Opu na ngaa ngoka e na ko nasha naakulupe?
SHO omulangeli a li te endaenda mokulangela kwe, okwa li a mono oshinima oshitilithi. Mpeyaka pondje owala yehala lyuuzeko lyokukala, okwa li a mono po omidhimba mbali dhaaihokani aakulupe mboka ya li ya nuka pekende lyondunda yawo pela etihetatu okuuka pombanda. Nonando okwiidhipaga kwawo okwa li okukumithi, shoka she ya ningitha ngawo osha li nokuli oshikumithi noonkondo. Mondjato yombulukweya yomusamane omwa li mwa adhika okambapila ka nyolwa taka ti: “Otwi idhipaga molwaashoka hatu ningwa nayi nohatu hepekwa aluhe komwanamati gwetu nomukulukadhi gwe.”
Ehokololo ndika otashi vulika ihaali uvika naanaa olundji, ihe uupyakadhi mboka we etitha oshinima shika, ou li apuhe. Odhoshili kutya okuninga nayi aakulupe konyala otaku adhika moshitopolwa kehe kombanda yevi. Tala kwaashoka tashi landula:
• Mekonakono limwe, okwa kundanekwa kutya aakulupe Aakanada ye thike poopelesenda 4 oya ningwa nayi nenge oya ningililwa mo, nolundji osha ningwa kaakwanezimo. Ihe aakulupe oyendji ohaya kala ya sa ohoni unene nenge ya tila okupopya shi na ko nasha nokuningwa nayi kwawo. Aatseyinawa otaya ti kutya omwaalu gwolela otashi vulika gu li poopelesenda 10 nokuli.
• Oshifo India Today otashi kundaneke tashi ti: “Oshigwana shaIndia, nonando otashi monika sha fa shi na omaukwanegumbo ga kola, otashi ende tashi nkundipala molwaashoka omwaalu gwaakulupe mboka inaa halika kaanona yawo, otagu indjipala.”
• Ehangano lyopashigwana li na ko nasha nehepeko lyaakulupe muAmerika otali ti kutya pamatengeneko ngoka ge li po, “Aayamerika ye thike pemiliyona 1 nenge nokuli pomamiliyona 2 mboka ye na oomvula 65 nenge dhi vulithe po oya li ya hepekwa, ya ningililwa mo nenge ya ningwa nayi momukalo gwontumba kugumwe ngoka te ya sile oshimpwiyu nenge te ya gamene.” Ahende-omupeha gwoshitopolwa muSan Diego, California, muAmerika, okwa ti kutya ehepeko lyaakulupe oli li “oshinima shimwe sha kwata miiti noonkondo shomiinima mbyoka tayi kondjithwa kaapolisi nena.” Okwa gwedha ko ta ti: “Ondi wete kutya uupyakadhi mbuka otau ki indjipala muule woomvula dhontumba dhi li komeho.”
• MuCanterbury, New Zealand, omu niwe omaipulo molwaashoka aakulupe oye li iihakanwa yaakwanezimo, unene tuu kiilyo mbyoka hayi longitha iingangamithi, oalkoholi nenge hayi ndombola. Omwaalu gwiikoya mbyoka ya lopotwa yokuninga nayi aakulupe muCanterbury, ogwa londa noonkondo okuza piikoya 65 mo 2002 sigo opiikoya 107 mo 2003. Omukuluntuwiliki gwehangano ndyoka lya li lya totwa po okukeelela omaningo nayi ngoka, okwa ti kutya otashi vulika pu na omwaalu ogundji gwaakulupe mboka ya ningwa nayi ihaagu shi lopota.
• Oshifokundaneki The Japan Times osha kundaneke kutya Ehangano lyOoahende muJapani olya gandja omayele kutya “aakulupe mboka taya ningwa nayi oya pumbwa okupewa nokuli eitulomo olindji shi vulithe paanona mboka ya ninga iihakanwa yokuningwa nayi nenge pelongitho lyoonkondo lilwe megumbo.” Omolwashike? Pashifo shoka, etompelo limwe olyo kutya “okuningwa nayi kwaakulupe ohaku kutha ethimbo ele okutseyika moku ku yelekanitha nokuningwa nayi kwaanona nenge kwookuume kopandjokana, molwaashoka aakulupe oye wete ye na ondjo uuna taya ningwa nayi koluvalo lwawo nosho wo molwaashoka epangelo naaleli yopashigwana oya nyengwa sigo oompano okukandula po uupyakadhi mboka.”
Iiholelwa mbika iishona yaashoka tashi ningwa muuyuni otayi tu inyengitha tu pule tatu ti: Omolwashike pu na aakulupe oyendji ngawo itaya silwa oshimpwiyu notaya ningwa nayi? Mbela opu na ngaa etegameno kutya iinima mbyoka onayi ka hwepopale? Ongiini aakulupe taya vulu okuhekelekwa?