Mbela iikala yetu yokutala ko uulunde oya lunduluka?
HATHIMBO ele unene lya piti po, mboka ya li haya yi koongeleka pandjigilile oya li hayu uvu aasita yawo tayu uvitha muule kombinga yaashoka hashi ithanwa “omayono gaheyali tage etitha eso” ngoka ge li iipala, uufukedhi, olwiho, uunyenge, ongeyo, ondumbo nuuntsa. Olundji omusita okwa li ha popi iilanduliko ya nika oshiponga yuulunde nokwa li ha ladhipike aapulakeni ye yi itedhulule. Omunyoli gumwe okwa ti: “Ngashingeyi, omatumwalaka ogendji gaasita ihaga popi kombinga yuulunde, ihe ohaga gandja eitulomo kiipalanyolo mbyoka tayi uvitha aantu nawa.”
Aatoolinkundana yamwe yiifo oya koneka oshinima sha faathana. Mpaka otapu landula omatyekosha giifonkundaneki yontumba:
▪ “Aantu kaye hole we okupopya kombinga yuulunde, eitedhululo nosho wo ehupitho, ihe oye hole okupopya kombinga yankene to vulu okukala wi isimaneka nokukala wi ihole.”—O-Star Beacon, Ashtabula, Ohio, osho ya ti ngaaka.
▪ “Konyala kapu na we omuntu hu uvu kutya okwa longa uulunde.”—O-Newsweek osho ya ti ngaaka.
▪ “Ihatu pula we kutya ‘Kalunga ota pula shike kungame?’ ihe pehala lyaashono ohatu pula: ‘Kalunga ota ningile ndje shike?’”—O-Chicago Sun-Times osho ya ti ngaaka.
Monkalo yokunena moka aantu ya za momaputuko ogendji, aantu ihaya ti ko sha komikalo dhooyakwawo. Otwa lombwelwa kutya okuninga ngaaka ohashi ulike kutya katu na omikalo. Shoka sha talika sha fa shi li lela uulunde osho okupangula shoka yalwe taya ningi. Kungawo aantu ohaya dhiladhila ngeyi: ‘Shoka wi itaala otashi vulika shi li nawa kungoye, ihe ku na okukambadhala wu thiminikile yalwe omadhiladhilo goye. Kunena, aantu oye na omithikampango dhi ili nodhi ili moonkalamwenyo dhawo. Kapu na gumwe ngoka e shi shoka shi li mondjila. Omithikampango dhayalwe nadho odhi na oshilonga owala ngaashi dhoye.’
Okutompathana kwa tya ngeyi okwa ningitha iikala yaantu oyendji yi lunduluke. Oshitya “uulunde” ngashingeyi ihashi longithwa naanaa omuntu a mana mo. Koyendji oye shi ninga sha fa omashendjo. Okukala pamwe inaaya hokana, okuyona ondjokana nosho wo uushenge ihayi talika ko we yi li uulunde wa kwata miiti.
Kapu na omalimbililo kutya shoka aantu haya taamba ko osho “shi li nawa” nenge kutya shoka sha talika ko “uulunde” osha lunduluka. Ihe omolwashike iikala yaantu ya lunduluka? Mbela kapu na we uulunde? Mbela oshi na ngaa oshilonga kutya uulunde owe wu tala ko ngiini?