CIPAUKO 3

“Vakazara ngo Mujimu Mucena”

Muviyo wo kuduruhwa ko mujimu mucena mu Pentekoste

Zvakacijikira pana Mabasa o Vapostori 2:1-47

1. Nanganyi zviri kuitika pa mabuso o Pentekoste.

MU CITAKA co Jerusarema muno vandhu vakawanda maningi vakadakara.a Usi pawaikhwira wecivha pa artari yo themberi, Varevhi vaiimba ndumbo. (Nduyo 113 mbhera 118) Pavainga veciimba, vamweni vaiimba kuveni vamweni vaidavira. Kuno vavhakaci vakawanda mu citaka. Ivona vakavha ku nyika jo ndhambo, jakadari inga Erami, Mezopotamiya, Kapadhosiya, Ponto, Ejipita no Roma.b Vandhu ava vaiviya kooitenyi? Vaiviya ku mabuso o Pentekoste, awo aidanijwazve kuti njiku “yo micero ipsa.” (Bziv. 28:26) Mabuso aya aaithwa pavaipera kukotora sevhadha no kutanga kukotora tirigu. Yainga njiku inosisira maningi.

Mapa unovonesa ndau jakavha vaya vakazwa masoko akanaka mu Pentekoste yo 33 Kristu aviya. 1 Ndau: Ribhiya, Ejipita, Ethiopia, Bhitiniya, Ponto, Kapadhosiya, Judheya, Mezopotamiya, Bhabhironiya, Erami, Medhiya, no Partiya. 2. Madhorobha: Roma, Areshandriya, Menfi, Antiyokiya (yo Siriya), Jerusarema, no Bhabhironiya. 3. Jombe: Jombe Medhiteraniyo, Jombe Rokusvipa, Jombe Rokupsuka, Jombe ro Kaspio, Golfo ro Persiko.

JERUSAREMA—NDAU YO KUNAMATIRA YO VAJUDHA

Zviitiko zvizinji zvakatahwa mu zvipauko zvokutanga zvo bhuku ra Mabasa zvakaitika mu Jerusarema. Dhorobha iri rinowanika pakati po zvimatundhu zvo Judheya, pa makiromita anokwana 55 mbhera kumavirira ko Jombe ro Medhiteraniyo. Mu gore ro 1070 Kristu Acito Aviya, Mambo Dhavhidhi wakanyisa dhorobha raingari panyezuru po dundhu ro Ziyoni, dundhu iri raingavo pakati po zvimatundhu izvi zvo Judheya. Dhorobha rakazovakiswa panyezuru po dundhu iri, rakazova cine ro kunamatira ro Vaiziraeri.

Phedo no dundhu ro Ziyoni paingazve no dundhu ro Moriya. Apa ndipona pokuti Abhirahama waida kupira Izaki, pa makore anokwana kuita 1.900 zviitiko zviri mu bhuku ra Mabasa zvicito zvatahwa. Dundhu ro Moriya rakazova divi ro Jerusarema apo Mambo Soromona wakavaka themberi yokutanga ya Jehovha panyezuru po dundhu iri. Themberi iyi yakazova cine ro kunamatira ro Vajudha.

Vajudha vo ku ndau jese vaiviya mu themberi koita mupiro, kunamata Mwari kana kutoviya mu mabuso aiithwa nguva ngo nguva. Ivona vaizwira mupango wa Mwari wokuti: “Rutatu pa gore, vanarume vese vanodika kuenda pambeji paTenji, Mwari wako, pa ndau yaanozosana.” (Dt. 16:16) Ku Jerusarema kwaingazve no Sinedhriyo huru yaitonga zvese zvaibatanija jinja ravo.

2. Zviitiko zvapi zvinoshamaisa zvakaitika mu Pentekoste ya 33?

² Pa nguva jinokwana kuita 9, pa mangwanani aya anodakajisa mu mweji wa maio wo gore ro 33 Kristu aviya, kwakaitika zviro zvakaita kuti vandhu vashamaisike ko makore akawanda. “Ngo civhumbu, kwakazika kutindhira kwecivha kudenga, kwakaezana no kutindhira ko mbhepo.” (Mab. 2:2) Kutindhira uku kwakazaja nyumba yese yainga no vateveri va Jesu vanokwana kuita 120 vainga vakasongana mondhomo. Perapo, pakaitika zviro zvinoshamaisa. Panyezuru po musoro wo umwe nga umwe wavo paiinga no muriro waidari inga rurumi, hwaikwanisika kuvoneka ngo vese.c Ngo kudaro, vajiji “vakazara ngo mujimu mucena” votanga kubhuya ndumi jakawanda. Vajiji pavakabuda mu nyumba iyi, vakatanga kubhuya no vese vakaviya kovhakacira dhorobha iri vainga vecifamba mu zvitaka zvo Jerusarema. Ivona vakakahamara maningi “ngokuti umwe na umwe waivazwa vecivereketa ndumi yake kamare.”—Mab. 2:1-6.

3. (a) Ngenyi zvakaitika mu Pentekoste ya 33 zvinosisira maningi pa kunamata ko cokwadi? (b) Mbhaani vakabesereka ngo “zvavhi zvo Umambo” zvaakapuwa Pedhru?

³ Ciitiko ici cinovonesa zviro zvinosisira zvakaitika pa kunamata ko cokwadi. Ngokuti ndipona pakaumbwa Iziraeri yo kumujimu kana kuti ungano yo Makristu okuzojwa. (Vag. 6:16) Kusiyapo izvo, Pedhru paakaenda ku vandhu vaya, iyena wakashandisa shavhi imwe pa ‘zvavhi zvitatu zvo Umambo’ zvaakapuwa. Shavhi imwe nga imwe yaiita kuti vandhu vo zvikwata zvakasiyana vave no mabasa anosisira maningi. (Mat. 16:18, 19) Shavhi yokutanga yakaita kuti Vajudha no vaya vainga vakatendeukira ku Cijudha, vaashire masoko akanaka no kuzojwa ngo mujimu mucena wa Mwari.d Ngo ndava yazvo, ivona vaizoitavo divi ro Iziraeri yokumujimu, vova no vetero yo kuzotonga inga majimambo no vapiri mu Umambo hwa Mesiya. (Apo. 5:9, 10) Pakufamba ko nguva, mukana uu wakazogumiravo Vasamariya no vo Majinja amweni. Nyamasi uno, Makristu anojijenyi ngo zviitiko zvinosisira zvakaitikari mu Pentekoste ya 33?

“Vese Vainga Vakaungana pa Ndau Yondhoyo” (Mab. 2:1-4)

4. Kuitisa kudini ungano yo Cikristu nyamasi uno iri kuenderera mberi yecikura inga zvakaithwa ngo ungano yakaumbwa mu gore ro 33?

⁴ Ungano yo Cikristu yakaumbwa ngo vajiji vanokwana kuita 120, “vainga vakaungana pa ndau yondhoyo” kana mu nyumba yakakura, movakazojwa ngo mujimu mucena. (Mab. 2:1) Kumbhiri ko njiku iyi, mu ungano iyi mainga makabhabhatijwa vandhu vanokhwedera kuita zviuru. Asi kukura kwainga kweciita sangano iri kwainga kwecitanga, ngokuti rakazoenderera mberi recikura mbhera wari. Nyamasi uno, ungano yo Cikristu inoumbwa ngo vanarume no vanakaji vanozwira Mwari. Ivona vanobatikana pa kucumaera ‘masoko akanaka o Umambo pasi pese, kuti vandhu vese vamazwe.’ Vanoita zvese izvi mugumo ucito waguma.—Mat. 24:14.

5. Makristu o mu zana rokutanga aibesereka kudini ngo kwenda kumusongano, itusu tinobeserekavo kudini?

⁵ Ungano iyi yo Cikristu yaizopavo vangiso yo kumujimu kuno Makristu aya ainga akazojwa. Asi pa kufamba ko nguva, vo “mavhuta amweni” vaizovangiswavo. (Joh. 10:16) Pauro wakatatija kuti waidakarira maningi manera okuti hama jaibeserana mu ungano. Iyena wakaguma pa kutarira kudari ku Makristu o ku Roma: “Ndiri kuda maningi kuvonana na imwimwi kuti ndimupe cipo candinaco co makomborero a Mwari, kuti muvangiswe; kana kuti tivangisane ngo rutendo hwedu, hwenyu no hwangu.”—Var 1:11, 12.

ROMA—DHOROBHA GURU RO UMAMBO

Mukati mo makore ese anonangwa mu bhuku ra Mabasa, dhorobha ro Roma rainga rakakura maningi i raisisira kupinda madhorobha ese o mu nyika, utongi hwayo hwaizivika kwese-kwese. Rainga cine ro utongi hwaivha ku Bheretanya mbhera Kanjikazi ko Afrika, kuvha Oseyano Atarantiko mbhera ku Gorfo ro Persiko.

Ku Roma kwainga no vandhu vo zvirovejeso zvakasiyana, jinja, ndumi no zvitendwa zvakasiyana. Kwainga no zvitaka zvakanasa kunasirihwa, zvoita kuti vandhu vo nyika jakawanda vaviye kotengesa zviro zvavo mu dhorobha iri. Phedo no dhorobha iri kwainga no ndau yaigumira ngarava inozwi Ostiya, ngarava iji jaiviya no zvokuha zvakawanda no zviro zvo mutengo mukuru zvaishandiswa mudhorobhemo.

Mu zana rokutanga, kwainga no zviuru no zviuru zvo vandhu ku Roma. Vazinji vakona vainga varanda, maphanga ainga akatongehwa kugara mukadheya, vana vainga vakatengeswa kana kutizwa ngo majibaba awo kana vaya vainga vakasungwa pavakanyiswa ngo masoca o Ciroma. Pakati po vandhu ava vakasungwari kuti vaende ku Roma, paingavo no Vajudha vaigara ku Jerusarema. Izvi zvakaitika pavakanyiswa ngo Mutungamiriri wo masoca anozwi Pompeu mu gore ro 63 Kristu Acito Aviya.

Vandhu vazinji vaingari no rusujunuko, vaingavo varombo, zvinzinji vaiita ngo kupuwa ngo utongi. Vaigara mu mapredhiyo ainga akazara ngo vandhu. Kuveni vatungamiriri vavo, vaivaka nyumba jakaseja maningi pakati po dhorobha ravo. Nyumba iji jaibatanija ndau jakakura jo kuitira mutambo, kana jo kuvonera mutambo jo kutakana kana jo muphikizano wo kugogoma vecishandisa karu jo Ciroma. Mutambo jese iji ajicaipagahwi kuti vandhu vajivone.

6, 7. Kuitisa kudini Makristu a nyamasi uno ari kuita basa rovakapuwa ndi Jesu ro kucumaera ku majinja ese?

⁶ Ungano yo Cikristu nyamasi uno inawo cinangwa condhoco cainga no Makristu o mu zana rokutanga ro makore. Jesu wakapa vajiji vake basa rinonesa asi ngo divi rimweni rinodakajisa. Iyena wakati “Jijisanyi vandhu vo majinja ese kuti vave vateveri vangu, muvabhabhatije ngo zina ra Baba, ro Mwana no ro mujimu mucena. Vajijisenyi kuzwira zvese zvandakamuvhunja.”—Mat. 28:19, 20.

⁷ Ungano yo Cikristu yo Zvapupu zva Jehovha ndiyona inoshandiswa kuti iite basa iri. Pacina kukana-kana, zvinonesa maningi kucumaera vandhu vo ndumi jakasiyana-siyana. Pikija zvakadaro, Zvapupu zva Jehovha zvinobudisa masoko akacijikira mu Bhaibheri mu ndumi jinopindirija 1.000. Kudari imwimwi muri kwenda nguva jese ku musongano jo Zvapupu zva Jehovha no kubatikanavo pa basa ro kucumaera masoko o Umambo no kuita vajiji, muno mathangwe akawanda o kudakara. Imwimwi murivo pa cikwata co vashoma vari pasi pano vari kuita basa ro kupa ucapupu hwakaperera ngo pamusoro po zina ra Jehovha.

8. Hama jinobesereka kudini ngo kwenda ku musongano jo Cikristu?

⁸ Kuti atibesere kucungirira ngo mudakaro mu nyika ino yatiri kuraramari, Jehovha wakatipa hama no hambzaji jo Cikristu jo mu nyika jese. Pauro wakatarira Makristu o Cihebheru kuti: “Ngatirangarirane ngocedu kuti tivangisane pa kudisana, pa kuita mabasa akanaka, ticikashwi kuenda ku musongano jedu, inga zvinoithwa ngo vamweni, asi ngativangisane ngocedu, maningi-ningi pamunongari mecivona kuti njiku iri kukhwedera.” (Vah. 10:24, 25) Jehovha anoshandisa ungano yo Cikristu kuti tikwanise kuvangiswa kana kuvangisavo vamweni. Endereranyi mberi muri phedo no hama no hambzaji jedu jo Cikristu. Narini, mucadoshwa kwenda ku musongano jo Cikristu.

“Umwe na Umwe Waivazwa Vecivereketa Ndumi Yake Kamare” (Mab. 2:5-13)

Jesus’ disciples preaching to Jews and proselytes on a busy street. — “Tiri kuvazwa vecibhuya ngo ndumi jedu ngo pamusoro po mabasa o simba a Mwari.”—Mab. 2:11

9, 10. Hama no hambzaji jimweni jiri kuitisa kudini kuti jikwanise kucumaera vandhu vo ndumi jimweni?

⁹ Amborangariranyi mudakaro wakava no Vajudha no vandhu vamweni vakatendeuka mu Pentekoste mu gore 33 Kristu Aviya. Vandhu vazinji vainga pondhopo vaivereketa ndumi imwe basi, kangaije Cigiriki kana kuti Cihebheru. Asi wari “umwe na umwe waivazwa vecivereketa ndumi yake kamare.” (Mab. 2:6) Icokwadi kuti vandhu ava vakabaiwa maningi mwoyo ngo kuzwa masoko akanaka mu ndumi yavo kamare. Nyamasi uno, Makristu aakwanisi kubhuya ndumi imweni vacikazivi kuijijira. Asi vakawanda vakazvipira kuti vacumaere masoko o Umambo ku vandhu vo majinja ese. Vakazviitisa kudini? Vamweni vakajijira ndumi imweni kuti vakwanise kubesera ungano iri mu nyika yavo inobhuya ndumi yondhoyo kana kutoenda ku nyika jimweni. Hama jondhojo jakavona kuti vandhu vo kondhoyo vanoshamaisika maningi ngo kuvona kuvangisira kwavo kuti vajijire ndumi imweni.

¹⁰ Ambovonanyi muezaniso wa hambzaji Kristina, ivona no hama no hambzaji jimweni nomwe vakajijira ndumi yo Gujarati. Hambzaji Kristina pavakasongana no mudoni wavo wo ku basa waibhuya ndumi yo Gujarati, ivona vakamucungamija ngo ndumi yondhoyo kamare. Mudoni wavowo wakashamaisika maningi, wakada kuziva kuti ngenyi ivona vaivangisira maningi kuti vajijire ndumi yo Gujarati. Pondhopo hambzaji Kristina vakamuvhunja kuti ngenyi vaizviita. Mudoni wavowo wakati: “Akuna ciyara cinovangisa vadoni vavo kuti vajijire ndumi inonesa. Imwimwi munoita zvese izvi ngokuti muno masoko akanaka kuti mutivhunje.”

11. Tinganasirira kudini kuti ticumaere masoko o Umambo ku vandhu vanobhuya ndumi imweni?

¹¹ Icokwadi kuti asipi tese tingakwanisa kujijira ndumi imbza. Asi tingava takanasisirika kuti tikwanise kucumaera masoko o Umambo ku vandhu vanovereketa ndumi imweni. Tingazviitisa kudini? Njira imwe yo kuzviita ndiyona ngo yo kushandisa aprikativhu JW Language® kuti tijije kucungamija vandhu ngo ndumi inobhuiwa mu ndau yatinogararo. Tingajijazve magama manganani kuti titangise mabhuyo no vandhu vanobhuya ndumi yondhoyo. Vatatijenyi jw.org no mavhidhiyo no mabhuku akawanda anowanika mu ndumi yavo. Patinoshandisa mathurusi aya mu basa ro kucumaera, tingavavo no mudakaro wakava no hama jo mu zana rokutanga ro makore pavakavona vandhu vo majinja amweni vecishamaisika ngo kuvona ‘umwe na umwe ecivereketa ndumi yake kamare.’

VAJUDHA VO MEZOPOTAMIYA NO EJIPITA

Bhuku rinozwi História do Povo Judeu no Tempo de Jesus Cristo (175 K.A.A.–135 K.A.) rinoti: “Ku Mezopotamiya, Medhiya no ku Bhabhironiya kwaigara vazukuru vo vandhu vaitongwa ngo umambo hwo gumi ro majinja [o Iziraeri] no vo umambo hwa Judha, ivona vainga vakasungwa ngo Vaasiriya no Vabhabhironi.” Mukuzwirana na Esdra 2:64, Vaiziraeri vanokwana kuita 42.360 ndivona basi vakahwirira ku Jerusarema kuvha ku uranda ku Bhabhironiya. Izvi zvakaitika mu gore ro 537 Kristu Acito Aviya. Fravhio Josefo wakananga kuti mu zana rokutanga ro makore kwainga kuno zviuru no zviuru zvo Vajudha “vaigara ku Bhabhironiya.” Pa kufamba ko nguva Vajudha ava vakazotara bhuku rinozwi Talmude Babilônico.

Pano zviro zvakawanda zvinokhombija kuti mbhera mu zana ro citandhatu ro makore, Vajudha vainga vaciriyo basi ku Ejipita. Mu makore aya, Jeremiya wakazivisa masoko a Jehovha ku Vajudha vaigara mu ndau jakasiyana-siyana jo Ejipita no Menfi. (Jr. 44:1) Kangaije Vajudha vazinji vakaenda ku Ejipita pa mukuwo wokuti zvirovejeso zvavo zvakapsaswa ngo zvirovejeso zvo majinja amweni. Josefo wakananga kuti Vajudha vaingavo pa cikwata cokutanga co vandhu vakaenda kogara ku Areshandriya. Pa kufamba ko nguva, vakapuwa dhorobha rimwe rese kuti vagaremo. Mu zana rokutanga Kristu Aviya, Mutari umweni wo Cijudha anozwi Firo, wakananga kuti Vajudha vanopindirija miriyau vaigara ku Ejipita pa mukuvo uu, kuvha “ku divi raiita mugano no Ribhiya mbhera ku mugano no Etiyopiya.”

“Pedhru Wakamuka Woima” (Mab. 2:14-37)

12. (a) Muporofita Joweri wainga akanangenyi ngo pamusoro po ciitiko cakaitika pa Pentekoste ya 33 Kristu Aviya? (b) Ngenyi kuzajika ko ciporofita ca Joweri kwainga kwecivetehwa muzana ro kutanga ro makore?

¹² “Pedhru wakamuka woima” kuti averekete no vandhu vakawanda no vo majinja akasiyana-siyana. (Mab. 2:14) Wakavhunja vese vainga varipo kuti ndi Mwari wainga aita kuti iyena averekete ndumi jakasiyana-siyana, kuti cikwanirisike ciporofita ca Joweri cokuti: “Ndinozodurura mujimu wangu panyezuru po mushovo wese wo vandhu.” (Jow. 2:28) Jesu acito ahwirira kudenga wakavhunja vajiji vake kudari: “Inini ndinozokumbira Baba, ivona vanozomupa mubeseri umweni,” apa Jesu wainga ecinangira besero ro “mujimu mucena.”—Joh. 14:16, 17.

13, 14. Kuitisa kudini Pedhru wakavangisira kuti avangise vandhu vaimupurutana, itusu tingamutevejeresavo kudini?

¹³ Pedhru paainga ecipejisa hurukuro yake, iyena wakati: “Ngo kudaro, jinja rese ro Vaiziraeri, ngarizive kamare kuti Mwari wakamuita Mambo na Kristu, Jesu wondhowo kamare wamakakohomeraya pa mutanda.” (Mab. 2:36) Kunasa kunanga, vandhu vazinji vaingari vecizwa Pedhru vainga vacipo paakauraiwa Jesu pa danda. Zvecivoneka kuti vainga vo jinja ro Vaiziraeri vaingavo no ndava. Asi Pedhru wakaeja kubhuya na ivona no nderemejo yese kuitira kuvavangisa. Cinangwa ca Pedhru acicainga co kuvapa ndava, asi co kuvaita kuti vakhauye. Asi kureva kuti vandhu ava vakakhugunyika ngo zvakanangari Pedhru? Haiwa. Kusiyapo izvo, ivona vakaguma pa kuvhunjisa kudari: “Waro toitenyi?” Pacina kukana-kana, manera akabhuya Pedhru akaita kuti vandhu vazinji vavangiswe no kuguma pa kukhauya.—Mab. 2:37.

¹⁴ Inga ndi Pedhru, itusu tinodikanavo kuvangisa vandhu ngo manera atinobhuya. Patinonga tiri mubasa ro kucumaera atidikani kunanga kuti zvese zvinonangwa ndi samuzi zvakaposeka. Kusiyapo izvo, tinodikana kubatikana na zviyana zvaanotenda zvinozwirana no zvatinotenda. Kuita izvo zvinozotibesera kuti tikwanise kubhuya naye tecishandisa Soko ra Mwari Bhaibheri. Kazinji vandhu vanotendera masoko atinocumaera o mu Bhaibheri patinomananga ngo nderemejo.

UNGANO YO CIKRISTU KU PONTO

Ku vakazwa hurukuro yakaitwa ndi Pedhru mu Pentekoste mu gore ro 33 Kristu Aviya, vainga varipo Vajudha vo ku Ponto. Dhorobha iri raiwanika kanjikazi ko Aziya Menori. (Mab. 2:9) Kangaije vamweni pavakahwirira ku muzi kwavo, vakatanga kucumaera masoko akanaka kondhoyo. Pedhru paakatara karata yake yo kutanga wakatariravo ku Makristu ainga ‘akandhandhanika’ ku ndau jakasiyana-siyana kubatanijavo no Makristu o ku Ponto.g (1 Ped. 1:1) Pa karata iyi, Pedhru wakananga kuti Makristu ainga ecitambujika “ngo muejo jakasiyana-siyana” ngo ndava yo rutendo hwavo. (1 Ped. 1:6) Matambujiko aya aibatanijavo kuteverehwa.

Karata jakatahwa ndi Pirini Mudoko, uwo wainga govhernadhori wo porovhinsiya yo Roma, Bhitiniya no Ponto, ecitarira Mambo Trajano no karata jakazodavihwavo ndi mambo uwu jinovonesa zvineso zvimweni zvakasongana no Makristu aigara ku Ponto. Pa imwe karata yaakazotara mu gore ra 112 Kristu Aviya, Pirini wakananga kuti kukura ko Cikristu kwaithisijira vandhu vese, azvinenyi dangani vainga vanarume, vanakaji, vana vadoko, vasharuka kana basa ravanoita. Kuna Pirini Makristu ese aifanera kuurawa. Asi kuna vayana vaituka Kristu, kunamata zvimwari zvavo, kana kunamata cithombe ca Trajano, vaisujunuhwa. Pikija zvakadaro, Pirini wakazozwisisa kuti iyena “aacaizokwanisa kuvangirija Makristu o kadi kuti aite zviro izvi.”

g Gama ro Cigiriki rakasandujwa kuti “vakandhandhanika” raishandiswa maningi ngo Vajudha. Irona rinotatija kuti vandhu vazinji vakatanga kutendeuka vainga Vajudha vaigara mu ndau jakasiyana-siyana.

“Umwe na Umwe Wenyu Ngaabhabhatijwe” (Mab. 2:38-47)

15. (a) Pedhru wakavhunjenyi Vajudha no vese vaingepo, ngowapi wakava muviyo? (b) Ngenyi zviuru zvo vandhu vakazwa masoko akanaka mu Pentekoste, vakakwanisa kubhabhatijwa mu njiku yondhoyo?

¹⁵ Mu Pentekoste yo gore ro 33 Kristu Aviya, Pedhru wakavhunja Vajudha no vese vaingepo kuti: “Khauyanyi! Umwe na umwe wenyu ngaabhabhatijwe.” (Mab. 2:38) Inga muviyo, vandhu vanokwana kuita 3.000 vakababhatijwa, kangaije ivona vakabhabhatijwa mu Jerusarema kana phedo paro.e Kunanga kuti ivona vakabhabhatijwa vacikazivi kuzvirangarira ushoni? Kureva kuti izvi zvakaitikari i muezaniso waushoni ku vajiji vo Bhaibheri kana ku vana vo Makristu kuti vabhabhatijwe vacikato vanasiririka? Haiwa. Ceujanyi kuti Vajudha no vandhu ava vakatendeukari vakabhabhatijwa mu Pentekoste yo 33, vainga vari vajiji vanovangisira vo Soko ra Mwari, i vaitazve divi ro jinja rakambozvipira kuna Jehovha. Kusiyapo zvondhozvo, ivona vainga vakhombija kuvangisira kwavo mu njira jakawanda, vakafamba mumango wakakura maningi kuti vagume kwaiitihwa mabuso aya. Ivona vakatendera cokwadi ngo pamusoro po basa ra Jesu Kristu, no cinangwa ca Mwari. Izvi zvakavanasirira kuti vaenderere mberi vecishandira Jehovha inga vateveri va Kristu vakabhabhatijwa.

NGOVAPI VAINGA VAKATENDEUKIRA KU CIJUDHA?

“Vajudha no vakatendeuka” vakazwa hurukuro ya Pedhru mu Pentekoste yo 33 Kristu Aviya.—Mab. 2:10.

Umwe wo vanarume ‘vakasanwa’ kuti vakovanise zvokuha njiku jese, wainga Nikorau mutendeuki wo ku Antiyokiya. (Mab. 6:3-5) Vatendeuki ava avacaingepi Vajudha asi vakatendera zvaijijiswa ngo Vajudha. Ivona vakaguma pa kuvoniwa inga Vajudha, ngokuti vakatendera Mwari no Mutemo jake, vakaramba kushandira zvimwari zvo kunyepa. Vanarume vakatendera kusokwa, vova divi ro jinja ro Iziraeri.

Vajudha povakasujunuhwa kuvha ku uranda ku Bhabhironiya mu gore ro 537 Kristu Acito Aviya, vazinji vakaenda kogara ndhambo no Iziraeri asi vakaramba vano zvirovejeso zvo Cijudha. Ngo kudaro, vandhu vaivha ku Oriyenti Medhiyo no ku ndau jimweni vakaguma pa kuziva zvaitendwa ngo Vajudha. Vatari vo kare vakadari inga Orasiyo na Seneka, vakananga kuti vandhu vazinji vaivha mu nyika jakasiyana-siyana vakadakarira Vajudha no zvavaitenda, vobatana navo voguma pa kutendeuka.

16. Kuitisa kudini Makristu o mu zana ro kutanga ro makore vakakhombija kuzvipira no rudo?

¹⁶ Pacina kukana-kana, zvese zvakaitikari no vandhu ava ainga makomborero aivha kuna Jehovha. Bhaibheri rinoenderera mberi reciti: “Vese vaya vakava vatendi, vainga pamwepo vecipekejana zvavainga nazvo kuti vashandise, vecitengesa zviro zvavo no upfumi hwavo vopekejana mare yavaiwanaro, mukuzwirana no zvaidiwa nga umwe na umwe.”f (Mab. 2:44, 45) Makristu o cokwadi a nyamasi uno anodavo kutevejera muezaniso uu wo kuzvipira no rudo.

17. Mudanyu japi jinodikana kuitwa ngo mundhu kuti agume pa kubhabhatijwa?

¹⁷ Bhaibheri rinonanga kuti mundhu agume pakubhabhatijwa anodikana kuita mudanyu jakawanda. Anodikana kunasa kuzwisisa zvinojijiswa ngo Bhaibheri. (Joh. 17:3) Anodikana kukhombija rutendo hwakavanga, osiya mararamire akashata aaita kare. (Mab. 3:19) Perapo anodikana kucinja mararamire ake, otanga kuita zviro mukuzwirana no zvinoda Jehovha. (Var. 12:2; Vae. 4:23, 24) Pasure po kuita izvi, mundhuwo anozvipira kuna Mwari ngo kuita mukumbiro perapo wobhabhatijwa.—Mat. 16:24; 1 Ped. 3:21.

18. I mukana wapi uno vajiji vakabhabhatijwa va Kristu?

¹⁸ Imwimwi muri mujiji wa Kristu wakazvipira no kubhabhatijwa? Kudari ndizvona, munodikana kubonga maningi ngo mukana uu wamakawanaro. Inga Makristu o mu zana ro kutanga vakazojwa ngo mujimu mucena, imwimwi mungapuwavo simba kuti mukwanise kupa ucapupu no kuita zvinoda Jehovha.

a Vonanyi bhokiso rinoti “Jerusarema—Ndau yo Kunamatira yo Vajudha,” pa pheji 25.

b Vonanyi mabhokiso anoti “Roma—Dhorobha Guru ro Umambo,” pa pheji 26; “Vajudha Vainga ku Mezopotamiya no Ejipita,” pa pheji 27; no “Ungano yo Cikristu ku Ponto,” pa pheji 28.

c “Rurumi” hwiya aucaingepi muriro kamare, asi “waidari inga muriro” kangaije ngo kuda kuvonesa kuti zviro zvakavonekari panyezuru po musoro wo umwe nga umwe zvaimunikira inga muriro.

d Vonanyi bhokiso rinoti “Ngovapi Vainga Vakatendeukira ku Cijudha?” pa pheji 29.

e Izvi zvakamboitikavo mu njiku 7 ya Agosto yo 1993, pa gungano ro Zvapupu zva Jehovha ro nyika yese, ku Kiev ku Ukraniya. Vandhu vanokwana kuita 7.402 vakabhabhatijwa mu mapesina matandhatu. Izvi zvakapeja nguva mbiri na gumi na mushanu o museswa.

f Zvavakaitari zvaisisira maningi ngokuti vakabhabhatijwari vakazogara mu Jerusarema ko mukuvo wakati kuti kuitira kujijira zvizinji ngo pamusoro pa Jehovha. Ivona vakaita zvese izvi ngo mwoyo wavo wese kuciripi ngo kuvangirijwa.—Mab. 5:1-4.