Mbela otatu vulu okuhulitha po iita nelongithonkondo?
Aantu ohaya kondjo omolwomatompelo ogendji. Yamwe ohaya kondjo omolwomalunduluko mopolotika, oonkalo dhuuhupilo, nenge elunduluko lyopausosiale. Omanga yalwe ohaya kondjo, opo ya kale ye na oonkondo dhokupangela oshitopolwa shontumba shevi nosho wo oonzo dhopaunshitwe. Omaipumomumwe ogendji ohaga etwa kuukwamuhoko mboka wa kala uule wethimbo, nenge komayooloko gomalongelokalunga. Oshike aantu taya ningi, opo ya hulithe po okukondja, noya ete ombili? Mbela otwa tegelela ngaa oonkambadhala ndhoka dhi pondole?
Drazen_/E+ via Getty Images
OMALUNDULUKO MEHUMOKOMEHO LYOPAMAHUPILO
Elalakano. Okuhwepopaleka onkalamwenyo yaantu yi kale yi li nawa. Shoka otashi vulu okukwathela mokuhulitha po, nenge mokushunitha pevi okwaathikepamwe muuhupilo, shoka shi li etompelo enene ndyoka hali etitha omaipumomumwe.
Omangambeko: Omapangelo oga pumbwa okuninga omalunduluko momukalo moka haga longitha oshimaliwa, noku shi longitha miinima mbyoka ya simanenena. Mo 2022, otaku tengenekwa kutya iimaliwa yi thike poobiliyona 632.64 (dhaNamibia) oya longithwa muuyuni awuhe, opo yi kwathele mokuhwepopaleka onkalamwenyo yaantu miitopolwa oyindji. Nonando ongawo, okwa longithwa owala omwaalu omushona gwoshimaliwa shi kwathele aantu, okuyelekanitha noshimaliwa shoka sha longithwa miita omumvo ogo tuu ngoka.
António Guterres, amushangandjayi gwIigwana ya Hangana, okwa ti: “Ohatu longitha oshimaliwa oshindji noonkondo nosho wo oonzo dhopaunshitwe, opo tu kwathele mboka ya gumwa komaipumomumwe pehala lyoku ga keelela nokweeta po ombili.”
Shoka Ombiimbeli tayi ti: Omapangelo muuyuni nosho wo omahangano, otaga vulu okukwathela mboka ya hepa, ihe kage na siku ga ka hulithe po ondjala thiluthilu. — Deuteronomium 15:11; Mateus 26:11.
EUVATHANOTSOKUMWE LYOMAPANGELO
Elalakano: Okukeelela aniwa nenge okukandula po oontamanana nombili, okupitila mokukundathana kombinga yonkalo ndjoka ya holoka po, nokutsa kumwe opo omapangelo ga ninge iinima mbyoka tayi ga etele uuwanawa.
Omangambeko: Ombinga yimwe nenge dhi vulithe po, otashi vulika dhi tinde okukundathana, okwiigandja nenge okutsa kumwe. Etsokumwe lyombili ohali vulu okuteka po nuupu.
Raymond F. Smith, Omudiplomate gwaAmerika, okwa ti: “Euvathanotsokumwe haaluhe hali pondola. Ngele etsokumwe lyokuhulitha po iita olya ponyo, ohashi eta omaipumomumwe ga pule komeho.”
Shoka Ombiimbeli tayi ti: Aantu oya pumbwa ‘okulalakanena ombili.’ (Episalomi 34:14) Ihe aantu oyendji kunena “aakanuuyuuki. . . aayoni yeuvaneno. . . naagwaaleki.” (2 Timoteus 3:1-4, OB-1977) Iikala ya tya ngawo, ohayi imbi aawiliki yopolotika ya pongolole po omaipumomumwe.
EHOMATULULO NENGE ETULOPO LYOMATATI
Elalakano: Okushunitha pevi omwaalu gwiikondjitho nenge oku yi kutha po, unene tuu yolute, yuuzigo nosho wo mbyoka hayi taandeleke oombuto dhuuvu.
Omangambeko: Olundji iigwana ihayi kala ya hala okutula po omatati, molwaashoka ohayi kala ya tila okukanitha oonkondo dhopapangelo, nonokutya itayi ka vula okwiigamena. Nonando iigwana oyi egeke omatati gayo agehe, ihayi vulu okukeelela aantu kaa ya kondje.
Embo lyedhina Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament olya ti: “Omapangelo ogendji ngoka ga li ga uvaneke kutya otaga ka tula po iikondjitho yago konima yo 1991, kaga li ga gwanitha po shoka ga uvaneka, shoka sha kwatela mo okushunitha pevi iiponga, okushunitha pevi omahilathano ngoka ge li pokati kiigwana, nomokweendela ko kwethimbo oku tu kaleka muuyuni wa gamenwa.”
Shoka Ombiimbeli tayi ti: Aantu oya pumbwa okutula po iikondjitho yawo ‘nokuhambula omagonga gawo omatemo.’ (Jesaja 2:4) Ihe opo iita yi hulithwe po, aantu oya pumbwa okuninga oshindji, molwaashoka elongithonkondo ohali zi momutima gwomuntu. — Mateus 15:19.
UUKUMWE POKATI KOMAPANGELO
Elalakano: Iigwana ohayi uvathana yi longele kumwe, opo yi igamene kaatondi yawo. Oshi li mpano kutya kapu na oshilongo hashi tameke iita, ngele oshi wete kutya otashi ka kondja nembwinda lyaakwiita ya za miigwana oyindji.
Omangambeko: Okuningila oshilongo shilwe omatilitho goku shi shunithila uuwinayi, itashi ti kutya otashi ka eta ombili. Iigwana haaluhe hayi ningi shoka ya uvaneka, nenge yi zimine kutya ongiini nuunake tayi ka ponokela aatondi yawo.
Embo Encyclopedia Britannica olya ti: “Nonando Oshipandi shIigwana nosho wo Iigwana ya Hangana, oya kala nokulonga nuudhiginini, opo yi kwathele omapangelo ga pange uukumwe, oya li ya ndopa okukeelela iita.”
Shoka Ombiimbeli tayi ti: Ohashi kala aluhe shi li nawa, uuna aantu oyendji taya longele kumwe. (Omuuvithi 4:12) Nonando ongawo, omapangelo gopantu nosho wo omahangano, itaga vulu okweeta ombili tayi kalelele negameno. “Inamu inekela aawa, nomuna gwaantu, ke na ekwatho! Omufudho gwe nge gwa zi mo, ota shuna mevi; olyo tuu esiku omadhiladhilo ge agehe ga hulu po.” — Episalomi 146:3, 4, OB-1977.
Nonando iigwana oya kala nokuninga oonkambadhala yi ete po ombili tayi kalelele, natango onkee ngaa iita tayi pula komeho muuyuni.