Amo xikonneltoka nochi tein moijtoua
Axkan ueli tikmatij miak taman. Nejon techpaleuis maj kuali timomachilikan uan maj timoyekpiakan. ¡Sayoj ke amo moneki tikneltokaskej nochi! Kemej miak taman moteixmatiltia, uelis tikajsiskej nejin:
Miak taman tein ika takajkayauaj
Miak taman tein amo melauj
Keman momoyaujtoya kokolis COVID-19, semej akin tapaleuia itech Naciones Unidas kijtoj ke miakej kimoyaujtoyaj miak taman tein amo melauj. No kijtoj ke miakej kinamakatoyaj pajti tein amo kualtia uan kijtouayaj maj se kichiua seki taman para se pajtis sayoj ke nejon kichiuaya maj okachi se tanaui. Uan kijtoj ke miak taman tein moijtouaya itech radio uan televisión amo melauj katka. No kijtoj: “Miakej kijtouaj miak taman tein amo melauj itech Internet uan miakej kintauelitaj akin tatamamej uan akin kayomej de okse xolal”.
Desde ne uejkaujya nochipa moijtouani tein amo melauj. Biblia kijtoua ke itech nejin tonalmej “akin amo yolkualmej uan takajkayauanij okachi kichiuaskej tein amo kuali, takajkayauaskej uan kinkajkayauaskej” (2 Timoteo 3:1, 13). Uan axkan ke onkak internet uelis techtitaniliskej miak taman tein amo melauj, uan tikmoyauaskej maski amo tiknekiskej. Yejua ika, xa techtitaniliskej itech correo electrónico, redes sociales uan itech tocelular teisa tein amo senkis melauj oso tein ika kinekij techkajkayauaskej.
¿Toni uelis tikonchiuas para maj amo mitsonkajkayauakan uan para amo tikonneltokas tein miakej kijtouaj? Maj tikitakan seki taman tein kijtoua Biblia tein uelis mitsonpaleuis.
Amo xikonneltoka nochi tein tikonita nion tein tikonkaki
Tein kijtoua Biblia: “Akin amo tamatkej kineltoka nochi tein kiluiaj, sayoj ke akin tamatkej kuali kiita kani taksas” (Proverbios 14:15).
Moneki kuali tikitaskej toni tikakij uan toni tikitaj porin uelis niman techkajkayauaskej. Axkan onkak itech internet uan redes sociales miak videos oso taixkopimej tein kijkuilouiliaj teisa. Ika titajtojtokej memes, tein miakej kinuetskitia. Sayoj ke tein kijtouaj itech taixkopimej oso videos miakpa amo yejua tein yekmelauj kijtosnekia akin ompa ixnesi. Hasta uelis mochijchiuaskej videos kampa nesi ke aksa kichiujtok oso kijtojtok teisa sayoj ke amo melauj yejua.
“Miak taman tein moajsi itech internet amo melauj. Miakej akin kiitaj tein mokixtia itech redes sociales, kiitanij ke miak videos uan taixkopimej kemej memes, kipatilianij tein yekmelauj panok” (Axios Media).
Xionmotajtani: “¿Yekmelauj panok oso sayoj se meme?”.
Xikonita kani kikixtijkej tein tikonitstok uan tein ompa nesi
Tein kijtoua Biblia: “Xikyekitakan nochi” (1 Tesalonicenses 5:21).
Xa miakej ika tajtouaj teisa oso miakpa kitematiltiaj itech televisión, sayoj ke achto ke tikonneltokas oso tikontitanilis aksa, xikonyekita ox melauj. ¿Keniuj tikonchiuas?
Xikonita ox uelis tikonneltokas ke akin kijkuiloj oso kichijchiuak video kijtojtok tein melauj. Xa akin kiixyekanaj noticieros oso oksekin akin kiteixmatiltiaj teisa, kipatiliaj seki taman porin kinekij kitaniskej tomin oso kipaleuiskej se tekiuaj. Yejua ika, xikonita ox nochi noticieros kitematiltiaj sayoj se taman. Hasta akin kuali iniuan timouikaj uelis techtitaniliskej teisa itech correo electrónico oso itech redes sociales maski amo kiyekmatij ox melauj. Yejua ika amo xikonneltoka teisa hasta ke tikonmatis akoni yekmelauj kijtoj.
Xikonita ox tein tikitak yankuixtok panok uan ox melauj tein kijtoua. Xikonita kemanian panok uan okseki taman tein kinextia ke yekmelauj panok. Xikonita ox tein aksa kijtoua, oksekin no kijtouaj ke melauj. Okachi xikonita komo teisa amo kiyekmelauaj oso kijtouaj teisa para maj tikchiuakan tein yejuan kinekij.
“Axkan semi moneki maj tikyekitakan ox melauak teisa ijkon kemej semi moneki maj timomapajpakakan” (Sridhar Dharmapuri, semej akin taixyekanaj itech Naciones Unidas akin kiita maj chipauak nochi takual tein onkak itech taltikpak).
Xionmotajtani: “¿Aksa moyokolij oso kinemilij kijtos tein motematiltijtok oso yekmelauj panok? ¿Kijtojtok nochi tein panok?”.
Xikonneltoka tein yekmelauj panok uan amo tein tikonnemilia ke panok
Tein kijtoua Biblia: “Akin kineltoka tein yejua kinemilia amo tamati” (Proverbios 28:26).
Miakej kiuelkakij teisa tein motematiltia porin no yejua tein kinemiliaj. Uan no miak páginas itech internet techtitaniliaj miak taman tein mouika ika tein tiktemojkej oso teisa tein tikuelitakej. Sayoj ke tein tikuelitaj tikakiskej amo nochipa techpaleuia.
“Tinochin uelis kuali titanemiliskej uan tikixejekoskej teisa kemej kinamiki. Sayoj ke tinochin no tikuelitaj teisa, tikchiaj maj mochiua teisa, timouij oso tikmachiliaj miak taman. Nochi nejon kichiua maj tikneltokakan teisa sayoj porin no yejua tein tiknemiliaj” (Peter Ditto, psicólogo social).
Xionmotajtani: “¿Nikneltoka tein nikita uan tein nikaki sayoj porin yejua tein nikuelita?”.
Amo xikonijtojtinemi teisa tein amo melauj
Tein Biblia kijtoua: “Amo xikijtojtinemi teisa tein amo melauj” (Éxodo 23:1).
Xikonelnamiki ke tein tikontitanilis oksekin uelis kichiuas maj kineltokakan uan maj kichiuakan teisa. Komo tikontitani teisa tein amo melauj, maski amo tikonnekia, uelis kinijtakos oksekin.
“Achto ke tiktitaniskej teisa moneki tikchiuaskej nejin. Maj timotajtanikan: ‘¿Yekmelauj mochiuak tein niktitaniti?’. Komo nochin kichiuaskiaj nejin, amo semi tikitaskiaj maj motematilti tein amo melauj” (Peter Adams, vicepresidente sénior del News Literacy Project).
Xionmotajtani: “¿Niktitaniti nejin porin nikmattok ke melauj?”.