Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
ESIKU 1-7 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JEREMIA 32-34
“Endhindhiliko tali ulike kutya Israeli otashi ka tungululwa”
(Jeremia 32:6-9) Omuwa okwa lombwele ndje 7 kutya omuna gwatategona Hanamel yaShallum ote ya kungame, a landithe po epya lye kuAnatot moshikandjo shaBenjamin, oshoka ongame omunezimo lyawo gwomekota nondi na uuthemba woku li ilandela. 8 Ngaashi naanaa Omuwa a lombwele ndje, Hanamel okwe ya kungame mongulu yomalangelo okulanditha epya. Onda li ndi shi shi nale kutya Omuwa okwe shi lombwela ndje shili. 9 Onda landa epya kuHanamel nonde mu pe iimaliwa yiisiliveli omulongo niiheyali.
(Jeremia 32:15) Omuwa Omunankondoawike, Kalunga kalsrael, okwa ti, omagumbo, omapya niitsambe yomiviinu otayi ka landwa ishewe mevi ndika.”
it-1-E ep. 105, okat. 2
Anatot
Jeremia okwa li ha kala muAnatot, ihe okwa li ‘omuhunganeki a dhinika’ kaantu yomomudhingoloko gwe. Oya li ya hala oku mu dhipaga sho ta popi etumwalaka lyaJehova lyoshili. (Jer 1:1; 11:21-23; 29:27) Shoka osha li sha ningitha Jehova a hunganeke kutya oshilando shoka ote ke shi geela, naashoka osha ningwa pethimbo sho Babilonia a ponekele oshilando shoka. (Jer 11:21-23) Manga Jerusalem inaashi hanagulwa po, Jeremia okwa li a longitha uuthemba we wopampango wokulanda ko epya lyomumwayinagona muAnatot, shi li endhindhiliko kutya opu na aantu taya ka galuka mo muupongekwa. (Jer 32:7-9) Mongundu yotango yaamboka ya zi muupongekwa naSerubbabel omwa li aalumentu 128 yokuAnatot, naAnatot osha li sha kwatelwa mo miilando mbyoka ya Ii tayi ka kala naantu ishewe, kungawo ehunganeko lyaJeremia olya gwanithwa po. — Esra 2:23; Neh 7:27; 11:32.
(Jeremia 32:10-12) Onda nyola onzapo yelando noku yi shaina montaneho yoombangi nonda yalula iimaliwa noku yi yeleka koshiviha. 11 Onda kutha iifeka ayihe iyali yonzapo yelando — shimwe shoka sha patwa noshihako nosha nyolelwa mo euvathano nomautho noshikwawo shopuuyelele — 12 nonde yi pe Baruk yaNerija yaMakseja montaneho yomuna gwatategona Hanamel, yoombangi ndhoka dha shaina onzapo yelando noyAajuda ayehe mboka ya li mongulu yomalangelo.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJeremia
32:10-15 — Omolwashike Jeremia a li a nyola iifeka iyali yonzapo yomalandithilo? Oshifeka shimwe kasha li sha patwa noshihako, opo shi vule okuleshwa nuupu. Oshifeka oshikwawo osha li sha patwa noshihakitho nokupungulwa, opo shi gandje uunzapo ngele opu na ompata shi na sha naashoka inaashi patwa noshihakitho. Jeremia okwe tu tulila po oshiholelwa shi na ko nasha nokuninga iinima pamulandu gwoveta, kutya nduno otatu ungaunga naakwanezimo nenge onooitaali ooyakwetu.
(Jeremia 33:7, 8) Otandi ka ninga Juda naIsrael yi kale yi na elago, notandi ke yi tungulula ngashika ya li nale. 8 Otandi ya yogo omayono gawo agehe ngoka ya yono kungame, notandi ka dhima po oondjo dhawo nuukolokoshi wawo.
jr-E ep. 152, okat. 22-23
“Shika otashi ti okutseya Omuwa”
22 Uuna gumwe e ku geyitha sho a popi inaa dhiladhila nawa nenge a ningi sha oshiwinayi, mbela oto ka holela ngaa Jehova? Shi na ko nasha nAajuda yonale, Kalunga okwa li a ti kutya ota ka ‘yoga’ mboka a dhimina po. (Lesha Jeremia 33:8.) Oha vulu okuyoga, nenge okuyeleka po, sha hala okutya, oha dhimi po omayono gaamboka yi iyela ombedhi, noha pe omuntu ompito yokulonga ishewe miilonga Ye. Shoka itashi ti nduno kutya uuna omuntu a dhiminwa po oha kala a gwanenena, ano ihaa ningi we omapuko. Ihe moshinima shika otatu ilongo mo kombinga yaashoka Kalunga a ti kombinga yokuyoga aantu. Otatu vulu okukambadhala kaatu dhimbulukwe we epuko ndyoka lya ningwa komuntu gulwe, shoka sha popiwa pathaneko sha fa tatu yogo omuntu ngoka a kale a yela komutima gwetu. Ngiini mbela?
23 Natu tye andola owa pewa omagano gombasikela. Ngele oya ningi olusu, mbela oto ke yi ekelahi owala? Aawe nando. Otashi vulika wu ninge ngaashi to vulu wu yi opaleke nawa, to yi kutha olusu aluhe ndoka yi na notashi vulika nokuli wu yi painde. Owa hala yi ku kalele noyi kale monkalo ombwanawa. Sha faathana, oto vulu okuninga ngaashi to vulu kuu kale wa geela omumwatate nenge omumwameme ngoka e ku ninga nayi. Ino kala to dhiladhila koohapu oombwinayi ndhoka wu ulwa nenge koshinima oshiwinayi shoka wa ningilwa. Ngele owa kala itoo dhimbulukwa omapuko ngoka, oto kala wu na etaloko lya yogoka nokudhiladhilila muuwanawa momutima gwoye omuntu ngoka wa dhimina po. Okukala itoo dhiladhilile we muuwinayi omuntu ngoka, oto ka vula okukala wa manguluka okunyanyukilwa uukuume wopothingo mboka tashi vulika kaamwa li we mu na.
Konga omaliko gopambepo
(Jeremia 33:15) Pethimbo ndyoka otandi ka hogolola omukwaniilwa omuyuuki ta zi moluvalo lwaDavid. Ota ka tsakanitha oshili nuuyuuki moshilongo.
jr-E ep. 173, okat. 10
Oto vulu okumona uuwanawa mehangano epe
10 Jeremia okwa li a popi pathaneko ngoka te ke ya, ano Mesiasa, ngoka e li “oshitutuma” shaDavid. Shoka otashi opalele. Pethimbo sho Jeremia a li omuhunganeki, ezimo lyaDavid lyopaukwaniilwa olya thanekwa nomuti ngoka gwa li gwa tetwa po, ihe oshithindi shagwo inashi sa. Sho pwa piti ethimbo, Jesus okwa valwa mezimo lyaDavid. Ota vulu okwiithanwa “Omuwa ehupitho lyetu,” uutumbulilo mboka tawu tsu omuthindo kutya Kalunga oku na ko nasha lela nehupitho lyetu. (Lesha Jeremia 23:5, 6.) Jehova okwa li e etha omwana epona a mone iihuna kombanda yevi nokusa. Opo nduno, metsokumwe nuuyuki we, Jehova oha dhimine po aantu pakankameno lyongushu yekuliloyambo ‘lyoshitutuma’ shaDavid. (Jer. 33:15) Shika osha pe aantu yamwe ompito ya ‘pewe omwenyo’ e taya gwayekwa nombepo ondjapuki, noya ningi iilyo yehangano epe. Ngaashi Kalunga e ke shi ulika nkene e na ko nasha nuuyuuki, yalwe mboka kaaye li mehangano ndyoka otaya vulu okumona uuwanawa mulyo, ngaashi tatu ke shi mona. — Rom. 5:18.
(Jeremia 33:23, 24) Omuwa okwa lombwele ndje a ti: 24 “Ino dhimbulula, nkene aantu taa ti, onde ekelehi Israel naJuda, omazimo gaali ngoka nde ga hogolola? Aantu yandje otaye ya tala nondhino noitaye ya yalula we oshigwana.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJeremia
33:23, 24 — “Omazimo gaali” nga ga popiwa moovelise ndhika ogeni? Limwe otali ulike kezimo lyaakwaniilwa lyaDavid, omanga ekwawo tali ulike kezimo lyaayambi yomoluvalo lwaAaron. Sho Jerusalem notempeli yasho ya hanagulwa po, aantu oya li taya dhiladhila kutya Jehova okwa li e ekelahi omazimo ngoka gaali noka li we ta ka kala nuukwaniilwa mboka wu mu lile po kombanda yevi noya li taya dhiladhila kutya elongelokalunga lyashili kalya li tali ka totululwa.
Elesho lyOmbiimbeli
(Jeremia 32:1-12) Omuwa okwa lombwele ndje momumvo omutimulongo Sedekia sho a li omukwaniilwa gwaJuda, ngoka gwa li wo omutimulongo nomutihetatu gwaNebukadnezzar, omukwaniilwa gwaBabilon. 2 Pethimbo ndyoka etangakwiita lyomukwaniilwa gwaBabilonia olya li tali ponokele Jerusalem, ngame nonda li nde edhililwa mongulu yomalangelo yomuuwa. 3 Omukwaniilwa Sedekia okwa li a tula ndje mondjedhililo nokwa alula ndje ta ti: “Omolwashike to hunganeke to ti, Omuwa ota ti: ‘Oshilando shika otandi ke shi gandja miikaha yomukwaniilwa gwaBabilon, oye note ke shi kwata po, 4 nomukwaniilwa Sedekia ita ka hunuka mo. Ota ka gandjwa miikaha yomukwaniilwa gwaBabilon; otaa ka monathana oshipala noshipala notaa ka popya kokana nokana. 5 Sedekia ota ka falwa kuBabilon, oko ta ka kala sigo tandi mu adha. Nando a kondjithe Aababilonia, ita ka tompola sha. Ongame, Omuwa, nda popi.’” 6 Omuwa okwa lombwele ndje 7 kutya omuna gwatategona Hanamel yaShallum ote ya kungame, a landithe po epya lye kuAnatot moshikandjo shaBenjamin, oshoka ongame omunezimo lyawo gwomekota nondi na uuthemba woku li ilandela. 8 Ngaashi naanaa Omuwa a lombwele ndje, Hanamel okwe ya kungame mongulu yomalangelo okulanditha epya. Onda li ndi shi shi nale kutya Omuwa okwe shi lombwela ndje shili. 9 Onda landa epya kuHanamel nonde mu pe iimaliwa yiisiliveli omulongo niiheyali. 10 Onda nyola onzapo yelando noku yi shaina montaneho yoombangi nonda yalula iimaliwa noku yi yeleka koshiviha. 11 Onda kutha iifeka ayihe iyali yonzapo yelando — shimwe shoka sha patwa noshihako nosha nyolelwa mo euvathano nomautho noshikwawo shopuuyelele — 12 nonde yi pe Baruk yaNerija yaMakseja montaneho yomuna gwatategona Hanamel, yoombangi ndhoka dha shaina onzapo yelando noyAajuda ayehe mboka ya li mongulu yomalangelo.
OMASIKU 8-14 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JEREMIA 35–38
“Oshiholelwa shaEbedmelek shuupenda nolukeno”
(Jeremia 38:4-6) Omalenga oga yi komukwaniilwa e taga ti: “Omulumentu nguka oku na okudhipagwa. Mokupopya iinima ya tya ngaaka ota tyololokitha aakwiita moshilando nosho wo aantu ayehe ye li mo. Ita kwatha aantu, ote ya hepeke owala.” 5 Omukwaniilwa Sedekia okwa yamukula a ti: “Onawa, mu ningeni ngaashi mwa hala, itandi vulu oku mu keelela.” 6 Oya kutha ndje po noya kulukithile ndje noongodhi momuthima gwomuna gwokombanda Malkija, ngoka gwa li kaagu na omeya, enono alike, nonda ningine menono.
it-2-E ep. 1228, okat. 3
Sedekia
Oshinima shoka tashi ulike kutya Sedekia okwa li omupangeli kee na oonkondo, oosho omalenga ga li ga pula Jeremia a dhipagwe, molwaashoka aniwa ota tyololokitha aantu mboka ya li ya kondekwa. Sedekia okwa ti: “Onawa, mu ningeni ngaashi mwa hala, itandi vulu oku mu keelela.” Konima yaashono, Sedekia okwa pitike Ebedmelek ngoka a li e mu pula a ka kuthe mo Jeremia momuthima nokwa ti na kuthe aalumentu 30 ye ke mu kwathele e mu kuthe mo. Pompito yilwe ishewe Sedekia okwa li i ithana Jeremia a popye naye. Okwe mu uvanekele kutya ite ke mu dhipaga nando nenge e mu gandje miikaha yaantu mboka ya hala oku mu dhipaga. Sedekia okwa kala ishewe a tila oku ka hepekwa kAajuda mboka ya li yi igandja kAababilonia, onkee ano, ka li a vulika kelombwelo lyaJeremia i igandje komalenga gaBabilonia. Shimwe ishewe tashi ulike kutya okwa li a tila, omukwaniilwa ngoka okwa lombwele Jeremia kaa lombwele omalenga ngoka itaa ga vulu okwiinekelwa shoka ya li taya kundathana. — Jer 38:1-28.
(Jeremia 38:7-10) Ihe Omuetiopia Ebedmelek, omuthonwantu ngoka a li ha yakula muuwa, okwe shi uvu kutya oyu umbila ndje momuthima. Pethimbo ndyoka omukwaniilwa okwa li ta pulakene iihokolola posheelo shaBenjamin. 8 Ebedmelek okwa yi ko e ta ti komukwaniilwa: 9 “Nkeyama, aantu mbaka oya ningi nayi. Oya tula Jeremia momuthima; ota ka sila mo kondjala, oshoka moshilando kamu na we iikulya.” 10 Omukwaniilwa okwa lombwele Ebedmelek a kuthe aalumentu omilongo ndatu, ya hile ndje mo momuthima, manga inaandi sa.
w12-E 5/1 ep. 31, okat. 2-3
Jehova oha futu mboka taye mu longele
Ebedmelek okwa li lye? Okwa li omulumentu ha yakula muuwa womukwaniilwa Sedekia gwaJuda. Okwa li ko pethimbo lyaJeremia, omulumentu ngoka a li a tumwa kuKalunga a ka londodhe Aajuda mboka ya li kaaye shi aadhiginini kombinga yehanagulo ndyoka lya li tali ke ya. Nonando okwa li mokati komalenga ngoka inaaga itaala muKalunga, Ebedmelek okwa li he Mu tila nokwa simaneka Jeremia noonkondo. Okwa li a makelwa sho omalenga ngoka omakolokoshi ga li ga lundile Jeremia kutya ote eta epiyagano noya li ye mu umbile momuthima gu na enono, e taye mu thigi mo a se. (Jeremia 38:4-6) Ebedmelek okwa li ta ka ninga po shike?
Ebedmelek okwa li a katuka nomukumo nonoondunge, noka li a tila omalenga ge mu hepeke. Okwa yi kuSedekia montaneho e ta popile Jeremia ngoka a li ta hepekwa kaashi li pauyuuki. Otashi vulika a li ta popi tu ulike kaalumentu mboka aawinayi sho ta lombwele omukwaniilwa a ti: “Aantu mbaka oya ningi nayi . . . Jeremia.” (Jeremia 38:9) Shoka Ebedmelek a popi osha tompo omukwaniilwa Sedekia, nokwe mu lombwele a kuthe aalumentu 30 ya ka kuthe mo Jeremia momuthima.
(Jeremia 38:11-13) Ebedmelek okwa yi naalumentu mboka koompungulo dhuuwa e ta kutha iilapi yimwe ya kulupa, mbyoka a kulukithile ndje yi li koongodhi. 12 Okwa lombwele ndje, ndi tule iinyanyu mbyoka moonkwapa dhandje, opo oongodhi dhaa ehameke ndje. Onde shi ningi, 13 oyo noya hili ndje mo momuthima. Konima yaambika onda kala molugumbo lwomalangelo.
w12-E 5/1 ep. 31, okat. 4
Jehova oha futu mboka taye mu longele
Ebedmelek okwa li wo ishewe u ulike uukwatya wumwe uuwanawa: ohenda. Okwa kutha ‘iilapi yimwe ya kulupa e teyi kulukithile Jeremia yi li koongodhi.’ Omolwashike a kutha iilapi mbyoka? Opo Jeremia kaa pugunyunwe nenge e hamekwe moonkwapa koongodhi sho ta kuthwa mo momuthima gwenono. — Jeremia 38:11-13.
Konga omaliko gopambepo
(Jeremia 35:19) Onkee ano ngame, Omuwa Omunankondoawike, Kalunga kaIsrael, otandi uvaneke kutya mezimo lyaJonadab yaRekab otamu kala aluhe mu na omutekulu koshipala shandje.”
it-2-E ep. 759
Aarekab
Jehova okwa li e ya nyanyukilwa molwaashoka ya vulika nesimaneko. Aarekab oya li ya vulika kuhekululwa gwawo, ihe Aajuda yo inaya vulika kOmushiti gwawo. (Jer 35:12-16) Kalunga okwa li u uvanekele Aarekab euvaneko ewanawa lela a ti: “Mezimo lyaJonadab yaRekab otamu kala aluhe mu na omutekulu koshipala shandje.” — Jer 35:19.
(Jeremia 37:21) Osho ngaaka omukwaniilwa u utha, ndi edhililwe molugumbo lwomalangelo muuwa, nonda li handi pewa oshipambu shoshikwiila esiku kehe sha zi mombeka, sigo iikwiila ayihe ya pu po thilu moshilando.
w98 2/1 ep. 16, okat. 16-17
Tsikileni okweenda naKalunga
16 Jehova ote tu lombwele pahole shi na ko nasha nepepelelo ndyoka tali ka monika kohi yUukwaniilwa wopaMesiasa. (Episalomi 72:1-4, 16; Jesaja 25:7, 8) Ohe tu kwathele wo ngashingeyi, opo tu idhidhimikile oothina dhonkalamwenyo moku tu pa omayele gankene tatu vulu okukaleka iinima yetu mbyoka ya simana melandulathano. (Mateus 4:4; 6:25-34) Jehova ote tu shilipaleke okupitila momahokololo gankene a li a kwathele aapiya ye pethimbo lya pita. (Jeremia 37:21; Jakob 5:11) Ohe tu nkondopaleke nontseyo yokukala tu shi kutya, kashi na nduno mbudhi kutya opu na iiponga kehe mbyoka tayi tu adha, ye ota ka kala aluhe e hole aapiya ye aadhiginini. (Aaroma 8:35-39) Jehova ota lombwele mboka ya tula einekelo lyawo muye ta ti: “Itandi ku etha nando; itandi ku thigi po.” — Aahebeli 13:5.
17 Aakriste otaya ka kala nokweenda pamwe naKalunga sho taya nkondopalekwa kontseyo ndjika, pehala lyokupungulukila komikalo dhomuuyuni. Uufilosofi mboka wu li apuhe muuyuni mokati kaathigona miilongo oyindji owo kutya okukutha mpwaangoka e na oshindji, opo wu vule okupalutha uukwanegumbo woye kashi shi okuyaka. Ihe mboka taya ende meitaalo ohaya ekelehi etaloko lya tya ngaaka. Oya lenga okuhokiwa kuKalunga komeho gakehe shimwe shi ili notaya tegelele ya pewe ondjambi kuye omolweihumbato lyawo lyuuyuuki. (Omayeletumbulo 30:8, 9; 1 Aakorinto 10:13; Aahebeli 13:18) Omuselekadhi gumwe moIndia okwa mona kutya ehalo ewanawa lyokulonga olye mu kwathela opo i idhidhimike. Pehala lyokuyematela onkalo ye monkalamwenyo, okwa li e shi shi kutya ngele okwa pititha komeho Uukwaniilwa waKalunga nuuyuuki we monkalamwenyo ye, Jehova ota ka laleka nuuyamba oonkambadhala dhe mokumona shoka a pumbwa ye mwene nosho wo omwanamati. (Mateus 6:33, 34) Aantu omayovi ogendji kombanda yevi otaa ulike kutya, kashi na nduno mbudhi kutya otaya adhika kuupyakadhi wuni, Jehova oye egameno nohotengulu yawo. (Episalomi 91:2) Mbela shoka osho ngaa shi li ngawo kungoye?
w95 8/1 ep. 5, okat. 5-6
Ethimbo ewanawa oli li komeho
Konima yethimbo, sho omukwaniilwa gwaBabilonia a kondeke Jerusalem oshishunimonima, aantu oya li ye na “okulya oshikwiila sha yelekwa nokunika uuthigwa.” (Hesekiel 4:16) Onkalo oya kala ya kwata miiti noonkondo naavalakadhi yamwe oya li po oyana. (Oontakumandjimbo 2:20) Ihe nando omuprofeti Jeremia okwa li e edhililwa molwokuuvitha kwe, Jehova okwa si oshimpwiyu opo ‘Jeremia a pewe kehe esiku oshikwiila, sha falwa ko mepandaanda lyaateleki yiikwiila, ondongo iikwiila ayihe yomoshilando ya pu kuliwa po.’ — Jeremia 37:21.
Jehova okwa li mbela a dhimbwa Jeremia sho oshikwiila sha pu po? Osha yela kutya hasho, oshoka sho oshilando sha ponokelwa kAababilon, Jeremia okwa li a pewa ‘iipalutha nomagano nokwa lalekwa.’ — Jeremia 40:5, 6; tala wo Episalomi 37:25.
Elesho lyOmbiimbeli
(Jeremia 36:27–37:2) Omukwaniilwa Jehoiakim sho a fike po ondhinga yembo ndjoka nda li nda totomonene Baruk, Omuwa okwa lombwele ndje, 28 ndi kuthe ondhinga yembo yilwe nondi nyolele mo oohapu adhihe dha li mondhinga yembo yotango, ndjoka omukwaniilwa gwaJuda Jehoiakim a fike po. 29 Omuwa okwa lombwele ndje, ndi lombwele omukwaniilwa ndi tye: “Owa fike po ondhinga yembo nowa pula Jeremia kutya omolwashike a nyola ta ti, omukwaniilwa gwaBabilonia ote ya nokuhanagula po oshilongo shika nokudhipaga aantu yasho niinamwenyo. 30 Onkee ano ngashingeyi ngame, Omuwa, tandi ku lombwele tandi ti, ngoye omukwaniilwa Jehoiakim ito ka kala u na oluvalo talu lele muukwaniilwa waDavid. Omudhimba gwoye otagu ka ekelwahi gu ka anekwe muupyu womutenya nomuutalala wombambi yuusiku. 31 Otandi ke ku geela, oluvalo lwoye nomalenga goye omoluulunde auhe we u ningi. Ngoye mwene, Aajerusalem nAajuda inamu pulakena omalondodho gandje. Onkee otandi mu undulile omupya aguhe nde gu mu sheyele.” 32 Onda kutha ondhinga yembo yilwe e tandi yi pe amushanga gwandje Baruk. Okwa nyolele mo adhihe ndhoka nde mu lombwele. Okwa nyola adhihe ndhoka dha li mondhinga yembo yotango ya fikwa po kuJehoiakim, omukwaniilwa gwaJuda. Omwa gwedhelwa oohapu odhindji dha fa oonkwawo.
37 Nebukadnezzar, omukwaniilwa gwaBabilon, okwa kwaniileke Sedekia yaJosia peha lyaJehoiakin yaJehoiakim. 2 Ihe Sedekia, omalenga ge nenge oshigwana inashi vulika koohapu dhOmuwa ndhoka e dhi lombwele ndje.
OMASIKU 15-21 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JEREMIA 39–43
“Jehova ota ka futa omuntu kehe ngaashi i ilongela”
(Jeremia 39:4-7) Omukwaniilwa Sedekia naakwiita ye ayehe sho ye shi mono, oya kambadhala ya gwaye mo uusiku ya ye ontuku. Oye ende nondjila tayi uka koshikunino shuuwa, oya pitile mosheelo shi li pokati komadhingililokuma gaali noya yi yu uka lwokesilu lyaJordan. 5 Ihe etangakwiita lyaBabilonia olye ya landula e tali kwatele Sedekia polushandja lu li popepi naJeriko. Oye mu fala komukwaniilwa Nebukadnezzar kuRibla moshikandjo Hamat, noko nkoka Nebukadnezzar e mu pangula. 6 Okwa dhipagitha aana yaSedekia montaneho yaSedekia, okwa dhipagitha wo omalenga omakuluntu gaJuda. 7 Konima yaambika okwa tsipulitha mo omeho gaSedekia e te mu tula momalyenge nokufalwa kuBabilon.
it-2-E ep. 1228, okat. 4
Sedekia
Jerusalem tashi hanagulwa po. Lwahugunina momumvo (607 K.E.N.), “mesiku etimugoyi lyomwedhi omutine gwomumvo gwaSedekia omutimulongo nagumwe” medhingililokuma lyoshilando Jerusalem, osho mwa tsuwa oombululu. Uusiku Sedekia naakwiita ye oya fadhuka po. Oya kwatelwa molushandja lwaJeriko, naSedekia okwa falwa komukwaniilwa Nebukadnezzar kuRibla. Oyanamati yaSedekia oya dhipagwa naye e shi wete. Molwaashoka pethimbo ndyoka okwa li owala e na omimvo 32, oyanamati oye na okukala ya li kaaye shi lela aakuluntu. Konima sho a mono oshiningwanima shoyana taya dhipangwa, Sedekia okwa li a tsipulwa omeho e ta tulwa momalyenge nokufalwa kuBabilonia, hoka a ka sila mondjedhililo. — 2Aak 25:2-7; Jer 39:2-7; 44:30; 52:6-11; yelekanitha Jer 24:8-10; Hes 12:11-16; 21:25-27.
(Jeremia 39:15-18) Manga nda li molugumbo lwomalangelo, Omuwa okwa lombwele ndje, 16 ndi lombwele Omuetiopia Ebedmelek kutya Omuwa Omunankondoawike, Kalunga kaIsrael, okwa ti: “Otandi ningi shili ngaashi nda ti, otandi ka hanagula po oshilando shika, itashi kala shi na elago. Ihe shika nge tashi ningwa, oto ke shi tala nkene tashi ningwa. 17 Ihe ngame, Omuwa, otandi ke ku gamena, noito ka gandjwa miikaha yaantu mboka wa tila. 18 Otandi ke ku gamena, noito ka dhipagwa nando. Oto ka fadhuka po u na omwenyo, oshoka owi inekela ndje. Ongame, Omuwa, nda popi.”
w12-E 5/1 ep. 31, okat. 5
Jehova oha futu mboka taye mu longele
Jehova okwa li a mono shoka Ebedmelek a ningi. Mbela okwa li ngaa e mu pandula? Kalunga okwa popi okupitila muJeremia ta lombwele Ebedmelek kutya Juda otashi ka hanagulwa po. Opo nduno Kalunga okwa lombwele Ebedmelek shoka omulongwantu gumwe a ti: “Iinima itano tayi popi kombinga yehupitho.” Jehova okwa ti: “Otandi ke ku gamena, noito ka gandjwa miikaha yaantu . . . Otandi ke ku gamena, noito ka dhipagwa nando. Oto ka fadhuka po u na omwenyo.” Omolwashike Jehova a li u uvaneke kutya ota ka gamena Ebedmelek? Jehova okwe mu lombwele a ti: “Oshoka owi inekela ndje.” (Jeremia 39:16-18) Jehova okwa li e shi shi kutya Ebedmelek ina katuka owala molwaashoka a li e na ko nasha naJeremia, ihe omolwaashoka wo a li i inekela nokwiitaala muKalunga.
(Jeremia 40:1-6) Omuwa okwa popi nangame, sho elenga ekuluntu lyaalangeli Nebusaradan lya mangulula ndje muRama. Onda li nda tulwa momalyenge pamwe naantu mboka ya zile kuJerusalem naJuda, oomboka ya li ye na okufalwa oonkwatwa kuBabilon. 2 Elenga ekuluntu olyi ikalekele ndje e tali ti: “Omuwa Kalunga koye okwa uthile ehala ndika oshiponga shika. 3 Ngashingeyi okwa gwanitha shoka a tile ote shi ningi. Ayihe mbika oya ningwa, oshoka aantu yoye oya yono kOmuwa noinaa vulika kuye. 4 Ngashingeyi otandi ku kutha omalyenge gomomaako e tandi ku mangulula. Ngele owa hala okuya kuBabilonia pamwe nangame, shi ninga, notandi ke ku sila oshimpwiyu. Ihe ngele ino hala okuya ko, kala po. Oto vulu okuhogolola, noto vulu okuya mpoka wa hala.” 5 Manga inaandi yamukula, Nebusaradan okwa ti: “Shuna kuGedalia yaAhikam, omutekulu gwaShafan, ngoka omukwaniilwa gwaBabilonia e mu ningi omuleli gwaJuda. Oto vulu okukala naye, u kale mokati kaantu mbaka, nenge oto vulu okuya shaa mpoka pwe ku opalela.” Okwa pe ndje omagano niikulya, ndi ye nayo, nokwa laleke ndje, ndi ye nondjila yandje. 6 Onda yi ndi ka kale puGedalia muMispa mokati kaantu mboka ya thigalele moshilongo.
it-2-E ep. 482
Nebusaradan
Nebusaradan okwa li a lombwelwa kuNebukadnezzar a mangulule Jeremia nokwa li a popi naye nolukeno, kutya na hogolole shoka ye mwene ta ka ninga, nokwa li e mu sile oshimpwiyu noku mu pa iikwatha yimwe. Nebusaradan okwa li wo omupopikalelipo gwomukwaniilwa gwaBabilonia sho Gedalia a li a lengekwa po a tonatele ayehe mboka inaa falwa kuBabilonia. (2Ki 25:22; Jer 39:11-14; 40:1-7; 41:10) Konima yomimvo ntano, mo 602 K.E.N., Nebusaradan okwa fala Aajuda yalwe muupongekwa, anuwa mboka ya li ya fadhukile miitopolwa yomomudhingoloko. — Jer 52:30.
Konga omaliko gopambepo
(Jeremia 42:1-3) Oondjayi dhiita adhihe, mwa kwatelelwa Johanan yaKarea naAzaria yaHeshaia, odhe ya naantu ayehe okuza kaanona sigo aakuluntu 2 e taa lombwele ndje taa ti: “Tu kwatha u tu ningile shoka tatu ku pula! Tu galikanena kOmuwa Kalunga ketu. Tu galikanena atuhe twa hupu ko. Otwa li oyendji, ihe ngashingeyi otse aashona yowala, ngaashi u shi wete. 3 Tu galikanena, opo Omuwa Kalunga ketu e tu ulukile ondjila tu na okweenda nayo naashoka tu na okuninga.”
(Jeremia 43:2) Nena Azaria yaHoshaia naJohanan yaKarea naanamwiityo ayehe oya lombwele ndje ya ti: “Oto fundju. Omuwa Kalunga ketu ine ku tuma, u tu lombwele, kaatu ye kuEgipiti.
(Jeremia 43:4) Osho Johanan, oondjayi dhiita naantu ayehe inaa hala okuvulika kelombwelo lyOmuwa, ya kale moshilongo shaJuda.
w03 5/1 ep. 19, okat. 10
Oho pula mbela to ti: “Jehova oku li peni?”
10 Konima sho Jerusalem sha hanagulwa po netangakwiita lyaBabilon lya ya naapongekwa Aajuda, Johanan okwa longekidha okufala kuEgipiti ongundu onshona yAajuda ndjoka ya hupu muJuda. Oya li ya pangele oompangela dhawo, ihe manga inaaya ya oya pula Jeremia a galikane molwawo nokukonga ewiliko kuJehova. Ihe sho inaaya mona eyamukulo ndyoka ya li ya hala, oya tsikile nompangela yawo. (Jeremia 41:16–43:7) Ou wete mbela miiningwanima mbika iiyilongomwa mbyoka tayi vulu oku ku kwathela, opo uuna to kongo oshipala shaJehova, e ku imonikithe?
(Jeremia 43:6, 7) Aalumentu, aakiintu, aanona naakadhona aana yokombanda. Oya kutha ayehe mboka Nebusaradan, elenga ekuluntu lyaalangeli, e ya thigile Gedalia sigo oBaruk nangame. 7 Oya yi kuEgipiti, oshoka inaa vulika koohapu dhOmuwa, noya yi sigololo oTakpanhes.
it-1-E ep. 463, okat. 4
Elandulathano lyiiningwanima
Jerusalem osha li sha ponokelwa lwahugunina momumvo omu-9 gwepangelo lyaSedekia momumvo (609 K.E.N.), nosha hanagulwa po momumvo onti-11 gwepangelo lye (mo 607 K.E.N.), omimvo dhi thike po 19 ndhoka Nebukadnezzar a pangela (okuza sho a langekwa po e li omukwaniilwa momumvo 625 K.E.N.). (2Aak 25:1-8) Momwedhi omutitano gwomumvo ngoka (omwedhi gwaAb, gu li pokati kaJuli naAuguste) oshilando osha li sha tomekwa omulilo, omadhingililokuma gasho e ta ga kumunwa po, naantu oyendji oya li ya falwa muupongekwa. “Mboka yaa na sho taa likola” oya li ya thigala mo, sigo oosho Gedalia ngoka a li a langekwa po kuNebukadnezzar, a dhipagwa, ihe aantu mboka ya thigala mo oya fadhukile kuEgipiti. Juda osha kala sha mbugala. (2Aak 25:9-12, 22-26) Shika osha ningwa momwedhi omutiheyali, Ethanim (nenge Tishri, gu li pokati kaSeptemba naKotoba). Onkee ano, okuyalula omimvo 70 dhokukala kwaJuda sha mbugala oku na okukala kwa tameke lwopu 1 Kotoba, 607 K.E.N., e ta ku hulu mo 537 K.E.N. Momwedhi omutiheyali gwomumvo 537 K.E.N., Aajuda mboka ya zile mo tango muJuda oya galukile mo, konima yomimvo 70 sho oshilando shoka sha kala sha mbugala. — 2Ondjal 36:21-23; Esra 3:1.
Elesho lyOmbiimbeli
(Jeremia 40:11–41:3) Aaisraeli ayehe mboka ya li muMoab, Ammon, Edom nomiilongo yilwe, oyu uvu kutya omukwaniilwa gwaBabilonia okwa zimine Aajuda yamwe ya kale muJuda nokwa ningi Gedalia omuleli gwawo. 12 Oya thigi po omahala ngoka ya li ya halakanene mo, e taa shuna kuJuda. Oye ya kuGedalia kuMispa, noya kolo omaviinu nokugongela iiyimati oyindji. 13 Konima yaambika Johanan yaKarea naawiliki yaakwiita mboka inaayi igandja, oye ya kuGedalia muMispa 14 e taa ti kuye: “Ou shi shi tuu kutya Baalis, omukwaniilwa gwaAmmon, okwa tuma Ismael yaNetania e ku dhipage?” Ihe Gedalia ine shi itaala. 15 Nena Johanan okwe mu lombwele muuwike ta ti: “Etha ndje, ndi ka dhipage Ismael, nokape na ngoka te shi tseya kutya olye e shi ningi. Omolwashike ta zimininwa e ku dhipage po? Shika otashi ka halakanitha Aajuda ayehe mboka ya gongala pungoye, notashi etele aantu ayehe mboka ya hupile muJuda, omupya.” 16 Ihe Gedalia okwa yamukula a ti: “Ino shi ninga! Oto lundile Ismael.”
41 Momwedhi omutiheyali gwomumvo ngoka Ismael yaNetania, omutekulu gwaElishama, gwomezimo lyaawa, gumwe gwomomalenga omakuluntu, okwa yi kuMispa e na aalumentu omulongo, a ka talele po Gedalia. Manga ya li taa li uulalelo, 2 Ismael pamwe naalumentu omulongo oya pweya mo omagongamwele gawo e taa dhipaga Gedalia. 3 Ismael okwa dhipaga Aaisraeli ayehe ya li puGedalia puMispa, osho wo aakwiita Aababilonia mboka ya li po.
OMASIKU 22-28 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JEREMIA 44–48
“Ino ‘ikongela iinima iinene’ ”
(Jeremia 45:2, 3) Omuwa, Kalunga kaIsrael, okwa ti: “Baruk, 3oto ti: ‘Yaye ngame, Omuwa okwa gwedhele ndje ko uuwehame koluhodhi lwandje. Onda vulwa ketongo noite mono evululuko!’
jr-E ep. 104-105, okat. 4-6
Yanda ‘okwiikongela iinima iinene’
4 Kutya nduno Baruk okwa li ti ipula nashike, otashi vulika sha li esimano nosho wo ondondo. Nonando okwa li ha nyolele ko Jeremia, otashi vulika a li e na iilonga yilwe ha longo, kakele kokukala owala amushanga gwe. MuJeremia 36:32, Baruk ota popiwa e li “amushangampangu.” Uuyelele mboka wa lafululwa otawu ulike kutya okwa li e li pondondo yopombanda muuwa. Elishama ngoka a li gumwe gwomomalenga gomuJuda, naye okwa li hi ithanwa nedhinasimaneko “amushangampangu.” Shika otashi ulike kutya Baruk okwa li ha kala ‘muuwa moshinyanga shaamushangampangu,’ ta longo pamwe na Elishama. (Jer 36:11, 12, 14) Baruk oku na okukala a li omunambelewa a longwa ngoka ha longo muuwa womukwaniilwa. Omumwayinamati Seraia okwa li elenga lyomekolo lyomukwaniilwa Sedekia nokwa li a yi naye molweendo lwa simana kuBabilonia. (Lesha Jeremia 51:59.) E li elenga lyomekolo, Seraia otashi vulika oye a li ha longekidhile omukwaniilwa iinima nehala lyokulala uuna e na mpoka ta yi, okwa li shili e na ondondo yopombanda.
5 Oshi shi okuuviwa ko kutya omuntu ngoka i igilila pondondo yopombanda otashi vulika a li a vulwa okunyola aluhe omatumwalaka gepangulo ge li ompinge naJuda. Oshi na okukala sha li tashi vulu okukanithitha Baruk ondondo niilonga ye, sho aluhe ha kala ta ambidhidha omuhunganeki gwaKalunga. Ndhiladhila wo kutya oshike sha li tashi ka ningwa po ngele Jehova okwa kumunine po shoka a tunga, ngaashi tatu shi lesha muJeremia 45:4. “Iinima iinene” mbyoka Baruk a li ta dhiladhila, otashi vulika okukala a simanekwa lela muuwa nenge okukala e na iinima yopamaliko, iinima mbyoka ya li itaayi ke mu kwathela sha. Baruk okwa li a hala ondondo yi li nawa pethimbo Juda sha li tashi ka hanagulwa po, sho osho Kalunga a li e mu indike kaa kale ta dhiladhila ngaaka.
6 Shimwe ishewe, “iinima iinene” mbyoka Baruk tashi vulika a li ta dhiladhila, iinima yopamaliko. Iigwana mbyoka ya kundukidha Juda oya li ya pititha komeho iinima yopaliko nuuyamba. Moab osha li shi inekela ‘moonkondo nomuuyamba washo’ naAmmon nasho osho sha li ngaaka. Jehova okwa li wo a nwetha mo Jeremia a nyole kombinga yaBabilonia kutya oshi na ‘omaliko ogendji.’ (Jer 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13) Ihe uushili owo kutya, Jehova okwa li a pangula iigwana mbyoka.
(Jeremia 45:4, 5a) “Ihe ngame, Omuwa, otandi ka kumuna po shoka nda tungu, notandi ka tudha mo shoka nda tsike. Shika otandi ke shi ninga noshilongo ashihe. 5 Oto ikongele iinima iinene? Ino yi konga.
jr-E ep. 103, okat. 2
Yanda ‘okwiikongela iinima iinene’
2 Baruk okwa keme a ti: “Yaye ngame, Omuwa okwa gwedhele ndje ko uuwehame koluhodhi lwandje. Onda vulwa ketongo noite mono evululuko!” Nangoye otashi vulika pompito yimwe wa li wa keme molwaashoka wa vulwa, tashi vulika mokule nenge wa keme owala momutima. Kutya nduno Baruk okwa li a keme momukalo guni, Jehova okwa li e mu pulakena. Omukonakoni gwomitima dhaantu oku shi shi kutya Baruk okwa li monkalo ombwiinayi yini, onkee okwa li e mu pukulula okupitila muJeremia. (Lesha Jeremia 45:1-5.) Otashi vulika nduno wu ipule kutya omolwashike Baruk a li u uvite a vulwa noonkondo. Mbela oshinakugwanithwa shoka a pewa nenge omonkalo moka a li e na oku shi gwanitha po? Ekemo lye olya li lela lya zi komutima. Baruk okwa li ti ikongele “iinima iinene.” Iinima mbyoka oya li yini? Jehova okwa li e mu pe eshilipaleko lini ngele okwa taamba ko omayele nelombwelo lye? Oshike tatu ilongo moshimoniwa shaBaruk?
(Jeremia 45:5b) Oshoka otandi ka undulila aantu ayehe oshiponga, ihe ngoye oto ka hunuka mo, oto kala u na omwenyo, shaa mpoka to yi. Ongame, Omuwa, nda popi.”
Konga Uukwaniilwa, ihe hamaliko
6 Dhiladhila kuBaruk, amushanga gwomupolofeti Jeremia. Sho Jerusalem sha li popepi nokuhanagulwa po ngaashi sha li sha hunganekwa, Baruk okwa tameke ‘okwiikongela iinima iinene.’ Okwa li ta lalakanene iinima mbyoka tayi hulu po nokaayi na oshilonga. Ihe oshinima shimwe shoka a li e na okukala e na etegameno musho, ooshoka Jehova e mu uvanekela sho a ti: “Ngoye oto ka hunuka mo, oto kala u na omwenyo.” (Jer. 45:1-5) Osha yela kutya Kalunga ka li nando ta ka hupitha omaliko gomuntu moshilando shoka sha li tashi ka hanagulwa po. (Jer. 20:5) Sho tu uka pehulilo lyuuyuni mbuka, ngashingeyi halyo ethimbo lyokwiigongelela omaliko ogendji. Inatu tegelela nando omaliko ngoka tu na, kutya nduno oge na ongushu yi thike peni, ga ka hupithwe pamwe natse puudhigu uunene. — Omayel. 11:4, tala enyolo lyopevi mo-NW.; Mat. 24:21, 22; Luk. 12:15.
Konga omaliko gopambepo
(Jeremia 48:13) Nena Aamoabi otaa ka sithwa ohoni pamwe nakalunga kawo Kemosh, naanaa ngaashi Aaisraeli ya li ya sithwa ohoni omolwokwiinekela ontsezi yoshingoli kuBetel, oshikalunga shoka ya li yi inekela.
it-1-E ep. 430
Kemosh
Omupolofeti Jeremia sho a hunganeke kombinga yuudhigu mboka tawu ka adha Moab, okwa yelitha kutya oshikalunga she oshinene, Kemosh nosho wo aayambi nomalenga otaya ka ya muupongekwa. Aamoabi oya li taya ka sa ohoni oshikalunga shawo, molwaashoka kaashi na oonkondo dhasha, ngaashi owala Aaisraeli yomazimo omulongo ya li ya si ohoni Betel, molwaashoka tashi vulika sho mwa li hamu longelwa otana yoshingoli. — Jer 48:7, 13, 46.
(Jeremia 48:42) Moab ota ka hanagulwa po, noita ka ninga we oshigwana, oshoka okwa tsu ondumbo nangame.
it-2-E ep. 422, okat. 2
Moab
Ehunganeko ndyoka lya li lya gwanithwa po lela shi na ko nasha naMoab itali vulu okutiwa kutya inali ningwa shili. Konima yomimvo omathele Aamoabi oya ka hula ko. (Jer 48:42) Ngashingeyi pomahala mpoka pwa li iilando ngaashi Nebo, Heshbon, Elale, Betgamul, Baal Meon, opu na owala omakulukuma. Omahala galwe ogendji ngashingeyi kage shi wike we.
Elesho lyOmbiimbeli
(Jeremia 47:1-7) Omukwaniilwa gwaEgipiti manga inaa matukila Gaza, Omuwa okwa lombwele ndje ehunganeko tali popi Filistia. 2 Okwa ti: “Tala! Omeya otaga fuluka muumbangalantu notaga kunguluka ga fa omulonga gwefundja. Otaga siikile evi naashihe shi li mo, iilando naantu mboka ye li mo. Aantu otaa ka kuga onkugo; shaa ngoka kombanda yevi ota ka lila omahodhi omapyu. 3 Otaa ka uva elapato lyuukambe, embolongondjo lyomatemba nekolokoto lyomagulu gago. Oohe itaa ka galukila koyana, ye ya kwathe; omaako gawo oga gonwa. 4 Ethimbo olya thikana okuhanagula po Filistia, okuteta Tiro naSidon komakwatho agehe ga hupu ko. Ongame, Omuwa, tandi ka hanagula po Aafilisti, ayehe mboka ya zi kominkulo dhaKreta. 5 Oluhodhi olunene olwa kwata Aagaza, Aayashkelon oya tya tuu thilu. Oshihupe shAfilisti tashi lili sigo uunake? 6 Ngoye egongamwele lyOmuwa! Uunake to ki ilongelela? Shuna mo molumpangwa lwoye, lotela wa tya tuu thilu. 7 Ndele otali mwena ngiini, sho nde li pe oshipango? Onde li lombwele, li ponokele Ashkelon naamboka ya kala komukunkulo gwefuta.”
OMASIKU 29 MEI–4 JUNI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JEREMIA 49–50
“Jehova oha yambeke aaifupipiki, ihe oha geele aainenepeki”
(Jeremia 50:4-7) Omuwa ota ti: “Ethimbo otali ya, uuna Aaisraeli nAajuda ayehe taa ke ya taa lili, taa kongo ndje, Kalunga kawo. 5 Otaa ka pula ondjila yu uka kuSion notaye yi landula. Otaa ka hangana nangame ehangano lyaaluhe noitaye li yono we. 6 “Aantu yandje oya fa oonzi ndhoka omusita e dhi kanithile moondundu. Oye endaenda ya fa oonzi tadhi londakana oondundu, noya dhimbwa kaandjawo. 7 Oya ponokelwa kwaayehe ye ya mono. Aatondi yawo otaa ti: ‘Oya yono kOmuwa, onkee shoka twa ningi, oshi li mondjila. Oohekulu oyi inekele Omuwa, nayo yene oya li ye na oku mu inekela.’
(Jeremia 50:29-32) “Lombweleni oondjumbeta, ya ponokele Babilon. Tumii ko mboka ye shi okushoneka nawa iikuti. Kondekeni oshilando, inamu etha mu ze nando omuntu. Shi peni ondjambi ndjoka she yi ilongele; shi ningeni ngaashi sha ningi yakwawo, oshoka osha shongo ndje, ongame, Omuyapuki gwaIsrael. 30 Onkee ano aagundjuka yasho otaa ka sila momapandaanda goshilando, naakwiita yasho ayehe otaa ka kombwa po esiku ndyoka. Ongame, Omuwa, nda popi. 31 “Babilonia, owa kinga unene, onkee ngame, Omuwa Omunankondoawike, onda tsa ondumbo nangoye. Ethimbo olya thiki, ndi ku geele. 32 Shigwana ngoye ho inomo, oto ka punduka; oto gwile po, nokaku na ngoka te ku kwatha. Iilando yoye otandi ke yi tomeka omulilo, noshaa shoka she ku kunduka, otashi ka hanagulwa po.”
it-1-E ep. 54
Omutondi
Oshigwana shaKalunga sho sha li kaashi shi oshidhiginini, okwa li e shi ethele momake gaatondi yasho, ye shi yuge iinima yasho noku shi sinda. (Eps 89:42; Oontak 1:5, 7, 10, 17; 2:17; 4:12) Aatondi mboka oya li ya dhiladhila papuko sho ya sindana momalugodhi ngoka, tayi itanga nokupandula iikalunga yawo, nenge ya li yu uvite kutya Jehova ke na shoka te ya ningi, omolwomukalo moka yu ungaunga noshigwana she. (Deut 32:27; Jer 50:7) Jehova okwa li e na okuungaunga naatondi mboka aanuuntsa nohayi inomo ya kale ye na eifupipiko (Jes 1:24; 26:11; 59:18; Nah 1:2); naashika okwa li e shi ningi omolwedhina lye eyapuki. — Jes 64:2; Hes 36:21-24.
(Jeremia 50:38, 39) Oluteni nalu kalaganye, omilonga dhi pwine. Babilonia evi lyiimenka iitilithi, mbyoka ya thethepaleke aantu. 39 “Babilon otashi ka kalwa koombidhi, komambungu nokoondhila dha nyata. Itamu ka kala we aantu, sigo aluhe.
jr-E ep. 161, okat. 15
‘Omuwa okwa tsakanitha shoka a popile’
15 Jeremia okwa li wo a hunganeke kombinga yaBabilonia, oshilongo shoka sha li sha ponokele Egipiti. Oomvula omathele manga shoka inaashi ningwa, Jeremia okwa li a hunganeke lela kutya oshike tashi ka ningilwa Babilonia. Osha li tashi ka ningwa ngiini? Omupolofeti ngoka gwaKalunga okwa hunganeke kutya omeya ngoka ga li ge shi gamena ‘otaga ka pwina,’ naalumentu yasho aanankondo itaya ka kondja molugodhi. (Jer. 50:38; 51:30) Omahunganeko ngaka oga li ga gwanithwa thiluthilu sho Aamedia nAaperesia ya panuna omulonga gwaEufrat, e taya ende mugo sho omeya ga pwine, e taya yi moshilando, noya kwata ko Babilonia inaashi tegelelwa. Nangoye otashi vulika to zimine ehunganeko ndyoka kutya oshilando shoka osha ninga eputu lyowala. (Jer. 50:39; 51:26) Sigo ongashingeyi, Babilonia oshi li eputu lyowala, shoka tashi ulike kutya ehunganeko lyaKalunga olya gwanithwa po shili.
w98 4/1 ep 31, okat. 20
Embo ndyoka lya za kuKalunga
20 Babilonia sho sha ka ninga eputu, Jesaja ine shi mona, molwaashoka okwa adhika a sa nale. Ihe ngaashi naanaa ehunganeko ndyoka lya li lye shi popi, Babilonia hugunina osha ka ninga “ondumba yomakulukuma.” (Jeremia 51:37) Omulongwantu Omuhebeli Jerome (a valwa methelemumvo lyotango E.N.), okwa ti kutya pethimbo lye, Babilonia osha li ehala moka aakongo haya ka konga “iithitukuti yomaluthi agehe,” molwaashoka omo ya li, nasigo okunena oshi li eputu. Ngele Babilonia osha tungululwa otashi vulika aapashiyoni oyendji ye shi talele po, ihe ‘aanona naantu’ yamo kaaye na siku ya ka kale mo we, ngaashi Jesaja a hunganeka. — Jesaja 14:22.
Konga omaliko gopambepo
(Jeremia 49:1, 2) Omuwa okwa popi Ammon ta ti: “Aalumentu Aaisraeli oye li peni? Kaku na nando ogumwe a popile evi lyawo? Omolwashike ye etha aalongeli yaMilkom taa kwata po oshikandjo shezimo lyaGad e taa kala mo? 2 Ihe esiku otali ya, uuna aantu yomoshilandopangelo Rabba tandi ke ya uvitha onkugo yolugodhi, notashi ka kumunwa po, nomikunda dhasho otadhi ka lunguna po. Nena Israeli ota ka kuthulula ko evi lye kumboka ye li kuthile po.
it-1-E ep. 94, okat. 6
Aayamoni
Otashi vulika, konima sho oshigwana shomazimo omulongo gaIsraeli sha falwa muupongekwa kuTiglat Pileser III, e shi ningi pamwe naangoka a li te ke mu pingena po, (2Aak 15:29; 17:6) Aayamoni ya tameke okukala moshitopolwa shaGad, moka ya li inaaya vula okukondjitha Jefta. (Yelekanitha Eps 83:4-8.) Onkee ano, metumwalaka lyopahunganeko ndyoka lya li lya gandjwa kuJeremia, Aayamoni oya gandwa sho ya kutha ko uuthiga noya li wo ya londodhwa kombinga yokuhanagulwa po kwoshilando moka ye li, Amon, noshikalunga shasho Malkam (Milkom). (Jer 49:1-5) Aayomoni oya tsikile nokuli nokutuma oongundu dhaalumentu dhokulwa omakumbu dhi ka piyaganeke Aajuda mboka ya li taya lelwa komukwaniilwa Jehoiakim pethimbo uukwaniilwa waJuda wa hanagulwa po. — 2Aak 24:2, 3.
(Jeremia 49:17, 18) Omuwa okwa ti: “Ehanagulo ndyoka tali ka adha Edom, otali ka kala etilithi, noshaa ngoka ta piti po, ota ka haluka nokukumwa. 18 Edom ota ka ningilwa, ngaashi sha ningilwa Sodom naGomorra, sho ya hanagulwa po nomikunda dhopuushiinda. Nokape na we ngoka ta ka kala mo. Ongame, Omuwa, nda popi.
jr-E ep. 163, okat 18
‘Omuwa okwa tsakanitha shoka a popile’
18 Ehungangeko limwe olya li lya gwanithwa methelemumvo lyotango E.N. Kalunga okwa li a hunganeke okupitila muJeremia kutya Edom osho oshilongo shimwe sha li tashi ka ponokelwa kAababilonia. (Jer. 25:15-17, 21; 27:1-7) Oohapu ndhoka dhopahunganeko odha li dha gwanithwa po shi vulithe mpoka. Edom osha li tashi ka kala sha fa Sodom naGomora. Shoka osha hala okutya aantu yomoshilando shoka oya li taya ka hanagulwa po ayehe thiluthilu. (Jer. 49:7-10, 17, 18) Shoka osho naanaa sha ningwa. Mbela ohu uvu we ngaa nena taku popiwa oshilongo Edom naantu yasho? Muualita mboka hawu longithwa ngashingeyi oto adha mo ngaa Edom? Aawe. Aaedom oya popiwa owala momambo gonale nomondjokonona yOmbiimbeli. Oshilongo Edom otashi monika owala muualita mboka wa li hawu longithwa nale. Flavius Josephus okwa popi kutya Aaedom oya li ya thiminikwa ya taambe ko omikalondjigilile dhOshijuda methelemumvo etiyali K.E.N. Konima yaashono, sho Jerusalem sha hanagulwa po momumvo 70 E.N., oya hulu ko ayehe kombanda yevi.
ip-2-E ep. 351, okat. 6
Jehova okwi iningile edhina ewanawa
6 Omolwashike nduno Jehova a li a galuka ko kolugodhi lwomuEdom? Aaedom oya li ya tameke uuwinayi mboka wa ningwa kuhekulululwa, Esau. Uule womimvo, Aaedom oya kala aatondi yoshigwana shoka Kalunga a li a ningi ehangano nasho. (Genesis 25:24-34; Numeri 20:14-21) Aaedom oya ka monika kutya oye tonde Aajuda shi thike peni, unene tuu sho Jerusalem sha li sha hanagulwa po sho ya li ya panda aakwiita Aababilonia shoka taya ningi. (Episalomi 137:7) Jehova okwa li a tala ko oshinima shoka kutya oye a li sha ningilwa. Sho osho a li a tokola a hanagule po Edom. — Jesaja 34:5-15; Jeremia 49:7-22.
Elesho lyOmbiimbeli
(Jeremia 50:1-10) Ndika olyo elaka ndyoka Omuwa e li pe ndje tali popi oshilando Babilon naantu yasho. 2 “Hokololeleni iigwana onkundana! Yi uvitheni! Yelutheni ombaaneli, mu tomone onkundana! Inamu yi holeka nando! Babilon osha teka po! Kalunga kasho Merodak okwa nyankulwa po! Iimenka yaBabilon oya sithwa ohoni, iiyelekela yasho iinyanyalithi ya singulwa po! 3 “Oshigwana tashi zi kuumbangalantu, otashi ya okuponokela Babilonia notashi shi ningi ombuga. Aantu niinamwenyo otayi yi ontuku, nokape na ngoka ta kala mo.” 4 Omuwa ota ti: “Ethimbo otali ya, uuna Aaisraeli nAajuda ayehe taa ke ya taa lili, taa kongo ndje, Kalunga kawo. 5 Otaa ka pula ondjila yu uka kuSion notaye yi landula. Otaa ka hangana nangame ehangano lyaaluhe noitaye li yono we. 6 “Aantu yandje oya fa oonzi ndhoka omusita e dhi kanithile moondundu. Oye endaenda ya fa oonzi tadhi londakana oondundu, noya dhimbwa kaandjawo. 7 Oya ponokelwa kwaayehe ye ya mono. Aatondi yawo otaa ti: ‘Oya yono kOmuwa, onkee shoka twa ningi, oshi li mondjila. Oohekulu oyi inekele Omuwa, nayo yene oya li ye na oku mu inekela.’ 8 “Aaisraeli ne, zii mo muBabilonia! Shi thigii po! Ningeni shanamutango oku shi thiga po! 9 Otandi ka sikumudha engathithi lyiigwana muumbangalantu noku yi ponokelitha Babilonia. Otaa ka tsa ompola molugodhi, ya kondjithe oshilongo noku shi lala. Oyo oondjumbeta oonkulungu, aashoneki yiikuti ihaayi palutha. 10 Babilonia otashi ka luwa po, naamboka taye shi lu po, otaa ka kagunyuna po ashihe ye shi hala. Ongame, Omuwa, nda popi.”