Vintsina via Mukanda ua Viuano via Muono Uetu Vakua Kilistu na Vipanga Vietu
5-11 YA FEVEREIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 12-13
“Cisimo ca Tiliku na Muila”
(Mateo 13:24-26) Ua va telele cisimo cikuavo, ngueni, Vuangana vua muilu vu na pu ngue muntu ua kuvile mbuto ya cili ku lihia lieni: 25 Vunoni ntsimbu vantu va kosele, citozi ceni uezile ua ku vuluilemo muila ha kati ka tiliku kaha ua ile. 26 Vunoni mbuto omo ya sokele na ku ima kaha muila ua solokele naua.
w13 15/7 9-10 ¶2-3
“Tenu! Yange Nji li Nenu Matangua Ose”
2 Evi via solokele mu lihia lia ndimi via muesa vati na ntsimbu ika Yesu a ka kungulula na ku tundisa tiliku yose ha kati ka vantu—Vakua Kilistu va ku vuavesa va ka sika neni mu Vuangana vueni. Ku kuva ca putukile mu Pentekoste ya 33 T.K.N. Cipanga ca ku va kungulula ci ka hua omo vose va ku vuavesa va li na ku yoyela ku ku ku kotoka ca ano mavu va ka tambula citantekeyeso ca ku manusuila na ku va tuala muilu. (Mat. 24:31; Ku-So. 7:1-4) Ngeci mua muntu ali helu lia muncinda ue ku mona vuino kuose na vika via mu zengeleka, eci cisimo ci tu kuasa ku ivuisisa viuma vie ku solokele mu kati ka miaka 2.000. Viuma vika naua vi kuata ku cisimo ca Vuangana vi tu hasa ku nongonona? Eci cisimo ca muesa naua via ntsimbu ya ku kuva, ku kola, na ku tia. Cino cilongesa ci ka lombolola cikumakuma ha ntsimbu ya ku tia.
MU KU NIUNGA CA YESU
3 Ku ku-hua ca sekulu ya mu civali T.K.N., “muila ua solokele” omo Vakua Kilistu va makuli va putukile ku soloka mu lihia lia mavu. (Mat. 13:26) Mu sekulu ya mu ciuana, muila Vakua Kilistu va makuli tele va livuezelela cikuma ku hiana Vakua Kilistu va ku vuavesa. Vulukenu ngecize mu cisimo, vaze vangamba vehuile ivenia lihia nga citava va ka tukule muila mu tiliku. (Mat. 13:28) Vati ua kumbuluile ivenia lihia?
4 (Mateo 13:27-29) Kaha vangamba va ivenea ndzivo vezile va handekele neni, nguavo, Muangana, ka ua kuvile mbuto ya cili ku lihia liove, ni? Kulihindzo ku na fuma muila? Vunoni ikeye ua va lekele, ngueni, citozi cange ikeye na ci lingi. Kaha vangamba va handekele neni, nguavo, u hianga tu ye tu ka vi tukule, ni? Vunoni ikeye ngueni, Houe; ku tina omo mu ka tukula muila mpano mu tukula tiliku kumo lika.
w13 15/7 10 ¶4
“Tenu! Yange Nji li Nenu Matangua Ose”
5 Yesu ua handekele ha via tiliku na muila ngueni: “Vi sezienu vi kule hamo viose vivali na ku ntsimbu ya ku tia” Aa mezi a muesa ngecize tunde ku sekulu ya ku livanga ku neha ntsimbu ino, ha mavu ha na kala Vakua Kilistu va ku vuavesa. Vusunga vuaco vua litombola na mezi a sikile Yesu vandongesi veni ngueni: “nji li nenu matangua ose, na ha ku-kotoka ca miaka.” (Mat. 28:20) Yesu ue ku niungile Vakua Kilistu va ku vuavesa na ha ku kotoka ca mavu. Vunoni mu ku linga va zimbalele mu kati ka Vakua Kilistu va makuli va lifua na muila, ka tu hasa ku nongonona vuino veya mpundu va na kala ku mutamba ua tiliku mu kati ka miaka yose. Vunoni mukua lisupile miaka ya indende linga ntsimbu ya ku tia ihete, ca asiuile ku nongonona vakua civunga ca tiliku. Vati via lipuisile?
6 (Mateo 13:30) “Vi sezienu vi kule hamo viose vivali na ku ntsimbu ya ku tia: kaha ku ntsimbu ya ku tia nji ka leka vakua ku tia, nguange, Livangienu ku kungulula muila na ku u kuta mikuta mu ku u tsimika; vunoni tiliku i unguluilienu mu cisete cange.”
w13 15/7 12 ¶10-12
“Tenu! Yange Nji li Nenu Matangua Ose”
10 Ha katete, ku kungulula muila. Yesu ngueni: “ku ntsimbu ya ku tia nji ka leka vakua ku tia, nguange, Livangienu ku kungulula muila na ku u kuta mikuta” Mu nima ya 1914, tungelo va putukile ku “kungulula” Vakua Kilistu va ku lifua na muila ku va tepesa ku “vana va vuangana.”—Mat. 13:30, 38, 41.
11 Omo cipanga ca ku kunguluila hamo ci livuezelela, ku litepa ha kati ka muila na tiliku ci tualelelaho ku soloka. (Ku-So. 18:1, 4) Mu 1919, ca lisoluele ngecize Mbambilone inau. Vika via tepesele Vakua Kilistu va vusunga na vakua makuli? Cipanga ca ku ambulula. Vaze va kele na ku tuamenena ha Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya ku ntsimbu ize va tsindikile cikuma ha seho ya ku ambulula Vuangana. Ca ku muenako, umo mukanda To Whom the Work Is Entrusted, (Veya va na pande ku linga cipanga) u va tuhuile mu 1919, ua muesele ngecize Vakua Kilistu va ku vuavesa vose va pande ku ambulula ku ndzivo na ndzivo. Ua handekele nguauo: Cipanga caco cimoneka ku kaluua, vunoni ca Muangana, kaha ku ngolo yeni tu ka ci linga. Mua vezika ku ci linga.” Vika viezilemo? Tunde ku ntsimbu ize, Vutala vua Kaniungi vua mu 1922, Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya va lihanene mu cipanga ca ku ambulula. Tunde ku miaka ize ku ambulula ku ndzivo na ndzivo ca tsimanesele cikuma Vakua Kilistu va vusunga—na ku matangua ano.
12 Ca mu civali, ku kungulula tiliku. Yesu a tuma tungelo ngueni: “tiliku i unguluilenu mu cisete cange.” (Mat. 13:30) Tunde mu 1919, Vakua Kilistu va ku vuavesa va na va kunguluila mu cikungulukilo ca ciha ca Vakua Kilistu. Ku Vakua Kilistu va ku vuavesa va ka yoya ku hua ca matangua ano a ku sulumuina, ku va kungulula ci ka kalako omo va ka tambula cilongo cavo ca muilu.—Ndan. 7:18, 22, 27.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
13(Mateo 12:20) Lihongo lia ku sanioka lintsa ka ka pokola, Na vuanda vua ku tsima vuntsa ka ka zimi, Ku vanga na tumu cihiso mu ku vula.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat 12:20
14 vuanda vua ku tsima: Kandielu ku ntsimbu ize tele ka ku munga ha vuma kaha va kele na ku hakamo mazi a oliveta. Vuanda vuaco vua kele na ku tuala mazi ku mulengi. Lizi lia ciNgelengu “vuanda vua ku tsima” vua lomboloka vuanda vu tsima muisi muomu kucili mulengi, vunoni mulengi uaco uli na ku zima kavundende kavundende. Vupolofeto vua ku Isaya 42:3 vua tumbuile via cikeketima ca Yesu; ka li ka zima ni nguetu ka likela ku vuila vantu cikeketima na limo litangua liahi.
(Mateo 13:25) Vunoni ntsimbu vantu va kosele, citozi ceni uezile ua ku vuluilemo muila ha kati ka tiliku kaha ua ile.
Mua vi Tantekeyele Laza Ni?
Vuno citava ku tsiliela nguetu ku laza vantu va kele na ku kuva muila mu lihia lia mbala ni?
KULIYA na Mateo 13:24-26, Yesu ua handekele ngueni: ‘Vuangana vua muilu vu na pu ngue muntu ua kuvile mbuto ya cili ku lihia lieni: Vunoni ntsimbu vantu va kosele, citozi ceni uezile ua kuvilemo muila ha kati ka tiliku kaha ua ile. Vunoni mbuto omo ya sokele na ku ima kaha muila ua solokele naua.’ Vamo va kala na vimpata ku tuala ha cisimo eci muomu ve ku singanieka nguavo ka citava viuma via cifua eci ku soloka, vunoni ku liya na visoneka via ku Loma ya laza, citava via lingikile.
Limo livulu ngualio kuliya na masiko a vakua Loma, ca puile mulonga ua kama ku kuva muila mu lihia lia mbala mu ku lingula. Nga kua kele lisiko lia vindikile vantu ku kuva muila mu lihia lia mbala, eci cimuesa ngecize vantu va kele na ku lingamo mpundu. Umo mukua ku lilongesa via masiko a ku laza Alastair Kerr ua lomboluele ngueni mu 533 Tele Yesu Neza laza, (TYN) muangana ua ku Loma, Justiniano ua tuhuile lino livulu lieni (Digest). Mu livulu liaco va sonekamo amo masiko a vakua Loma na mizimbu ya vakua ku tondesesa via masiko va ku miaka 100-250 T.Y.N. Ca ku muenako, va sonekamo via Ulpain ua puile umo ua vaze ua vakua ku lilongesa via masiko. Ikeye ua handekele via umo mulonga ua ku sekulu ya mu civali, ngueni vantu va kele na ku kuva muila mu mehia a vakuavo, kaha vimbuto via kele na ku tsa. Livulu liaco lia muesele ngecize muntu na lingi mulonga uaco ua pandele ku fueta vimbongo kuli vavenia lihia omo lia vimbuto via na pihisa.
Laza ku Vuangana vua Loma, vantu va kele na ku lingamo mpundu, eci cimuesa ngecize cisimo ca Yesu ca puile ca vusunga.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 12:1-21) Ha ntsimbu ize Yesu ua hitile ku mehia ha litangua lia sapalalo; kaha vandongesi veni va vuile ndzala, va sangumikile ku hela vimbuto, kaha va lile. 2 Vunoni omo vaFaliseo va ci muene, va handekele neni, nguavo, tala, vandongesi vove va li na ku linga evi ka va vi tava ku vi linga ku sapalalo. 3 Vunoni ua va lekele, ngueni, ka mua tandele cize ca lingile Ndaviti omo ua vuile ndzala na vaze va kele neni, ni? 4 ngue omo ua kovelele mu ndzivo ya Njambi, kaha ua lile zimbolo zize va zi tumbikile kuli Njambi, zize ka zia mu pandele ku zi lia, cipue vaze va kele neni, ku vanga va sasendote lika. 5 Cipue ka mua tandele ku mezi a lisiko ngecize vasasendote ve ku zilula sapalalo mu tembele, vunoni ka vesi na mulonga? 6 Vunoni ange nji ku mi leka, nguange, Umo mukua ku hiana tembele ali kuno. 7 Vunoni nga mu na tantekeyele mana a mezi aa, nji na zange cikeketima, kati vikombelo, nga ka mua hisile vaze ka vesi na mulonga. 8 Muomu muana muntu ikeye muangana ua sapalalo. 9 Kaha ua fumine kuze, ua kovelele mu sinangonga yavo: 10 Kaha talenu, muntu umo na livoko lia ku sekua. Kaha va mu huile, nguavo Ci tava ku kanguisa ku litangua lia sapalalo, ni? Linga va mu ambulule. 11 Kaha ua va lekele, ngueni Muntu iya ha kati kenu a li na mpanga yeni umo lika, nga a uila mu cina ha litangua lia sapalalo ka mu kuata a mu fumisemo? 12 Kati seho ya muntu ya hiana cikuma mpanga, ni? Ngoco vene citava ku linga ngozi ha litangua lia sapalalo. 13 Kaha ua handekele na muntu uze, ngueni, olola livoko liove. Kaha ua lioluele: kaha lia kangukile mu ku lifua na likuavo. 14 Vunoni vaFaliseo va tuhukilemo, va mu yonguele ha kati kavo, nguavo vati va hasa ku mu enieka. 15 Kaha Yesu mu ku ci tantekeya ua fumine kuze: kaha va vengi va mu kavele; kaha ua va kanguisile vose, 16 Kaha ua va cinkikile, kati va mu tsimanese: 17 Linga ci pue ngecize cize va ci handekele hali kapolofeto Isaya, ngueni, 18 Talenu, ngamba yange i nji na hangula; Ou i nji lema, Ikeye ua nji ya ku mutima uange: Nji ka haka Sipilitu uange hali ikeye, kaha a ka langulula cihiso kuli vakua vifuti. 19 Ka ka zunga, cipue ku tambeka; Na umo uahi a kevua lizi lieni ku zi njila 20 Lihongo lia ku sanioka lintsa ka ka pokola, Na vuanda vua ku tsima vuntsa ka ka zimi, Ku vanga na tumu cihiso mu ku vula. 21 Kaha vakua vifuti va ka lavelela lizina lieni.
12-18 YA FEVEREIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 14-15
“Ku Lisa Vavengi ha Mavoko a va Vandende”
(Mateo 14:16, 17) Vunoni Yesu ua va lekele, ngueni, Ka va pandele ku ya; va hienu ku-lia. 17 Kaha va handekele neni, nguavo, tuli na zimbolo zitanu lika kuno, na vantsi vavali.”
w13 15/7 15 ¶2
Ku Lisa Vavengi ha Mavoko a va Vandende
2 Yesu omo ua muene vivunga via vantu, ua va vuililile ngozi ngeci ua sakele vakua ku vavala va keleho, na ku va longesa via vingi ku tuala ha Vuangana vua Njambi. Mu kua tokele, vandongesi va Yesu va mu lekele ecele vantu va ye ha membo a kele mu hiehi linga va ka lande via ku lia. Vunoni Yesu ua lekele vandongesi veni ngueni: “va hienu ku-lia.” Aa mezi a tangele vandongesi va Yesu, muomu via ku lia vi va kele navio via puile lika—mbolo itanu na vantsi vavali vavandende.
(Mateo 14:18, 19) Kaha ua handekele, ngueni, Vi nehienu kuli ange. 19 Kaha ua sikile vivunga va tumame ku muila; kaha ua tambuile zimbolo zize zitanu na vantsi vaze vavali, ua anduile meso eni muilu ua vezikisile kaha ua tavuile zimbolo na ku zi hana kuli vandongesi veni, na vandongesi va hele ku vivunga.
w13 15/7 15 ¶3
Ku Lisa Vavengi ha Mavoko a va Vandende
3 Omo lia cikeketima, Yesu ua lingile cimo cikomoueso ci va soneka vose vakua ku soneka Mizimbu ya Yesu. (Mako 6:35-44; Luka 9:10-17; Yoa. 6:1-13) Yesu ua lekele vandongisi veni va leke mbunga i tumame kaha va tumame mu vivunga via 50 na 100. Mu nima ya ku vundila, ua putuka ku pangela mbolo na vantsi. Kaha, Yesu ka hanene mbunga vunoni “ua hanene kuli vandongesi linga va va hie.” Ca puile cikomoueso ca kama omo via ku lia via lanene ku tuvakana ku lia ca nkala muntu! Aci singaniekenu: Yesu ua lisile makulukazi ku hitila mu mavoko a vavandende—vandongisi veni.
(Mateo 14:20, 21) Kaha vose va lile va kutile: na vivalavala via saleleho va vi nonene, via sulisile vihele likumi na vivali. 21 Vose vaze va lile va puile makulukazi atanu a vamala, kaha vampuevo naua na vanike.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 14:21
vampuevo naua na vanike: Mateo lika ua tumbula vampuevo na vanike mu muzimbu ueni ua cikomoueso. Citava civunga cose va va lisile mu cikomoueso va tuvakana 15,000.
w13 15/7 15 ¶1
Ku Lisa Vavengi ha Mavoko a va Vandende
4 SINGANIEKENU ha muzimbu uaco. (Tandenu Mateo 14:14-21.) Tele kanda i hete Pasovala ya mu muaka ua 32 T.K.N. Civunga ca vamala va kupua 5.000, ku hakako vampuevo na vanike vali hamo na Yesu na vandongisi veni mu limbo lia Mbetesaindau ku vucelo vua Ngalileya.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
5 (Mateo 15:7-9) Enu vakua civembulu, mua vusunga vene lizi olio lia na mi tumbuilile kapolofeto Isaya, ngueni, 8 Vantu ava va nji lemesa na milungu yavo; Vunoni mitima yavo ili ku laako nange. 9 Va li na ku nji lemesa ngoco, Ve ku longesa zimpande zia vizila via vantu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 15:7
vakua civembulu: Lizi lia ciNgelengu hy·po·kri·tesʹ lia pua mpundu lia vaNgelengu (na vakua Loma va laza) vakua ku livula vula va kele na ku zala mu ku hamesa lizi. Va pangesa eli lizi mu ku setekesa ku muntu ue ku sueka vuntu vueni mpundu na ku muesa vifua ni vuntu vueka. Kaha Yesu ua tumbuile vakuluntu va malombelo va vaYundeya ngueni “vakua civembulu.”—Mat. 6:5, 16.
(Mateo 15:26) Kaha ikeye ua kuanieneko, ngueni, Ka ca viukile ku tambula mbolo ya vanike na ku i mbila ku tutali.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 15:26
vanike . . . ku tutali: Mu ku linga tutali va puile va ku zuala ku liya na Lisiko lia Mosesa, Mbimbiliya ya pangesa eli lizi mu ku tomba vimo. (Levi. 11:27; Mat. 7:6; Filp. 3:2; Ku-So. 22:15) Ngeci mukemuo, mu muzimbu ua Mako (7:27) na mu muzimbu ua ku Mateo ua ku simutuila ca Yesu ua tumbula “tutali” ni “tutali va ha ndzivo” mu ku setekesa viuma. Halumo evi vi muesa ngecize Yesu ua kele na ku handeka eli lizi mu ku tumbula tutali ni vimuna vi va pitile vaze ka va puile vaYundeya. Mu ku tumbula vaIsaleli “vanike” kaha vaze ka va puile va Yundeya “tutali,” Yesu ua tondele ku handeka ha veya va hiana vakuavo. Nga ha ndzivo ha kele vanike na tutali, vanike vakevo va pandele ku pua va ku livanga mu ku va suka.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 15:1-20) Kaha vaFaliseo na vakua ku soneka va ku Yelusalema vezile kuli Yesu, nguavo, 2 Vikandzo vandongesi vove ve ku vulumuna vizila via vakuluntu? Muomu ka ve ku tana ku mavoko avo omo va lia mbolo. 3 Vunoni Ikeye ua va kuaniene ua handekele navo, ngueni, Enu naua vikandzo mue ku vulumuna lizi lia lisiko lia Njambi omo vizila vienu? 4 Muomu Njambi ua handekele, ngueni, Lemesa iso na noko: kaha ou a tuka ise cipue naye, ku tsa a tse. 5 Vunoni enu, nguenu, uose a ka handeka na Ise cipue na naye, ngueni evi vi nja hasele ku ku kuasa navio, nji na vi hana kuli Njambi; 6 ka ka lemesa ise. Kaha enu mua zimangana lizi lia Njambi muomu vizila vienu. 7 Enu vakua civembulu, mua vusunga vene lizi olio lia na mi tumbuilile kapolofeto Isaya, ngueni, 8 Vantu ava va nji lemesa na milungu yavo; Vunoni mitima yavo ili ku laako nange. 9 Va li na ku nji lemesa ngoco, Ve ku longesa zimpande zia vizila via vantu. 10 Kaha ua sanene civunga ca vantu veze kuli ikeye, ua handekele navo, ngueni, Halakanenu, mu ivue: 11 Eci ci kovela mu kanua ka muntu ka ce ku mu pihisa; vunoni eci ci tuhuka mu kanua, cikeco ci pihisa muntu. 12 Kaha vandongesi vezile kuli ikeye va mu lekele, nguavo, U na tantekeya vaFaliseo va na lava ku mutima omo va vuile luhande luno, ni? 13 Vunoni ikeye ua kuanieneko, ngueni, visoka viose Tata ua muilu vintsa ka tombekele, va ka vi tukula. 14 Va sezenu va na pu vantuamalutue va ku puputiya. Kaha nga kapuputa a tuame na kapuputa vose vavali va ka uila mu cina. 15 Kaha Petulu ua mu kuaniene. Ngueni. Tu languluile cisimo cize. 16 Kaha Yesu ua handekele, ngueni, Enu naua na vuno ka muesi na mana, ni? 17 Ka mu tantekeya nguecize viose vi kovela mu kanua vi ka kovela muzimo, kaha va vi mbila ku musenge? 18 Vunoni evi vi tuhuka mu kanuan vie ku fuma ku mutima; kaha vikevio vene vi pihisa muntu. 19 Muomu ku mutima kue ku fuma visinganieka via vipi, ku tsiha, ku kosa na mpuevo ya mbala, vupangala, vuizi, ku vangela, ku sahula: 20 vikevio viuma vi pihisa muntu; vunoni ku lia na mavoko a mazilo, ka ci pihisa muntu, houe.
19-25 YA FEVEREIRO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 16-17
“Visinganieka Vieya mua Kala Navio?”
(Mateo 16:21, 22) Fume ha ntsimbu ize Yesu ua sangumukile ku leka vandongesi veni ngue na pande ku ya ku Yelusalema, na ku mona tuyando tua tuingi kuli vakuluntu na kuli vasasendote va vakuluntu na kuli vakua ku soneka, kaha vaka mu tsihe, kaha a ka sanguka ku litangua lia mu citatu. 22 Kaha Petulu ua mu tualele kua lika liavo, kaha ua sangumukile ku mu handekela, ngueni, Njambi a ku tetele Muangana: viuma evi kati vi ku uane.
w07 15/2 16 ¶17
Vamala—Singimikenu Ntuamena Uenu Kilistu
16 Ntsimbu ikuavo, Yesu ua lekele vapostolu veni ngueni na pande ku ya ku Yelusalema, kuze kua ka “mona tuyando tua tuingi kuli vakuluntu na kuli vasasendote va vakuluntu na kuli vakua ku soneka, kaha va ka mu tsihe, kaha a ka sanguka ku litangua lia mu citatu.” Petulu mua vuile ngoco, ua sanene Yesu ku mukulo na ku mu handekela ngueni: “Njambi a ku tetele Muangana: viuma evi kati vi ku uane.” Mua vusunga, ngozi ya Petulu ya mu lingisile ku kala na visinganieka via cifua eci. Ku mu sungamesa ca puile ca cili. Ngeci Yesu ua mu lekele ngueni: “Futuka ku nima Yange ove Satana: u na pu coua ca ku nji suntsuisa: muomu ka u singanieka via Njambi, vunoni via vantu.”—Mateo 16:21-23.
(Mateo 16:23) Vunoni ikeye ua alulukile ua handekele na Petulu, ngueni, futuka ku nima Yange ove Satana: u na pu coua ca ku nji suntsuisa: muomu ka u singanieka via Njambi, vunoni via vantu.
w15 15/5 13 ¶16-17
Vingilenu—Satana a Tonda ku mi Lia!
17 Satana a hasa ku hungumuna cipue vangamba va Yehova va lukakatela. Ca ku muenako, talenu vika via solokele omo Yesu ua lekele vandongesi veni ngueni va ka mu tsiha. Kapostolu Petulu ua kele na vutumbe vua cili ngeci ua tualele Yesu kua lika lieni na ku mu leka ngueni: “Njambi a ku tetele Muangana: viuma evi kati vi ku uane.” Ngeci Yesu ua mu lekele ngueni: “Futuka ku nima Yange ove Satana! (Mat. 16:22, 23) Omo lia vika Yesu ua sanene Petulu “Satana”? Muomu Yesu ua tantekeyele vika vie ku solokele. Muomu tsimbu ya hetele ye ku tsile mu ku pua cikombelo ca ku ku-la na ku muesa kuli Ndiavu ngecize mukua makuli. Ntsimbu yaco ya puile ya ikalu mu miono ya vantu, ngeci ka ya puile ntsimbu ya cili linga Yesu a li “tetele”. Muomu ku litetela ni ku hilukila mu nima vikevio via tondele cikuma Satana ha ntsimbu ize.
18 Tuli na ku yoya mu ntsimbu ya ikalu cikuma, muomu tuli ku hiehi na ku kotoka ca ano mavu. Satana a tonda tu kokoloke, na ku li ‘tetela’ mu ku tonda ku kala na muono ua mu mavu ano, linga tu tepulule ku ndzili yetu ku ku vingila. Kati mu tavese viuma viaco vi mi solokele! Vunoni, tualelenuho ku ‘vingila.’ (Mat. 24:42) Kati mu tavese viuma via mavu vie ku pangesa Satana vi mi tangule mu mone ngecize ku kotoka cili ku lahako—ni ku ci iza naua.
(Mateo 16:24) Kaha Yesu ua handekele na vandongesi veni, ngueni, Nga umosi na zange ku nji kava ange, a liviane ivene, a lituike cilindakano ceni, kaha a nji kave.
w06 1/4 23 ¶9
‘Hamenu Puisenu Vantu Vandongesi,
na ku va Mbatiza’
19 Ku kava lungano lua Yesu na ku linga cizango ca Njambi ca ambatela kumo na vika? Yesu ua handekele na vandongesi veni ngueni, “Nga umosi na zange ku nji kava ange, a liviane ivene, a lituike cilindakano ceni, kaha a nji kave” (Mateo 16:24) Yesu ua tumbuile viuma vitatu vi tua pande ku linga. Ca ku livanga, tua pande ku ‘liviana’ etu va vene. Mu mezi akuavo, ca lomboloka ku viana vifua vietu via vipi, na vize vi vie ku koka ku hona ku tantuluka, kaha na ku tava ku tumina ca Njambi na vimamuna. Ca mu civali, ‘ku lituika cilindakano cetu’. Ku matangua a Yesu cilindakano cemanenene ntsoni na kayando. Mu ku pua Vakua Kilistu, tua tava ku yanda omo lia muzimbu ua cili. (2 Timoteo 1:8) Vutuhu vakua mavu va hasa ku tu vuisa ntsoni ni ku tu sahula, vunoni ngeci mua Kilistu tue ku ‘yengula ntsoni’ na ndzolela ya ku tantekeya ngecize tuli na ku sangaziala Njambi. (VaHe. 12:2) Ca ku manusuila, tue ku tualelaho ku ‘kava’ Yesu.—Visa. 73:26; 119:44; 145:2.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 16:18) Kaha ange naua nji ku ku leka, nguange, Ove u Petulu, kaha ha livue eli nji ka tungila lukungulukilo luange; kaha ngolo yose ya Vukalo vua Vatsi ka i ka hasa ku lu hiana.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 16:18
Ove u Petulu, kaha ha livue eli: Lizi lia ciNgelengu peʹtros lia lomboloka “livue.” Hano va pangesa lizina pundu (Petulu), mu ciNgelengu lia hele Yesu kuli Simone. (Yoa. 1:42) Kaha kua kala lizi likuavo Peʹtra nalio liemanena “livue” kaha li hasa ku lomboloka naua mutumbo ua mavue ni livue lia kama. Eli lizi lia ciNgelengu lia kala naua ku Mat. 7:24, 25; 27:60; Luka 6:48; 8:6; Loma 9:33; 1 Kol. 10:4; 1 Pet. 2:8. Mua vusunga Petulu ka li muene ku pua livue lia kama he ku tungulile Yesu cikungulukilo ceni, muomu ku 1 Pet 2:4-8, Petulu ua sonekeleko ngueni Yesu va mu tumbuile laza na ku mu hangula kuli Njambi mu ku pua “livue lia ku hiana lia mbango.” Kaha naua, kapostolu Paulu neni ua tumbuile Yesu ku pua “luvula” na “livue lia cimbembesi” ni lia mu lutsilielo. (1 Kol. 3:11; 10:4) Ngeci mukemuo Yesu ua pangesele aa mezi mu ku sana mpundu Petulu ngueni: ‘Ove, u nja sana Petulu, Livue lia Kama, ua nonguenene mpundu Kilistu, eli “livue,” uze a ka pua luvula lua cikungulukilo ca Vakua Kilistu.’
cikungulukilo: Eli lizi ek·kle·siʹa lia ciNgelengu lia soloka lua ku livanga. Lia tunda ku mezi avali a ciNgelengu, ek, lia lomboloka “ha mbandza” kaha na ka·leʹo, lia lomboloka “ku sana.” Lia lomboloka civunga ca vantu va li hamo ni va na va kunguluila hamo omo lia vumo vutumbe ni mu ku linga vimo vipanga. (Talenu Mezi a va Langulula.) Mu vinimbu evi, Yesu a tumbula via cikungulukilo ca Vakua Kilistu, ci va tunga ku Vakua Kilistu va ku vuavesa vaze va pua “livue lia muono” va va tunga mu “ndzivo ya cimbembesi.” (1 Pet. 2:4, 5) Eli lizi lia Cingelengu va li pangesa cikuma mu Septuaginta mu ku setekesa ku lizi lia ciHevelu “cikungulukilo,” liemanena civunga cose ca vangamba va Njambi. (Ndeu. 23:3; 31:30) Ku mukanda ua Vili. 7:38, va tumbula vaIsaleli va va tuhuile mu Ingito mu ku pua “lukungulukilo.” Na vuno vene, Vakua Kilistu va va sana va “fume mu milima” na ku va hangula ha “vakua mavu” va na pu “mbunga [cikungulukilo] ya Njambi.”—1 Pet. 2:9; Yoa. 15:19; 1 Kol. 1:2.
(Mat. 16:19) Nji ka ku hia masapi a vuangana vua muilu: kaha viose viu ka kuta hano ha mavu, vi va ka kuta muilu naua; kaha viose viu ka zitula hano ha mavu, vi va ka zitula muilu naua”
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 16:19
masapi a Vuangana vua muilu: Mu Mbimbiliya, vose va va hele vimo visapi nga via cimueso ni visapi mpundu, va va hele citeli ca kama ni imo mpoko. (1 Miz. 9:26, 27; Isaya 22:20-22) Ngeci mukemuo lizi “sapi” liemanena mpoko na citeli. Petulu ua pangesele evi vi “sapi” vi va mu hele mu ku sokoluela vaYundeya (Vili. 2:22-41), vakua Samaliya (Vili. 8:14-17), kaha na vaze ka va puile vaYundeya (Vili. 10:34-38) Va uane vukovelelo vua ku tambula sipilitu ya Njambi linga va ka kovele mu Vuangana vua muilu.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 16:1-20) Kaha vaFaliseo na vaSanduseo vezile ku mu loha, va mu vundilile a va muese citantekeyeso ca muilu. 2 Vunoni ikeye ua kuanieneko, ua va lekele, ngueni, Ku cinguezi enu nguenu, lilu li tila, tu ka mona cilela. 3 Kaha ku cimene nguenu, Lelo muzilua muomu lilu li tila li na zezumuka. Enu mu hasa ku tantekeya evi vi li muilu; vunoni ka mu tantekeya vitantekeyeso via zintsimbu ezi. 4 Muyati ua upi na ua vupangala va lengeya citantekeyeso; vunoni citantekeyeso ceka cintsa ka va ka va hie, ku vanga citantekeyeso ca Yona. Kaha ua va sile ua fumineko. 5 Kaha vandongesi va hetele mu sinia, kaha va na suvile ku ambata zimbolo. 6 Kaha Yesu ua va lekele, ngueni, Zangamenu kaha liniungenu ku cimbaluila ca vaFaliseo na vaSanduseo. 7 Kaha va li handekesele ha kati kavo, nguavo, Ka tua ambatele zimbolo. 8 Kaha Yesu ua ci tantekeyele ua handekele, navo ngueni, Enu mu vakua ku-tsiliela ca cindende lika, vikandzo muli na ku lihandekesela muomu ka muesi na zimbolo? 9 Kanda mu tantekeya cipue ku vuluka zimbolo zize zitanu na zivali zia makulukazi atanu a vantu, na vihele vingahi mua nonene? 10 Cipue zimbolo zize zitanu na zivali zia makulukazi auana a vantu, na vivuvi vingahi mua nonene? 11 Vatindzo ka tantekeya nguecize ange ka nja handekele nenu via zimbolo? Vunoni liniungenu ku cimbaluila ca vaFaliseo na vaSanduseo. 12 Amba ni va tantekeyele ngecize ikeye ka va lekele ku liniunga ku cimbaluila ca mbolo, vunoni ku luhande lua vaFaliseo na vaSanduseo. 13 Vuno omo Yesu ua hetele ku mutamba ua Sesaliya ya Filipu, ua huile vandongesi veni, ngueni Vantu vali na ku nji tumbula ange Muana muntu nguavo yangeya? 14 Va handekele, nguavo, vamo nguavo Yoano mukua ku mbatiza; vamo, Eliya; veka Yelemiya cipue umo ua vapolofeto. 15 Ua handekele navo, ngueni, Vunoni enu mu nji tumbula nguenu yangeyandzo? 16 Kaha Simone Petulu ua kuanieneko, ngueni, Yove u Kilistu Muana Njambi ua muono. 17 Kaha Yesu ua kuanieneko ua mu lekele ngueni u na vezika ove Simone muana Yona: muomu ntsitu na maninga ka via ci lomboluele kuli ove, vunoni Tata u li muilu. 18 Kaha ange naua nji ka ku leka, nguange, Ove u Petulu, kaha ha livue eli nji ka tungila lukungulukilo luange; kaha ngolo yose ya Vukalo vua Vatsi ka i ka hasa ku lu hiana. 19 Nji ka ku hia masapi a vuangana vua muilu: kaha viose viu ka kuta hano ha mavu, vi va ka kuta muilu naua; kaha viose viu ka zitula hano ha mavu, vi va ka zitula muilu naua 20 Amba ni ua va cinkikile vandongesi ngecize kati va lekeko umo nguavo ikeye Kilistu.
26 YA FEVEREIRO–4 YA MARÇO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | MATEO 18-19
“Liniungenu ku ku Suntsuka na ku Suntsuisa Vakuenu”
20 (Mateo 18:6, 7) Vunoni uose a ka suntsuisa umo ua ava va vandende va li na ku nji tsiliela, ca mu viukila nga va mu hake livue lia kama lia ku tuila vunga ku ntsingo yeni, na ku mu mbila mu zinga ya cisali. 7 Cikele ca mavu muomu vukovelelo vua ku suntsuisa! muomu vukovelelo vua ku suntsuisa vu na pande ku iza; vunoni cikele ca muntu uze hali ikeye vukovelelo vu keza!
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 18:6, 7
livue lia kama: ni “livue lia ku tuila vunga”. Livue liaco lia lovele vimetro 1.2 ni halumo 1.5, lia lemene cikuma ngeci va kele na ku pangesa cimulu mu ku tua vunga.
livue lia ku suntsuisa: Lizi lia ciNgelengu Skanʹda·lon, ya lomboloka ‘livue lia ku suntsuisa,’ vamo ve ku singanieka nguavo lia pua ciliva, kaha vamo co nguavo lia pua cimo citi ci ve ku hakela livue va pangese ciliva. Vunoni ca lomboloka livue lia ku suntsuisa ni kuua. Vunoni cikumakuma vene ca lomboloka ku linga vimo vi hasa ku mi suntsuisa ni kuua ngeci mua vupangala ni ku linga mulonga ua kama. Mu mukanda ua Mat. 8:8, 9 skan·da·liʹzo, va li pangesa “ku suntsuisa,” lihasa ku lomboloka ciliva, ni cuma cihasa ku mi lingisa ku linga vupi.
nwtsty vikupulo
Livue Lia ku Tuila Vunga
Mavue aco va kele na ku tuaho vunga na ku kamuna mazi a ku vusuka vua olivela. Amo mavue a puile a andende ca tavele ku tua na mavoko, vunoni akuavo a puile a kama cikuma ngeci vimuna lika va hasele ku a tuisa. Mavue aco citava a lifua na livue lia ku tuila li va hele vaFilisteo kuli Samisone linga a va tuile. (Vang. 16:21) Vimuna vi va kele na ku pangesa mu ku tua via tsimanene cikuma kati mu Isaleli lika vunoni mu Loma yose.
Livue lia Helu na lia Muintsi lia ku Tuila Vunga
Livue lia kama ngeci mueli li va na muesa hano, va kele na ku lizenga ku vimuna ngeci mua cimulu linga a tue na ku tenda vusuka vua olivela. Amo mavue a va kele na ku haka helu a lahele ku heta ha 1.5 metru kaha va kele na ku a zenga ha mavue a hianene vukama.
(Mateo 18:8, 9) Kaha nga livoko cipue ciliato cove nga ci ku suntsuisa, ci vatule, u ci mbile kuti: ca ku viukila ku kovela mu muono cipue cilema cipue na ku vendukuta, ci li mu nima ku kala na mavoko avali cipue na viliato vivali, kaha va ku mbile mu tuhia ka ve ku zima. 9 Kaha nga liso liove li ku suntsuisa, li tsokovolemo u li mbile kuti: ca ku viukila ku kovela mu muono na liso limo, ci li mu nima ku kala na meso avali kaha va ku mbile mu Ngehena ya tuhia.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 18:9
Ngehena: Eli lizi lia tunda ku ciHevelu geh hin·nomʹ, lia lomboloka “Cimbongo ca Hinome,” yemanena masona W na S via ku Yelusalema. (Talenu App. B12, mapa “Yelusalema na Cihela ca i Zengelenga.”) Ku matangua a Yesu cimbongo caco ca puile ca ku uemekela mazilo, lizi “Ngehena” lia lomboloka ku nongesa ca vutuntu.
nwtstg Mezi a va Lombolola
Ngehena
Lia pua lizi lia ciNgelengu lia lomboloka Cimbongo ca Hinome, ca kala ku vutokelo vua Yelusalema ya laza. (Yele. 7:31) Cihela caco va ci tumbuile mu vupolofeto ngecize ku kekuo ku va ka mbila vivimbi. (Yele. 7:32; 19:6) Ka kua kele vusunga vua muesa ngecize tusitu ni vantu va kele na ku va mbila mu Ngehena na muono linga va ueme ni va yande. Ngeci mukemuo, eci cihela ka ci hasa ku imanema cihela ci ve ku uemekela miono ya vantu mu tuhia miaka yose. Vunoni Yesu na vandongisi veni va pangesele eli lizi Ngehena mu ku tumbula kasitiku ka miaka yose “ku-tsa ca mu civali,” ni nguetu, ku nonga ku miaka yose ni ku nongelela.— Ku-So. 20:14; Mat. 5:22; 10:28.
(Mateo 18:10) Talenu kati mu yengule umosi ua ava va vandende: muomu nji ku mi leka, nguange, Tungelo tuavo muilu ntsimbu yose va li na ku tala-tala cihanga ca Tata u li muilu.
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 18:10
ku tala-tala cihanga ca Tata: Ni ‘tu hasa ku heta kuli Tata.’ Mu ku linga tungelo ve ku kovela ku cihela ca kala Njambi, vakevo lika va hasa ku mona cihanga ca Njambi.—Ezu. 33:20.
w10 1/11 16
Vati Tungelo va Kuata ku Muono Uetu
Yesu ua muesele ngecize tungelo va va hele cipanga ca ku niunga mu lutsilielo vangamba va Njambi. Ngeci mukemuo, omo Yesu ua mamuine vandongisi veni ku tuala ha ku suntsisa vakuavo, ua handekele ngueni: “Talenu kati mu yengule umosi ua ava va vandende: muomu nji ku mi leka, nguange, Tungelo tuavo muilu ntsimbu yose va li na ku tala-tala cihanga ca Tata u li muilu.” (Mateo 18:10) Yesu ka tondele ku handeka ngueni nkala ndongesi yeni ua kala na kangelo u va mu hana ue ku mu niunga. Vunoni Yesu ua tondele ku handeka ngueni tungelo ve ku panga na Njambi kaha va haka seho cikuma ku vose va kala mu cikungulukilo ca Vakua Kilistu.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Mateo 18:21, 22) Amba ni Petulu uezile, ua handekele neni, ngueni, Muangana zintsimbu zingahi muanetu a ka vulumuna mulonga kuli ange, kaha nji ka mu ecele? na ku zintsimbu zitanu na zivali, ni? 22 Yesu ua mu lekele, ngueni, Ka Nji ku ku leka, nguange, Na ku zintsimbu zitanu na zivali, houe; vunoni, na ku zintsimbu makumi atanu na avali zia ku kulisa na zitanu na zivali.”
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 18:22
zintsimbu makumi atanu na avali zia ku kulisa na zitanu na zivali: ni nguetu “makumi atanu na avali zia ku kulisa na zitanu na zivali.” Eli lizi lia ciNgelengu li hasa ku lomboloka “70 na 7” (vintsimbu via ku pua 77) ni “70 ku i hilukila 7” (vintsimbu via ku pua 490). Lizi liaco tu li uana mu Septuaginta ku Njen 4:24 lia lombolola lizi lia ciNgelengu “vintsimbu via ku pua 77,” ya hakuila ku kulisa ca “vintsimbu via ku pua 77.” Ku liya na vati ve ku ivuisisa vantu, vunoni ku hilukila ca numelu vitanu na vivali ca lomboloka “ku miaka yose” ni ‘ka ce ku hua.’ Mu ku alulula numelu 7 ya Petulu ku pua 77, Yesu ua kele na ku longesa vakua ku mu kava ngecize ka va kele na mpoko ya ku hangula lungahi va pandele ku ecela vakuavo. Vunoni livulu lia Tamuld lia ku Mbambilone (Yoma 86b) ngualio: “Nga muntu a vulumuna lumo, cipue luvali ni lutatu citava ku mu ecela, vunoni nga a vulumuna luuana ka citava naua ku mu ecela.”
(Mateo 19:7) Kaha va handekele neni, nguavo, vikandzo Mosesa ua sikile ku mu hia mukanda ua ku tsiha vulo, kaha ku mu kondola?
nwtsty vimpande via ku lilongesa ku Mat. 19:7
mukanda ua ku tsiha vulo: Nga yala ua tondele ku tsiha vulo ua pandele ku sonekesa mapapelo a ku nguvulu kaha na ku lekesako vakuluntu, Lisiko lia hele ntsimbu ya ku hilula vuino ha cihangula caco ca seho. Vutumbe vua Lisiko vua puile ku kuasa vantu kati va linge vihangula ca ku hona ku singaniekaho vuino, kaha na ku niunga vampuevo muaya masiko. (Ndeu 24:1) Vunoni ku matangua a Yesu, vakuluntu va malombelo va asiuisile ku tsiha vulo. Yosefe mukua ku ta mizimbu ya laza ua ku sekulu ya ku livanga, neni ua tsihile vulo vutuhu ua puile kaFaliseu vunoni ua tavesele ku tsiha vulo “nga ka kuesi nkala ku litavasiana (kaha evi via solokele cikuma ku vamala).”
nwtsty vikupulo
Mukanda ua ku Tsiha Vulo
Mukanda u va tuhuile mu 71 ni 72 T.K.N., va u sonekele mu ciAlamaiku. Va u uanene ku vucelo vua Wadi Murabbaat, ku hiehi na ndonga ya kuma mu Mpambo ya vaYundeya. Va sonekaho nguavo ku muaka ua mu citanu na umo ua ku hiluka ca vaYundeya, Yosefe muana Naksane, ua kele mu mbonge ya Masanda, ua konduele Meliame, muana Yonatase.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Mateo 18:18-35) Mua vusunga nji ku mi leka, nguange, viose vi mu ka kuta hano ha mavu, va ka vi kuta muilu; kaha viose vi mu ka zitula hano ha mavu, va ka vi zitula muilu. 19 Nji ku mi leka naua, nguange nga vavali ha kati kenu hano ha mavu va ka litavasiana cuma cimo ku ci vundila, Tata u li muilu a ka va lingilaco. 20 Muomu ku li vavali cipue vatatu va na kunguluka mu lizina liange, ange nji li ha kati kavo. 21 Amba ni Petulu uezile, ua handekele neni, ngueni, Muangana zintsimbu zingahi muanetu a ka vulumuna mulonga kuli ange, kaha nji ka mu ecele? na ku zintsimbu zitanu na zivali, ni? 22 Yesu ua mu lekele, ngueni, Ka Nji ku ku leka, nguange, Na ku zintsimbu zitanu na zivali, houe; vunoni, na ku zintsimbu makumi atanu na avali zia ku kulisa na zitanu na zivali. 23 Ngoco vene vuangana vua muilu vu na pu ngue muangana umo ua hiangele ku tanda makongo a vakuamanda veni. 24 Kaha omo ua sangumukile ku tanda, va mu nehelele umo ua kele na makongo likumi lia makulukazi a zimbongo zia olu. 25 Vunoni omo ka kele nevi via ku fueta, muangana ueniua sikile ku ka mu landa ikeye, na mpuevo yeni, na vana veni, na viose via kele navio, linga va fuete ku makongo eni. 26 Ngoco vene mukuamanda uze ua tsikamene, ua mu lemesele, ngueni, Muangana, a ci nji lavelele, kaha nji ka ku fueta viose. 27 Kaha muangana ua mukuamanda uze ua mu vuililile cikeketima, ua mu zituile, kaha ua mu ecelele makongo ngoco. 28 Vunoni mukuamanda uze ua tuhukile ua uanene mukuamanda mukuavo, mukua likongo lieni lia cihita ca zimbongo zia palata: kaha ua mu kuatele, ua mu tekeniene ha ntsingo yeni, ngueni, Fueta likongo liove. 29 Kaha mukuamanda mukuavo ua tsikamene ku mavuli eni, ua mu lambelele, ngueni, A ci nji lavelele, kaha nji ka ku fueta. 30 Kaha ikeye ka tavele: vunoni ua ile ua mu sokele mu kamenga noho a ka fuete likongo. 31 Omo vakuamanda vakuavo va ci muene muose mua lingile, va vavalele cikuma ku mutima, vezile na ku ambulula kuli muangana uavo, viose via lingile. 32 Kaha muangana ueni ua mu sanene kuli ikeye ivene, ua handekele, neni ngueni, Ove u mukuamanda ua ku pihia, ange nja ku ecelele likongo liove liose muomu ua nji vundilile: 33 Nove naua ka ca pande ku vuila mukuenu mukuamanda cikeketima, ngue omo yange nja ku vuililile cikeketima, ni? 34 Kaha muangana ueni ua tenukile, ua mu hele ku vakua ku mu yandesa, noho a ka fueta likongo liose. 35 Ngecize naua Tata u li muilu a ka linga nenu, nga ka mu ecela vana va nokuenu ku mitima yenu.