- 
	                        
            
            Kalekii po ombili muukwanegumbo weniShoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
- 
                            - 
                                        ONTOPOLWA 11 Kalekii po ombili muukwanegumbo weni 1. Iinima yimwe yini hayi vulu okweeta etopoko momaukwanegumbo? OSHI li nawa okukala muukwanegumbo wu holathane, wu uvitathane nowu na ombili. Otu na einekelo kutya nangoye owu li muukwanegumbo wa tya ngaaka. Mupya munene, omaukwanegumbo ogendji hasho ge li ngaaka, ihe oga topoka omolwomatompelo gi ili nogi ili. Oshike hashi topola omaukwanegumbo? Montopolwa ndjika otatu ka kundathana iinima itatu. Momaukwanegumbo gamwe iilyo ayihe kayi li meitaalo limwe. Mugamwe aanona otashi vulika ya kale inaaya valwa otyanku komuvali gumwe. Go gamwe ishewe, otaga kondjo nuuhupilo nenge ga topoka omolwokulalakanena iinima yopamaliko oyindji. Natango, omaukwanegumbo agehe ihaga adhika komaupyakadhi ga faathana. Oshike hashi etitha omaupyakadhi ngoka? 2. Openi iilyo yomaukwanegumbo yimwe hayi adha omayele, ihe onzo yomayele ya dhenga mbanda oyini? 2 Shotango, omataloko ga yoolokathana otaga vulu wo okweeta etopoko. Otashi vulika wu kaleke uukwanegumbo wa hangana ngele oho kambadhala okuuva ko omataloko gayalwe. Oshitiyali, oompoka hamu adha omayele. Aantu oyendji ohaya landula omayele ngoka taya pewa kaaniilonga ooyakwawo, kaashiinda, moradio nokaagandjimayele yalwe yopantu. Yamwe oya mona shoka Oohapu dhaKalunga tadhi ti kombinga yonkalo yawo nokutula miilonga shoka yi ilonga. Ongiini oku shi ninga taku kwathele uukwanegumbo wu kale nombili?—2 Timoteus 3:16, 17. UUNA OMUSAMANE GWOYE KEE SHI OMWIITAALI 3. (a) Ombiimbeli otayi gandja omayele geni kombinga yokuhokana naangoka kee shi omwiitaali? (b) Omakotampango geni taga longo, nonando aaihokani kaye li meitaalo limwe? 3 Ombiimbeli otayi tu londodha kaatu hokane nagumwe ngoka kee shi omwiitaali. (Deuteronomium 7:3, 4; 1 Aakorinto 7:39) Ongiini ngele owi ilongo oshili yOmbiimbeli konima sho wa hokanwa nale, ihe omusamane gwoye ine yi ilonga? Odhoshili kutya omwa ninga nale euvaneko. (1 Aakorinto 7:10) Ombiimbeli otayi tsu omuthindo kutya ondjokana oyaaluhe notayi ladhipike aaihokani ya kale haya kandula po uupyakadhi wawo, pehala lyoku wu etha. (Aaefeso 5:28-31; Titus 2:4, 5) Ihe ongiini ngele omusamane gwoye ohe ku pataneke noonkondo molwaashoka to ningi shoka Ombiimbeli tayi ti? Otashi vulika a ninge oonkambadhala e ku keelele kokugongala nenge a tye kutya ina hala omukulukadhi gwe tu uvitha egumbo negumbo. Oto ka ninga po shike? 4. Ongiini omukulukadhi ta vulu okuulukila omusamane gwe ngoka kee shi omwiitaali ohole? 4 Ipula to ti: ‘Omolwashike omusamane gwandje e uvite ngawo?’ (Omayeletumbulo 16:20, 23) Otashi vulika a kale ti ipula nangoye ngele ke uvite ko nawa shoka to ningi. Nenge a kale ta thiminikwa kaakwanezimo sho ihoo kutha we ombinga momikalondjigilile ndhoka dha simana kuyo. Omusamane gumwe okwa ti: “Ngele nda thigwa megumbo ongame awike, onda li handi kala ndi wete nde ekelwahi.” Omusamane ngoka okwa li e wete ta yugwa omukulukadhi gwe kelongelokalunga. Ihe omolwuuntsa ine shi popya kutya oku uvite uuwike. Omusamane gwoye otashi vulika a pumbwa okushilipalekwa kutya sho wu hole Jehova itashi ti nando kutya ku mu hole we ngaashi nale. Kala ho kala naye ethimbo lya gwana. 5. Ongiini omukulukadhi ngoka a hokanwa komusamane kee shi omwiitaali e na okukala nondjele? 5 Ihe opu natango oshinima shimwe sha simanenena opo wu ungaunge pandunge nonkalo ndjoka. Oohapu dhaKalunga otadhi ladhipike aakulukadhi tadhi ti: “Aakiintu, vulikeni kaalumentu yeni, ongaashi sho opala okukala mOmuwa.” (Aakolossa 3:18, OB-1954) Otadhi londodha wo natango kombinga yombepo yemanguluko. Natango, mokulongitha uutumbulilo ‘ngaashi sho opalela Omuwa,’ enyolo ndika otali ulike kutya nonando omukulukadhi oku na okuvulika komusamane gwe, oku na wo okuvulika kOmuwa. Onkee ano, oku na okukala e na ondjele. 6. Omakotampango geni omukulukadhi Omukriste e na okukaleka momadhiladhilo? 6 Okukala pokugongala nokugandja uunzapo kuyalwe kombinga yOmbiimbeli oyi li iinima ya simana melongelokalunga lyashili mbyoka Omukriste kehe e na okukala a lenga. (Aaroma 10:9, 10, 14; Aahebeli 10:24, 25) Oto ka ninga po shike ngele omuntu gwontumba okwe ku lombwele wu ninge shoka Kalunga i indika? Aalongwa yaJesus Kristus oya li ya ti: “Otu na okuvulika kuKalunga, hakaantu.” (Iilonga 5:29) Oye tu tulila po oshiholelwa nkene tatu vulu okuungaunga noonkalo odhindji monkalamwenyo. Mbela ohole yokuhola Jehova otayi ke ku inyengitha wu mu pe esimaneko ndyoka e na okupewa? Pethimbo opo tuu mpoka, mbela okukala wu hole omusamane gwoye noku mu simaneka otaku ke ku inyengitha wu simaneke Jehova momukalo ngoka itaagu geyitha omusamane gwoye?—Mateus 4:10; 1 Johannes 5:3. 7. Omukulukadhi Omukriste oku na okukala a tokola toko okuninga shike? 7 Jesus okwa li a popi kutya shika itashi ka kala oshipu. Okwa londodha kutya omolwokupataneka elongelokalunga lyashili, Aakriste yashili momaukwanegumbo gamwe otaya ka kala ye wete ye ekelwahi, ya fa ya tetwa ko kiilyo yilwe yuukwanegumbo negongamwele. (Mateus 10:34-36) Omukulukadhi gumwe muJapani osho a li e wete ngaaka. Okwa li a kala nokupatanekwa komusamane gwe uule woomvula 11, ngoka a li he mu ningi onyanya noku mu patela pondje olundji. Ihe omukulukadhi okwa li i idhidhimike. Ookuume megongalo lyopaKriste oya li ye mu kwathele. Okwa kala nokugalikana aluhe nokwa li a hekelekwa kOohapu dhi li muPetrus gwotango 2:20. Omukulukadhi nguka Omukriste okwa li a tompwa kutya ngele okwa kala omudhiginini, otashi ki inyengitha omusamane gwe a longele Jehova nokwa li e shi ningi. 8, 9. Ongiini omukulukadhi ta vulu okuhenuka okugeyitha omusamane gwe inaashi pumbiwa? 8 Opu na iinima oyindji to vulu okuninga wu kwathele kuume koye kopandjokana a lunduluke. Pashiholelwa, ngele omusamane gwoye oha pataneke eitaalo lyoye, kambadhala wu mu opalele miinima yilwe, ngaashi okukala ho opaleke egumbo, ho iyopaleke nawa kolutu nokukala ho mu ulukile ohole noku mu pandula. Pehala lyoku mu ula nayi, kala ho mu ambidhidha. Mu ulukila kutya owa lenga uukwamutse we. Ino mu galulila uuwinayi nonando owu wete e ku ninga nayi. (1 Petrus 2:21, 23) Kala ho mu dhimine po omolwokwaahagwanenena, nongele pwa holoka oompata, mu pa ombili tango to shi ningi neifupipiko.—Aaefeso 4:26. 9 Mu longekidhila iikulya omanga inoo ya kokugongala. Oto vulu wo okuhogolola wu kale ho yi muukalele wopaKriste ethimbo ndyoka omusamane gwoye ihaa kala megumbo. Oshi li pandunge waaha uvithile omusamane gwoye ngele ina hala okuuvithilwa. Pehala lyaashono, landula omayele gomuyapostoli Petrus ngoka taga ti: “Osho ngeyi ne wo aakiintu, vulikeni kaalumentu yeni, opo aalumentu mboka inaa itaala oohapu dhaKalunga, ya falwe meitaalo komikalo dheni. Itamu pumbwa oku shi ninga noohapu, oshoka oyo otaa ka mona, nkene omikalo dheni dha yogoka nonkene hamu simaneke Kalunga.” (1 Petrus 3:1, 2) Aakulukadhi Aakriste ohaya kambadhala okuulika iiyimati yombepo yaKalunga.—Aagalati 5:22, 23. UUNA OMUKULUKADHI GWOYE KEE SHI OMWIITAALI 10. Omulumentu omwiitaali oku na okuungaunga ngiini nomukulukadhi gwe ngoke e li meitaalo li ili? 10 Ongiini ngele omusamane Omukriste, ihe omukulukadhi ke shi Omukriste? Ombiimbeli otayi gandja omayele kwaamboka ye li monkalo ndjoka tayi ti: “Omulumentu omukriste ngoka e na omukulukadhi kee shi omwiitaali, nomukadhi okwa zimina okukala naye, omulumentu ngoka ine mu henga po.” (1 Aakorinto 7:12) Otayi ladhipike wo aasamane tayi ti: “Aalumentu, holeni aakiintu yeni.”—Aakolossa 3:19. 11. Ongiini omusamane ta vulu okulongitha uukwamutse we noondunge mokuungaunga nomukulukadhi gwe ngoka kee shi omwiitaali? 11 Ngele omukulukudhi gwoye oku li meitaalo li ili, owu na oku mu simaneka nokukala wu na ko nasha nomaiyuvo ge. Molwaashoka ye omukuluntu, okwa manguluka okuhogolola eitaalo ndyoka a hala, nonando ito tsu kumwe nalyo. Ngele we mu lombwele lwotango kombinga yeitaalo lyoye, ino tegelela a thige po eitaalo moka a kala ethimbo ele e ku landule. Pehala lyokupopya wa geya kutya eitaalo moka omukulukadhi gwoye naakuluntu ye ya kala ethimbo ele olya puka, kambadhala wu tompathane naye to longitha Omanyolo. Otashi vulika a kale e uvite uuwike ngele oho longitha ethimbo olindji miinima ya pamba egongalo. Otashi vulika e ku pataneke sho to longele Jehova, ihe nani okwa hala owala okutya: “Iho kala nangame ethimbo lya gwana.” Idhidhimika owala nokukala wu mu hole, otashi vulika esiku limwe a ka taambe ko oshili.—Aakolossa 3:12-14; 1 Petrus 3:8, 9. OKUPUTUDHA AAMWOYE 12. Nonando omusamane nomukulukadhi kaye li meitaalo limwe, ongiini omakotampango ngoka ge li mOmanyolo kombinga yokuputudha oyana taga vulu okutulwa miilonga? 12 Ngele aavali kaye li meitaalo limwe, ohashi eta uupyakadhi ethimbo limwe mokulonga oyana iinima yopalongelokalunga. Ongiini omakotampango ngoka ge li mOmanyolo ge na okutulwa miilonga? Ombiimbeli oya gandja oshinakugwanithwa kaasamane ya longe oyana, ihe nomukulukadhi ota dhana wo onkandangala ya simana mwaashoka. (Omayeletumbulo 1:8; yelekanitha Genesis 18:19; Deuteronomium 11:18, 19.) Nonando omusamane ina taamba ko uukwamutse waKristus, oku li natango omutse gwegumbo. 13, 14. Oshike omukulukadhi ta vulu okuninga ngele omusamane gwe okwe mu indike a ye noyana kokugongala kwopaKriste nenge a konakone nayo? 13 Aasamane yamwe mboka kaaye shi ooitaali ihaya keelele aakulukadhi ya longe oyana iinima yopalongelokalunga. Ihe yamwe ohaye shi ningi. Ongiini ngele omusamane gwoye ina hala wu ye naamwoye kokugongala nenge te ku keelele wu konakone nayo Ombiimbeli? Owu na okukala nondjele nkene wu na okugwanitha po iitegelelwa yaJehova Kalunga nosho wo iinakugwanithwa yomusamane gwoye naamwoye aaholike. Ongiini to vulu oku yi gwanitha po? 14 Tango, owu na okugalikana kombinga yaashoka. (Aafilippi 4:6, 7; 1 Johannes 5:14) Ihe lwahugunina ongoye wu na okutokola kutya oto ka ninga po shike. Ngele owa kala to ungaunga nomusamane gwoye nawa noku mu yelithila kutya ito pataneke uukwamutse we, otashi vulika a ka kale itee ku pataneke we. Nonando omusamane gwoye ohe ku indike wu ye naamwoye kokugongala nenge wu konakone nayo, oto vulu natango oku ya longa. Okupitila mokukundathana nayo kehe esiku noku ya tulila po oshiholelwa oshiwanawa, kambadhala wu thindile muyo ohole yokuhola Jehova, ya kale yi itaala mOohapu dhe, ya kale haya simaneke aakuluntu mwa kwatelwa wo he, ya kale ye na ko nasha naantu yalwe nokukala ye hole iilonga. Mokweendela ko kwethimbo, he otashi vulika a ka ndhindhilike mo iizemo iiwanawa yelongo ndyoka notashi vulika e ku pandule omolwoonkambadhala dhoye.—Omayeletumbulo 23:24. 15. Omusamane omwiitaali oku na oshinakugwanithwa shashike melongo lyoyana? 15 Ngele ngoye omusamane omwiitaali, ihe omukulukadhi gwoye ke shi omwiitaali, owu na oshinakugwanithwa shokuputudhila aamwoye “mevuliko nomekumagidho lyOmuwa.” (Aaefeso 6:4, OB-1954) Owu na oku shi ninga nohenda, nohole nowu na okukala ho ungaunga nomukulukadhi gwoye nondjele. UUNA KUU LI MEITAALO LIMWE NAAVALI YOYE 16, 17. Ekotampango lyOmbiimbeli lini aanona ye na okukaleka momadhiladhilo ngele oye li meitaalo lya yooloka ko kwaandyoka lyaavali yawo? 16 Kunena, inashi pumba okwaadha aanona aashona nokuli ye li meitaalo lya yooloka ko kwaandyoka lyaavali yawo. Mbela ngoye osho wu li ngawo? Ngele osho, Ombiimbeli oyi na omayele ngoka tage ku kwathele. 17 Oohapu dhaKalunga otadhi ti: “Vulikeni kaakuluntu yeni. Shika osho oshinakugwanithwa sheni shopakriste, onkee ano osho oshu uka, mu shi ninge. ‘Simaneka ho nanyoko.’” (Aaefeso 6:1, 2) Shoka osha kwatela mo okusimaneka aavali. Nonando osha simana okuvulika kaavali, omu na okuvulika owala miinima mbyoka tayi tsu kumwe nehalo lyaKalunga kashili. Uuna okanona ka thiki mepipi lyokuninga omatokolo, oke na oshinakugwanithwa shokwiihokolola ko kene koveta nosho wo koshipala shaKalunga omolwoonkatu dhako. Ombiimbeli otayi ti: “Kehe gumwe gwomutse ote ki ihokolola koshipala shaKalunga polwe mwene.”—Aaroma 14:12. 18, 19. Ngele aanona oye li meitaalo ndyoka haamo mu na aavali yawo, ongiini taya vulu okukwathela aavali yu uve ko eitaalo lyawo? 18 Ngele to ningi etokolo lyontumba monkalamwenyo yoye omolweitaalo lyoye, tala kutya aavali yoye otaya ti ngiini. Otaya ka kala ya nyanyukwa ngele oya mono kutya Ombiimbeli oye ku kwathela wu kale wu na omikalo, omuvuliki noho longo shoka taye ku pula. Ngele eitaalo lyoye ndyoka epe otali ku ningitha wu ekelehi omalongo nomikalondjigilile ndhoka aavali yoye ye hole, otashi vulika ya kale ye wete kutya oto ekelehi oshinima shoka ya li ye ku nunina. Otashi vulika ya kale ye na uumbanda omolwonkalonawa yoye ngele shoka to ningi inashi taambwa ko momudhingoloko nenge ngele otashi ku ningitha waaha lalakanene shoka ye wete kutya osho tashi ke ku kwathela wu ninge omuyamba. Ethimbo limwe otashi vulika uuntsa wu ya ningithe ya kale yu uvite wa fa to ti kutya yo oya puka omanga wu li mondjila. 19 Onkee ano, ninga elongekidho nziya opo aavali yoye ya monathane naakuluntugongalo nenge nAakriste mboka ya pyokoka pambepo megongalo lyomoshitopolwa. Ladhipika aavali yoye ya talele po Oshinyanga shUukwaniilwa opo yi iyuvile ko yo yene kwaashoka hashi kundathanwa pokugongala noya mone kutya Oonzapo dhaJehova aantu ya tya ngiini. Mokweendela ko kwethimbo iikala yawo otayi vulu okulunduluka. Nonando aavali oya kale taya pataneke oyana nonyanya, taya tuula po iileshomwa yawo noku ya indika kokugongala, ohapu kala oompito dhokuleshela palwe, okupopya nAakriste ooyakwawo nokugandja uunzapo nosho wo okukwathela yalwe nonando kaye li muukalele. Oto vulu wo okugalikana kuJehova e ku kwathele. Aagundjuka yamwe oye na okutegelela ya koke nokukala kuyo yene opo ya vule okuninga oshindji miilonga yaJehova. Kutya nee onkalo megumbo oyi kale ya tya ngiini, ino dhimbwa ‘okusimaneka ho nanyoko.’ Kambadhala wu kaleke po ombili muukwanegumbo. (Aaroma 12:17, 18) Komeho gaayihe, lalakanena ombili naKalunga. OMAUPYAKADHI NGOKA HAGA TSAKANEKWA MOMAUKWANEGUMBO MOKA AAIHOKANI YE ETELELA AANONA MONDJOKANA 20. Uupyakadhi wuni wa taalela omaukwanegumbo ngoka ge na aanona inaaya valwa kaavali ayehe? 20 Momaukwanegumbo ogendji kunena omu na aanona mboka ye ya nayina kondjokana nenge mboka ya valwa owala komusamane, naashika olundji ohashi eta uupyakadhi uunene mugo. Ethimbo limwe uuna omusamane a hokana omukulukadhi ngoka e na aanona otashi vulika e ya lombwele ya ye kaakwanezimo yomukulukadhi. Nenge omukulukadhi otashi vulika a kale owala e hole oyana nokukala kee hole mboka yomusamane gwe. Aanona mboka inaaya valwa komuvali gumwe otashi vulika ya kale ya ningilathana ondumbo. Oshike tashi vulu okukwathela omaukwanegumbo ga tya ngaaka ga pondole? 21. Omolwashike momaukwanegumbo ngoka mu na aanona ya valwa komuvali gumwe gwomuyo ge na okutula miilonga omakotampango gOmbiimbeli? 21 Kaleni mu shi shi kutya nonando omu na onkalo yi ikalekelwa muukwanegumbo weni, omakotampango gOmbiimbeli ngoka taga longo momaukwanegumbo galwe, otaga vulu wo okulonga nomuweni. Oku gi ipwililikila otashi ke eta iilanduliko yinikitha oluhodhi. (Episalomi 127:1; Omayeletumbulo 29:15) Kokekeni uunongo noondunge dhokuyoolola. Uunongo otawu ke mu kwathela mu tule miilonga omakotampango gopakalunga opo ge mu etele uuwanawa monakuyiwa wo. Oondunge dhokuyoolola otadhi ke mu kwathela mu uve ko kutya omolwashike yamwe muukwanegumbo haya popi nokuninga iinima yontumba. Omwa pumbwa wo okukala mu uvitilathane uukwawo wanankali.—Omayeletumbulo 16:21; 24:3; 1 Petrus 3:8. 22. Omakotampango gOmbiimbeli geni taga kwathele aavali ya putudhe aanona mboka inaaya vala otyanku? 22 Dhimbulukwa kutya omuvali kehe oku na oshinakugwanithwa shokusila oyana oshimpwiyu shoka a pewa kuJehova. Ngele owa hokana omuntu ngoka e na nale aanona, ohamu ningi “omuntu gumwe,” naamuhe omu na oshinakugwanithwa shokuputudha aanona, kashi na nee mbudhi kutya oyalye. (Mateus 19:5) Owu na okukala wu hole oyana, oku ya sila oshimpwiyu ngaashi owala aamwoye, ihe haku ya tuma nando kaakwanezimo lye. Owu na oku ya tala ko ye li “omagano ga za kOMUWA.” (Episalomi 127:3) Kalunga “aantu ayehe ohe ya tala ye thike pamwe.” (Iilonga 10:34) Nangoye owu na okuholela Kalunga uuna to ungaunga naanona, waaha kale owala wu hole unene mboka wa vala nokutonda yamukweni. Dhimbulukwa kutya aanona nayo oye na wo omaiyuvo, otashi vulika ya kale ya gumwa keso nenge kokwiihenga kwaavali yawo. Ohole yoye nuukwawo wanankali otawu vulu oku ya kwathela yu ungaunge nomaiyuvo ga tya ngaaka. 23. Aavali mboka ye li naanona haayo ye ya vala, ongiini taya vulu oku ya pa egeeloputudho? 23 Oondunge dhokuyoolola nolukeno oya pumbiwa lela uuna to gandja egeeloputudho. Egeeloputudho oli na okugandjwa pethimbo mpoka lya pumbiwa. (Omayeletumbulo 6:20; 13:1) Molwaashoka aanona inaya faathana, kehe gumwe oku na okupewa egeeloputudho li ili. Aavali yamwe mboka ye li naanona haayo ye ya vala, ohaya mono shi li hwepo ngele petameko omuvali ngoka e ya vala mwene te ya pe egeeloputudho. Ihe oshi li sha pumbiwa opo aavali ayehe ya tse kumwe mokugandja egeeloputudho koyana nopwaahe na okutala kutya okanona okalye. (Omayeletumbulo 24:23) Nonando evuliko olya pumbiwa, aanona oya pumbwa okuyaalelwa omathimbo gamwe molwaashoka inaya gwanenena. Onkee ano, egeeloputudho nali kale pahole.—Aakolossa 3:21. 24. Oshike tashi ka kwathela iilyo yuukashike kookantu wa yoolokathana yi henuke omikalo dha nyata muukwanegumbo moka aanona inaaya valwa kaavali ayehe yaali? 24 Uukwanegumbo otawu vulu okuhenuka omaupyakadhi ngele ohawu kundathana. Shika otashi ke wu kwathela wu kale tawu popi iinima mbyoka ya simanenena monkalamwenyo. (Yelekanitha Aafilippi 1:9-11.) Iilyo ayihe yuukwanegumbo otayi vulu okukwathelathana opo yi vule oku shi enditha nawa. Natango, otayi vulu okuhenuka omikalo dha nyata ngele ohayi kundathana ya manguluka. Aakadhona oya pumbwa okuuvithwa ko nkene ye na okuzala nokwiihumbata ngele ye li puhe ngoka haaye e ya vala otyanku nosho wo noyanamati. Aamati oya pumbwa wo okulombwelwa nkene ye na okwiihumbatela yina ngoka haaye e ya vala otyanku nosho wo oyanakadhona.—1 Aatessalonika 4:3-8. 25. Omaukwatya geni taga vulu okukaleka ombili momaukwanegumbo moka mu na aanona ye na aavali ya yooloka? 25 Owu na okukala ho idhidhimike ngele owu li muukwanegumbo moka mu na aanona mboka haangoye we ya vala. Ohashi pula ethimbo mu kale mu na ekwatathano nayo. Oshidhigu lela okukala wu hole nokutaamba ko aanona mboka haangoye we ya vala. Ihe otashi vulika. Opo mu kaleke po ombili muukwanegumbo mboka, omu na okulongitha uunongo noondunge dhokuyoolola nokukala nehalo okunyanyudha Jehova. (Omayeletumbulo 16:20) Omaukwatya ngoka otaga vulu wo oku mu kwathela mu idhidhimikile oonkalo dhilwe. MBELA OKULALAKANENA OMALIKO OKWA TOPOLA UUKWANEGUMBO WENI? 26. Ongiini uupyakadhi niikala yokuhola eliko hayi vulu okutopola omaukwanegumbo? 26 Uupyakadhi niikala yokuhola eliko ohayi vulu okutopola omaukwanegumbo momikalo odhindji. Omaukwanegumbo gamwe ohaga piyaganekwa kokukala taga tamanana omolwiimaliwa nokokulalakanena eliko. Ehilathano ohali holoka po uuna aaihokani ayehe haya longo noye na iikala yokutya “iimaliwa yandje, iimaliwa yoye.” Nonando otashi vulika ihaaya tamanana, ngele aaihokani ayehe ohaya longo otashi vulika ya kale ihaaya mono ethimbo lyokukala pamwe. Muuyuni kunena ootate oyendji ohaya thigi po omaukwanegumbo gawo ethimbo ele noonkondo, tashi vulika oomwedhi nenge oomvula dhontumba, opo ya vule okwiimonena oshimaliwa shi vulithe shoka haya mono ngele ye li pegumbo. Oshinima shika otashi vulu okweeta uupyakadhi wa kwata miiti. 27. Omakotampango gamwe geni taga vulu okukwathela uukwanegumbo mboka tawu thiminikwa omolwuuhupilo? 27 Kapu na oompango tadhi vulu okutulwa po okukandula po oshinima shika, molwaashoka uukwanegumbo kehe otawu ungaunga nomathiminiko noompumbwe dha yoolokathana. Ihe omayele ngoka ge li mOmbiimbeli otaga vulu okukwathela. Pashiholelwa, Omayeletumbulo 13:10 otaga ti kutya “mboka ye shi kulombwelwa” otaya vulu okuhenuka omahilathano. Shika inashi kwatela mo owala okupopya nkene wu uvite, ihe osha kwatela mo wo okukonga omayele nokuuva nkene gulwe e shi tala ko. Natango, otashi vulu okukwathela uukwanegumbo ngele tawu tokola nkene tawu vulu okulongitha nawa iimaliwa mbyoka wu na. Omathimbo gamwe otashi vulika sha pumbiwa aaihokani ayehe ya kale haya longo opo ya vule okukalela po oofuto dhilwe, unene tuu ngele oye na aanona nenge yalwe mboka haya sile oshimpwiyu. Ngele osho shi li ngawo, omusamane oku na okusa oshimpwiyu a kale ha kala nomukulukadhi gwe ethimbo lya gwana. Omusamane naanona otaya vulu okukwathela meme miilonga yimwe mbyoka ha longo shito oye awike.—Aafilippi 2:1-4. 28. Oshike tashi vulu okukwathela uukwanegumbo wu kale wa hangana? 28 Dhimbulukwa kutya nonando iimaliwa oya pumbiwa monkalo ndjika tu li, ihayi eta nando enyanyu lyashili, noihayi gamene nando omwenyo gwomuntu. (Omuuvithi 7:12) Okulalakanena unene omaliko otaku vulu okuyona po lela uupambepo wetu nomikalo dhetu omiwanawa. (1 Timoteus 6:9-12) Kashi li tuu nawa okukonga tango Uukwaniilwa waKalunga nuuyuuki we, tu na uushili kutya ota ka laleka nuuyamba oonkambadhala dhetu dhokukonga iipumbiwa yonkalamwenyo yetu! (Mateus 6:25-33; Aahebeli 13:5) Okukonga tango iinima yopambepo nokulalakanena tango ombili naKalunga otashi ka hanganitha shili uukwanegumbo weni, nonando otashi vulika wa topolwa koonkalo dhontumba. ONGIINI OMAKOTAMPANGO GOMBIIMBELI NGAKA TAGA VULU OKUKWATHELA IILYO YUUKWANEGUMBO YI KALEKE PO OMBILI MEGUMBO? Aakriste oye na okukokeka oondunge dhokuyoolola.—Omayeletumbulo 16:21; 24:3. Aaihokani kaye na owala okuulukilathana ohole nesimaneko uuna ye li meitaalo limwe.—Aaefeso 5:23, 25. Omukriste ke na okuyona owina ompango yaKalunga.—Iilonga 5:29. Aakriste oye na okulalakanena ombili.—Aaroma 12:18. Aanona mboka haangoye we ya vala nayo oye li omagano ga za kuJehova.—Episalomi 127:3. [Oshimpungu pepandja 139] OONDJOKANA DHOPAVETA OHADHI ETA ESIMANO NOMBILI Aalumentu oyendji kunena oye li pamwe naakiintu mboka inaaya hokana nayo paveta. Otashi vulika omwiitaali omupe a kale monkalo ndjoka. Nonando kashi li paveta, pamithigululwakalo dhimwe aantu mboka ohaya talika ko ya hokana. Ihe omithikampango dhOmbiimbeli otadhi popile ondjokana yopaveta. (Titus 3:1; Aahebeli 13:4) Ombiimbeli otayi popi wo kutya megongalo lyopaKriste omuntu oku na okukala owala nomusamane gumwe nenge nomukulukadhi gumwe mondjokana. (1 Aakorinto 7:2; 1 Timoteus 3:2, 12) Okuvulika kekotampango ndyoka osho oshinima shotango tashi eta ombili megumbo. (Episalomi 119:165) Iitegelelwa yaJehova kayi shi nando iidhigu nenge omutenge kutse. Shoka te tu longo osha nuninwa uuwanawa wetu.—Jesaja 48:17, 18. [Ethano pepandja 130] Kambadhala wu uve ko etaloko lyamukweni [Ethano pepandja 138] Kutya nduno aanona ongoye we ya vala nenge oya valwa owala kukuume koye kopandjokana, inekela omayele gOmbiimbeli 
 
- 
                                        
- 
	                        
            
            Oto vulu okusinda omaupyakadhi ngoka haga yono po uukwanegumboShoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
- 
                            - 
                                        ONTOPOLWA 12 Oto vulu okusinda omaupyakadhi ngoka haga yono po uukwanegumbo 1. Omaupyakadhi geni ge li momaukwanegumbo gamwe? ONDUNDA otayi monika ya kola nombwanawa. Ihe oongudhi dhayo otashi vulika dhi kale dha lika mo mevi. Osha faathana nomaukwanegumbo gamwe. Nonando otashi vulika iilyo yuukwanegumbo tayi imemeha, otashi vulika yi kale yi na uutile nokayi na ombili. Muukwanegumbo namo omu na iinima mbyoka ihaayi monika tayi vulu okuyona po ombili. Iinima iyali mbyono tayi vulu okuyona po ombili yuukwanegumbo oyo uumbwii womalovu nokuhepekathana. OMBWII YOMALOVU OHAYI YONO PO OMBILI YUUKWANEGUMBO 2. (a) Ombiimbeli otayi ti shike kombinga yokunwa omalovu? (b) Uumbwii womalovu oshike? 2 Ombiimbeli inayi indika okunwa omalovu pandjele, ihe otayi pangula uunkolwe. (Omayeletumbulo 23:20, 21; 1 Aakorinto 6:9, 10; 1 Timoteus 5:23; Titus 2:2, 3) Uumbwii womalovu owa yooloka ko kuunkolwe. Ombwii yomalovu ohayi kala aluhe tayi dhiladhila okunwa noihayi vulu we okupangela okunwa kwayo. Ombwii yomalovu otayi vulu okukala omukuluntu. Shiyemateka osho kutya aagundjuka nayo otaya vulu okukala oombwii dhomalovu. 3, 4. Hokolola nkene hashi gumu kuume kopandjokana naanona ngele kuume ke oku li ombwii yomalovu. 3 Ombiimbeli oye shi popya nale kutya okulongitha nayi iikolitha otaku vulu okuyona po ombili yuukwanegumbo. (Deuteronomium 21:18-21) Uukwanegumbo auhe ohawu kala wa gumwa ngele omu na ombwii yomalovu. Kuume kopandjokana otashi vulika a ninge oonkambadhala a lombwele kuume ke e ethe po okunwa nenge i idhidhimikile onkalo ye ndjoka hayi kala siku nawa siku nayi. Otashi vulika a kambadhale a holeke omalovu, e ge ekelehi, a holeke iimaliwa ye, a pule ekwatho kaakwanezimo nokuKalunga, ihe kuume ke ota tsikile owala nokunwa. Ngele oonkambadhala dhe dhoku mu kwatha odha hulile muunyengwi, oha kala a kenyanana noku wete inaa gwana. Otashi vulika a kwatwe kuutile, kongeyo, kelyalyakano, e wete a fa e na ondjo, a lulilwa noha kala e wete inaa simana. 4 Ohashi gumu wo aanona ngele omuvali oku li ombwii yomalovu. Aavali ya tya ngaaka ohaya dhengagula oyana, nayamwe ohaye ya hepeke pamilalo. Ohashi vulika ya kale tayi ipe uusama omolwomuvali gwawo ngoka e li ombwii yomalovu. Olundji iikala mbyoka ohayi yono po uukwatya wawo wokukala yi inekela yalwe. Molwaashoka aanona mboka ihaya popi ya manguluka shoka tashi ya ningilwa noihaya popi nkene yu uvite, olundji ohashi ya etele uunkundi wopalutu. (Omayeletumbulo 17:22) Aanona mboka ohashi vulika ya kale inaayi iyinekela yo yene nenge inaayi isimaneka sigo ya ningi aakuluntu. UUKWANEGUMBO OTAWU VULU OKUNINGA PO SHIKE? 5. Ongiini ombwii yomalovu tayi vulu okukwathelwa, nomolwashike kaashi shi oshipu? 5 Nonando aatseyinawa yuumbwii womalovu oyendji otaya ti kutya ihawu vulu okupangwa, oyendji oya zimina kutya ombwii yomalovu otayi vulu okuhwepopala ngele omalovu oye gi ipata thiluthilu. (Yelekanitha Mateus 5:29.) Ihe oku yi kwathela kashi shi oshipu, molwaashoka yo ohayi kala yi wete kaayi na epuko lyasha. Nonando ongaaka, uuna iilyo yuukwanegumbo ya kutha oonkatu okuungaunga nayo, otashi vulika yi ke shi dhimbulule kutya oyi na epuko. Ondohotola yimwe yi na owino yokukwathela oombwii dhomalovu nomaukwanegumbo gadho oya ti: “Oshi li nawa kuukwanegumbo wu tsikile nonkalamwenyo yawo yi li nawa. Ombwii yomalovu ohayi vulu okumona kashona nakashona kutya pokati kayo niilyo yilwe yuukwanegumbo opu na eyooloko enene.” 6. Onzo yomayele ya dhenga mbanda oyini komaukwanegumbo ngoka mu na ombwii yomalovu? 6 Ngele muukwanegumbo weni omu na ombwii yomalovu, omayele gOmbiimbeli ga nwethwa mo otaga vulu oku ku kwathela wu kale nonkalamwenyo yi li nawa. (Jesaja 48:17; 2 Timoteus 3:16, 17) Tala omakotampango gamwe ngoka ga kwathela omaukwanegumbo gu ungaunge nombwii yomalovu. 7. Olye e na ondjo, ngele oshilyo shuukwanegumbo ombwii yomalovu? 7 Ino kala we to ipe uusama. Ombiimbeli otayi ti: “Kehe gumwe oku na okuhumbata ye mwene omutenge gwe” nosho wo kutya “kehe gumwe gwomutse ote ki ihokolola koshipala shaKalunga polwe mwene.” (Aagalati 6:5; Aaroma 14:12) Ombwii otashi vulika yi pe iilyo yuukwanegumbo uusama omolwokunwa kwayo. Pashiholelwa otashi vulika yi tye: “Ando omwa li hamu ningi ndje nawa, ando ihandi nu.” Ngele otaya tsu kumwe nayo, nena otaye yi ladhipike yi tsikile nokunwa. Nonando otatu hepekwa konkalo nenge kaantu yalwe, atuheni otu na oshinakugwanithwa shaashoka tatu ningi, mwa kwatelwa oombwii dhomalovu.—Yelekanitha Aafilippi 2:12. 8. Ongiini ombwii tayi vulu okweethiwa yi taalele iilanduliko yayo yokunwa? 8 Ino kala wu uvite kutya owu na okugamena ombwii omolwokunwa kwayo. Eyeletumbulo lyOmbiimbeli kombinga yomuntu omuhahu otali longo sha faathana nokombwii yomalovu. Otali ti: “Ngele to kambadhala oku mu kwatha, oto shi geyeke.” (Omayeletumbulo 19:19) Etha yi mone iilanduliko omolwokunwa kwayo. Mpoka ya nyateka nayi opaleke po, nongele itayi vulu okuya kiilonga etha yi dhengele omuhona yo yene. 9, 10. Omolwashike uukwanegumbo wombwii wu na okutaamba ko ekwatho, nokoolye unene wu na oku li konga? 9 Taamba ekwatho lyayalwe. Omayeletumbulo 17:17 otaga ti: “Kuume oku na ohole aluhe, nomumwayina okwa valwa, opo a kwathe [muudhigu, NW.]” Uuna muukwanegumbo mu na ombwii, nena omu na uudhigu nowa pumbwa ekwatho. Ino kakadhala okupula ekwatho ‘kukuume omudhiginini.’ (Omayeletumbulo 18:24) Okupopya nayalwe mboka ye uvite ko uupyakadhi woye nenge ya li monkalo ya faathana otashi vulika ye ku pe omayele taga longo gaashoka wu na okuninga naashoka waahe na okuninga. Ihe kala nondjele. Popya naamboka wi inekela, mboka ye na “ontulo.”—Omayeletumbulo 11:13. 10 Ilonga okwiinekela aakuluntugongalo Aakriste. Aakuluntugongalo megongalo lyopaKriste otaya vulu okukala ekwatho enene. Aalumentu mboka oya longwa Oohapu dhaKalunga noye na owino okutula miilonga omakotampango gadho. Oye li shili “eshigo lyokushiga ombepo negameno kiikungulu. [Oya] fa omilonga dhomeya tadhi tondoka mombuga, ya fa omuzile gwetayimanya enenenene mevi lya notelwa.” (Jesaja 32:2) Aakuluntugongalo ihaya gamene owala egongalo komanwethomo omawinayi, ihe ohaya hekeleke wo nokutalaleka yalwe, noye na ko nasha nakehe gumwe ngoka e na uupyakadhi. Taamba ko ekwatho lyawo ngaashi tashi vulika. 11, 12. Olye ha gandja ekwatho enene kuukwanegumbo wombwii, nongiini hali gandjwa? 11 Komeho gaayihe, konga ekwatho kuJehova. Ombiimbeli otayi tu shilipaleke tayi ti: “OMUWA oku li popepi naamboka ya dhengwa pevi; ota hupitha mbo ya kanitha etegameno.” (Episalomi 34:18) Ngele owu uvite wa dhengwa pevi nenge wa kanitha etegameno omolwokukala muukwanegumbo nombwii, kala wu shi kutya “OMUWA oku li popepi” nangoye. Oku shi mpoka pu thike uupyakadhi muukwanegumbo weni.—1 Petrus 5:6, 7. 12 Okwiitaala shoka Jehova ta popi mOohapu dhe otashi vulu oku ku kwathela wu idhidhimikile uudhigu. (Episalomi 130:3, 4; Mateus 6:25-34; 1 Johannes 3:19, 20) Okukonakona Oohapu dhaKalunga nokukala pamakotampango ge otashi ku kwathele wu mone ekwatho lyombepo yaKalunga ndjoka tayi ku pe “oonkondo dhi vule ndhoka dhopaunshitwe” opo wi idhidhimike.—2 Aakorinto 4:7, NW.a 13. Uupyakadhi wuni ishewe hawu yono po ombili yomaukwanegumbo? 13 Okulongitha nayi omalovu otaku vulu okweeta ishewe uupyakadhi wumwe mboka hawu yono po ombili yomaukwanegumbo ogendji, okuhepekathana. EHEPEKATHANO LYOMOMAGUMBO OHALI YONO PO OMBILI YUUKWANEGUMBO 14. Okuhepekathana kwomomagumbo okwa tameke uunake, nonkalo oyi li ngiini kunena? 14 Elongithonkondo lyotango mondjokonona yaantu olya li lya ningwa muukwanegumbo moka mwa li mwa kwatelwa aamwayinamati yaali, Kain naAbel. (Genesis 4:8) Okuza mpono, aantu oya kala nokuhepekethana momagumbo. Opu na aasamane mboka haya dhengagula aakulukadhi yawo, aakulukadhi mboka haya ponokele aasamane yawo, aavali mboka haya dhenge oyana nonyanya nosho wo aanona mboka haya ningi nayi aavali yawo mboka ya kulupa. 15. Ehepekathano lyomomagumbo ohali gumu ngiini iilyo yuukwanegumbo pamaiyuvo? 15 Ehepekathano lyomomagumbo kali shi owala okudhenga omuntu kolutu. Omukulukadhi gumwe ngoka a li ha dhengagulwa okwa ti: “Oho kala wu uvite wu na ondjo nowa sa ohoni. Ethimbo limwe iho kala wa hala okupenduka noho kala wa fa owala wa li to yaguma ondjodhi ombwiinayi.” Aanona mboka haya mono aavali taya hepekathana nenge oyo haya hepekwa, otashi vulika ya ka kale ye na onyanya ngele ya koko uuna ye na omaukwanegumbo gawo. 16, 17. Ehepeko lyopamaiyuvo oshike, nongiini hali gumu iilyo yuukwanegumbo? 16 Ehepekathano lyomomagumbo kali shi owala okumonitha iihuna omuntu kolutu. Olundji ohali ningwa noohapu. Omayeletumbulo 12:18 otaga ti: “Aanamalaka omadhigu otayu ulula ngegongamwele.” ‘Okuulula’ huka okwa kwatela mo okuluka aantu omadhina noku ya gandagula, oku ya pa aluhe uusama, oku ya tuka nosho wo oku ya ningila omatilitho goku ye ehameka. Ngele omuntu ta ningilwa iinima ya tya ngaaka, olundji aantu ihaye shi mono. 17 Oshiwinayi unene okuhepeka okanona pamaiyuvo, molwaashoka ohashi gumu uunkulungu noondunge dhako ngele ohaka pewa uusama aluhe nokuulwa nayi. Oshinima shoka ohashi vulu okuteya okanona omukumo. Aanona ayehe oya pumbwa shili egeeloputudho. Ihe Ombiimbeli otayi lombwele ootate: “Inamu hinda aana yeni, opo yaa kanithe einekelo.”—Aakolossa 3:21. NKENE EHEPEKATHANO TALI VULU OKUHENUKWA MUUKWANEGUMBO 18. Ehepekathano lyomomagumbo ohali tameke peni, nOmbiimbeli otayi ti shike kombinga yankene li na okuhulithwa po? 18 Ehepekathano lyomomagumbo ohali tameke momutima, shoka hatu ningi oshi ikolelela kokudhiladhila kwetu. (Jakob 1:14, 15) Opo okuhepekathana ku hule, ngoka he shi ningi oku na okulundulula omadhiladhilo ge. (Aaroma 12:2) Mbela otashi vulika ngaa? Eeno. Oohapu dhaKalunga odhi na oonkondo okulundulula omadhiladhilo gomuntu. Otadhi vulu okuvudha mo nokuli omataloko taga yonagula ngoka ga fa “omapopilongulu omanene.” (2 Aakorinto 10:4; Aahebeli 4:12) Ontseyo yashili yOmbiimbeli otayi vulu okukwathela omuntu a lundulule thiluthilu onkalo ye e ta ningi omuntu omupe.—Aaefeso 4:22-24; Aakolossa 3:8-10. 19. Ongiini Omukriste e na okutala ko kuume kopandjokana, nongiini e na okuungaunga naye? 19 Nkene wu na okutala ko kuume kopandjokana. Oohapu dhaKalunga otadhi ti: “Aalumentu oye na okuhola aakiintu yawo, naanaa ngashika ye hole omalutu gawo yene.” (Aaefeso 5:28) Ombiimbeli otayi ti wo kutya omusamane oku na ‘okusimaneka omukiintu gwe, ngaashi oshiyuma sheloya.’ (1 Petrus 3:7) Aakulukadhi otaya ladhipikwa ya kale “ye hole aalumentu yawo” noku ya ‘simaneka.’ (Titus 2:4; Aaefeso 5:33) Osha yela kutya kapu na omusamane omutilikalunga ta vulu okutya oha simaneke omukulukadhi gwe ngele ohe mu dhenge nenge he mu ula nayi. Sha faathana, omukulukadhi ngoka ha gandagula omusamane gwe, he mu shadha noku mu nyenyetela ita vulu okutya oku mu hole shili nokwe mu simaneka. 20. Aavali otaye ki ihokolola kulye omolwoyana, nomolwashike kaaye na okutegelela oshindji koyana? 20 Nkene aavali ye na okutala ko oyana. Aanona oya pumbwa lela okuulukilwa ohole nokupewa eitulomo kaavali. Oohapu dhaKalunga otadhi ithana aanona ye li “omagano ga za kOMUWA” nosho wo “eyambeko.” (Episalomi 127:3) Jehova okwa tegelela aavali oyo ya sile oshimpwiyu omagano ngoka. Ombiimbeli otayi popi kombinga yiikala “yopakanona” nosho wo “uugoya” womumati. (1 Aakorinto 13:11; Omayeletumbulo 22:15) Aavali kaye na okukala ya kumwa ngele oya mono uugoya moyana. Aanona kaye shi aakuluntu. Aavali kaye na okutegelela oshindji shoka inaashi eleka oomvula dhokanona, eputuko nokuvula kwako.—Tala Genesis 33:12-14. 21. Etaloko lyopakalunga li na ko nasha naavali aakulupe olini, nongiini ye na okukaliwa nayo? 21 Nkene wu na okutala ko aavali mboka ya kulupa. Levitikus 19:32 ota ti: “Simanekeni aakulupe, ne mu yele aakuluntu yoomvi.” Ompango yaKalunga otayi tsu omuthindo esimaneko noya lenga lela aakulupe. Ohashi kala eshongo ngele omuvali ngoka a kulupa oha panga, te ehama notashi vulika ihaa vulu okwiinyenga nokudhiladhila mbala. Nonando ongaaka, aanona otaya dhimbulukithwa kutya “kayuhwena hadhela nyoko, nyoko onale e ku hadhele.” (1 Timoteus 5:4) Shika otashi ti kutya aanona oye na oku ya tumbaleka noku ya simaneka, tashi vulika nokuli ye ya kwathe pashimaliwa. Okuninga nayi aavali aakulupe otashi kondjithathana naashoka Ombiimbeli tayi tu lombwele tu ninge. 22. Oshike tashi kwathele omuntu a sinde ehepekathano lyomomagumbo, nongiini shi na okuningwa? 22 Kala wu na eipangelo. Omayeletumbulo 29:11 otaga ti: “Egoya ota pupula mo ongeyo ye ayihe nomunamayele ote mu gundjilike.” (OB-1954) Ongiini to vulu okupangela ongeyo? Pehala lyokukala nondjahi, kandula po nziya uupyakadhi mboka wa holoka po. (Aaefeso 4:26, 27) Za po ngele owu wete kutya ito vulu okwiipangela. Galikana ombepo yaKalunga yi ku kwathe wu kale neipangelo. (Aagalati 5:22, 23) Ngele owa yi wu ke endaende nenge wu ka ninge omadhewo otashi vulu oku ku kwathela wu pangele omaiyuvo goye. (Omayeletumbulo 17:14, 27) Kambadhala wu kale “omutalanteni.”—Omayeletumbulo 14:29. MBELA OMU NA OKUTOPOKA NENGE OMU NA OKUKALA PAMWE? 23. Oshike shi na okuningilwa Omukriste ngoka ha geye nayi notashi vulika ha hepeke iilyo yuukwanegumbo we lwiikando nopwaahe na okwiiyela ombedhi? 23 Ombiimbeli oya popya kutya Kalunga ota pangula ‘etondathano, oontamanana, okugeelathana’ nosho wo kutya “aantu mboka taya longo iilonga ya tya ngeyi, itaya ka thigulula oshilongo shaKalunga.” (Aagalati 5:19-21) Onkee ano, kehe ngoka ti iti Omukriste, ihe oha geye nayi tashi vulika ha hepeke kuume ke kopandjokana nenge oyana lwiikando nopwaahe na okwiiyela ombedhi, ota vulu okukondwa mo megongalo lyopaKriste. (Yelekanitha 2 Johannes 9, 10.) Kungeyi egongalo otali ka kala lya yogoka.—1 Aakorinto 5:6, 7; Aagalati 5:9. 24. (a) Kuume kopandjokana ngoka ta hepekwa ota vulu okuninga po shike? (b) Ongiini ookuume nosho wo aakuluntugongalo taya vulu okwaambidhidha omunandjokana ngoka ta hepekwa, ihe oshike kaaye na okuninga? 24 Ongiini kAakriste mboka haya dhengagulwa kookuume kopandjokana mboka tashi vulika itaaya ka lunduluka? Yamwe oya hogolola okukala pamwe nakuume ngoka omolwomatompelo gontumba. Yalwe oya hogolola oku ya thiga po, molwaashoka oye wete kutya oshi li oshiponga kuyo palutu, pamadhiladhilo nopambepo, tashi vulika wo noomwenyo dhawo nokuli. Shoka nakuhepekwa ta hogolola okuninga monkalo ndjoka oshi li etokolo lyopaumwene koshipala shaJehova. (1 Aakorinto 7:10, 11) Ookuume kopothingo, aakwanezimo nenge aakuluntugongalo otaya vulu okugandja omayele, ihe kaye na okuthiminika nakuhepekwa a katuke onkatu yontumba. Oye mwene e na okuninga etokolo.—Aaroma 14:4; Aagalati 6:5. EHULILO LYOMAUPYAKADHI NGOKA 25. Elalakano lyaJehova li na ko nasha nuukwanegumbo olini? 25 Sho Jehova a li a hanganitha Adam naEva mondjokana, ka li nando a lalakanena uukwanegumbo wawo wu yonwe po kuupyakadhi wiikolitha nenge wokuhepekathana. (Aaefeso 3:14, 15) Uukwanegumbo owa li wu na okukala ehala moka ohole nombili tayi kunguluka, moka oshilyo kehe shi na okusilwa oshimpwiyu pamadhiladhilo, pamaiyuvo nopambepo. Ihe onkalo yuukwanegumbo oya nayipala meendelelo omolwuulunde.—Yelekanitha Omuuvithi 8:9. 26. Mboka haya kambadhala okukala metsokumwe niitegelelwa yaJehova oya tegelela onakuyiwa ya tya ngiini? 26 Shinyanyudha, Jehova ina dhimbwa elalakano lye li na ko nasha nuukwanegumbo. Oku uvaneka oku ke eta ombili muuyuni moka aantu taya ka “kala ye na ombili, nokaku na ngoka te ya halutha we.” (Hesekiel 34:28) Pethimbo mpoka uunkolwe, ehepekathano lyomomagumbo nomaupyakadhi agehe ngoka haga yonagula po omaukwanegumbo kunena itaga ka kala po we. Aantu itaya ka kala tayi imemeha ya holeke uutile nuuwehame, ihe otaye ke shi ninga ‘omolwuulinawa nombili.’—Episalomi 37:11. [Enyolo lyopevi] a Miilongo yimwe omu na omandiki gokupanga, iipangelo noopolohalama dhilwe dha nuninwa owina okukwathela oombwii dhomalovu nosho wo uukwanegumbo wadho. Kutya nduno oto ka konga ekwatho komahala ngoka nenge hasho oshi li etokolo lyopaumwene. Ehangano lyOonzapo dhaJehova itali popile epango limwe komeho yomakwawo. Ihe uuna gumwe ta kongo ekwatho, oku na okukala a kotoka opo kaa ninge shoka shi li ompinge nomakotampango gopamanyolo. ONGIINI OMAKOTAMPANGO GOMBIIMBELI NGAKA TAGA VULU OKUKWATHELA OMAUKWANEGUMBO GA HENUKE OMAUPYAKADHI NGOKA TAGA VULU OKU GA YONA PO? Jehova oku tonde elongitho nayi lyiikolitha.—Omayeletumbulo 23:20, 21. Kehe gumwe ote ki ihokolola omolwiilonga ye mwene.—Aaroma 14:12. Ngele katu na eipangelo, itatu vulu okulongela Kalunga momukalo ngoka a hokwa.—Omayeletumbulo 29:11. Aakriste yashili ohaya simaneke aavali yawo mboka ya kulupa.—Levitikus 19:32. [Ethano pepandja 146] Aakuluntugongalo otaya vulu okukala ekwatho enene okukandula po omaupyakadhi muukwanegumbo [Ethano pepandja 151] Aaihokani Aakriste mboka ye holathane noya simanekathana ohaya kandula po nziya uupyakadhi 
 
- 
                                        
- 
	                        
            
            Shoka tashi vulu okuningwa po uuna ondjokana yi li pokutekaShoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
- 
                            - 
                                        ONTOPOLWA 13 Shoka tashi vulu okuningwa po uuna ondjokana yi li pokuteka 1, 2. Ngele mondjokana yeni omu na uupyakadhi, epulo lini mu na okwiipula? MOMUMVO 1988 omukulukadhi gumwe gwokuItalia gwedhina Lucia okwa li a polimana noonkondo.a Ondjokana yawo oya li ya teka konima yokuhokana oomvula omulongo. Okwa li a kambadhala lwiikando oyindji opo ye nomusamane gwe ya kale hayu uvathana, ihe ine shi pondola. Onkee ano oya li ya topoka molwaashoka kaya li taya vulu okulongela kumwe, nokonima yaashoka Lucia okwa li e na okuputudha oyanakadhona yaali oye awike. Okutala kethimbo lya pita, Lucia ota ti: “Onda li ndi na uushili kutya kapu na sha tashi vulu oku tu kwathela tu kaleke po ondjokana yetu.” 2 Ngele mondjokana yeni omu na uupyakadhi, otashi vulika wu uvite ngaashi Lucia. Otashi vulika to ipula ngele otayi ka tsikila ngaa. Ngele osho shi li ngawo, oshi li nawa wi ipule to ti: Mbela ohandi tula ngaa miilonga omayele omawanawa agehe ngoka taga adhika mOohapu dhaKalunga, Ombiimbeli, ngoka taga kwathele ondjokana yi kale yi na omupondo?—Episalomi 119:105. 3. Nonando omaihengo oge li apuhe, omakonakono ogu ulika shike kombinga yaantu oyendji mboka yi ihenga nosho wo omaukwanegumbo gawo? 3 Ngele pokati kaaihokani ohapu holoka olundji okwaauvathana kwa kwata miiti, otashi vulika ya dhiladhile kutya oshi li hwepo ya topoke. Ihe nonando miilongo oyindji omaukwanegumbo ga topoka otagi indjipala noonkondo, omakonakono ngoka opo ga ningwa otagu ulike kutya aaihokani oyendji mboka yi ihenga otayi ipe uusama sho ya ninga etokolo ndyoka. Oyendji yomuyo ye vulithe pwaamboka ya dhiginina oondjokana dhawo kaye na uukolele palutu nopamadhiladhilo. Olundji aanona mboka ye na aavali yi ihenga ohaya kala uule woomvula odhindji ya ngwangwana nokaaye uvite ombili. Aavali nookuume komaukwanegumbo ngoka ga teka po nayo ohaya gumwa konkalo ndjoka. Mbela Kalunga ngoka e li Omutotipo gwondjokana ohe shi tala ko ngiini? 4. Omaupyakadhi oge na okukandulwa po ngiini mondjokana? 4 Ngaashi sha tumbulwa moontopolwa dha tetekele, Kalunga oku uvaneka kutya ondjokana oyi na okukalelela. (Genesis 2:24) Omolwashike ano oondjokana odhindji tadhi ende tadhi teka? Ihadhi teka owala muusiku wumwe, ihe ohadhi endele ko. Olundji ohapu kala omandhindhiliko tagu ulike kutya ondjokana oya nika okuteka. Omaupyakadhi omashona mondjokana otaga vulu okweenda taga nenepala sigo taga kala ga fa itaaga vulu okukandulwa po. Ihe ngele aaihokani oye ga kandula po nziya nekwatho lyOmbiimbeli, nena oondjokana odhindji itadhi ka teka. KALENI MU NA ETALOKO LI LI PANDJELE 5. Aaihokani mondjokana kehe oye na okudhimbulukwa shike? 5 Oshinima shoka omathimbo gamwe hashi etitha uupyakadhi mondjokana, osho okukala wa tegelela oshindji kukuume koye kopandjokana. Omambo giihole, iifo mbyoka yi holike apuhe noopolohalama dhoko-TV nookino ohadhi pe aantu omategameno ngoka kaage shi goshili. Ngele omategameno ngoka oga kala inaaga gwanithwa, ohaya kala yu uvite ya kengelelwa, inaaya gwanenwa nohaya kala nokuli ya geya. Ihe ongiini aaihokani taya vulu okunyanyukilwa ondjokana yawo nonando inaya gwanenena? Otashi pula oonkambadhala dha kwata miiti opo ye shi pondole. 6. (a) Ombiimbeli otayi popi shike shoka tashi tu kwathele tu kale netaloko li li pandjele kombinga yondjokana? (b) Iinima yimwe oyini hayi vulu okweetitha okwaauvathana mondjokana? 6 Ombiimbeli oyo embo li na oshilonga. Otayi popi kutya ondjokana oyo oshinima shinyanyudha, ihe otayi londodha wo kutya mboka taya hokana otaya ka mona ‘uudhigu monkalamwenyo.’ (1 Aakorinto 7:28) Ngaashi sha tumbulwa nale, aaihokani oye li aantu inaaya gwanenena nohaya ningi omapuko. Kehe gumwe gwomuyo oha dhiladhila shi ili nosho wo omaiyuvo ge ogi ili nokwa putudhwa momukalo gwi ili. Omathimbo gamwe aaihokani ohaya kala kaaye uvitathane omolwiimaliwa, aanona nosho wo aapambele yawo. Otashi vulu wo okweeta okwaauvathana ngele aaihokani kaye na ethimbo lya gwana okuninga iinima pamwe nongele oye na uupyakadhi wopamilalo.b Ohashi pula ethimbo okukandula po omaupyakadhi ngoka, ihe inamu teka omukumo. Aaihokani oyendji mboka haya kala ye na omaupyakadhi ga fa ngoka oye shi pondola oku ga kandula po. KALENI HAMU KUNDATHANA UUNA KAAMU UVITATHANE 7, 8. Ngele aaihokani oya ningathana nenge kaaye uvitathane, omayele geni gopamanyolo taga vulu oku ya kwathela ya kandule po uupyakadhi mboka? 7 Aaihokani oyendji ohaya mono oshidhigu okukundathana ya gundjila uuna ya ningathana, kaaye uvitathane nenge ngele gumwe gwomuyo a ninga epuko. Pehala lyokupopya a ngungumana ta ti: “Ondi wete ku uvite ko naanaa kutya onda hala okutya shike,” kuume kopandjokana gumwe otashi vulika u uve nayi e te shi nenepeke. Oyendji oye hole okutya: “Ku na ko nasha nangame,” nenge “Ku hole ndje.” Shono otashi vulu okuningitha kuume kopandjokana gumwe kaa yamukule molwaashoka ina hala oontamanana. 8 Pehala lyaashono, oshi li nawa okupulakena komayele gOmbiimbeli ngoka taga ti: “Ngele tamu geye, inamu etha ondjahi yeni yi mú fale sigo omokuyona; inamu kala mwa geya esiku alihe.” (Aaefeso 4:26) Aaihokani yamwe mboka ya kala nombili mondjokana uule woomvula 60, oya li ya pulwa kutya oshike she ya kwathela opo ye shi pondole. Omusamane okwa ti: “Otwe shi ninga elalakano lyetu okukandula po okwaauvathana pokati ketu manga inaatu ka lala, nando onaku kale okushona ku thike peni.” 9. (a) Omanyolo otagu ulike kutya osha simana noonkondo okukala niikala yini uuna tamu kundathana? (b) Olundji aaihokani oya pumbwa okuninga shike, nokuli nonando otashi pula uulaadhi neifupipiko? 9 Uuna aaihokani kaaye uvitathane, kehe gumwe gwomuyo okwa pumbwa ‘okukala ha pulakene mbala, ihe ohi ikwata mokupopya ye iha geye mbala.’ (Jakob 1:19) Konima yokupulakenathana nengungumano, kehe gumwe gwomuyo otashi vulika a mone kutya osha pumbiwa okupa mukwawo ombili. (Jakob 5:16) Otashi pula eifupipiko nuulaadhi okupopya tashi zi komutima to ti: “Ombili sho nde ku uvitha nayi.” Okukandula po okwaauvathana momukalo ngoka itaku kwathele owala aaihokani ya kale haya kandula po omaupyakadhi gawo, ihe otaku ya kwathele wo ya kale nekwatathano lyopothingo shoka tashi ke ya ningitha ya kale pamwe nombili. IGWANITHILII PO OOMPUMBWE DHOPAMILALO 10. Paulus okwa li a lombwele Aakriste yokuKorinto ya ninge shike shoka tashi vulu wo okugamena Aakriste yonena ngele nayo taye shi ningi? 10 Sho omuyapostoli Paulus a nyolele Aakorinto, okwa li e ya lombwele ya hokane ‘omolwuuhalu woluhondelo.’ (1 Aakorinto 7:2) Aantu kunena oya yonuka ngaashi yomuKorinto shonale, nenge nokuli ye vulithe po. Iinima iiwinayi mbyoka aantu yomuuyuni haya popi ya manguluka, omikalo dhawo dhokuzala dhaa shi kutalwa nomahokololo giihole ngoka haya lesha miifo nomomambo nohaya tala ko-TV nomookino otayi humitha komeho omahalo gokuya momilalo dha nyata. Molwaashoka Aakorinto oya li monkalo ya fa ndjoka, omuyapostoli Paulus okwa ti: “Okuya moondjokana okuhwepo ku vule okuhepekwa kehalo.”—1 Aakorinto 7:9. 11, 12. (a) Aaihokani oye na okwiigwanithila po shike noye na oku shi ninga momukalo guni? (b) Aaihokani oye na okuninga shike ngele mondjokana yawo omwa holoka onkalo ndjoka tayi yi imbi pakathimbo ya gwanithilathane po oompumbwe dhawo dhopamilalo? 11 Onkee ano, Ombiimbeli otayi lombwele Aakriste ya hokana tayi ti: “Omulumentu kehe na gwanithile omukiintu gwe oompumbwe dhe. Osho wo nomukiintu na gwanithile omulumentu gwe oompumbwe dhe.” (1 Aakorinto 7:3) Ndhindhilika kutya enyolo ndika otali tsu omuthindo okwiigwanithila po oompumbwe dhopamilalo. Aaihokani otaya vulu oku dhi igwanithila po ngele kehe gumwe oku na ko nasha nuuwanawa wamukwawo. Pashiholelwa, Ombiimbeli otayi lombwele aasamane yu ungaunge naakulukadhi yawo ‘noondunge.’ (1 Petrus 3:7, OB-1954) Shika osho shi li ngaaka unene tuu shi na ko nasha nokwiigwanithila po oompumbwe dhopamilalo mondjokana. Ngele omusamane ihu ungaunga nohole nomukulukadhi gwe, otashi vulika shi kale oshidhigu kuye okunyanyukilwa omilalo. 12 Opu na omathimbo gamwe aaihokani ihaaya vulu okwiigwanithila po oompumbwe dhawo dhopamilalo. Shika ohashi ningwa uuna omukulukadhi e li komathimbo nenge uuna a vulwa noonkondo. (Yelekanitha Levitikus 18:19.) Komusamane otashi vulika shi ningwe uuna tu ungaunga nuupyakadhi wa kwata miiti kiilonga noku uvite a gwilililwa po komaiyuvo. Oshi li nawa aaihokani ya kundathane oompito ndhoka hadhi holoka po pokathimbo okwiidhilika omilalo uuna ‘ye shi uvathana.’ (1 Aakorinto 7:5) Shoka otashi ka kwathela kehe gumwe gwomuyo kaa thike pehulithodhiladhilo lya puka. Ihe ngele omukulukadhi iha kala a hala okuya pamwe nomusamane gwe momilalo te shi ningile owina nenge ngele omusamane iha gwanithile po nohole omukulukadhi gwe oompumbwe dhopamilalo, gumwe gwomuyo otashi vulika a kwatwe kemakelo. Shoka otashi vulu okweetitha uupyakadhi mondjokana. 13. Oshike Aakriste taya vulu okuninga opo ya kaleke omadhiladhilo gawo ga yela? 13 Ngaashi Aakriste ayehe, aapiya yaKalunga ya hokana nayo oye na okuyanda okutala omathano giipala ngoka taga pendutha omahalo ga nyata nokaage shi gopaunshitwe. (Aakolossa 3:5) Oye na wo okukotokela omadhiladhilo niilonga yawo ngele tayu ungaunga niilyo ayihe yuukashike kookantu wi ili. Jesus okwe ya londodha a ti: “Okehe tuu ngoka ta tala omukiintu e mu haluka, oye okwe mu hondele momwenyo gwe.” (Mateus 5:28) Ngele aaihokani taya tula miilonga omayele gOmbiimbeli ngoka taga popi kombinga yomilalo, itaya ka ya memakelo ya hondele. Otashi ke ya kwathela ya tsikile okunyanyukilwa ekwatathano lyawo lyopandjokana moka omilalo hadhi talika ko dhi li omagano omawanawa ga za kOmudhikipo gwondjokana, Jehova.—Omayeletumbulo 5:15-19. ETOMPELO PAMANYOLO LYOKWIIHENGA 14. Onkalo yini yiyemateka omathimbo gamwe hayi holoka po, nomolwashike? 14 Lago enene, uupyakadhi kehe hawu holoka moondjokana dhopaKriste ohawu vulu okukandulwa po. Ihe omathimbo gamwe shika ihashi wapa. Molwaashoka inatu gwanenena notu li muuyuni wa kolokosha tawu pangelwa kuSatana, oondjokana dhimwe ohadhi teka. (1 Johannes 5:19) Aakriste oye na okuungaunga ngiini nonkalo ondhigu ya tya ngaaka? 15. (a) Omolwetompelo owala lyopamanyolo lini aaihokani taya vulu okwiihenga e taya hokana nagulwe? (b) Omolwashike aaihokani yamwe ya tokola okwaahenga po ookuume kawo kopandjokana mboka ya hondela? 15 Ngaashi sha tumbulwa montopolwa onti-2 yembo ndika, oluhondelo olwo owala etompelo lyopamanyolo aaihokani taya vulu okwiihenga e taya kala ya manguluka okuhokana nagulwe.c (Mateus 19:9) Ngele owu na lela uushili kutya kuume koye kopandjokana okwa hondela, nena owa taalela etokolo lya kwata miiti. Mbela oto ka tsikila okukala naye nenge otamu ka hengathana? Shika oshi li etokolo lyomuntu mwene. Aakriste yamwe oya dhimina po thiluthilu ookuume kawo kopandjokana mboka yi iyela lela ombedhi, nondjokana yawo oya kala tayi ende nawa. Yalwe oya tokola kaayi ihenge omolwaanona. 16. (a) Iinima yimwe yini yi inyengitha aaihokani yamwe ya henge po ookuume kawo kopandjokana mboka ya ya moluhondelo? (b) Ngele kuume kopandjokana ngoka kee na ondjo ta ningi etokolo okwiihenga nenge okwaaihenga, omolwashike kaapu na ngoka e na okupa uusama etokolo lye? 16 Ihe nonando ongaaka, ngoka a hondela otashi vulika a ninga etegelelo nenge a kwatwa komukithi gwopamilalo. Nenge tashi vulika aanona ya pumbwa okugamenwa opo kaaya hepekwe komuvali ngoka he ya hepeke pamilalo. Osha yela kutya omuntu owa pumbwa okudhiladhila nawa manga inoo ninga etokolo. Ihe ngele owu shi kutya kuume koye kopandjokana okwa ya moluhondelo e to tsikile okukala ho yi pamwe naye momilalo, nena otashi ulike kutya owe mu dhimina po nowu na ehalo okutsikila nondjokana yeni. Ano mwaashono etompelo lyopamanyolo lyokwiihenga nokuhokana nagulwe itali longo we. Ngele owu na etompelo lyopamanyolo lyoku shi ninga, kapu na ngoka e na uuthemba oku ku thininika kutya ninga ngeyi nangino nenge oku ku pa uusama kutya etokolo ndyoka wa ninga olya puka. Ongoye to ka adhika kiilanduliko yetokolo lyoye. “Kehe gumwe oku na okuhumbata ye mwene omutenge gwe.”—Aagalati 6:5. OMATOMPELO GOKUTOPOKA 17. Omanyolo otagi indike aaihokani mboka ya topoka nenge yi ihenga kaaya ninge shike ngele kapu na gumwe a ya moluhondelo? 17 Mbela opu na oonkalo dhimwe moka aaihokani ya pumbwa okutopoka nenge okwiihenga nokuli nonando kapu na gumwe a ya moluhondelo? Eeno, ihe moonkalo ndhoka Omukriste ita vulu okuhokana omuntu gumwe i ili. (Mateus 5:32) Nonando Ombiimbeli otayi popile okutopoka kwa tya ngaaka, otayi popi kutya ngoka a za pumukwawo oku na “okukala itaa yi we moondjokana nenge a hangane ishewe nomulume.” (1 Aakorinto 7:11) Oonkalo dhimwe dha kwata miiti dhini tadhi vulu okuningitha aaihokani ya topoke? 18, 19. Oonkalo dhimwe dha kwata miiti odhini tadhi vulu okuningitha gumwe gwomaaihokani a tokole okuza po pumukwawo nenge a hengane, nokuli nando ke na we okuhokana nagulwe? 18 Uukwanegumbo otawu vulu okukala wa hepa ngele omusamane oku na onyalo yitilitha nohi ihumbata nayi.d Tashi vulika ha ndombela po iimaliwa yuukwanegumbo nenge he yi longitha okulanda iingangamithi niikolitha. Ombiimbeli otayi ti: ‘Ngele ope na omuntu ngoka itaa sile aanegumbo lye oshimpwiyu, oye okwi idhimbike eitaalo nomwiinayi e vulike komupagani.’ (1 Timoteus 5:8) Ngele omulumentu a tya ngaaka ina hala okulundulula omikalo dhe notashi vulika nokuli ha longitha po iimaliwa yomukulukadhi gwe, omukulukadhi ota vulu okutokola okugamena onkalonawa ye noyaanona mokutopoka naye. 19 Aaihokani otaya vulu wo okutopoka ngele gumwe oha hepeke nayi mukwawo, tashi vulika he mu dhenge aluhe, nanakuhepekwa ngono oku wete kutya uukolele we nomwenyo gwe oyi li moshiponga. Niishewe, ngele gumwe oha kambadhala aluhe okuthininika mukwawo a yone iipango yaKalunga momukalo gwontumba nogwongandi, nena ngoka ta thininikwa otashi vulika wo a tokole okutopoka naye, unene tuu ngele oku wete kutya uupambepo we owu li moshiponga noonkondo. Kuume ngoka e li moshiponga ota vulu okuthika pehulithodhiladhilo kutya omukalo aguke ngoka ta vulu okuulika kutya ‘oha vulika kuKalunga, ihe hakaantu’ ogwo okutopoka naye.—Iilonga 5:29. 20. (a) Ngele aaihokani ya topoka, ookuume ya pyokoka pambepo naakuluntugongalo oshike taya vulu okuninga, noshike kaaye na okuninga? (b) Aaihokani kaye na okulongitha omanyolo gOmbiimbeli ongeipopilo ya ninge shike? 20 Ngele kuume kopandjokana oha hepeke mukwawo nayi, kapu na ngoka e na oku mu thininika kutya na topoke naye nenge na kale pamwe naye. Nonando ookuume ke ya pyokoka pambepo naakuluntugongalo otashi vulika ye mu ambidhidhe noye mu pe omayele ga kankamena kOmbiimbeli, itaya vulu okukala ye shi uuyelele auhe kombinga yuupyakadhi mboka wu li pokati kaaihokani. Jehova oye owala ta vulu oku wu tseya. Odhoshili kutya ngele omukiintu Omukriste ota kongo omatompelo gowala opo a vule okuhengana, nena ita simaneke elongekidho lyaKalunga lyondjokana. Ihe ngele onkalo ndjoka ya nika oshiponga noonkondo otayi tsikile, kapu na ngoka e na oku mu pa uusama ngele okwa tokola ya topoke. Sha faathana otashi vulu okupopiwa shi na ko nasha nomulumentu Omukriste ngoka a hala ya topoke nomukulukadhi gwe. “Tse aantu atuhe otatu ka thikama koshipala shaKalunga, tu pangulwe kuye.”—Aaroma 14:10. NKENE ONDJOKANA NDJOKA YA LI YA TEKA YA KWATHELWA YI SHUNE KUMWE 21. Oshimoniwa shini tashi ulike kutya omayele gOmbiimbeli otaga vulu okuhwepopaleka oondjokana? 21 Konima yoomwedhi ndatu okuza sho Lucia ngoka a tumbulwa metetekelo a topoka nomusamane gwe, okwa li a tsakanene nOonzapo dhaJehova nodha li dha tameke okukonakona naye Ombiimbeli. Ota yelitha ta ti: “Onda li nda kumwa noonkondo sho Ombiimbeli ya pe ndje omayele taga longo opo ndi mone nkene uupyakadhi wetu wu na okukandulwa po. Konima owala yoku yi konakona uule woshiwike, oya li yi inyengitha ndje nziya ndi shune kumwe nomusamane gwandje. Kunena otandi vulu okupopya kutya Jehova oha kwathele aaihokani mboka ye li muupyakadhi ya shune kumwe molwaashoka omalongo ge ohage ya kwathele ya kale ya simanekathana. Kashi shi shoshili kutya Oonzapo dhaJehova ohadhi eta etopauko momaukwanegumbo, ngaashi yamwe haya ti. Pehala lyaashono, ohadhi ga kwathele ga shune kumwe, ngaashi nde shi mona moshinima shandje.” Lucia okwa li i ilonga okutula miilonga omakotampango gOmbiimbeli monkalamwenyo ye. 22. Aaihokani ayehe oye na okukala yi inekela shike? 22 Lucia haye awike a mona uuwanawa mboka. Ondjokana oyi na okukala elalekonuuyamba, ihe kayi na okukala omutenge. Ano Jehova okwe tu pa onzo yomayele ga dhenga mbanda ge na ko nasha nondjokana, Oohapu dhe, dhi li omagano ge na ongushu. Ombiimbeli otayi ‘gandja uunongo kwaamboka taye wu pumbwa.’ (Episalomi 19:7-11) Oya hupitha oondjokana odhindji ndhoka dha li pokuteka noya kwathela aaihokani oyendji ya pongolole po omaupyakadhi ga kwata miiti. Aaihokani, kaleni mwi inekela thiluthilu omayele ge na ko nasha nondjokana ngoka Jehova Kalunga te mu pe, molwaashoka otaga longo shili. [Omanyolo gopevi] a Edhina ndika halyo lye lyolela. b Oontopolwa dha tetekele odha kundathana nale kombinga yomaupyakadhi gamwe ga tya ngaaka. c Uutumbulilo wOmbiimbeli mboka wa tolokwa “oluhondelo” owa kwatela mo okuyona ondjokana, uushenge, okulala noshinamwenyo nosho wo omukalo kehe gwa nyata gwa kwatela mo okulongitha iilyo yoluvalo. d Shika inashi kwatela mo oonkalo moka omusamane a hala lela okusila oshimpwiyu uukwanegumbo we, ihe ita vulu oku shi ninga molwoonkalo ndhoka itaa vulu okuninga sha nadho, ngaashi omukithi nenge epumbo lyiilonga. ONGIINI OMAKOTAMPANGO NGAKA GOMBIIMBELI TAGA VULU OKU MU KWATHELA OPO ONDJOKANA YENI KAAYI TEKE? Ondjokana oyo onzo yenyanyu noyomaudhigu.—Omayeletumbulo 5:18, 19; 1 Aakorinto 7:28. Ngele pwa holoka okwaauvathana, naku kandulwe po nziya.—Aaefeso 4:26. Ngele tamu kundathana, okupulakena okwa simana ku vule okupopya.—Jakob 1:19. Aaihokani oye na okwiigwanithila po oompumbwe dhopamilalo mombepo yokwaaihola noyeyaalelo.—1 Aakorinto 7:3-5. [Ethano pepandja 154] Kandulii po uupyakadhi meendelelo. Inamu etha etango li ningine mwa geya 
 
- 
                                        
- 
	                        
            
            Kulupileni pamwe mondjokanaShoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
- 
                            - 
                                        ONTOPOLWA 14 Kulupileni pamwe mondjokana 1, 2. (a) Omalunduluko geni haga holoka po sho uukulupe tawu endele ko? (b) Oshike sha li sha kwathele aalumentu aatilikalunga yopethimbo lyOmbiimbeli ya kale nenyanyu muukulupe? OMALUNDULUKO ogendji ohaga holoka uuna tatu kulupa. Ohatu kanitha oonkondo omolwuunkundi wopalutu. Ngele tatu italele mesipili ohatu mono oongandji noomvi nenge omafufu taga thuka ko komutse. Otashi vulika tu kale hatu dhimbwa. Uuna aanona yetu ya hokana nongele aatekulu yetu ya valwa, ohapu holoka ekwatathano epe. Yamwe ngele ya thiki mopenzela, omaipyakidhilo gawo ohaga lunduluka. 2 Dhoshili, uukulupe otawu vulu okweetelela omaupyakadhi. (Omuuvithi 12:1-8) Ihe dhiladhila kaapiya yaKalunga yopethimbo lyOmbiimbeli. Nonando hugunina oya ka sa, oya li ye na owino noondunge, shoka sha li she ye etele enyanyu enene muukulupe wawo. (Genesis 25:8; 35:29; Job 12:12; 42:17) Oshike sha li she ya kwathele ya kale ya nyanyukwa muukulupe wawo? Osha yela kutya omokukala metsokumwe nomakotampango ngoka tatu adha mOmbiimbeli kunena.—Episalomi 119:105; 2 Timoteus 3:16, 17. 3. Paulus okwa gandja omayele geni kaalumentu naakiintu aakokele? 3 Omuyapostoli Paulus okwa li a gandja omayele omawanawa kwaamboka taye ende taya kulupa montumwafo ye ndjoka a li a nyolele Titus. Okwa nyola a ti: “Lombwela aalumentu aakokele, ya kale aaidhiliki, aasimanekwa nohayi ikwata nawa; ya kale wo ye li nawa kombinga yeitaalo, yohole noyeidhidhimiko. Osho wo lombwela oonekulu aakokele, ya kale nokukalamwenyo kwa yapuka. Kaye na okukala [ookaalekopoondjila] nenge oombwiyi dhiikolitha. Oye na okulonga elongo lyu uka.” (Titus 2:2, 3) Okupulakena koohapu ndhika otaku vulu oku ku kwathela wu ungaunge nomaupyakadhi gomuukulupe. TAAMBA KO OMALUNDULUKO NGOKA HAGA HOLOKA PO UUNA AAMWOYE YA KOKO 4, 5. Aavali oyendji ohaya kala yu uvite ngiini ngele oyana ye li kuyo yene, nongiini yamwe ya li yi igilile onkalo ndjoka? 4 Oonkalo ohadhi ende tadhi lunduluka, ihe dhi taamba ko. Shika ohashi ningwa shili ngele oyana yeni oya koko e taya kala kuyo yene nenge ya hokanwa. Ohashi dhimbulukitha aavali kutya nani otaya kulupa. Nonando aavali ohaya kala ya nyanyukwa sho oyana ya koka, olundji ohaya kala tayi ipula ngele oya ninga ngaa ashihe shoka ya li ye na okuninga ya longekidhe oyana ya kale kuyo yene. Ohashi vulika ya kale wo ye ya yuulukwa. 5 Oshi shi okuuviwa ko sho aavali haya kala tayi ipula nonkalonawa yoyana, nokuli naasho oyana ye li kuyo yene. Omuvalakadhi gumwe okwa ti: “Ohandi kala nda hala okuuva kutya aamwandje oye li po ngiini, opo ndi kale ndi uvite ombili.” Omusamane gumwe okwa ti: “Sho omwanakadhona gwetu a zi mo megumbo, osha li oshidhigu noonkondo kutse. Otwa li twe mu yuulukwa noonkondo, molwaashoka sho a li po otwa li aluhe hatu ningi iinima pamwe naye.” Oshike sha li sha kwathele aavali mbaka yi idhidhimikile onkalo ndjono? Olundji osha li okukala ye na ko nasha nayalwe noku ya kwathela. 6. Oshike tashi kwathele opo ekwatathano lyuukwanegumbo li kale li li nawa? 6 Ngele aanona ya hokanwa, oshinakugwanithwa shaavali ohashi lunduluka. Genesis 2:24 ota ti: “Omulumentu oku na okuthiga po he nayina e ta kwatathana nomukadhi, oyo notaa ningi onyama yimwe.” Ngele aavali oya kala nokusimaneka omakotampango gopakalunga guukwamutse nelandulathano ewanawa, otashi ke ya kwathela ya kale ye na etaloko li li nawa.—1 Aakorinto 11:3; 14:33, 40. 7. Omusamane gumwe okwa li a kokeke iikala yini sho oyanakadhona ya hokanwa? 7 Aavali yamwe oya li ye uvite ezaza sho oyanakadhona yaali ya hokanwa. Tango, omusamane okwa li a geyela iitenya ye. Ihe sho a dhiladhila ekotampango lyuukwamutse, okwa li a mono kutya ngashingeyi iitenya ye oyi na oshinakugwanithwa shokusila oshimpwiyu omaukwanegumbo gayo. Onkee ano, ngele oyanakadhona ye mu pula omayele, ohe ya pula kutya aasamane yawo otaya ti ngiini, nopo nduno okwa li ha ambidhidha omatokolo giitenya ye mpoka tashi wapa. Iitenya ye ngashingeyi oye mu tala ko e li kuume kayo nohayi taamba ko omayele ge. 8, 9. Oshike sha kwathele aavali yamwe ya taambe ko emanguluko lyoyana mboka ya koka? 8 Ongiini ngele aaihokani aape oya tokola okuninga sha shoka inaashi puka pamanyolo, ihe aavali yawo oye wete kaashi li nawa? Aaihokani yamwe mboka ye na oyana ya hokanwa oya ti: “Ohatu ya kwathele aluhe okutala iinima ngaashi Jehova he yi tala ko, ihe ngele itatu tsu kumwe netokolo lyawo lyontumba, ohatu li taamba ko e tatu ya ambidhidha noku ya tsa omukumo.” 9 Miilongo yimwe muAsia, aakulukadhi yamwe ohaya mono oshidhigu okweetha oyanamati ya kale ya manguluka. Ihe ngele oya simaneka elandulathano lyopaKriste nosho wo uukwamutse, ihayi ipumu mumwe niitenya yawo. Omukiintu gumwe Omukriste okwa li a “nyanyukwa noonkondo” sho oyanamati ya ka ninga omagumbo gawo. Okwa li a halelela okumona nkene tayu ungaunga nomaukwanegumbo gawo omape. Shika osha li sha pupaleke omutenge gwopalutu nogwopamadhiladhilo ngoka ye nomusamane gwe ya li ye na okuhumbata sho yu uka muukulupe. KOLEKENI EKWATATHANO LYONDJOKANA YENI 10, 11. Omayele gopamanyolo geni taga ka kwathela aantu ya yande oomwigo dhimwe dhopethimbo lyoomvula dhopokati? 10 Aantu ohayi inyenge momikalo dhi ili nodhi ili ngele yu uka moomvula dhopokati. Aalumentu yamwe ohaya zala momukalo ngoka tagu ya monikitha ya fa aagundjuka. Aakulukadhi oyendji ohayi ipula nomalunduluko ngoka hage etwa kokwaaha ya we komathimbo. Shiyemateka, aaihokani yamwe yoomvula dhopokati ohayu uvitha nayi nokugeyitha ookuume kawo mokukala tayi igogagoga maagundjuka yuukashike kookantu wi ili. Aalumentu aatilikalunga aakokele ohayi “ikwata nawa” nokukondjitha omahalo omawinayi. (1 Petrus 4:7) Aakiintu aakokele nayo ohaya dhiginine oondjokana dhawo, molwaashoka oye hole aasamane yawo noya hala okunyanyudha Jehova. 11 Omukwaniilwa Lemuel okwa li a nwethwa mo a nyole ta tanga “omukulukadhi omwaanawa” ngoka ha ningile omusamane gwe ‘uuwanawa, ihe hauwinayi, omasiku agehe gokukalamwenyo kwe.’ Omusamane Omukriste oha pandula nkene omukulukadhi gwe hi idhidhimikile onkalo kehe yopamaiyuvo ndjoka hayi holoka po poomvula dhopokati. Ohole ye yoku mu hola ohayi mu inyengitha e mu ‘tange.’—Omayeletumbulo 31:10, 12, 28. 12. Ongiini aaihokani taya vulu okukaleka po ekwatathano lyawo sho taya kulupa? 12 Pethimbo mwa li tamu putudha oyana yeni, otashi vulika mwa li ihaamu igwanithile po naanaa shoka mwa hala omolwokusila oshimpwiyu oompumbwe dhawo. Ngele ya yi, oli li ethimbo lyokugandja ishewe eitulomo kondjokana yeni. Omusamane gumwe okwa ti: “Sho oyanakadhona yetu ya zi mo megumbo, onda tameke ishewe okukala handi ningile omukulukadhi gwandje iinima mbyoka nda li handi mu ningile sho tandi mu endele.” Omusamane gulwe okwa ti: “Ohatu kwathelathana okukaleka po uukolele wetu nokwiidhimbulukitha tu ninge omadhewo.” Opo aaihokani mboka kaaya kale ya sa ezaza, oya li haya yakula yalwe megongalo. Eeno, oku shi ninga ohaku eta omalalekonuuyamba. Kakele kaashono, ohashi nyanyudha Jehova.—Aafilippi 2:4; Aahebeli 13:2, 16. 13. Okupopya mwa mangulukilathana nokulombwelathana oshili otaku dhana onkandangala yini mondjokana sho tamu ende tamu kulupa? 13 Ino etha mu kale ihaamu popi nakuume koye kopandjokana. Kaleni hamu popi mwa mangulukilathana. (Omayeletumbulo 17:27) Omusamane gumwe okwa ti: “Ohatu koleke ekwatathano lyetu mokusilathana oshimpwiyu nokuyaalelathana.” Omukulukadhi gwe okwa ti: “Sho twa kulupa, otwa kala nokunyanyukilwa okunwa otee pamwe, okukundathana nokulongela kumwe.” Okukala hamu kundathana mwa mangulukilathana nohamu lombwelathana oshili, otaku ka koleka ondjokana yeni noitamu ka pa Satana ompito e yi teye po. NYANYUKILWENI OKUKALA NAATEKULU YENI 14. Opo Timoteus a koke e li Omukriste, yinakulu okwa li a dhana onkandangala yini? 14 Aatekulu oye li “oshishani” shaakulupe. (Omayeletumbulo 17:6) Okukala naatekulu ohaku nyanyudha nokutalaleka aakulupe. Ombiimbeli oya popila muuwanawa yinakulu yaTimoteus Loide ngoka ye nomwanakadhona Eunike ya longo Timoteus oshili okuza kuunona. Omugundjuka nguka okwa koko e shi kutya yina nayinakulu oya lenga oshili yOmbiimbeli.—2 Timoteus 1:5; 3:14, 15. 15. Eyambidhidho lya simanenena olini aakulupe taya vulu okupa aatekulu, ihe oshike ye na okuyanda? 15 Moshinima shika aakulupe otaya vulu okugandja eyambidhidho lya simanenena. Aakulupe, omwa li mwa mono ompito yokulonga oyana yeni omalalakano gaJehova. Ngashingeyi otamu vulu natango okulonga aatekulu yeni. Aanona oyendji ohaya kala ya nyanyukwa ngele taya lombwelwa omahokololo gOmbiimbeli kooyinakulu. Ihe itashi ti kutya omwa kutha po oshinakugwanithwa shoohe shokunongeka oyana ooshili dhOmbiimbeli. (Deuteronomium 6:7) Pehala lyaashono, otamu ya kwathele owala. Omagalikano geni naga kale ga fa gomupisalomi ngoka a ti: “Ngashingeyi sho nda kulupa nondi na oomvi, ino etha ndje, Kalunga! Kala pungame, sho te tseyitha oonkondo niikumitha yoye komaluvalo taga landula.”—Episalomi 71:18; 78:5, 6. 16. Ongiini aakulupe taya vulu okuyanda okweetitha oontamanana momaukwanegumbo? 16 Shiyemateka, aakulupe yamwe ohaya lundukitha aatekulu, naashino ohashi eta oontamanana pokati kawo noyana. Ihe omolwohenda yeni yashili otashi vulika shi kale oshipu kaatekulu yeni oku mu lombwela iinima mbyoka inaaya manguluka oku yi lombwela aavali yawo. Omathimbo gamwe aanona ohaya kala yi inekela kutya ooyinakulu aanambili otaye ke ya gamena ngele pokati kawo naavali opu na uupyakadhi. Aakulupe mbela otamu ka ninga po shike? Longitheni uunongo weni nokuladhipika aatekulu yeni ya kale haya popi ya manguluka naavali yawo. Otamu vulu oku ya yelithila kutya oku shi ninga, otashi nyanyudha Jehova. (Aaefeso 6:1-3) Mpoka sha pumbiwa, oto vulu okuya nokatekulu koye e to ka pula ka hokololele aavali yako shoka ka ninga. Kaleni hamu lombwele aatekulu yeni mwa manguluka shoka mwi ilonga monkalamwenyo. Ngele tamu ya lombwele oshili, otashi vulu oku ya kwathela. NINGA OMALUNDULUKO SHO TO KULUPA 17. Aakriste aakulupe oye na okutokola okuninga shike mokuholela omupisalomi? 17 Sho omimvo tadhi yi ito ka vula we okuninga iinima ayihe ngaashi shito nenge ayihe mbyoka wa hala. Ongiini to vulu okuungaunga nonkalo yuukulupe? Otashi vulika wu kale wu wete wa fa wu na omimvo 30, ihe ngele owi italele mesipili otashi vulika wu mone eyooloko. Shoka inashi ku teya omukumo. Omupisalomi gumwe okwi indile Jehova a ti: “Ino ekelahi ndje, sho ndaa na oonkondo.” Kala wa tokola toko okuholela omupisalomi ngoka a ti: “Ngame otandi kala aluhe nde ku inekela; otandi ku simaneke aluhe sigo aluhe.”—Episalomi 71:9, 14. 18. Ongiini Aakriste ya koka taya vulu okulongitha nawa ethimbo lyawo ngele ya penzelwa? 18 Aakulupe oyendji ohaya ningi omalongekidho manga kuyele opo ya longele Jehova ngele ya penzelwa. Omusamane gumwe ngoka a penzelwa okwa ti: “Onda li nda ningi omalongekidho gaashoka tandi ka ninga ngele omwanakadhona gwetu a mana osikola. Onda li nda tokola okuya muukalele wokuuvitha ethimbo lyu udha, nonda landitha po ongeshefa yandje opo ndi longele Jehova nda manguluka. Onda li nda galikana Kalunga a wilike ndje.” Ngele owu li pokupenzelwa, hekelekwa koohapu dhOmushiti gwetu Omunenenene ndhoka tadhi ti: “Ongame Kalunga keni notandi mú gamene, sigo tamu kulupa mu ninge oomvi.”—Jesaja 46:4. 19. Mboka taye ende taya kulupa oya pewa omayele geni? 19 Kashi shi oshipu okwiigilila onkalo yokupenzelwa. Omuyapostoli Paulus okwa li a kumagidha aasamane aakokele ya kale “aaidhiliki.” Shika otashi pula eipangelo, opo kaaya kale negamo lyokwaalonga sha. Otashi vulika nokuli ya kale ya pumbwa unene okwiipangela shi vulithe sho ya li inaaya penzelwa. Onkee ano, kala wi ‘ipyakidhila aluhe niilonga yOmuwa, oshoka owu shi shi kutya ashihe shoka to shi ningile Omuwa, otashi tompola sha.’ (1 Aakorinto 15:58) Mbwalangandjeka iilonga yoye okukwathela yalwe. (2 Aakorinto 6:13) Aakriste oyendji ohaye shi ningi mokuuvitha nuulaadhi onkundana ombwanawa shi ikolelela kokuvula kwawo. Sho tamu kulupa, kaleni ‘mu li nawa meitaalo, mohole nomeidhidhimiko.’—Titus 2:2. NKENE TO VULU OKUUNGAUNGA NONKALO UUNA WA SILWA KUUME KOPANDJOKANA 20, 21. (a) Oshike hashi topola aaihokani monkalelo ndjika? (b) Hanna okwa tulila po aaihokani mboka ya silwa oshiholelwa oshiwanawa shini? 20 Shoka shiyemateka, ihe ohashi ningwa shili osho kutya monkalelo ndjika yongashingeyi eso ohali topola aaihokani. Aakriste mboka ya silwa ookuume kopandjokana oye shi kutya oya kotha po owala noye na einekelo kutya otaye ke ya mona ishewe. (Johannes 11:11, 25) Ihe ohaya kala ya nika oluhodhi. Ongiini taya vulu okuungaunga nonkalo ndjoka?a 21 Okudhimbulukwa shoka sha li sha ningwa kugumwe ngoka a popiwa mOmbiimbeli otashi ke ku kwathela. Hanna okwa li a ningi omuselekadhi konima yoomvula heyali sho ya hokana. Ihe mOmbiimbeli okwa popiwa mo owala sho a li e na oomvula 84. Otatu vulu okukala nuushili kutya okwa li a nika oluhodhi omolweso lyomusamane gwe. Ongiini a li u ungaunga nonkalo ndjoka? Okwa kala ta longele Jehova Kalunga iilonga iiyapuki motempeli uusiku nomutenya. (Lukas 2:36-38) Osha yela kutya okugalikana nokulongela Jehova okwo kwa li kwe mu kwathele i idhidhimikile oluhodhi nezaza. 22. Ongiini aaselekadhi naasilwalume yamwe ya li yi idhidhimikile ezaza? 22 Omukulukadhi gwoomvula 72 ngoka a kala omuselekadhi uule woomvula omulongo okwa ti: “Osha li eshongo enene kungame okukala kaandi na kuume ngoka tandi popi naye. Omusamane gwandje okwa li omupulakeni omwaanawa. Otwa li hatu popi kombinga yegongalo nosho wo iimoniwa yuukalele wopaKriste.” Omuselekadhi gulwe okwa ti: “Nonando oho hupula mokweendela ko kwethimbo, onda mona kutya omukalo nkene to longitha ethimbo lyoye ohagu ku kwathele wu hupule. Oho kala wu na ethimbo lya gwana okukwathela yalwe.” Omusilwalume gumwe gwoomvula 67 okwe shi zimine a ti: “Omukalo gumwe omwaanawa okwiidhidhimikila onkalo yokusilwa ogwo okukala to hekeleke yalwe.” KALUNGA OKWA LENGA AAKULUPE 23, 24. Ehekeleko lini Ombiimbeli tayi pe aakulupe, unene tuu mboka ya silwa ookuume kopandjokana? 23 Nonando eso oli kuthe po omuholike gwoye, Jehova ite ku etha nando. Omukwaniilwa David gwonale okwi imbi a ti: “OMUWA onde mu indile ompumbwe yimwe; ondi na oshinima shimwe ashike nde shi hala: okukala mongulu yOMUWA okukalamwenyo kwandje akuhe, okunyanyudhwa kuuwanawa we nokupula ewiliko lye.”—Episalomi 27:4. 24 Omuyapostoli Paulus ote tu ladhipike ta ti: “Simaneka aaselekadhi, oomboka aaselekadhilela.” (1 Timoteus 5:3) Omayele ngoka a gandja konima yelombwelo ndika otagu ulike kutya aaselekadhi mboka kaaye na aakwanezimo yopopepi mboka tashi vulika ya pumbwa ekwatho okuza kegongalo. Ihe elombwelo “simaneka” olya kwatela mo edhiladhilo lyokukala we ya lenga. Itashi hekeleke tuu aaselekadhi naasilwalume aatilikalunga okukala ye shi kutya Jehova okwe ya lenga note ya ambidhidha!—Jakob 1:27. 25. Oshike aakulupe taya vulu okulalakanena natango? 25 Oohapu dhaKalunga dha nwethwa mo otadhi ti: “Oomvi dhokomutse odho oshishani shuulenga; otashi adhika mondjila yuuyuuki.” (Omayeletumbulo 16:31; 20:29) Tsikila ano okupititha komeho iilonga yaJehova monkalamwenyo yoye, kutya nduno owu li mondjokana nenge ku mo. Kungawo oto iningile edhina ewanawa puKalunga nokukala netegameno lyomwenyo gwaaluhe muuyuni moka itaamu ka kala uuwehame mboka hawu etwa kuukulupe.—Episalomi 37:3-5; Jesaja 65:20. [Enyolo lyopevi] a Opo wu mone uuyelele owundji kombinga yaashino, tala okabroshure Uuna gumwe ngoka wu hole a sa, ka nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova. ONGIINI OMAKOTAMPANGO NGAKA GOMBIIMBELI TAGA VULU OKUKWATHELA AAIHOKANI SHO TAYE ENDE TAYA KULUPA? Aatekulu oyo “oshishani” shaakulupe.—Omayeletumbulo 17:6. Uukulupe otawu vulu okweetelela oompito dha gwedhwa po okulongela Jehova.—Episalomi 71:9, 14. Aakokele otaya ladhipikwa ya kale “aaidhiliki.”—Titus 2:2. Mboka ya silwa ookuume kawo kopandjokana, nonando oya nika oluhodhi noonkondo, Ombiimbeli otayi vulu oku ya hekeleka.—Johannes 11:11, 25. Jehova okwa lenga aakulupe mboka aadhiginini.—Omayeletumbulo 16:31. [Ethano pepandja 166] Sho tamu ende tamu kulupa, kolekeni ohole yeni yokuholathana 
 
- 
                                        
- 
	                        
            
            Natu simanekeni aavali yetu ya kulupaShoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
- 
                            - 
                                        ONTOPOLWA 15 Natu simanekeni aavali yetu ya kulupa 1. Ongunga yashike tu nine aavali yetu, nongiini tu na okukala tu yu uvitile notu na okuungaunga nayo ngiini? OMULUMENTU gumwe omunandunge gwonale okwa gandjele omayele taga ti: “Pulakena ho ngoka e ku vala, ngoye ino dhina nyoko sho a kulupa.” (Omayeletumbulo 23:22) Otashi vulika to ti: ‘Ngame hasho nando tandi ka ninga.’ Pehala lyokudhina oomeme nenge ootate, oyendji yomutse otu ya hole noonkondo. Otwe shi zimina kutya otu na ongunga onene yokukala tu ya hole. Tangotango, otu li po omolwawo. Nonando Jehova oye Onzo yomwenyo, nokaapu na aavali yetu, ando inatu vula okukala po. Kapu na sha shi na ondilo sha fa omwenyo tatu vulu oku ya pa. Dhiladhila nduno nkene yi iyamba oku tu sila oshimpwiyu nohole nonkene sha li shi na ondilo oku tu putudha okuza kuunona wetu sigo okuukuluntu. Onkee ano, oshi li pandunge sho Oohapu dhaKalunga tadhi tu pe omayele tadhi ti: “Simaneka ho nanyoko . . . opo u kale u na okukalamwenyo okuwanawa, ngoye u kale u na omwenyo ethimbo ele kombanda yevi.”—Aaefeso 6:2, 3. ZIMINA KUTYA OYE NA OOMPUMBWE DHOPAMAIYUVO 2. Ongiini aanona mboka aakuluntu haya ‘galulile eyakulo’ aavali yawo? 2 Omuyapostoli Paulus okwa nyolele Aakriste a ti: “Oyana nenge aatekulu oyo naa ilonge tango okukwatha yaandjawo muuyuuki nokugalulila ooyina eyakulo sho ye ya yakula nale.” (1 Timoteus 5:4, OB-1954) Aanona aakuluntu ohaya ‘galulile eyakulo’ aavali yawo nooyinakulu tayu ulike olupandu lwawo molwaashoka oye yu ulukila ohole noye ya sila oshimpwiyu uule womimvo. Omukalo gumwe moka aanona taya vulu oku shi ninga ogwo mokuzimina kutya ngaashi kehe gumwe i ili, aakulupe oya pumbwa okuulukilwa ohole nokulombwelwa kutya oye holike. Ngaashi tse, oya pumbwa okukala ye uvite kutya oya yalulwa. Oya pumbwa okukala ye uvite kutya onkalamwenyo yawo oyi na oshilonga. 3. Okomukalo guni tatu vulu okusimaneka aavali yetu nookuku? 3 Ano otatu vulu okusimaneka aavali yetu nookuku moku yu ulukila kutya otu ya hole. (1 Aakorinto 16:14) Ngele aavali yetu ihaya kala pamwe natse, otu na okudhimbulukwa kutya ngele tatu kala hatu popi nayo otashi ti oshindji kuyo. Ohashi ya nyanyudha noonkondo ngele tatu ya nyolele ontumwafo yinyanyudha, tatu ya dhengele ongodhi, nenge ngele tatu ya talele po ethimbo nethimbo. Omukuluntugongalo gumwe Omukriste gwomuAfrika, gwedhina Andrew, okwa li he ende uule wookilometa 95 lwaali moshiwike ta ka talela po he ngoka a li te ehama nokwa li kee shi omwiitaali. Andrew okwa hokolola a ti: “Sho nda ningi Onzapo yaJehova, tate okwa li ha pataneke ndje noonkondo. Ihe sho a mono kutya ondi na ko nasha naye sho te ehama, okwa li a ladhipike aluhe uundenge wandje a ti: ‘Omu na okuya melongelokalunga lyamumwanyoko.’ Shika osha li she wi inyengitha, nongashingeyi uundenge wandje auhe wu li omugoyi owa ninga Oonzapo dhaJehova.” YA SILA OSHIMPWIYU MOOMPUMBWE DHAWO DHOPAINIWE 4. Ongiini omithigululwakalo dhopalongelokalunga lyOshijuda dha ningitha aantu ya kale nomitima dha kukuta shi na ko nasha nokusila oshimpwiyu aavali yawo ya kulupa? 4 Mbela okusimaneka aavali yetu otashi vulika kwa kwatela mo wo oku ya sila oshimpwiyu painiwe? Eeno. Olundji osho shi li ngawo. Pethimbo lyaJesus, aawiliki yelongelokalunga lyOshijuda oya li ye na omuthigululwakalo kutya ngele omuntu okwa ti kutya iimaliwa ye nenge iiniwe ye ‘oyo a gandja kuKalunga,’ okwa li a manguluka koshinakugwanithwa shoku yi longitha okusila oshimpwiyu aavali ye. (Mateus 15:3-6) Kaya li tuu ye na omitima dha kukuta! Dhoshili, aawiliki yopalongelokalunga mboka oya li haya ningitha aantu kaaya simaneke aavali yawo, ihe oya kale ye ya dhina mokwaahasila oshimpwiyu oompumbwe dhawo. Tse inatu hala nando okuninga ngaaka.—Deuteronomium 27:16. 5. Nonando opu na omasiloshimpwiyu ngoka haga gandjwa komapangelo gokiilongo yimwe, omolwashike okusimaneka aavali yetu ya kulupa omathimbo gamwe kwa kwatela mo oku ya kwathela paimaliwa? 5 Miilongo yimwe, epangelo ohali pe aakulupe openzela oku ya kwathela moompumbwe dhawo dhopainiwe. Kakele kaashono, aakulupe otashi vulika yi ikongela nale omapya moka taya ka hupa. Ihe ngele openzela inayi gwana nenge ngele mepya inamu za sha, aanona oye na okusimaneka aavali yawo mokuninga shoka taya vulu opo ye ya kwathele. Odhoshili kutya okusila oshimpwiyu aavali ya kulupa oko euliko lyeigandjo lyometilokalunga okwiigandjela Jehova Kalunga, Omutoti gwelongekidho lyuukwanegumbo. OHOLE NEIYAMBO MWENE 6. Omalongekidho geni yamwe ya ninga shi na ko nasha nehala lyokukala opo ya sile oshimpwiyu aavali yawo? 6 Aanona oyendji aakuluntu ohayi inyenge nohole noneiyambo koompumbwe dhaavali yawo mboka kaaye na uukolele. Yamwe oya tembudhila aavali yawo komagumbo gawo nenge oyo ya tembukila popepi nayo. Yalwe oya ka kala puyo. Olundji omalongekidho ga tya ngaaka oge li elaleko nuuyamba kaavali nosho wo kaanona. 7. Omolwashike shi li nawa kaamu ninge omatokolo ge na ko nasha naavali yeni ya kulupa tamu endelele? 7 Ihe omathimbo gamwe omatembu ga tya ngaaka ihage ende nawa. Omolwashike? Otashi vulika omolwaashoka omatokolo ga ningwa neendelelo nenge ga ningwa ga kankamena owala kunkene mu uvite. Ombiimbeli otayi gandja elondodho lyopandunge tali ti: “Onkotoki ota ndhindhilike oonkatu dhe.” (Omayeletumbulo 14:15) Pashiholelwa, natu tye meme gwoye a kulupa ota mono iihuna noto dhiladhila kutya otashi vulika shi li nawa wu mu ete kegumbo lyoye. Mokundhindhilika oonkatu dhoye, otashi vulika wi ipule ngaashi tashi landula: Okwa pumbwa naanaa shike? Mbela opu na esiloshimpwiyu okuza kepangelo ndyoka tali vulu oku mu kwathela? Mbela okwa hala okutembuka? Ngele okwe shi hala, onkalamwenyo ye otayi ka gumwa ngiini kusho? Mbela oku na ookuume mboka e na okuthiga po? Shika otashi ka guma ngiini omaiyuvo ge? Iinima mbyoka owe yi popya naye? Etembu lya tya ngaaka otali ke ku guma ngiini notali ka guma ngiini kuume koye kopandjokana nosho wo aanona yeni? Ngele meme gwoye okwa pumbwa esiloshimpwiyu, olye te ke shi ninga? Mbela otamu vulu okwiitopolela iinakugwanithwa yoku mu sila oshimpwiyu? Omwa kundathana iinima ayihe mbyoka ya kwatelwa mo? 8. Oolye tamu vulu okupula omayele ngele tamu ningi omatokolo ge na ko nasha nokukwathela aavali yeni ya kulupa? 8 Molwaashoka oshinakugwanithwa shokusila oshimpwiyu aavali ya kulupa osha kwatela mo aanona ayehe muukwanegumbo, oshi li pandunge uukwanegumbo wu gongale opo ayehe ya vule okukutha ombinga mokuninga omatokolo. Otashi kwathele wo okupopya naakuluntugongalo megongalo lyopaKriste nenge nookuume mboka nayo ya li monkalo ya fa ndjoka. Ombiimbeli otayi tu londodha tayi ti: “Omadhiladhilo inaaga kundathanwa nawa otaga ponyo, ihe otaga tompola sha mpoka pe na aagandjindunge oyendji.”—Omayeletumbulo 15:22. KALENI MU NA OLUKENO NONDJAALELA 9, 10. (a) Nonando aavali yetu oya kulupa, otu na okuungaunga nayo ngiini? (b) Kutya nduno oonkatu dhini okanona okakuluntu taka katuka omolwaavali yako, oke na aluhe okukala ngiini nayo? 9 Okusimaneka aavali yetu ya kulupa otaku pula tu kale tu na olukeno nondjaalela. Sho te ende ta kulupa, otashi vulika tashi ende tashi ningi oshidhigu noonkondo kuyo okweenda, okulya nokudhimbulukwa. Otashi vulika ya kale ya pumbwa ekwatho. Olundji aanona ohaya kala tayi ipula unene negameno lyaavali yawo nohaya kambadhala oku ya pa omayele. Ihe molwaashoka aakulupe oya kala monkalamwenyo ethimbo ele, oye li aakuluntu ye na uunongo niimoniwa oyindji, oyi igilila okwiisila oshimpwiyu kuyo yene nokuninga omatokolo kuyo yene. Onkee ano, osha simana oku ya simaneka ye li aavali yetu noye li wo aakuluntu. Aavali mboka ye uvite kutya oye na okugandja esiloshimpwiyu lyonkalamwenyo yawo koyana, otashi vulika ya kale ya polimana nenge ya geya. Yamwe ohaye shi uvile nayi noku shi pataneka ngele oye wete kutya otapu ningwa oonkambadhala oku ya kutha emanguluko lyawo. 10 Omaupyakadhi ngoka itaga vulu okukandulwa po nuupu, ihe oshi li nawa okweetha aavali ya kulupa yi isile oshimpwiyu kuyo yene nokuninga omatokolo kuyo yene mpoka taye shi vulu. Kashi li pandunge okuninga omatokolo kombinga yaashoka shi li nawa kaavali yoye omanga inoo popya nayo tango. Nonando kaye na we oshindji okutya omolwuukulupe, ye etha ya kale nemanguluko ndyoka ye na natango. Ngele ito kambadhala okupangela onkalamwenyo yaavali yoye, oto ka kala wu na ekwatathano ewanawa nayo. Ngoye nayo otamu ka kala mu na ombili. Nokuli nando owu kale wa pumbwa oku yu unganeka miinima yimwe omolwuuwanawa wawo, owu na okukala natango we ya simaneka. Oohapu dhaKalunga otadhi tu pe omayele taga ti: “Simanekeni aakulupe, ne mu yele aakuluntu yoomvi.”—Levitikus 19:32. KALENI MU NA IIKALA YU UKA 11-13. Ngele okanona hoka okakuluntu kaka li ke na ekwatathano ewanawa naavali yako nale, oke na okuungaunga ngiini neshongo lyoku ya sila oshimpwiyu sho ya kulupa? 11 Omathimbo gamwe uupyakadhi mboka aanona aakuluntu ye na mokusimaneka aavali yawo ya kulupa owa kwatela mo ekwatathano ndyoka ya kala ye na nayo nale. Tate gwoye otashi vulika a kala kee na ohenda nohole, na meme gwoye okwa kala ha panga noku na onyanya. Otashi vulika we shi yematela natango, we shi geela nenge tashi ku ehameke natango molwaashoka kaya li ngaashi wa li wa hala ya kale. Mbela omaiyuvo ngoka oto vulu oku ga sinda?a 12 Basse ngoka a kokela mOsoomi, ota ti: “Tate gwokulipo okwa li omukwiita gwetanga lyaNazi shaNdowishi. Okwa li ha geye nziya, naashono osha li she mu ningi a kale a nika oshiponga. Iikando oyindji okwa li ha dhenge meme opo ndi li. Oshikando shimwe sho a li a geela ndje, okwa li a dhenge ndje moshipala nompate yepaya lye. Okwa li a dhenga ndje a dhiginina e tandi gu ko kombete.” 13 Ihe nando ongaaka, okwa li e na uukwatya wulwe. Basse ota gwedha ko ta ti: “Ihe nonando ongaaka, okwa li ha longo nuudhiginini nokwa li hi idhipagele po niilonga mokusila oshimpwiyu uukwanegumbo we painiwe. Ke na siku u ulukilile ndje ohole ndjoka he e na okukala e na, ihe onda li ndi shi shi kutya omaiyuvo ge oga li ge ehamekwa kwaashoka a ningilwa sho a li okanona. Meme gwe okwa li e mu ekelehi sho a li okanona okashona. Okwa putuka e hole okukondja nokwa li a yi miita manga e li omugundjuka. Onkalo ye onda li ndi yi uvite ko noinandi mu pa uusama. Sho nda koko, onda li nda hala oku mu kwathela ngaashi tandi vulu sigo okeso lye. Kasha li oshipu, ihe onda li nda ningi ngaashi tandi vulu. Onda li nda kambadhala okukala ndi li omwanamati e li nawa sigo okeso lye, nondi inekela okwa li a taamba ndje ko.” 14. Enyolo lini tali longo koonkalo adhihe, mwa kwatelwa ndhoka hadhi holoka po mokusila oshimpwiyu aavali ya kulupa? 14 Moonkalo odhindji, ngaashi wo miinima yilwe, oshi li nawa okutula miilonga omayele gOmbiimbeli ngoka taga ti: “Kaleni mu na olukeno, ohenda, eifupipiko, ombili neidhidhimiko. Kwathathaneni, dhiminathanii po oondjo ethimbo kehe, uuna pe na ngoka a ningathana namukwawo. Dhiminathanii po oondjo naanaa, ngashika Omuwa e mú dhimine po.”—Aakolossa 3:12, 13. AASILISHIMPWIYU NAYO OYA PUMBWA OKUSILWA OSHIMPWIYU 15. Omolwashike okusila oshimpwiyu aavali omathimbo gamwe kunikitha oluhodhi? 15 Okusila oshimpwiyu omuvali kee na uukolele oshi li oshilonga oshidhigu, sha kwatela mo iilonga oyindji, iinakugwanithwa oyindji nethimbo olindji. Ihe shoka oshidhigu unene osho nkene tashi ku gumu pamaiyuvo. Oshiyemateka okutala aavali yoye taya kanitha uukolele wawo, omaiyuvo nosho wo emanguluko lyawo. Omukiintu gwedhina Sandy ota ti: “Meme oye a li ongudhi yuukwanegumbo waandjetu. Osha li shiyemateka noonkondo oku mu tala ta mono iihuna. Tango, okwa li a tameke okukala ha shongola, okwa li a pumbwa ontondje, opo nduno okwa li a pumbwa oshinima shoku mu kwathela okweenda, nolwahugunina okwa li he ende kokatemba. Konima yaashono, onkalo ye oye ende tayi nayipala noonkondo sigo okeso. Okwa li a kwatwa kokankela yomomasipa nokwa li a pumbwa okusilwa oshimpwiyu ethimbo kehe, uusiku nomutenya. Otwa li twe mu yogo notwe mu pe iikulya komulungu noku mu leshela. Osha li oshidhigu noonkondo, unene tuu pamaiyuvo getu. Sho nda mono kutya meme oku li pokusa, onda li nda lili molwaashoka onda li ndi mu hole noonkondo.” 16, 17. Epukululo lini tali kwathele mboka taya sile oshimpwiyu aavali yawo ya kulupa ya kale ye na etaloko li li pandjele? 16 Ngele owi iyadha monkalo ya fa ndjoka, oshike to vulu okuninga opo wu vule oku yi idhidhimikila? Okupulakena kuJehova mokulesha Ombiimbeli nokupopya naye megalikano otaku ke ku kwathela noonkondo. (Aafilippi 4:6, 7) Shilipaleka wo kutya oho li pandjele e to kambadhala okukotha sha gwana. Ngele to shi ningi, oto ka kala wu li nawa pamaiyuvo nopalutu opo wu vule okusila oshimpwiyu omuvali gwoye omuholike a kulupa. Otashi vulika to vulu okuninga elongekidho wu kale ho fudha po omathimbo nomathimbo komaipyakidhilo goye gesiku kehe. Nokuli ngele ito vulu okukutha efudho, oshi li pandunge okulongekidha po omathimbo gokuthuwa po. Opo wu mone ethimbo lyokuthuwa po, ninga elongekidho nagumwe a kale po nomuvali gwoye ngoka kee na uukolele. 17 Aanona aakuluntu mboka taya sile oshimpwiyu aavali yawo ya kulupa olundji ohaya kala ya tegelela ya ninge oshindji. Ihe ino ipa uusama mwaashoka itoo vulu okuninga. Moonkalo dhimwe otashi vulika wa pumbwa okufala aavali yoye aaholike kegumbo lyaakulupe. Ngele ongoye to ya sile oshimpwiyu, ino kala wa tegelela wu ninge oshindji ngaashi wa hala. Ku na okukala owala wu na ko nasha noompumbwe dhaavali yoye, ihe nodhaanona yoye wo, dhakuume koye kopandjokana nodhoye mwene. OONKONDO DHI VULE DHOPAUNSHITWE 18, 19. Egameno lini Jehova u uvaneka okugandja, noshimoniwa shini tashi ulike kutya ote li gwanitha? 18 MOohapu dhe, Ombiimbeli, Jehova okwa gandja nehalo ewanawa ekwatho ndyoka tali vulu okukwathela lela omuntu ngoka ta sile oshimpwiyu aavali ye ya kulupa, ihe ndyoka halyo awike ekwatho a gandja. Omupisalomi okwa nwethwa mo a nyole ta ti: “OMUWA oku li popepi naayehe mboka taye mu ithana . . . , notu uvu omaindilo gawo e te ya hupitha.” Jehova ota ka hupitha nenge ota ka gamena aadhiginini moonkalo oondhigu noonkondo.—Episalomi 145:18, 19. 19 Myrna gwokuFilipine okwa li e shi mono sho a li ta sile yina oshimpwiyu, ngoka a li a lemanekwa kuuvu wombanda. Okwa nyola a ti: “Kapu na sha shiyemateka shi vule okumona omuvali gwoye omuholike ta mono iihuna, itaa vulu oku ku lombwela mpoka tapu ehama. Osha li owala sha fa ndi wete ta ningine kashona nakashona momeya, nokapwa li sha shoka tandi vulu okuninga. Iikando oyindji onda li handi tsu oongolo e tandi lombwele Jehova kutya onda vulwa. Onda li ndi igidha ngaashi David ngoka a li a galikana Jehova a pungulule omahodhi ge noku mu dhimbulukwe. [Episalomi 56:8] Ngaashi Jehova e shi uvaneka, okwa pe ndje oonkondo ndhoka nda li nda pumbwa. ‘Jehova okwa gamene ndje.’ ”—Episalomi 18:18. 20. Euvaneko lyOmbiimbeli lini tali kwathele mboka taya sile oshimpwiyu aavali yawo ya kulupa ya kale ye na etegameno, nokuli nando ngoka taya tonatele oku se? 20 Osha popiwa kutya okusila oshimpwiyu aavali ya kulupa okwa fa ehokololo ihaali hulu nombili. Nokuli nando otu ya sile oshimpwiyu nawa, oye na owala okusa, ngaashi yina yaMyrna. Ihe mboka yi inekela muJehova oya tseya kutya eso halyo ehulilo. Omuyapostoli Paulus okwa ti: “Ondi na wo etegameno . . . kutya Kalunga ota ka yumudha aantu ayehe kuusi, naawanawa naawinayi.” (Iilonga 24:15) Mboka ya silwa aavali yawo ya kulupa otaya hekelekwa ketegameno lyeyumuko pamwe neuvaneko linyanyudha lyuuyuni uupe waKalunga moka ‘itaamu ka kala we eso.’—Ehololo 21:4. 21. Iizemo iiwanawa yini hayi zi mokusimaneka aavali yetu ya kulupa? 21 Aapiya yaKalunga oya pandula noonkondo aavali yawo, nokuli nando oya kale ya kulupa. (Omayeletumbulo 23:22-24) Ohaye ya simaneke. Ngele taye shi ningi, otaya kala ngaashi eyeletumbulo lya nwethwa mo ndyoka tali ti: “Nyanyudha ho nanyoko, mboka ye ku vala.” (Omayeletumbulo 23:25) Ihe komeho gaayihe, mboka haya simaneke aavali yawo ya kulupa ohaya nyanyudha nohaya simaneke wo Jehova Kalunga. [Enyolo lyopevi] a Mpaka itatu kundathana oonkalo moka aavali ya li ya longitha nayi oonkondopangelo dhawo nokaya li ye shi okwiinekelwa, shoka sha talika ko shi li omuyonena. ONGIINI OMAKOTAMPANGO NGAKA GOMBIIMBELI TAGA VULU OKU TU KWATHELA TU SIMANEKE AAVALI YETU YA KULUPA? Otu na okugalulila aavali yetu nookuku eyakulo.—1 Timoteus 5:4, OB-1954. Natu longe iilonga yetu ayihe nokupangelwa kohole.—1 Aakorinto 16:14. Omatokolo ga simana kage na okuningwa nando meendelelo.—Omayeletumbulo 14:15. Aavali ya kulupa oye na okusimanekwa, nokuli nando otaye ehama noya nkundipala.—Levitikus 19:32. Itatu ka kala aluhe twa tegelela okukulupa nokusa.—Ehololo 21:4. [Ethano pepandja 179] Kashi li pandunge okuningila omuvali gwetu omatokolo omanga inaatu popya naye 
 
- 
                                        
- 
	                        
            
            Shilipaleka kutya uukwanegumbo woye otawu ka mona omwenyo gwaaluheShoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
- 
                            - 
                                        ONTOPOLWA 16 Shilipaleka kutya uukwanegumbo woye otawu ka mona omwenyo gwaaluhe 1. Oshike sha li elalakano lyaJehova kombinga yelongekidho lyuukwanegumbo? SHO Jehova a li a hanganitha Adam naEva mondjokana, Adam okwa li u ulike enyanyu lye mokupopya okatewo hoka ka nyolwa tango mOshihebeli. (Genesis 2:22, 23) Ihe Omushiti okwa li e na oshindji momadhiladhilo ge kaashi shi owala okunyanyudha oyana ye mboka yopantu. Okwa li a hala aaihokani nomaukwanegumbo ya kale taya longo ehalo lye. Okwa lombwele aaihokani yotango a ti: “Valathaneni, ne mu indjipale nokuudha evi alihe. Li tuleni mepangelo lyeni; pangeleni oohi dhomefuta noondhila dhokegulu niinamwenyo ayihe tayi inyenge kombanda yevi.” (Genesis 1:28) Kasha li tuu oshilonga shinyanyudha! Kaya li tuu taya vulu okukala nombili nosho wo oluvalo lwawo ando oya gwanithile po ehalo lyaJehova! 2, 3. Ongiini omaukwanegumbo taga vulu okumona ombili kunena? 2 Kunena wo omaukwanegumbo ohaga kala ga nyanyukwa ngele taga longele kumwe mokulonga ehalo lyaKalunga. Omuyapostoli Paulus okwa nyola a ti: “Okusimaneka Kalunga otaku kwatha miinima ayihe, oshoka omuko mu na euvaneko lyomwenyo ngashingeyi nokonakuyiwa.” (1 Timoteus 4:8) Uukwanegumbo mboka hawu tila Kalunga nokulandula ewiliko lye ndyoka li li mOmbiimbeli otawu ka kala nombili ‘monakuyiwa.’ (Episalomi 1:1-3; 119:105; 2 Timoteus 3:16) Nonando oshilyo shimwe shuukwanegumbo osho owala hashi tula miilonga omakotampango gOmbiimbeli oshi vulithe ngele kaamu na ngoka he shi ningi. 3 Embo ndika olya kundathana omakotampango gOmbiimbeli ogendji ngoka tage eta ombili muukwanegumbo. Otashi vulika we shi mona kutya gamwe gomugo oge endululwa mo lwiikando. Omolwashike mbela? Omolwaashoka oge na ooshili ndhoka tadhi etele uukwanegumbo uuwanawa moonkalo dha yoolokathana. Uukwanegumbo mboka hawu kambadhala oku ga tula miilonga owe shi mona lela kutya etilokalunga oli na “euvaneko lyomwenyo ngashingeyi.” Natu tale natango omakotampango gane ngoka ga simana. EIPANGELO OLYA SIMANA 4. Omolwashike eipangelo lya simanenena mondjokana? 4 Omukwaniilwa Salomo okwa ti: “Omulumentu kee shi okwiidhidhimika, okwa fa oshilando sha teka po shaa na edhingililokuma.” (Omayeletumbulo 25:28; 29:11) ‘Eidhidhimiko’ neipangelo oya simanenena kwaamboka ya hala ondjokana yi na ombili. Okwiiyethela miinima ya puka ngaashi okukwatela onkone nenge onyata yiipala otaku vulu okuyona po ombili yuukwanegumbo notashi ka pula omimvo odhindji opo yi galukile mo. 5. Ongiini omuntu inaa gwanenena ta vulu okukokeka eipangelo, notashi eta uuwanawa wuni? 5 Odhoshili kutya kapu na gumwe gwomoluvalo lwaAdam ta vulu okupangela onyama ye ndjoka inaayi gwanenena. (Aaroma 7:21, 22) Eikwatonawa nenge eipangelo oli li oshiyimati shombepo. (Aagalati 5:22, 23) Ombepo yaKalunga otayi ki imika eipangelo mutse ngele tatu li pula megalikano, ngele tatu tula miilonga omayele ngoka taga adhika mOmanyolo nosho wo ngele tatu endathana naamboka ye li na nokuhenuka mboka kaaye li na. (Episalomi 119:100, 101, 130; Omayeletumbulo 13:20; 1 Petrus 4:7) Oku shi ninga otaku ke tu kwathela tu ‘yande oluhondelo,’ nokuli nuuna tatu makelwa. (1 Aakorinto 6:18) Itatu ka hepekathana we notatu ka yanda uumbwii womalovu noku wu sinda. Otatu ku ungaunga noonkalo dhiiyemateka nengungumano nosho wo ndhoka oondhigu. Atuheni mwa kwatelwa aanona, natu ilongeni okwiimika oshiyimati shombepo shika sha simanenena.—Episalomi 119:1, 2. ETALOKO LI LI NAWA LYUUKWAMUTSE 6. (a) Elongekidho lyopakalunga li na ko nasha nuukwamutse olini? (b) Oshike omusamane e na okudhimbulukwa opo uukwamutse we wu etele uukwanegumbo we ombili? 6 Ekotampango etiyali lya simana olyo okusimaneka uukwamutse. Paulus okwa popi nkene elandulathano li na okukala muukwanegumbo sho a ti: “Onda hala, mu kale mwa tseya kutya Kristus oye omutse gwomulumentu kehe, omulumentu oye omutse gwomukadhi, naKalunga oye omutse gwaKristus.” (1 Aakorinto 11:3) Shika otashi ti kutya omulumentu oye omuwiliki muukwanegumbo nomukulukadhi gwe ote mu ambidhidha naanona oye na okuvulika kaavali. (Aaefeso 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Ihe ndhindhilika kutya ombili otayi kala po owala ngele uukwamutse tawu longithwa momukalo gu uka. Aasamane aatilikalunga oye shi shi kutya uukwamutse kawu shi uukayamukulwa. Ohaya holele omutse gwawo, Jesus. Nonando Jesus okwa li ta ka ninga ‘omutse gwiinima ayihe,’ ka li ‘e ya okuyakulwa, ihe okuyakula.’ (Aaefeso 1:22; Mateus 20:28) Momukalo gwa faathana omusamane Omukriste oha longitha uukwamutse we, hamolwuuwanawa we mwene, ihe okusila oshimpwiyu omukadhi noyana.—1 Aakorinto 13:4, 5. 7. Omakotampango gopamanyolo geni taga kwathele omukulukadhi a gwanithe po iilonga ye mbyoka a pewa kuKalunga muukwanegumbo? 7 Omukulukadhi omutilikalunga ke na okukondjitha nenge okupangela omusamane gwe, ihe oku na oku mu ambidhidha nokulongela kumwe naye. Omathimbo gamwe Ombiimbeli otayi popi kutya omukulukadhi oku na “mwene” ngoka e li omusamane gwe, shoka sha yela kutya oye omutse gwe. (Genesis 20:3) Ondjokana oye mu mangela ‘kompango yomulumentu gwe.’ (Aaroma 7:2) Natango Ombiimbeli otayi popi omukulukadhi e li ‘omukwathi to opalele.’ (Genesis 2:20) Oha kwathele omusamane gwe ngele ke na uukwatya nuunkulungu wontumba noku mu ambidhidha mpoka sha pumbiwa. (Omayeletumbulo 31:10-31) Ombiimbeli otayi ti wo kutya omukulukadhi oku li “kuume” ngoka ha longo epepe nepepe nomusamane gwe. (Maleaki 2:14) Omakotampango ngaka gopamanyolo otaga kwathele omusamane nomukulukadhi ya tseye oondondo dhawo nokukala ya simanekathana. ‘KALA HO PULAKENE MBALA’ 8, 9. Hokolola omakotampango ngoka taga ka kwathela ayehe muukwanegumbo ya hwepopaleke okukundathana kwawo. 8 Embo ndika olya tsa omuthindo lwiikando kutya oonkundathana odha pumbiwa. Omolwashike mbela? Omolwaashoka iinima ohayi ende nawa uuna aantu haya popi nokupulakenathana. Osha tsuwa omuthindo lwiikando kutya oonkundathana odha kwatela mo okupopya nokupulakenathana. Omulongwa Jakob okwe shi popi ngeyi sho a ti: “Kehe gumwe na kale ha pulakene mbala, ihe ohi ikwata mokupopya.”—Jakob 1:19. 9 Osha simana wo tu kotokele nkene hatu popi. Okungwenyauka, oondjamukudhi nenge elaka lya honga ohayi imbi oonkundathana dhi ende nawa. (Omayeletumbulo 15:1; 21:9; 29:11, 20) Nonando shoka tatu popi oshoshili, ngele otashi popiwa nonyanya nonuuntsa nenge nokwaahe na ondjaalela ohashi ehameke pehala lyokutunga. Oohapu dhetu odhi na okukala ombwaanawa “dha toyala omongwa.” (Aakolossa 4:6, OB-1954) Oohapu dhetu odhi na okukala dha fa “iiyapula yoshingoli moshiyaha shoshisiliveli.” (Omayeletumbulo 25:11) Omaukwanegumbo ngoka haga kundathana pamukalo omwaanawa oge na ombili. OHOLE OHAYI DHANA ONKANDANGALA YA SIMANENENA MONDJOKANA 10. Ohole yini ya simanenena mondjokana? 10 Oshitya “ohole” otashi dhana onkandangala membo ndika. Mbela oto dhimbulukwa ohole ndjoka ya popiwa mo tango? Ohole yashili ndjoka hayi kala pokati kaantu yuukashike kookantu wa yoolokathana (mOshigreka eros) oya simanena mondjokana opo yi pondole, ohole ya tsa kesipa noyuukuume (mOshigreka philia) ohayi koko pokati komusamane nomukulukadhi. Ihe ohole ndjoka hayi ithanwa mOshigreka agape oya simanenena. Otu na okukala tu hole Jehova naJesus nosho wo aantu ooyakwetu nohole ndjoka. (Mateus 22:37-39) Ohole ndjoka oyo Jehova a li u ulukile aantu. (Johannes 3:16) Kashi li tuu nawa ngele tatu yi ulukile ookuume ketu kopandjokana naanona yetu!—1 Johannes 4:19. 11. Ongiini ohole hayi eta uuwanawa mondjokana? 11 Mondjokana ohole ndjika agape oyi li shili “epaya tali vulu okumangela iinima ayihe kumwe.” (Aakolossa 3:14) Ohayi mangele aaihokani kumwe nohayi ya ningitha ya kale ya hala okuningilathana uuwanawa nosho wo oyana. Ohole ohayi kwathele uukwanegumbo wu ungaunge pamwe noonkalo oondhigu ndhoka wa taalela. Sho aaihokani taya kulupa, ohole ohayi ya kwathele ya ambidhidhathane nokutsikila nokukala ya simanekathana. “Ohole . . . ihayi kongo shayo yene. . . . Ihayi tonyala, ihe otayi itaale, tayi tegamene e tayi idhidhimikile sigo okehulilo. Ohole itayi hulu po.”—1 Aakorinto 13:4-8. 12. Ngele aaihokani oye hole Kalunga, omolwashike ondjokana yawo hayi kala ya kola? 12 Ondjokana ohayi kala ya kola, unene tuu ngele aaihokani ye hole Jehova, ihe hangele owala ye holathane. (Omuuvithi 4:9-12) Omolwashike mbela? Omuyapostoli Johannes okwa nyola a ti: “Ohole yokuhola Kalunga oyo okuvulika kiipango ye.” (1 Johannes 5:3) Aaihokani oye na okuputudhila oyana metilokalunga, hamolwaashoka owala ye ya hole, ihe omolwaashoka oshi li oshipango shaJehova. (Deuteronomium 6:6, 7) Oye na okuyanda onyata yiipala hamolwaashoka owala ye holathane, ihe unene tuu molwaashoka oye hole Jehova ngoka “ta ka pangula mboka ye hole oluhondelo nuuholume.” (Aahebeli 13:4) Nonando kuume gumwe okwe eta uupyakadhi wa kwata miiti mondjokana, ohole yokuhola Jehova otayi ki inyengitha mukwawo a tsikile nokulandula omakotampango gOmbiimbeli. Momaukwanegumbo moka mu na ombili oomoka mu na iilyo yuukwanegumbo yi holathane nohole ya kankamena kokuhola Jehova. UUKWANEGUMBO MBOKA HAWU LONGO EHALO LYAKALUNGA 13. Okutokola toko okulonga ehalo lyaKalunga otaku ka kwathela ngiini oohandimwe ya pitithe komeho iinima ya simana? 13 Omukriste oku na okulonga ehalo lyaKalunga monkalamwenyo ye ayihe. (Episalomi 143:10) Etilokalunga osho naanaa tali ti ngaaka. Okulonga ehalo lyaKalunga otaku ka kwathela uukwanegumbo wu pitithe komeho iinima mbyoka ya simana shili. (Aafilippi 1:9, 10) Pashiholelwa, Jesus okwa londodha a ti: “Ongame nde ya okuhongakanitha omumati nahe, nomukadhona nayina, noshitenya shomukiintu nayinamweno. Aanegumbo yomuntu ngoka otaa ningi aatondi ye.” (Mateus 10:35, 36) Elondodho lyaJesus olyoshili molwaashoka aalanduli ye oyendji oya kala nokuhepekwa kiilyo yuukwanegumbo wawo. Shoka kashi yemateka tuu! Natango, katu na okukala tu hole iilyo yuukwanegumbo wetu shi vulithe Jehova Kalunga naJesus Kristus. (Mateus 10:37-39) Ngele omuntu oti idhidhimikile omahepeko okuza kiilyo yuukwanegumbo, otashi vulika mboka taye mu hepeke ya ka lunduluke omolwiikala ye iiwanawa. (1 Aakorinto 7:12-16; 1 Petrus 3:1, 2) Nonando shoka itashi ningwa, itatu ke etha po okulongela Kalunga omolwomapataneko. 14. Ongiini ohokwe yokulonga ehalo lyaKalunga tayi ka kwathela aavali ya kale ye na ko nasha nuuwanawa woyana? 14 Okulonga ehalo lyaKalunga otaku ka kwathela aavali ya ninge omatokolo ge li mondjila. Pashiholelwa, momaputuko gamwe aavali oya tala ko oyana ye li etanithopungulo noya tegamena ye ke ya kwathele uuna ya kulupa. Nonando oshi li mondjila noshu uka opo aanona mboka ya koka ya kwathe aavali yawo aanamimvo, shoka kashi na okuningitha aavali ye ya ladhipike ya lalakanene omaliko. Itashi kwathele aanona ngele aavali otaye ya ladhipike ya kale ye hole omaliko komeho giinima yopambepo.—1 Timoteus 6:9. 15. Ongiini yina yaTimoteus e li oshiholelwa sha dhenga mbanda shaavali mboka ya longa ehalo lyaKalunga? 15 Eunike, yina yomugundjuka Timoteus kuume kaPaulus oku li oshiholelwa oshiwanawa moshinima shika. (2 Timoteus 1:5) Nonando okwa li a hokanwa komusamane kee shi omwiitaali, Eunike nayinakulu yaTimoteus Loide oya li ye shi pondola mokuputudha Timoteus a lalakanene etilokalunga. (2 Timoteus 3:14, 15) Sho Timoteus a koko, yina Eunike okwa li e mu pitike a ye pamwe naPaulus miilonga yuutumwa yokuuvitha Uukwaniilwa. (Iilonga 16:1-5) Ka li tuu a nyanyukilwa omwanamati sho a yi miilonga yuutumwa! Etilokalunga lye sho a koka olya li lyu ulike nawa nkene a putudhwa. Dhoshili, Eunike okwa li a nyanyukwa mokuuva kutya Timoteus omudhiginini muukalele, nonando otashi vulika a li a hala a kale naye pegumbo.—Aafilippi 2:19, 20. UUKWANEGUMBO NONAKUYIWA YOYE 16. E li omuvalwa, Jesus okwa li u ulike shike, ihe elalakano lye lya simana olya li lini? 16 Jesus okwa li a putudhwa muukwanegumbo uutilikalunga, naasho a koko okwa li e na ko nasha nayina. (Lukas 2:51, 52; Johannes 19:26) Ihe elalakano lyaJesus lya simana olya li okugwanitha po ehalo lyaKalunga, mwa kwatelwa okupalela aantu ondjila ya ka nyanyukilwe omwenyo gwaaluhe. Shika okwe shi ningi sho a li a gandja omwenyo gwe gwa gwanenena gu li ekuliloyambo omolwoondjo dhetu.—Markus 10:45; Johannes 5:28, 29. 17. Uudhiginini waJesus owe egululile ondjila mboka haya longo ehalo lyaKalunga uuthembahenda uukumithi wuni? 17 Konima sho Jesus a si, Jehova okwa li e mu yumudhile omwenyo gwomegulu noku mu pa oonkondopangelo, nolwahugunina okwa li e mu langeke po e li Omukwaniilwa mUukwaniilwa womegulu. (Mateus 28:18; Aaroma 14:9; Ehololo 11:15) Eyambo lyaJesus olye shi ningi tashi wapa opo aantu yamwe ya hogololwe ya ka pangele pamwe naye mUukwaniilwa mboka. Olya li wo lye egululile ondjila aantu mboka ye na omitima dhu uka ya ka nyanyukilwe omwenyo moparadisa. (Ehololo 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Kunena otu na uuthembahenda uukumithi okulombwela aantu ooyakwetu onkundana ndjika ombwaanawa.—Mateus 24:14. 18. Omaukwanegumbo noohandimwe otaya dhimbulukithwa shike notaya ladhipikwa ya ninge shike? 18 Ngaashi omuyapostoli Paulus e shi ulike, etilokalunga oli na euvaneko lyonkalamwenyo ‘yomonakuyiwa’ moka aantu taya ka nyanyukilwa omalaleko nuuyamba ngoka ga tumbulwa metetekelo. Nguka ogu li shili omukalo gwa dhenga mbanda okweeta enyanyu. Dhimbulukwa kutya “uuyuni niinima ayihe mbyoka aantu ye yi hokwa, otayi hulu po. Ihe ngoka ta longo shoka Kalunga e shi hala, ota kala e na omwenyo aluhe.” (1 Johannes 2:17) Onkee ano, ngele owu li okanona nenge omuvali, omusamane nenge omukulukadhi nenge wu li omuvali ongoye awike nenge kuu na oluvalo, kambadhala wu longe ehalo lyaKalunga. Nonando owa taalelwa komathiminiko nenge komaupyakadhi, ino dhimbwa nando kutya owu li omupiya gwaJehova Kalunga omunamwenyo. Onkee ano, kehe shoka to ningi nashi mu nyanyudhe. (Omayeletumbulo 27:11) Eihumbato lyoye nali ku etele ombili ngashingeyi nomwenyo gwaaluhe muuyuni uupe mboka tawu ya. ONGIINI OMAKOTAMPANGO GOMBIIMBELI NGAKA TAGA VULU OKUKWATHELA OMAUKWANEGUMBO GA KALE NOMBILI? Oto vulu okukokeka eipangelo.—Aagalati 5:22, 23. Omolwetaloko li li nawa lyuukwamutse omusamane nomukulukadhi ohaya lalakanene uuwanawa wuukwanegumbo wawo.—Aaefeso 5:22-25, 28-33; 6:4. Oonkundathana odha kwatela mo okupulakena.—Jakob 1:19. Ohole yokuhola Jehova ohayi koleke ondjokana.—1 Johannes 5:3. Okulonga ehalo lyaKalunga okwa simanenena kuukwanegumbo.—Episalomi 143:10; 1 Timoteus 4:8. [Oshimpungu pepandja 188] OMAGANO GOKUKALA INOO YA MONDJOKANA Hakehe gumwe ha yi mondjokana, na haaihokani ayehe haya kala ya hala oluvalo. Jesus ka li a hokana, nokwa li a popi kutya okukala inoo ya mondjokana “omolwoshilongo shegulu” oku li omagano. (Mateus 19:11, 12) Omuyapostoli Paulus naye ka li a hokana. Okwa popi kutya okukala inoo ya mondjokana nosho wo okuya mondjokana oshi li “omagano.” (1 Aakorinto 7:7, 8, 25-28) Nonando embo ndika olya popya unene iinima yi na ko nasha nondjokana nokuputudha aanona, inatu dhimbwa omalaleko nuuyamba nosho wo oshipewa shokukala inoo ya mondjokana nenge okukala wa hokana, ihe ku na oluvalo. 
 
-