukenia, vakua ku muania maninga kaha na ku lemesa vanjambi va makuli. Vutuhu ngoco, Yesu ua tualele mana ku viuma via cili via kele navio, lutsilielo lueni lua ku kaniama. (Mateo 8:5-13) Mu nima ya ntsimbu, omo Yesu ua handekele na mukua vupi u va sukikile ku hiehi neni, ka mu payele omo lia vukenia vua lingile laza, vunoni ua mu hele lulavelelo lua cili lua ku lutue. (Luka 23:43) Yesu ua tantekeyele ngueni ku paya vantu omo lia vuhenge vu va lingile ci hasa ku va zeyesa. Mua vusunga, kapandi keni ka ku tala ha viuma via cili mu vakuavo ka lingisile vavengi ku linga via cili.
(Mateo 9:16, 17) Na umo uahi a tongela citopeko ca ntanga ya iha ku vuzalo vua laza; muomu citopeko cize ca pandele ku zikamo ci ka tavula vuzalo kaha cika kamesa mbengua. 17 Cipue viniu via viha ka ve ku vi longela mu zinjeke zia cikanda zia laza: nga ngoco zinjeke zi tuika, kaha viniu vi muania, na zinjeke zi nonga: vunoni ve ku longela viniu via viha mu zinjeke zia ziha, kaha va vi niunga viose vivali.
jy 70 ¶6
Omo lia Vika Vandongesi va Yesu ka va Likelele Ku-lia?
Yesu ua tondele ku kuasa vandongesi va Yoano Mukua ku Mbatiza ngecize ka va pandele ku lavelela vandongesi va Yesu va linge vilika via laza via vaYundeya, ngeci mua ku likela ku-lia. Ikeye kezile kua ku hiluisa ku lemesa ca laza, ni kua ku lingisa vantu va tualeleho ku lingamo mu ntsimbu ya ingi. Yesu ka lekele vantu va lemese ni ku likuatelela ku vilika via laza via vaYundeya, ni vi va tendele vantu. Ikeye ka setekele ku topeka ntanga ya iha ha ntanga ya laza ni ku haka viniu via viha mu citenga ca laza.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 8:1-17) Kaha omo ua sikumukile ku muncinda, vivunga via kama via mu kavele. 2 Kaha talenu, mukua mbumba uezile kuli ikeye, ua mu lemesele, ngueni, Muangana, nga ua zange u hasa ku nji lelesa. 3 Kaha ikeye uoluele livoko, ua mu salekele, ngueni, Nji na zange; lela vene. Haze vene ua lele ku mbumba yeni. 4 Kaha Yesu ua mu lekele, ngueni, Tala, kati u leke muntu na umo uahi; vunoni ya uka limuese kuli sasendote, u ka kombeleye vuana vuze vua sikile Mosesa, ci pue vukaleho kuli vakevo. 5 Kaha omo ua kovelele mu Kapenama, umo kapitau uezile kuli ikeye, ua mu lambelele, 6 ngueni, Muangana, ngamba yange na kosa mu ndzivo a vavala kalepa, a li na ku yanda cikuma. 7 Kaha ua handekele neni ngueni, nji keza na ku mu kanguisa 8 Kaha kapitau ua mu kuaniene, ngueni, Muangana, ange ka nji fuila ove u kovele mu ndzivo yange; vunoni handeka na lizi lika kaha ngamba yange a ka hinduka. 9 Muomu ange naua nji muntu ua ku ononoka ku vakuluntu: kaha nji li na masualale va ku ononoka kuli ange: nou nji handeka neni, nguange, Ya, kaha a ya; na ku mukuavo nguange tuaya, kaha eza; na ku ngamba yange, nguange, linga eci, kaha a ci linga. 10 Kaha omo Yesu ua ci vuile, ua komokele, ua handekele na vaze va mu kavele, ngueni, Mua vusunga nji ku mi leka, nguange na kumo nja uana ku tsiliela ca kama ngecize kuahi, cipue ku Isaleli. 11 Kaha nji ku mi leka nguange va vengi va keza va ku ku-iza ca litangua na ku ku-lahuka ca litangua, kaha va ka tumama hamo na Avilahama na Isake na Yakomba mu vuangana vua muilu: 12 Vunoni vana va vuangana va ka va mbila mu milima ya ha mbandza: kuze ku ka kala ku-lila na ku-litakinia ku mazo. 13 Kaha Yesu ua handekele na kapitau uze, ngueni, Hamoye; ci ize kuli ove ngue omo ua tsiliela. Kaha ngamba uze ua kangukile ola ize vene. 14 Kaha omo Yesu uezile mu ndzivo ya Petulu, ua muene nemueno na kosa na ku vavala masikasika. 15 Kaha ua salekele livoko ha livoko lieni, kaha masikasika a mu fumine; kaha ua hindukile, ua mu pangelele. 16 Kaha ku heta ku cinguezi, va nehele kuli ikeye va vengi vakua vandemone: kaha ua fumisile vimbembesi vize na lizi, na vakua ku vavala ua va kanguisile: 17 linga ci pue ngecize cize ci va handekele hali kapolofeto Isaya, ngueni, Ivene na lihake ku-zeya cetu, na ambata mavezi etu.
29 YA JANEIRO–4 YA FEVEREIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 10-11
“Yesu ua Hele ku Huima”
17 (Mateo 10:29, 30) Kave ku landesa tuzila tuvali tua tundende na cindeyi cimo, ni? Kaha na umo uahi uavo a ka uila ha mavu ku vanga ku cizango ca Isuenu: 30 Vunoni na zinkambu vene zia ku mitue yenu va na zi tanda ziose.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 10:29
tuzila: Lizi lia ciNgelengu strou·thiʹon lia lomboloka kazila uose ouo ua mundende, vunoni eli lizi va lipangesa mu ku tumbula mpundu tuzila va vandende ngeci mua kandzilili, va ndando ya indende ku tuzila vose va ku-lia.
tua tundende na cindeyi cimo: vimbongo via vakua Loma via nkengelezi ni via vunengu, via kele na ku pangela muntu mu viminutu 45. (Talenu App. B14.) Ha ntsimbu eyi, mu vungendzi vua Yesu vua mu citatu ku Ngalileya ua handekele via tundzilili vavali va puile mu vimbongo via vutale via Loma. Mu ntsimbu ikuavo, citava halumo mu nima ya muaka omo ua kele na ku ambuluila mu Yunda, Yesu ua handekele ngueni tuzila vatanu va hasa ku pua mu ndando imo luvali. (Luka 12:6) Ku setekesa eyi mizimbu, tu lilongesa ngecize tundzilili va kele na ndando ya indende ku vakua mingoso, vintsimbu via vingi va kele na ku va hana ua mu citanu ua vuana.
nwtsty cikupulo
Kazila
Tuzila va va tumbula aha, va puile tuzila va ndando ya indende cikuma ku tuzila vose va ku-lia. Tuzila vavali va puile mu ndando i va kele na ku fueta muntu nga na panga viminutu 45. Lizi lia tuzila li va tumbula mu ciNgelengu lia lomboloka tuzila vose vavandende ngeci mua, tundzilili na tutele va lana na lelo lino ku Isaleli.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 10:30
na zinkambu vene zia ku mitue yenu va na zi tanda ziose: Vinkambu via ku mutue ua muntu va vi tumbula ku pua 100,000. Mangana a Yehova a ku lova mu ku vi tumbula mu cifua eci, vi muesa ngecize ua haka seho ku nkala ndongesi ua Kilistu.
(Mateo 11:28) Tuayenu kuli ange, enu vose muli na ku fuitangana na ku lemuua, kaha nji ka mi huimisa.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 11:28
ku lemuua: Vaze va laniene Yesu linga veze kuli ikeye va ‘lemuile’ na visoti na ku fuitangana. Ku lemesa Yehova cavo va na ci tsihi na ku ci lemuisa omo lia ku pandakana vilika na visemua via vantu ku Lisiko lia Mosesa. (Mat. 23:4) Ambe litangua lia Sapalalo lia puile ngue lia ku huima, vunoni va na li puisa citeli.—Ezu. 23:12; Mako 2:23-28; Luka 6:1-11.
Nji ka mi huimisa: Lizi lia ciNgelengu ‘ku huima’ li hasa ku lomboloka naua ku kosa (Mat. 26:45; Mako 6:31) kaha naua lia lombolola ku tula citeli ca ku lema na ku huima linga muntu a uane ndzili lueka naua (2 Kol. 7:13; Film. 7). Mukanda ua muesa ngecize ku ambata “mukambo” ua Yesu (Mat. 11:29) ca lomboloka ku panga, kati ku huima. Lizi lia ciNgelengu lia pangesele Yesu lia muesa ku huima na ku ehuka ni ndzili i va hasa ku uana vose va tonda ku ambata mukambo ueni ua ngozi.
(Mateo 11:29, 30) Lilemekienu mukambo uange, kaha lilongesienu kuli ange; muomu nja konkama, nji mukua ku likehesa mu mutima: kaha mu ka uana ku huima ku miono yenu. 30 Muomu mukambo uange ua uasi, na citele cange ca cihehu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 11:29
Lilemekienu mukambo uange: Yesu ua pangesele “mukambo” mu ku muesa ku ononoka ku ku tuamenena na mpoko yeni. Nga Yesu ua tumbuile via mukambo ueka uze ua mu hele Njambi, nga ue ku laniene vandongesi veni va lilemeke mukambo hamo neni kaha nga ue ku va kuasele ku lingamo. Kaha, eci cinimbu nga ca pua: “Lilemekenu mukambo hamo nange.” Vunoni nga Yesu ikeye a kambeka mukambo uaco ku vakuavo, kaha mu ku pua vandongesi veni ca lomboloka tu ononoke mpoko na ku tuamenena ca Kilistu.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 11:2, 3) Vuno omo Yoano ua vuile mu kamenga vipanga via Kilistu, ua tumine hali vandongesi veni 3 ku ka handeka neni, ngueni, Ove vene uze u li ku iza, ni tu ka lavelela ueka?”
jy 96 ¶2-3
Yoano ua Tondele Yesu a Handeke nga Ikeye Mesiya
Yoano ua puile mukua ku lihana kaha ua lutsilielo, ngeci ci komouesa eci cihula. Muomu omo ua mbatizile Yesu miaka ivali ku nima, ua muene sipilitu ya Njambi ya sulukile hali Yesu kaha ua vuile lizi lia Njambi mu ku tava muaneni. Ka tuesi na vusunga vu tu lingisa ku tava nguetu Yoano ua kokolokele lutsilielo. Ngeci mukemuo, Yesu nga ka mu tumbuile mua kama ngue mua lingile ha ntsimbu eyi.
Yoano ua tondele Yesu mpundu a mu leke nga ikeye Mesiya. Eci ce ku kaniamesele Yoano omo ua kele na ku yanda mu kamenga. Kaha naua ku ihula ca Yoano ci tu hana mizimbu ikuavo. Yoano ua tantekeyele vuino vupulofeto vua Mbimbiliya vua handekele via Uze ua ku Vuavesa ua Njambi ngecize a ka pua muangana na muovole. Vunoni mu nima ya vimo vingonde tunde ha va mbatizilile Yesu, Yoano ua kele mu kamenga. Ngeci Yoano uehuile nga ku keza umo ueka, ue ku hingile muli Yesu mu ku puisamo viose vi va tumbuilile Mesiya ku vi linga.
(Mateo 11:16-19) Vunoni muyati ou nji ka u puisa na vika? Va na pu ngue vanike va na tumama ku vitanda, va tambeka vakuavo, 17 nguavo, Tua mi sikilile zimbendo, kaha enu ka mua cinine; Tua liniengele kaha enu ka mua litetele. 18 Muomu Yoano uezile, ikeye ka lile ka nuine, kaha va handeka, nguavo, A li na ndemone. 19 Muana muntu neza, ikeye a lia a nua, kaha va handeka, nguavo, talenu, uatsa-hakulia na mukua ku nua viniu, kavusamba ka vakua milambu na vakua vipi! Kaha mangana a sambua ha vipanga viao.
jy 98 ¶1-2
Yesu a Hana Vimamuna ku Muyati ua Vukenia
Yesu ua singimikile cikuma Yoano Mukua ku Mbatiza, vunoni vati cingi ca vantu va kele na ku mu muenamo? Yesu ngueni: “muyati ou, va na pu ngue vanike va na tumama ku vitanda, va tambeka vakuavo, nguavo, Tua mi sikilile zimbendo, kaha enu ka mua cinine; Tua liniengele kaha enu ka mua litetelele.”—Mateo 11:16, 17.
Vika ua tondele ku handeka Yesu? Ngueni: “Muomu Yoano uezile, ikeye ka lile ka nuine, kaha va handeka, nguavo, Ali na ndemone. Muana muntu neza, ikeye a lia a nua, kaha va handeka, nguavo, talenu, uatsa-hakulia na mukua ku nua viniu, kavusamba ka vakua milambu na vakua vipi!” (Mateo 11:18, 19) Yoano ua yoyele muono ua uasi ngeci mua kaNazileu, na ku hona ku nua viniu. Vunoni ou muyati ua handekele nguavo ali na ndemone. (Numero 6:2, 3; Luka 1:15) Kaha Yesu ua yoyele ngeci mua vantu vose. Ua kele na ku lia na ku nua mu njila ya cili, vunoni vantu va mu vangeyele ku pua mukua ku lia cikuma. Ci soloka ngue ca cikalu ku ya vantu ku mitima.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 11:1-19) Kaha ca puile ngecize omo Yesu ua manesele ku sika vandongesi veni likumi na vavali, ua fumine kuze kuana ku longesa na ku ambulula mu membo avo. 2 Vuno omo Yoano ua vuile mu kamenga vipanga via Kilistu, ua tumine hali vandongesi veni 3 ku ka handeka neni, ngueni, Ove vene uze u li ku iza, ni tu ka lavelela ueka? 4 Kaha Yesu ua kuanieneko ua va lekele, ngueni, hamenu mu ka leke Yoano viuma vi mu nevu nevi vi mu na mono: 5 Tupuputa vemuka, vilema venda, vakua mbumba va lela, tusindamatuitui vevua, vatsi va sanguka, kaha vahutu va va zimbuila zimpande zia cili. 6 Kaha na vezika ou ka uana coua ca ku mu suntsuisa muli ange. 7 Kaha omo ava va ile Yesu ua sangumukile ku leka vivunga vize via Yoano, ngueni, Mua ile ku mpambo ku ka mona vika? Lihongo lia ku ninganga na luhundzi, ni? 8 Vunoni vika mua ile ku ka monako? Muntu na zala via ku viuka, ni? Talenu vakua ku zala via viuka va li mu zindzivo via vamiangana. 9 Vunoni vika mua ilileko? ku ka mona kapolofeto, ni? Eua, nji ku mi leka, ua ku hiana kapolofeto. 10 Uno ikeye i va sonekele, nguavo, Talenu, nji tuma kanganda kange ku lutue lua cihanga cove, A ka viukisa njila yove ku lutue luove. 11 Mua vusunga nji ku mi leka, nguange, Ha kati ka vaze va na semuua ku vampuevo, ka kua katukile umo ua ku hiana Yoano mukua ku mbatiza: vunoni ou na pu ua mundende mu vuangana vua muilu ikeye na mu hiana na mu hiana. 12 Fume ku matangua a Yoano mukua ku mbatiza na ka lelo, vuangana vua muilu va li na ku vu kovela na ngolo, kaha va kua ngolo va li na ku vu tambula na ngolo. 13 Muomu vapolofeto vose na mezi a lisiko va zimbuile vupolofeto na ku matangua a Yoano. 14 Kaha nga mua zange ku ci tava, ikeye Eliya uze i va ambele a keza. 15 Ou a li na matuitui ku ivua, evueko. 16 Vunoni muyati ou nji ka u puisa na vika? Va na pu ngue vanike va na tumama ku vitanda, va tambeka vakuavo, 17 nguavo, Tua mi sikilile zimbendo, kaha enu ka mua cinine; Tua liniengele kaha enu ka mua litetele. 18 Muomu Yoano uezile, ikeye ka lile ka nuine, kaha va handeka, nguavo, Ali na ndemone. 19 Muana muntu neza, ikeye a lia a nua, kaha va handeka, nguavo, talenu, uatsa-hakulia na mukua ku nua viniu, kavusamba ka vakua milambu na vakua vipi! Kaha mangana a sambua ha vipanga viao.