Maj tikinpoujkaitakan totatuan akin xiuejkejya

1. ¿Toni tikintauikiliaj totatuan, uan yejua ika, toni moneki tikchiuaskej?

NE UEJKAUJ, se takat tamatkej tayolmajxitij: “Xikaki mopopaj, akin kichiuak xiyoli, uan amo xikixtopeua momomaj sayoj porin xiuejya” (Proverbios 23:22). Tejuan xa tikijtoskej: “¡Nejua amo keman nikinixtopeuaskia!”. Timiakej amo tikixtopeuaj tomomaj nion topopaj, ta tikinteltasojtaj. Tikajsikamatij ke kemej yeskia tel miak tikintauikiliaj. Yekinika, totatuan techmakakej tonemilis. Maski itech Jiova ualeujtok nemilis, komo amo yetoskiaj totatuan amo tinemiskiaj. Nion teyi tein uelis tikinmakaskej okachi kipia ipatiuj ke nemilis. Ompa, maj sayoj tiknemilikan keniuj tetatmej kipanouaj netekipacholis, kiixtauaj miak taman uan kiyekpiaj ika netasojtalis ininkonetsin keman nojnelok hasta keman ueyia. Yejua ika, semi taixejekol tein techyolmajxitia iTajtol Dios: “Xikmouistilijtiu [oso xikpoujkaita] motajtsin uan monantsin, para ijkon tiyolpaktinemis uan ijkon tinentinemis miak xiuit nikan taltikpak” (Efesios 6:2, 3).

MAJ TIKCHIUAKAN MAJ KUALI MOMACHILIKAN

2. ¿Keniuj konemej akin uejueykejya uelis ‘kinpaleuiskej inintatuan’?

² Pablo, se itatojtokakauj Cristo, kijkuiloj: “Yejuan nojonkes [konemej oso ixuimej], moneki ma momachtijtiyakan ten Dios kimonekiltia, uan ma kinpaleuikan nintatuan tenika kipiaske yejuan” (1 Timoteo 5:4). Konemej akin uejueykejya kichiuaj nejin keman kintasojkamatiliaj inintatuan uan ininueyitatuan porin miak xiujmej kinnextilijkej netasojtalis, miak tekit kichiujkej uan kinyekpiakej. Se taman kemej uelis kichiuaskej yejua keman kiajsikamatij, ke ijkon kemej tinochin, akin xiuejkejya moneki kimachiliskej ke se kintasojta uan no maj se kinyolchikaua, uan miakpa moneki okachi niman se kichiuas. Moneki kimachiliskej ke se kinpatiuita.

3. ¿Keniuj tikinpoujkaitaj totatuan uan toueyitatuan?

³ Ika nejin tikitaj ke uelis tikinpoujkaitaskej totatuan uan toueyitatuan keman tikinmatiltiaj ke tikintasojtaj (1 Corintios 16:14). Komo amo tinemij iniuan totatuan, moneki tikelnamikiskej ke yejuan kiitaj ke motelneki kimatiskej keniuj timoajsij. Uelis kintelyolpaktis komo tikinijkuilouiliaj se amat, tikinnotsaj ika teléfono oso komo tikinkalpanouaj. Andrew, se itaixpantijkauj Jiova akin taixyekana itech se nechikol uan kayot África, ojpa itech semana yaya kiyekpiati ipopaj porin mokokouaya. Ipopaj amo katka itaixpantijkauj Jiova uan nemia 95 kilómetros uejka. Andrew kijtoua: “Keman nimochiuak niitaixpantijkauj Jiova, nopopaj senkis nechixnamikik. Sayoj ke keman kiitak keniuj nikyekpiaya keman mokokouaya, kiniluiaya nokniuan takamej uan siuamej akin nikinyekana: ‘Moneki nanpouiskej itech itaneltokalis nanmokniuj’. Nejon kintanemililtij, uan axkan nochin chiknaui ikoneuan nopopaj itaixpantijkauan Jiova”.

MAJ SE KINPALEUI IKA TOMIN

4. ¿Keniuj inintamachtilis taixyekananij judíos kichiuak maj amo kinpoujkaitanij tetatmej akin xiuejkejya?

⁴ ¿Se kinpoujkaitas se itatuan no kijtosneki maj se kinpaleui ika tomin? Miakpa kemaj. Itech itonaluan Jesús, taixyekananij judíos itech taneltokalis tamachtiayaj ke komo aksa kijtouaya ke ‘nochi tein kipiaya kiaxkatiliaya Dios’, amo monekiaok ika kinpaleuis itatuan (Mateo 15:3-6). ¡Tel yoltakuaujkej katkaj! Tein melauj, nejon taixyekananij amo kinyolchikauayaj taltikpakneminij maj kinpoujkaitanij inintatuan, ta maj kinixtopeuanij keman amo kinekiskiaj kinpaleuiskej ika tomin. Amo keman tiknekij tikchiuaskej nejon (Deuteronomio 27:16).

5. Maski tekiuanij itech seki xolalmej kinpaleuiaj akin xiuejkejya, ¿keyej se kinpoujkaitas se itatuan kemansa no kijtosneki maj se kinpaleui ika tomin?

⁵ Itech seki xolalmej, tekiuanij kiixtaliaj maj akin xiuejkejya kiselikan tepitsin tomin tein ika moixpanoltiskej. Uan no, yejuan xa kipiaj talmej kampa uelis tatokaskej uan ika moixpanoltiskej. Sayoj ke komo tomin tein kinmakaj amo kinajsi oso amo nochi motemakak tein kitokkej, konemej kinextiskej ke kinpoujkaitaj inintatuan komo mochikauaj kinpaleuiskej maj kipiakan tein kinpoloua. Tein melauj, keman tikinyekpiaj totatuan akin xiuejkejya tiknextiaj ke senkis tiknekij tikchiuaskej tein Jiova Dios kiyolpaktia, porin yejua nejin tein yejuatsin kineki maj tikchiuakan.

MAJ TIKINTASOJTAKAN UAN MAJ TIKINYEKPIAKAN

6. ¿Keniuj sekin kinyekpiaj inintatuan?

⁶ Miakej tekoneuan kinyekpiaj ika netasojtalis inintatuan akin mokokouaj uan motemakaj kikauaskej seki taman. Sekin kinuikanij maj nemitij iniuan oso nemitij kampa ika yejuan nemij. Oksekin nemitij ininchan inintatuan. Miakpa, nejin kintelpaleuiani tetatmej uan konemej.

7. ¿Keyej moneki amo ijsiujka tikixtaliskej keniuj tikinyekpiaskej totatuan?

⁷ Sayoj ke, keman totatuan oso tejuan timokalpataj kemansa amo kiualkui tein tikchiayaj. ¿Keyej? Xa porin ijsiujka tikixtalijkej nejon oso tikaujkej maj techyekana tein tikmachiliaj. Itech Biblia motanejmachtia ika tamatilis: “Akin tamatkej kiita sejse taksalis” (Proverbios 14:15). Kemej neskayot, maj tiknemilikan ke tomomaj akin xiuejya kipanotok kuejmolmej uan tiknemiliaj ke okachi kipaleuiskia maj touan nemiki. ‘Tikitaskej sejse totaksalis’ kijtosneki maj yekinika timotajtanikan nejin: ¿Toni nepaleuil yekmelauj moneki kiselis? ¿Taltikpaknechikolmej oso tekiuanij kitemakaj nepaleuilmej tein techpaleuis maj ueli tikchiuakan okse taman? ¿Kineki tomomaj mokalpatas? Komo ijkon, ¿keniuj mopatas tein momattok kichiuas? ¿Monekis kinkauas akin kuali iniuan mouika? ¿Keniuj nejin uelis kichiuas maj momachili? ¿Iuan titajtojkejya? ¿Keniuj uelis momachilis tonamik, tokoneuan uan tejuan komo tomomaj touan nemiki? Komo moneki maj tikyekpiakan tomomaj, ¿akoni kiyekpias? ¿Uelis timosenpaleuiskej? ¿Iniuan titajtouanijya nochin tochankauan akin no moneki kiyekpiaskej?

8. ¿Akonimej uelis tikinixejekoltiskej keniuj tikinpaleuiskej totatuan akin xiuejkejya?

⁸ Kemej nochin konemej moneki kinyekpiaskej inintatuan akin xiuejkejya, xa monekis mosentiliskej uan moixejekoltiskej toni kichiuaskej. No ijkon, uelis tapaleuis komo tajtouaj iniuan tayekananij itech nechikol oso iniuan okseki tokniuan akin no kipanouanij se taman kemej nejon. Biblia tanejmachtia: “Amo kuali kisa tein moixtalia mochiuas keman amo moteixejekoltia teisa, sayoj ke kuali kisa keman moajsij miakej tayolmajxitianij” (Proverbios 15:22).

MAJ ININTECH TITANEMILIKAN UAN MAJ TIKINAJSIKAMATIKAN

9, 10. 1) ¿Keniuj moneki se kinitas se itatuan maski xiuejkejya? 2) ¿Keniuj konet akin ueyiya moneki kinitas itatuan, maski kichiuas miak taman tein ika kinpaleuis?

⁹ Moneki inintech titanemiliskej uan tikinajsikamatiskej totatuan akin xiuejkejya porin ijkon tiknextiskej ke tikinpoujkaitaj. Tonakayo okachi moijtakoua ijkon kemej panouaj xiujmej, uan uelis yeski ke akin xiuejya okachi kiouijmaka nejnemis, takuas oso talnamikis. Xa monekis maj se kipaleui. Miakpa, konemej kinekij maj amo teyi kinpano inintatuan uan kiniluiaj toni moneki kichiuaskej, sayoj ke moneki amo kielkauaskej ke inintatuan kipiaj miak xiujmejya uan kipiaj miak tamatilis, kipanouanijya miak taman uan nochipa ininselti moitanij uan yejuan kiixpejpenanij toni kichiuaskej. Xa kuali momachiliaj porin kiniskaltijkejya ininkoneuan uan xiuejkejya. Tetatmej akin kinemiliaj ke moneki kikauaskej maj ininkoneuan kinnajnauatikan xa moteltayokoltiskej oso yolkualaniskej. Sekin kualanij uan amo kinekij maj kinpaleuikan porin kinemiliaj ke amo teyi ueli kichiuajok.

¹⁰ Nejon kuejmolmej amo niman se kinyektalia, sayoj ke se kinextia kualtakayot keman se kinkaua se itatuan akin xiuejkejya maj ininselti moitakan uan maj taixpejpenakan hasta kampa ueliskej. Achto ke se kiixpejpenas toni okachi kinpaleuis se itatuan okachi kuali maj iniuan se tajto. Xa miak taman amo uelijok kichiuaj porin xiuejkejya. Yejua ika, moneki maj tikauakan maj kichiuakan tein kemaj uelijok. Xa tikitaskej ke keman amo semi tikiniluiaj toni moneki kichiuaskej, okachi kuali iniuan timouikaj. Totatuan okachi yolpakiskej, uan tejuan no. Maski xa monekis maj miakpa tikiniluikan tein moneki kichiuaskej porin nejon kinpaleuis, moneki maj nochipa tikinpoujkaitakan. ITajtol Dios tayolmajxitia: “Moneki timoajokuis iixpan akin kuapochiktik, uan moneki tikpoujkaitas akin xiuejya” (Levítico 19:32).

MONEKI SE KIPIAS SE KUALI TANEMILIL

11-13. Maski konemej amo kuali mouikakej iniuan inintatuan, ¿toni uelis kinpaleuis maj kinyekpiakan keman xiuejkejya yeskij?

¹¹ Kemansa, konemej kinouijmaka kinpoujkaitaskej inintatuan akin xiuejkejya porin keman nojnelmejok katkaj amo kuali mouikakej iniuan. Xa ininpopaj amo ininka motekipachouaya uan amo semi kinnextilij netasojtalis, uan ininmomaj, xa nochipa kinchikaujkauiaya uan kintatsakuiltiaya. Xa hasta axkan kisentokaj amo kuali momachiliaj, kualanij oso moyolkokouaj porin inintatuan amo kichiujkej tein yejuan kiuelitaskiaj. ¿Toni uelis kinpaleuis maj amo kinouijmaka kinpoujkaitaskej?

¹² Basse, akin moskaltij Finlandia, kijtoua: “Notakpatak pouik iniuan SS [tokayit tein kiseliayaj akin kiyekpiayaj Hitler] keman nazis taixyekantoyaj Alemania. Tel ijsiujka kualania uan ijkuak semi tamouilil katka. Miakpa noixpan kiteuij nomomaj. Se tonal tel kualanik nouan, kikixtij icinturón uan nechixuitekik ika tepos tein kipia cinturón. Kemej tel chikauak nechuitekik, niuetsik”.

¹³ Sayoj ke, moneki se kiitas tein kuali tein kichiuaya. Basse no kijtoua: “Yejua tel tekitia uan amo kitemouaya amo techixpanoltis. Amo keman nechnextilij netasojtalis tein tetatmej kinnextiliaj ininkoneuan, sayoj ke nejua nikmatia keniuj kijtakoj tein kipanok keman moskaltij. Imomaj kikixtij ichan keman konetsinok katka. Nochipa tateuiaya uan yajki neteuilis keman telpochok katka. Tepitsin uelia nikajsikamatia, uan amo niktajtakoltiaya. Keman niueyiak uan yejua kokolispeuak, nikpaleuij nochi tein niuelik hasta keman momikilij. Ouij nechkisak, sayoj ke nikchiuak nochi tein niuelik. Nimochikauak niyeski se kuali ikonetsin hasta keman momikilij, uan niknemilia ke ijkon nechitak”.

14. ¿Toni tajkuilolmej techpaleuiaj itech tein yeski taman, hasta keman moneki se kinyekpias se itatuan akin xiuejkejya?

¹⁴ Iniuan tochankauan uan itech tein yeski taman tein tikpanoskej itech tonemilis, nejin tayolmajxitilis tein ualeua itech Biblia uelis techpaleuis: “Ximoyankuikatalilikan ne teiknelilis uan ne tetasojtalis. Uan amo no ximoueyinektinemikan. Ta, xikpixtiyakan ne yolyemanilis uan no xikijyouikan nochi tataman ouijkayot”. Okse tayolmajxitilis kijtoua: “Ximopaleuikan ika tetasojtalis se uan okse. Uan xikiniknelikan se uan okse. Uan no ximotapojpoluikan se uan okse ijkon keme Totajtsin Dios namechtapojpoluilij ya namotajtakoluan porin nanpoutinemij iuan Cristo” (Colosenses 3:12; Efesios 4:32).

AKIN KINYEKPIAJ ININTATUAN NO MONEKI MAJ MOYEKPIAKAN

15. ¿Keyej kemansa semi tetayokoltia se kinyekpias se itatuan?

¹⁵ Se kiyekpias se ipopaj akin mokokoua semi ouij, porin moneki se kichiuas miak taman, uan teuikilia miak tiempo. Sayoj ke tein okachi ouij yejua kemej se momachilia. Semi tetayokoltij se kiitas ke se itatuan okachi tanauij, amo talnamikijok uan amo uelijok ininselti moitaj. Sandy, akin kayot Puerto Rico, kijtoua: “Nomomaj yejua akin okachi tiktasojtayaj kemej kalyetouanij. Semi ouij katka nikyekpias uan nechtayokoltiaya nikitas ke tajyouijtoya. Yekinika peuak koxojtaksa; satepan monekik kikuis se topil, satepan nejnemia ika se tepos uan ompa ika se silla de ruedas. Yolik tanaujtiyajki hasta keman momikilij. Kipiaya cáncer itech iomiyouan uan nochipa monekia se kiyekpias: youalintonal. Tikpakayaj, tiktamakayaj uan tikixtajtoltiliayaj amaixmej. Semi ouij katka, okachiok kemej timomachiliayaj. Keman nikitak ke nomomaj yaya momikiliti, nitelchokak porin nikteltasojtaya”.

16, 17. ¿Toni tayolmajxitilis uelis kipaleuis maj kinexti taixejekolis akin kiyekpia ipopaj?

¹⁶ ¿Toni uelis tikchiuaskej komo tejuan no ijkon techpanotok? Semi techpaleuis komo tikakij tein Jiova techiluia keman tikixtajtoltiaj Biblia uan komo tiktataujtiaj (Filipenses 4:6, 7). No semi techpaleuis komo tikmajseuaj tein techchikauas uan komo kuali timoseuiaj. Ijkon okachi kuali timoajsiskej, itech tonakayo uan kemej timomachiliaj, uan ijkon uelis tikyekpiaskej topopaj. Xa kemansa uelis tikchiuaskej okseki taman tein amo nochipa tikchiuaj. Uan maski xa amo uelis timoixpetanitiuij kansaika, kuali yeskia maj kemansa tikixtalikan timoseuiskej seki tonalmej. Uelis tikiluiskej se tochankauj maj iuan mokaua topopaj uan ijkon uelis tikuiskej tonalmej tein monekis.

¹⁷ Miakpa, tekoneuan akin kinyekpiaj inintatuan motelchikauaj kichiuaskej miak taman. Sayoj ke moneki amo timotajtakoltiskej ika tein amo ueli tikchiuaj. Komo tikyekpiaj topopaj, maj tikelnamikikan ke amo nochi ueli tikchiuaj. Moneki tiknextiskej taixejekolis keman tikinyekpiaj totatuan, porin no moneki tikinitaskej tonamik uan tokoneuan.

OKACHI UEYI NEPALEUIL

18, 19. ¿Keniuj motenkaujtok Jiova ke kinpaleuis itekitikauan, uan toni tein kipanok Myrna kinextia ke yejuatsin kichiua tein motenkaua?

¹⁸ Itech iTajtol, Jiova kitemaka tayolmajxitilis ika netasojtalis tein semi kinpaleuis akin kinyekpiaj inintatuan akin xiuejkejya, maski amo sayoj yejua nejon nepaleuil tein kitemaka. Semej akin kijkuiloj Salmos kijtoj ika inepaleuil Dios: “Jiova amo moajsi uejka iniuan nochin akin kinotsaj, [...] kinkaki keman kitsajtsiliaj maj kinpaleui, uan kinmakixtia”. Jiova kinmakixtia, oso kinmatampauia, akin amo kikauaj maski kipanotoskej uejueyi ouijkayomej (Salmo 145:18, 19).

¹⁹ Myrna, kayot Filipinas, kipanok nejon keman kiyekpiak imomaj, akin kikuik se ueyi kokolis uan amo ueliaok kioliniaya nochi inakayo. Yejua kijtoua: “Amo onkak okse taman tein okachi tetayokoltij ke se kiitas ke akin se kitasojta tajyouia uan maj amo ueli teilui toni kikokoua. Kemej yeskia yolik moaeltsimiaya uan nejua amo teyi uelia nikchiuaya. Miakpa nimotankuaketsaya uan nikiluiaya Jiova ke semi nisioujkaya. Nichokaya kemej David, keman kitataujtij Jiova maj kitaliani iixayo itech se kuetaxtekomat uan maj kielnamikini [Salmo 56:8]. Uan Jiova nechmakak chikaualis tein nechpolouaya ijkon kemej motenkaua. ‘Jiova mochiuak nonepaleuil’” (Salmo 18:18).

20. ¿Toni tein Dios motenkaua itech Biblia kinpaleuia akin kinyekpiaj inintatuan?

²⁰ Moijtouani ke se kinyekpias se itatuan akin xiuejkejya tamati kemej se tetapouilis tein amo teyolpaktia kemej tami. Maski se kichiuas miak taman tein ika se kinpaleuis, ika tami, se itatuan momikiliaj, ijkon kemej kipanok imomaj Myrna. Sayoj ke akin takuaujtamatij iuan Jiova kimatij ke amo nochi tami keman aksa momikilia. Pablo kijtoj: “Nitakuautamati iuan Dios de ke se tonal Totajtsin Dios kinpankixtis yoltokke nochi in animajme [oso mikemej] amo sayo in yolkualime. Ta, no nekes ten amo yolkualime” (Hechos 24:15). Akin inintatuan momikilijkejya kinyolseuia kimatiskej ke moajokuiskej uan ke Dios motenkaua tayektalis nikan taltikpak, kampa “amo aken momikilis ok” (Apocalipsis 21:4).

21. ¿Toni tein kuali tikseliskej komo tikinpoujkaitaj totatuan akin xiuejkejya?

²¹ Itekitikauan Dios kinteltasojtaj inintatuan maski xiuejkejya, uan kinpoujkaitaj (Proverbios 23:22-24). Ijkon, kipanouaj tein kijtoua se tajkuilol tein moajsi itech Biblia: “Mopopaj uan momomaj yolpakiskej, uan akin mitsyolitij tel yolpakis” (Proverbios 23:25). Uan tein okachi moneki, akin kinpoujkaitaj inintatuan akin xiuejkejya no kiyolpaktiaj uan kiueyitaliaj Jiova.