Tekiuajkej kichiuaj tlen amo kuali

Kichiuaj tlen amo kuali ijkuak akinmej kipiaj se tekitl noso tekiuajkej san yejuan mopaleuiaj. Uan yiuejkika ijkon panotok. Se neskayotl, yikipia kanaj 3,500 xiuitl Biblia okijto tekiuajkej amo uelis kiseliskiaj se tetliokolil noso tomin pampa ikaj kipaleuiskej (Éxodo 23:8). Pero amo san kichiuaj tlen amo kuali ijkuak ikaj kitlaxtlauiaj pampa ikaj ma kipaleuikan. Tekiuajkej noijki kichiuaj tlen amo kuali ijkuak mopaleuiaj ika tlen amo inmiaxka, kinpaleuiaj inkalchanejkauan, inyolikniuan noso tlachtekij.

Maski miakej tlaltikpaktlakamej amo kichiuaj tlen melauak, okachi kichiuaj tekiuajkej. Se neskayotl, amochtli Barómetro Global de la Corrupción 2013 tlen kichijchiua Transparencia Internacional, okijto tlaltikpaktlakamej kineltokaj onka makuili tekitl kanin okachi kichiuaj tlen amo kuali noso tlen amo melauak, achto itech política, noijki policías, akinmej kipiaj se tekitl iuan tekiuajkej, noijki poder legislativo (Akinmej kintemakaj tlanauatilmej) uan poder judicial (Akinmej kitaj ma kintlakamatikan tlanauatilmej). Uan tikitaskej seki neskayotl.

• ÁFRICA: Itech xiuitl 2013, omoijto kanaj 22,000 tlakamej tlen otekitiayaj iuan tekiuajkej okichijkej tlen amo kuali.

• SUDAMÉRICA: Itech altepetl Brasil, 25 tlaltikpaktlakamej okintsakej itech xiuitl 2012 pampa okitekitiltijkej tomin tlen amo inmiaxka pampa ma kinpaleuikan políticos. Noijki okitsakej se tlakatl tlen sapanoa okipiaya miak ipati itech non altepetl, ye otekitiaya iuan ueyi tekiua tlen okipiaya non altepetl.

• ASIA: Itech xiuitl 1995, omikej 502 tlaltikpaktlakamej pampa oxixinki se ueyi kali itech altepetl Seúl (Corea del Sur). Akinmej ixtlamatkej okitemojkej tleka ijkon opanok uan yejuan okimatkej akinmej okichijchijkej non kali okintlaxtlauijkej tekiuajkej pampa ma kitekitiltikan tlen amo patio uan amo okintlakamatkej tlanauatilmej.

• EUROPA: Cecilia Malmström akin tekiti itech comisaria de Asuntos de Interior de la Comisión Europea, okijto: “Itech Europa tetlajtlachialtia ken momiaktilijtok tlen amo kuali”. Noijki okijto: “Pampa poliuis tlen amo kuali, moneki achto kichiuaskej políticos, pero amo kichiuaj”.

Amo kuali yiuejkika opejki. Se tlamachti akin itoka Susan Rose-Ackerman, akin kimati ken kichiuas pampa amo ma yeto tlen amo kuali, okijkuilo “moneki ma kipatlakan ken tekitij tekiuajkej”. Mota ken amo mopatlas, pero Biblia kijtoa kema uelis kitlajtlamiskej tlen amo kuali uan melauak mochiuas.