Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
7-13 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MARKUS 7–8
“Itsika omuti gwoye gwomahepeko, e to landula ndje aluhe”
(Markus 8:34, NW) Jesus okwi ithana ihe ongundu yaantu nosho wo aalongwa ye, ye ye kuye, nokwa ti kuyo: “Ngele ku na ngoka a hala okulandula ndje, oye ni idhimbwe ye mwene, ni itsike omuti gwe gwomahepeko, ye na landule ndje aluhe.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMark 8:34
ni idhimbwe ye mwene: Nenge “ni igandje thiluthilu.” Shika otashi ulike kutya omuntu oku na okukala e na ehalo lyokwiidhimbwa ye mwene nenge lyokwiigandja thiluthilu kuKalunga. Uutumbulilo wOshigreka otawu vulu okutolokwa taku ti “oku na okwiilombwela ye mwene kutya aawe,” mboka tawu opalele, oshoka otashi vulika wa kwatela mo okutya aawe komahalo gopaumwene, komalalakano ge nenge kiinima mbyoka ye mu opalela. (2Kor 5:14, 15) Oshityalonga shOshigreka sha faathana osha longithwa kuMarkus sho a li ta popi kombinga yaPetrus sho i idhimbike Jesus. — Mark 14:30, 31, 72.
w92 8/1 ep. 17, okat. 14
Oto Matuka Ngiini mEthigathonopo lyOkumona Omwenyo?
14 Jesus Kristus okwa li a lombwele ongundu yaantu nosho wo aalongwa ye a ti: “Ngele ku na ngoka a hala okulandula ndje, oye ni idhimbwe ye mwene (nenge “na tye ‘aawe’ kuye mwene,” Charles B. Williams), ni itsike omuti gwe gwomahepeko, ye na landule ndje aluhe.” (Markus 8:34, NW) Ngele otwa taamba ko ehiyo ndika, otu na okukala twi ilongekidha oku shi ninga “aluhe,” hamolwaashoka okwiidhimbwa tse yene kwa simanenena, ihe omolwaashoka okwaadhiladhila nawa pakathimbo nenge okuninga etokolo limwe alike lya puka, taku vulu okuyona po ashihe shoka twa ninga nale, nokutula nokuli onakuyiwa yetu moshiponga. Ehumokomeho lyopambepo olundji ohali ningwa kashona nakashona, ihe otali vulu okuyonwa po mbala ngele inatu kotoka!
(Markus 8:35-37) Oshoka oongoka a hala okuhupitha omwenyo gwe, oye te gu kanitha, ihe ngoka ta kanitha omwenyo gwe molwandje nomolwokutaandelitha elaka etoye, ote [gu hupitha]. 36 Otashi kwatha shike omuntu, nando ni ilikolele uuyuni auhe, ye e ta kanitha omwenyo gwe? 37 Omuntu ota gandja ando shike, shi ninge ekulilo lyomwenyo gwe?
Oto ka yamba po shike, opo u ka mone omwenyo gwaaluhe?
3 Pompito ndjoka, Jesus okwa li a pula omapulo gaali taga ningitha omuntu a dhiladhile muule a ti: “Otashi kwatha shike omuntu, nando ni ilikolele uuyuni auhe, ye e ta kanitha omwenyo gwe? Omuntu ota gandja ando shike, shi ninge ekulilo lyomwenyo gwe?” (Mark. 8:36, 37) Pataloko lyopantu, eyamukulo kepulo lyotango olya yela. Itashi kwatha sha omuntu, nando ni ilikolele uuyuni awuhe, ye ta kanitha omwenyo gwe. Omuntu ota vulu owala okulongitha iiniwe ye noku yi nyanyukilwa ngele e na omwenyo. Epulo lyaJesus etiyali ndyoka tali ti: “Omuntu ota gandja ando shike, shi ninge ekulilo lyomwenyo gwe?” otashi vulika lya li lya dhimbulukitha aapulakeni ye kombinga yaashoka Satana a popi pethimbo lyaJob, a lundile aantu, sho a ti: “Omuntu ota gandja po iinima ye ayihe, opo a kale e na omwenyo.” (Job 2:4) Oohapu dhaSatana otashi vulika dhi kale dhi li mondjila kwaamboka ihaaya longele Jehova. Aantu oyendji ohaya ningi kehe shimwe nohaya yono ekotampango kehe, opo ya kale nomwenyo. Ihe Aakriste hasho ye shi tala ko ngawo.
4 Otu shi shi kutya sho Jesus i ile kombanda yevi ka li e ya oku tu pa uukolele wi ihwapo, uuyamba nomwenyo omule muuyuni mbuka. Ihe okwi ile e tu egululile ompito yoku ka kala nomwenyo gwaaluhe muuyuni uupe, netegameno lyomwenyo ngoka olyo twa lenga unene. (Joh. 3:16) Omukriste epulo lyaJesus lyotango ote ke li uva ko tali ti: “Otashi kwatha shike omuntu, i ilikolele uuyuni auhe, e ta kanitha etegameno lyoku ka kala nomwenyo gwaaluhe?” Eyamukulo olyo kutya itashi kwatha sha. (1 Joh. 2:15-17) Opo tu yamukule epulo lyaJesus etiyali, otu na okwiipula ngeyi: ‘Mbela ondi na ehalo lyokuyamba po iinima yi thike peni ngashingeyi, opo ndi ka kale nomwenyo sigo aluhe muuyuni uupe?’ Eyamukulo kepulo ndyoka otali ku ulika kutya etegameno lyetu olya tsa shi thike peni momitima dhetu, nonkalamwenyo yetu otayi ke shi ulika. — Yelekanitha naJohannes 12:25.
(Markus 8:38) Ngele ku na ngoka ta si ndje ohoni nosho wo oohapu dhandje mokati kepipi ndika lyaahondeli nolyaalunde, nena Omuna gwOmuntu ote ke mu sa wo ohoni, uuna te ke ya e li mesimano lyaHe pamwe naayengeli ye aayapuki.”
jy-E ep. 143, okat. 4
Omuna gwOmuntu olye?
Opo aalanduli yaJesus ya kale ya hokiwa kuye, oye na okukala aalaadhi nohaya ningi omaiyambo. Jesus okwa ti: “Ngele ku na ngoka ta si ndje ohoni nosho wo oohapu dhandje mokati kepipi ndika lyaahondeli nolyaalunde, nena Omuna gwOmuntu ote ke mu sa wo ohoni, uuna te ke ya e li mesimano lyaHe pamwe naayengeli ye aayapuki.” (Markus 8:38) Ano sho Jesus te ya, ‘ota ka futa kehe gumwe shi thike piilonga ye.’ — Mateus 16:27.
Konga omaliko gopambepo
(Markus 7:5-8) Aafarisayi naalongimpango oya pula Jesus ya ti: “Omolwashike ano aalongwa yoye ihaa dhiginine omithigululwakalo dhaakulu yonale, sho haa li niikaha inaayi yogwa?” 6 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Jesaja okwe mu hunganekele dha tsa omoluufudhime weni, ngaashi a nyola: ‘Aantu mbaka ohaa simaneke ndje owala noohapu dhomokana, ihe omitima dhawo odhi li kokule nangame.’ 7 Okulongela ndje kwawo osima yowala, oshoka otaa longo omalongo gopaipango yaantu.’” 8 “Otamu etha oshipango shaKalunga e tamu dhiginine omalongo gaantu.”
Omapulo ga za kaaleshi
Omolwashike aapataneki yaJesus ya li ya simaneka omuthigululwakalo gwokwiiyoga kiikaha?
▪ Jesus naalongwa ye oya li ya pewa uusama kaatondi yawo, molwaashoka haya li niikaha inaayi yogwa. Ompango yaMoses oya li ya yelitha kutya oshike tashi vulu okunyateka omuntu. Pashiholelwa, oya li ya popi iinima ngaashi okuguma omuntu a nika oshidhila, omuntu e na omukithi gwoshilundu nosho wo okuguma omudhimba nenge oshinamwenyo sha sa. Oya li wo ya gandja omalombwelo gankene omuntu ngoka a nyata ta vulu okukala a yogoka. Oga li ga kwatela mo okugandja eyambo, okwiiyoga nenge okwiishashamina omeya. — Lev., ontop. 11-15; Num., ontop. 19.
Aalongi Aajuda mompango oya li ya gwedha mo iinima yawo yene. Embo limwe olya ti kutya aalongi Aajuda mompango oya gwedha mo oompango odhindji dhi na ko nasha naashoka tashi vulu okunyateka omuntu nankene ta vulu okunyateka yalwe. Oya li ya tula po oompango dhi na ko nasha niinima mbyoka hayi longithwa tayi vulu okunyateka omuntu naambyoka ya li itaayi mu nyateke. Oya li wo ya tula po omilandu ndhoka aantu ya li ye na okulandula, opo ya kale ya yogoka.
Aapataneki yaJesus oya li ye mu pula ya ti: “Omolwashike ano aalongwa yoye ihaa dhiginine omithigululwakalo dhaakulu yonale, sho haa li niikaha inaayi yogwa?” (Markus 7:5) Aatondi mboka kaya li taya popile shili uuyogoki. Oya li ya tula po omulandu kutya omuntu okwa li e na okutilwa omeya kiikaha manga inaa tameka okulya. Embo ndyoka lya popiwa metetekelo olya gwedha ko lya ti: “Oya li wo haya patathana kutya iikwatelwa yini yi na okulongithwa, omeya geni ge na okulongithwa, olye e na oku shi ninga nosho wo kutya iikaha oyi na okuyogwa sigo openi.”
Jesus okwa li a tala ko ngiini oompango ndhoka dha li dha tulwa po kaantu? Okwa li a lombwele aawiliki yelongelokalunga lyOshijuda yomethelemimvo lyotango a ti: “Jesaja okwe mu hunganekele dha tsa omoluufudhime weni, ngaashi a nyola: ‘Aantu mbaka ohaa simaneke ndje owala noohapu dhomokana, ihe omitima dhawo odhi li kokule nangame [Jehova]. Okulongela ndje kwawo osima yowala, oshoka otaa longo omalongo gopaipango yaantu.’ ‘Otamu etha oshipango shaKalunga e tamu dhiginine omalongo gaantu.’” — Markus 7:6-8.
(Markus 7:32-35) Aantu oye eta kuye omulumentu ombolo ye iha popi noyi indile Jesus, a tenteke oshikaha she kuye. 33 Jesus okwe mu kutha maantu, ye ki ikalele yo naye. Okwa tula ominwe dhe momakutsi gombolo nokwa hiya omayeye e ta gumu elaka lye. 34 Nena Jesus okwa ligamene kegulu nokwa fudha olule e ta ti kuye: “Efata!” otashi ti: Thituluka! 35 Mbalambala omakutsi gomulumentu oga thituluka nosho wo elaka lye olya manguluka, e ta tameke okupopya.
w00 3/1 ep. 10, okat. 9-11
Owu na “omadhiladhilo gaKristus”?
9 Omulumentu okwa li omuthitamatsi noka li ha vulu okupopya. Jesus otashi vulika a mona kutya omulumentu nguka okwa lyalyakana nenge okwa sa ohoni. Opo nduno Jesus okwa ningi po sha inaashi monika nando onale. Okwa kutha omulumentu mongundu yaantu noya yi ye ki ikalele pehala lilwe. Opo nduno Jesus okwa longitha omandhindhiliko gontumba u ulukile omulumentu shoka a li ta ka ninga. Okwa “tula ominwe dhe momakutsi gombolo nokwa hiya omayeye e ta gumu elaka lye.” (Markus 7:33) Opo nduno Jesus okwa ligamene kegulu nokwa fudha mokule e ta galikana. Sho Jesus a ningi ngawo, okwa fa a li ta lombwele omulumentu ta ti: ‘Shoka tandi ke ku ningila okoonkondo dhaKalunga.’ Hugunina Jesus okwa ti: “Thituluka!” (Markus 7:34) Opo tuu mpoka omakutsi gomulumentu oga thituluka nokwa li ta vulu okupopya nawa.
10 Jesus ka li tuu ha yaalele yalwe! Okwa li ha yaalele omaiyuvo gawo, nosho she mu inyengitha a katuke onkatu momikalo ndhoka tadhi ulike kutya oku na ko nasha nomaiyuvo gawo. Tu li Aakriste, onawa ngele tatu ningi oonkambadhala tu kale tu na omadhiladhilo gaKristus nokuulika kutya otu ga na mokukala tu na ko nasha nayalwe. Ombiimbeli otayi tu kumagidha tayi ti: “Ne omu na okukala mu na edhiladhilo limwe neuvitopamwe. Kaleni mu holathane ongaamwayinathana. Silathaneni ohenda ne mu ifupipikilathane.” (1 Petrus 3:8) Shika otashi tu pula tu popye notu katuke momikalo ndhoka tadhi ulike kutya ohatu yaalele omaiyuvo gayalwe.
11 Megongalo, otatu vulu okuyaalela omaiyuvo gayalwe moku ya simaneka, ano oku ya ningila ngaashi twa hala ye tu ningile. (Mateus 7:12) Shika osha kwatela mo okukala hatu kotokele shoka tatu popi nosho wo nkene tatu shi popi. (Aakolossa 4:6) Dhimbulukwa kutya ‘aanamalaka omadhigu otayu ulula ngegongamwele.’ (Omayeletumbulo 12:18) Ongiini shi na ko nasha nuukwanegumbo? Omusamane nomukulukadhi mboka ye holathane shili kehe gumwe oku na uuhwenge nomaiyuvo gamukwawo. (Aaefeso 5:33) Ohaya yanda oohapu oonkunkutu, okugandja uusama kehe ethimbo nokushadha, iinima ayihe mbyoka otayi vulu okweehameka omaiyuvo ngoka kaashi shi oshipu oku ga aludha. Aanona nayo oye na omaiyuvo, naavali aanahole oye na okukala haye ga yaalele. Uuna ya pumbwa epukululo, aavali ya tya ngaaka oye na oku li gandja momikalo tadhi ulike kutya oya simaneka oyana nokaye na oku ya sitha ohoni. (Aakolossa 3:21) Onkee ano, ngele tatu yaalele yalwe, otatu yu ulukile kutya otu na omadhiladhilo gaKristus.
Elesho lyOmbiimbeli
(Markus 7:1-15) Aafarisayi nayamwe yomaalongimpango mboka ya zi kuJerusalem, oya gongala noye ya kuJesus. 2 Oyo oya mono, nkene yamwe yomaalongwa yaJesus ya li taa li niikaha inaayi yogoka, nokutya inaayi yogwa. 3 Oshoka aafarisayi nAajuda yalwe ayehe ohaa dhiginine omithigululwakalo dhaakulu yonale, sho ihaa li, manga inaa yoga iikaha yawo pamukalo. 4 Uuna ya yile komalandelo, ihaa li manga inaa yoga ashihe, shi yele. Osho wo omithigululwakalo omikwawo odhindji ohaye dhi dhiginine ngaashi okuyoga iitenga, iiyuma niiyaha yoshikushu. 5 Aafarisayi naalongimpango oya pula Jesus ya ti: “Omolwashike ano aalongwa yoye ihaa dhiginine omithigululwakalo dhaakulu yonale, sho haa li niikaha inaayi yogwa?” 6 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Jesaja okwe mu hunganekele dha tsa omoluufudhime weni, ngaashi a nyola: ‘Aantu mbaka ohaa simaneke ndje owala noohapu dhomokana, ihe omitima dhawo odhi li kokule nangame.’ 7 Okulongela ndje kwawo osima yowala, oshoka otaa longo omalongo gopaipango yaantu.’” 8 “Otamu etha oshipango shaKalunga e tamu dhiginine omalongo gaantu.” 9 Jesus okwe ya lombwele ishewe a ti: “Osho ngaaka ohamu etha oshipango shaKalunga e tamu dhiginine omalongo geni yene. 10 Oshoka Moses okwa tile: ‘Simaneka ho nanyoko, naangoka ta tuku he nenge yina oku na okudhipagwa.’ 11 Ihe ne ohamu ti: Omuntu ngoka ta ti kuhe nenge kuyina: ‘likwatha mbyoka nda li ndi na oku ku pa ando, oyo Korban,’ tashi ti, ooshoka sha pewa Kalunga, 12 nena itamu mu pitikile we, a kwathe he nenge yina. 13 Otamu kutha oohapu dhaKalunga oonkondo nokudhiginina omithigululwakalo dheni. Osho tuu iikwawo oyindji ya fa mbika ohamu yi ningi.” 14 Jesus okwi ithana natango aantu, ye ye kuye, nokwe ya lombwele e ta ti: “Pulakeneni, ne mu ndhindhilike. 15 Haashoka tashi zi pondje, tashi yi momuntu, tashi mu nyateke, aawe, ihe ooshoka tashi piti mo momuntu, osho tashi mu nyateke.
14-20 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MARKUS 9–10
“Emoniko tali koleke eitaalo”
(Markus 9:1) Jesus okwa ti kuyo: “Ngame otandi mu lombwele: Opu na yamwe mwaambaka ya thikama mpaka itaaya makele eso, manga inaaya mona Oshilongo shaKalunga tashi ya noonkondo dhasho.”
Omahunganeko ogu ukitha eitulomo kuKristus
9 Opwa pita omumvo okuza sho Jesus a gandja uumbangi mboka wa popiwa metetekelo tawu ulike kutya oye Mesiasa. Opaasa yomomumvo 32 E.N., oya li ya piti po. Aantu oyendji mboka ya li ye mu itaala oye etha oku mu landula, tashi vulika omolwomahepeko, molwohole yokuhola omaliko nenge molwiimpwiyu yokukalamwenyo. Yamwe otashi vulika ya li ya ngwangwana nenge ya yemata sho Jesus a tindi okuningwa omukwaniilwa kaantu. Sho a li ta patanekwa kaawiliki yelongelokalunga lyOshijuda, okwa tindi okugandja endhindhiliko tali mu simanekitha okuza megulu. (Mateus 12:38, 39) Aantu yamwe otashi vulika ya li ya limbililwa sho Jesus a tindi oku shi ninga. Kakele kaashono, Jesus okwa tameke okuhololela aalongwa ye oshinima shontumba shoka sha li oshidhigu okuuva ko, kutya ‘oku na okuya kuJerusalem oku ka hepekwa nomahepeko ogendji kaakuluntu, kaayambi aakuluntu nokaalongimpango. Oye nota ka dhipagwa.’ — Mateus 16:21-23.
10 Okwa li ku na oomwedhi omugoyi nenge omulongo lwaampono, opo ‘ethimbo lyaJesus li thike, a thige po uuyuni mbuka, a ye kuHe.’ (Johannes 13:1) Molwaashono Jesus okwa li e na ko nasha unene naalongwa ye aadhiginini, oku uvanekele yamwe yomuyo oshinima shoka a tindi oku shi ningila Aajuda kaaye na eitaalo, ano oku ya pa endhindhiliko okuza megulu. Jesus okwa ti: “Otandi mu lombwele: Opu na yamwe mwaambaka ya thikama mpaka itaa makele eso, sigo taa mono okugaluka kwOmuna gwOmuntu, te ya omukwaniilwa.” (Mateus 16:28) Osha yela kutya Jesus ka li ta ti kutya aalongwa ye yamwe otaya ka kala nomwenyo sigo Uukwaniilwa wopaMesiasa wa dhikwa po mo 1914. Shoka Jesus a li e na momadhiladhilo osho okuulukila aalongwa ye yatatu yopothingo emoniko ekumithi li na ko nasha neadhimo ndyoka a li ta ka kala e na, ngele a pewa oonkondo dhUukwaniilwa. Emoniko ndyoka lyopahunganeko ohali ithanwa eshituluko.
(Markus 9:2-6) Sho pwa piti omasiku gahamano, Jesus okwa kutha Petrus, Jakob naJohannes nokwe ya fala kondundu ondeendeka, ye ki ikalele. Oye okwa shituluka montaneho yawo, 3 noonguwo dhe odha adhima dha tokelela. Kombanda yevi kaku na nando omuntu ta vulu oku dhi tokitha ngaaka. 4 Elia naMoses oye ya holokele noya kundathana naJesus. 5 Petrus okwa lombwele Jesus e ta ti: “Muhongi, opwe tu opalela mpaka okukala. Otatu ka dhikila po omatsali gatatu, limwe olyoye, limwe olyaMoses nalimwe olyaElia.” 6 Petrus nayakwawo oya li ya tila noonkondo, onkee oye ina tseya shoka e na oku shi tya.
Omahunganeko ogu ukitha eitulomo kuKristus
11 Omasiku gahamano konima yaashono, Jesus okwa kutha Petrus, Jakob naJohannes e taya yi kondundu ondeendeka, tashi vulika komukambo gwondundu Hermon. Manga ye li hoka, Jesus okwa “shituluka montaneho yawo. Oshipala she osha adhima ngetango, noonguwo dhe odha yele dha fa uuyelele.” Omupolofeti Moses naElia oye ya holoka po e taya kundathana naJesus. Oshiningwanima shoka oshikumithi otashi vulika sha li sha ningwa uusiku, shoka she ya kwathele ya kale ye wete nawa shoka tashi ningwa po. Osha li lela sha fa shoshili, nomolwaashono Petrus a pula a dhike po omatsali gatatu, limwe olyaJesus, limwe olyaMoses nekwawo olyaElia. Manga Petrus ta popi, oya siikilwa koshikogo shuuyelele, ewi nolya zi moshikogo lya ti: “Nguka Omumwandje omuholike nde mu hokwa, mu uveni!” — Mateus 17:1-6.
(Markus 9:7) Oshikogo oshe ya noshe ya siikile, newi olya zi moshikogo lya ti: “Nguka oye Omumwandje omuholike, mu uveni!”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMark 9:7
ewi: Shika osho oshikando oshitiyali shomiikando itatu moka Jehova a popiwa ta popi naantu shu ukilila momahokololo ngoka ge li mOmavaangeli. — Tala uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMark 1:11; Joh 12:28.
Konga omaliko gopambepo
(Markus 10:6-9) Ihe petameko, peshito: ‘Kalunga okwe ya shiti omulumentu nomukiintu. 7 Onkee ano omulumentu e na okuthiga po he nayina e ti ihanganitha nomukiintu gwe, 8 ayehe yaali notaa ningi omuntu gumwe.’ Kaye shi we yaali, aawe, oyo omuntu gumwe. 9 Ano shono Kalunga e shi tula kumwe, inashi kuthwa kumwe komuntu.”
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaMarkus
10:6-9. Elalakano lyaKalunga olyo aaihokani kaaya topoke. Onkee ano, pehala lyokweendelela ya hengathane, omusamane nomukulukadhi oye na okukambadhala ya tule miilonga omakotampango gOmbiimbeli, opo ya vule okukandula po uupyakadhi kehe mboka tashi vulika wu holoke mondjokana yawo. — Mat. 19:4-6.
(Markus 10:17, 18) Jesus sho a zi mo megumbo, okwa tsikile ondjila ye. Omulumentu gumwe okwa matuka, e mu tsakaneke, nokwa tsu oongolo koshipala she e te mu pula: “Muhongi omwaanawa, nandi longe shike, ndi mone omwenyo gwaaluhe?” 18 Jesus okwe mu pula: “Omolwashike to ti ndje omwaanawa? Kaku na nando omuntu omwaanawa, oKalunga awike.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMark 10:17, 18
Muhongi omwaanawa: Osha yela kutya omulumentu ngoka okwa li ta longitha uutumbulilo “Muhongi omwaanawa” te mu mbembeleke noku mu luka edhinasimaneko lyiifundja, oshoka aawiliki yelongelokalunga oya li haya kala ya hala ya simanekwe momukalo ngoka. Nonando Jesus ka li e na uupyakadhi nokwiithanwa “Muhongi nOmuwa” (Joh 13:13), okwa li ha gandja esimano alihe kuHe.
Kaku na nando omuntu omwaanawa, oKalunga awike: Movelise ndjoka Jesus oku ulike kutya Jehova oye oshiholelwa sha dhenga mbanda mokulonga uuwanawa, na Oye e na uuthemba wokutokola shoka oshiwanawa naashoka oshiwinayi e li Omupangeli. Adam naEva oya li ya hala okukala ye na uuthemba mboka, sho ya li komuti gwokutseya uuwanawa nuuwinayi. Jesus ine ya fa, oshoka ye omwiifupipiki nohe etha He oye a tule po omithikampango. Kalunga okwa popi noku ulike okupitila mOohapu dhe kutya shoka oshiwanawa oshinipo. — Mark 10:19.
Elesho lyOmbiimbeli
(Markus 9:1-13) Jesus okwa ti kuyo: “Ngame otandi mu lombwele: Opu na yamwe mwaambaka ya thikama mpaka itaaya makele eso, manga inaaya mona Oshilongo shaKalunga tashi ya noonkondo dhasho.” 2 Sho pwa piti omasiku gahamano, Jesus okwa kutha Petrus, Jakob naJohannes nokwe ya fala kondundu ondeendeka, ye ki ikalele. Oye okwa shituluka montaneho yawo, 3 noonguwo dhe odha adhima dha tokelela. Kombanda yevi kaku na nando omuntu ta vulu oku dhi tokitha ngaaka. 4 Elia naMoses oye ya holokele noya kundathana naJesus. 5 Petrus okwa lombwele Jesus e ta ti: “Muhongi, opwe tu opalela mpaka okukala. Otatu ka dhikila po omatsali gatatu, limwe olyoye, limwe olyaMoses nalimwe olyaElia.” 6 Petrus nayakwawo oya li ya tila noonkondo, onkee oye ina tseya shoka e na oku shi tya. 7 Oshikogo oshe ya noshe ya siikile, newi olya zi moshikogo lya ti: “Nguka oye Omumwandje omuholike, mu uveni!” 8 Ohaluka sho ya lengalenga, inaa mona we nando olye; Jesus oye awike a li puyo. 9 Ano sho ya li taa kuluka ko kondundu, Jesus okwe ya kumagidha, yaa hokololele nando omuntu shoka ya mono, manga Omuna gwOmuntu inaa yumudhwa kuusi. 10 Oyo ya taamba elombwelo ndyoka, ihe oya pulathana okuyumuka kuusi shoka taku ti. 11 Oyo noya pula Jesus ya ti: “Omolwashike aalongimpango taa ti kutya Elia ote ke ya tango?” 12 Jesus okwe ya yamukula: “Eeno, Elia ote ya tango nota opaleke ayihe. Ihe ongiini ano, sho Omuna gwOmuntu a nyolwa kutya oku na okuhepekwa nomahepeko ogendji nokudhinwa? 13 Ngame otandi mu lombwele ano kutya Elia okwi ile, ihe oyo oye mu ningile shaa shoka ya hala, ngaashi a nyolwa mOmanyolo.”
21-27 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MARKUS 11–12
“Omuselekadhi okwa tula mo oshindji e vule ayehe”
(Markus 12:41, 42) Jesus okwa kuutumba a taalela oshiketha shiimaliwa nokwa mono, aantu nkene taa tula mo iimaliwa moshiketha. Aayamba oyendji oya tula mo iimaliwa oyindji. 42 Opwe ya omuselekadhi ohepele nokwa tula mo uumaliwa uyali, auhe kumwe tau ningi okapeni kamwe.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMark 12:41, 42
oshiketha shiimaliwa: Omanyolo gonale gOshijuda otaga ti kutya iiketha nenge iimbamba mbika yomayambidhidho, oya li ya longwa ya fa omankuma nenge oombenda, yi na okana okushona. Aantu oya li haya tula mo omayambidhidho, omolwomalalakano gi ili nogi ili. Oshitya shOshigreka shoka sha longithwa movelise ndjika, osha longithwa wo muJohannes 8:20, moka sha tolokwa “iiketha yomayambo.” Uutumbulilo mboka aniwa otawu ulike kehala li li mEhale lyaakiintu. (Tala uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 27:6 nosho wo Oshitopolwa 15 mokambo Ekwatho kungoye wi ilonge Oohapu dhaKalunga.) Pamanyolo gOorabbi iiketha yiimaliwa 13 oya li hayi tulwa mehale ndyoka yi li kooha dhekuma. Oshi itaalwa kutya motempeli omwa li wo ondunda onene moka hamu falwa iimaliwa mbyoka ya kuthwa miiketha yiimaliwa.
uumaliwa uyali: Otashi ti lelalela, “uuhaulapa uyali mboka wu thike poquadrans.” Oshitya “uuhaulapa” oshi li molupe lwuuwindji lwoshitya shOshigreka lepton, shoka tashi ti oshinima oshishona nosha pepuka. Okahaulapa oka li oshimaliwa oshishona sha longwa mongopolo nenge moshikushu shoka sha li hashi longithwa muIsraeli. Uuhaulapa 128 owa li wu thike pondenari 1. Oshitya shOshigreka kodrantes (sha za koshitya shOshilatina quadrans) otashi ulike koshimaliwa shaRoma sha longwa mongopolo nenge moshikushu. Ooquadrans 64 odha li dhi thike pondenari 1. Movelise ndjika Markus okwa longitha oshimaliwa shaRoma a yelithe ongushu yiimaliwa mbyoka ya li hayi longithwa unene kAajuda. — Tala Oshigwedhelwako, “Lepton” nosho wo Oshitopolwa 18 mokambo Ekwatho kungoye wi ilonge Oohapu dhaKalunga.
(Markus 12:43) Jesus okwi ithana aalongwa ye, ye ye kuye e ta ti kuyo: “Ngame otandi mu lombwele: Omuselekadhi nguka ohepele okwa tula mo oshindji moshiketha shiimaliwa e vule ayehe mboka ya tula mo.
w97 11/1 ep. 12-13, okat. 16-17
Jehova Oha Pandula Okulonga kwoye Taku Zi Komutima
16 Konima yomasiku gontumba, mo 11 Nisan, Jesus oku uhala esiku alihe motempeli, moka oonkondopangelo dhe dha li dha makelwa nokwa li a yamukula omapulo omadhigu kombinga yiifendela, yeyumuko nosho wo yiinima yilwe. Okwa li a pangula aanongompango nAafarisayi omolwiinima ngaashi ‘okulya omagumbo gaaselekadhi.’ (Markus 12:40) Opo nduno Jesus okwa kuutumba mEhale lyaakiintu, moka mwa li iiketha yiimaliwa 13, ngaashi sha li pamuthigululwakalo gwAajuda. Okwa kala uule wokathimbo a kuutumba, ta tala nawa sho aantu taya tula mo omayambidhidho gawo. Aayamba oyendji oye ya, tashi vulika yamwe taya monika yi ishi uuyuuki noye na uuntsa nokuli. (Yelekanitha Mateus 6:2.) Jesus okwa tameke okutongolola omukiintu gwontumba. Omuntu gwowala otashi vulika kaa mone sha oshindhindhilikwedhi shi na ko nasha nomayambidhidho ngoka a tula mo. Ihe Jesus, ngoka a li ha vulu okumona shoka shi li momutima gwomuntu, okwa li a mono kutya omukiintu ngoka ‘omuselekadhi ohepele.’ Okwa li wo e shi thiluthilu omwaalu gwomayambidhidho ngoka a gandja,“uumaliwa uyali, auhe kumwe tau ningi okapeni kamwe.” — Markus 12:41, 42.
17 Jesus okwi ithana aalongwa ye, oshoka okwa li a hala oku ya longa sha mwaashoka opo sha ningwa. Jesus okwa ti kutya omukiintu ngoka “okwa tula mo oshindji moshiketha shiimaliwa e vule ayehe mboka ya tula mo.” Pataloko lyaJesus, omukiintu ngoka okwa tula mo oshindji e vule ayehe mboka ya tula mo. Okwa gandja “ashihe shoka a li e na,” ano iimaliwa yahugunina mbyoka a li e na. Sho a ningi ngaaka, okwi iyethele miikaha yaJehova, oye e mu sile oshimpwiyu. Omuntu ngoka a li a yoololwa mo e li oshiholelwa shokugandja kuKalunga oye ngoka a li e na omagano kaage na ongushu yasha miinima yopamaliko. Ihe momeho gaKalunga, omagano ge oge na ongushu kaayi shi okuyelekwa nasha. — Markus 12:43, 44; Jakob 1:27.
(Markus 12:44) Oshoka ayehe mboka oya tula mo ya kutha muuyamba wawo, ihe omuselekadhi moluhepo lwe okwa tula mo ashihe shoka a li e na, iipalutha ye ayihe.”
w97 11/1 ep. 13, okat. 17
Jehova Oha Pandula Okulonga kwoye Taku Zi Komutima
17 Jesus okwi ithana aalongwa ye, oshoka okwa li a hala oku ya longa sha mwaashoka opo sha ningwa. Jesus okwa ti kutya omukiintu ngoka “okwa tula mo oshindji moshiketha shiimaliwa e vule ayehe mboka ya tula mo.” Pataloko lyaJesus, omukiintu ngoka okwa tula mo oshindji e vule ayehe mboka ya tula mo. Okwa gandja “ashihe shoka a li e na,” ano iimaliwa yahugunina mbyoka a li e na. Sho a ningi ngaaka, okwi iyethele miikaha yaJehova, oye e mu sile oshimpwiyu. Omuntu ngoka a li a yoololwa mo e li oshiholelwa shokugandja kuKalunga oye ngoka a li e na omagano kaage na ongushu yasha miinima yopamaliko. Ihe momeho gaKalunga, omagano ge oge na ongushu kaayi shi okuyelekwa nasha. — Markus 12:43, 44; Jakob 1:27.
w87-E 12/1 ep. 30, okat. 1
Mbela okugandja kwoye oku li eyambo?
Mehokololo ndika otatu vulu okwiilonga mo iiyilongomwa oyindji yi na oshilonga. Oshiilongomwa shoka oshindhindhilikwedhi unene, otashi vulika osho kutya, nonando atuheni otu na uuthembahenda wokwaambidhidha elongelokalunga lyashili mokugandja iiniwe yetu, shoka sha simanenena unene momeho gaKalunga kashi shi okugandja iinima mbyoka inaatu pumbwa, ihe okugandja iinima mbyoka yi na oshilonga kutse. Niitya yimwe, mbela ohatu gandja shoka inaatu hala? Nenge ohatu yamba po oshindji, ngele tatu gandja?
‘MOohapu dhaKalunga’ omu na uunongo
15 Mbela kashi shi oshinima oshindhindhilikwedhi okudhiladhila kutya mokati kaantu ayehe mboka ya li ye ya kotempeli esiku ndyoka, Ombiimbeli oyu ukitha owala eitulomo komuselekadhi ngoka? Okupitila moshiholelwa shika, Kalunga ote tu longo kutya ye oha pandula. Oha hokwa omayambidhidho getu ngoka tatu gandja nomutima aguhe, nonando oge vulike kwaangoka yalwe ya gandja. Oshiholelwa shomuselekadhi nguka oshi li omukalo gwa dhenga mbanda moka Jehova te tu longo oshili yinyanyudha.
Konga omaliko gopambepo
(Markus 11:17) Okwe ya longo nokwa ti: “Inaku nyolwa nani: ‘Ongulu yandje oyi na okwiithanwa ongulu yegalikano yiigwana ayihe,’ ihe ne omwe yi ninga ombogo yaayugi.”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMark 11:17
ongulu yegalikano yiigwana ayihe: Maanyoli yatatu yOmavaangeli mboka ya totha muJesaja 56:7, Markus oye awike a kwatela mo uutumbulilo “yiigwana ayihe [nenge yaantu ayehe].” (Mat 21:13; Luk 19:46) Otempeli muJerusalem oya li ya nuninwa okukala ehala moka Aaisraeli nosho wo aakwiilongo mboka haya tila Kalunga ya li taya vulu okuya mo ya longele Jehova noku mu galikana. (1Aak 8:41-43) Jesus okwa li a pangula shi li mondjila Aajuda mboka ya li haya ngeshefele motempeli noye yi ninga ombogo yaayugi. Iilonga yawo oya li ya shololitha aantu yomiigwana yilwe kaaye ye kongulu yaJehova yegalikano, shoka she ya imbi ya mone ompito yoku mu tseya.
(Markus 11:27, 28) Oyo ya galukile kuJerusalem. Ano manga Jesus a li te ende motempeli, aayambi aakuluntu, nosho wo aalongimpango naakuluntu oye ya kuye 28 oye mu pula: “Okoonkondo dhalye ho longo ngeyi? Olye e ku pa epitikilo lyokuninga iinima ya tya ngeyi?”
jy-E ep. 244, okat. 7
Omukwiyu ogwa longithwa okulonga aantu oshiilongomwa kombinga yeitaalo
Konima yethimbo, Jesus naalongwa ye oye ya muJerusalem. Ngaashi he shi ningi shito, Jesus okwa yi kotempeli e ta tameke okulonga aantu. Aasaaseri aakuluntu naawiliki yoshigwana, mboka tashi vulika taya dhiladhila shoka Jesus a ningila aapingakanithi yiimaliwa mesiku lya tetekela, oye mu makele ya ti: “Okoonkondo dhalye ho longo ngeyi? Olye e ku pa epitikilo lyokuninga iinima ya tya ngeyi?” — Mark 11:28.
Elesho lyOmbiimbeli
(Markus 12:13-27) Oyo ya tumu kuJesus yamwe yomaafarisayi nayamwe yomwaamboka ya gama kuHerodes oku mu yula moohapu. 14 Oye ya kuye noya ti: “Muhongi, otu ku shi kutya ngoye omunashili, ondjila yaKalunga oto yi longo pashili, oshoka iho ipula nomadhiladhilo gaantu noiho tala olupe lwomuntu. Tu lombwela: Osho opala okupa omupangeli Omuroma oompale, nenge inashi opala? Natu gandje, nenge inatu gandja?” 15 Jesus sho a dhimbulula uufudhime wawo, okwa ti kuyo: “Omolwashike tamu makele ndje? Etelii ndje oshimaliwa shoshene, ndi shi tale!” 16 Oye shi eta. Oye okwe ya pula a ti: “Efano ndika nenyolo ndika li li ko, olyalye?” Oyo ya yamukula: “Olyomupangeli Omuroma.” 17 Nena Jesus okwe ya lombwele a ti: “Ano shono shomupangeli, shi peni omupangeli naashoka shaKalunga, shi peni Kalunga.” Oyo noye mu kuminwa. 18 Aasadukayi yamwe, oomboka haa ti, kaku na eyumuko, oye ya kuJesus noye mu pula ya ti: 19 “Muhongi, Moses okwe tu nyolele ngeyi: ‘Ngele ku na omulumentu inaa mona oluvalo, e ta si, nena omukiintu gwe na hokanwe po komumwayina, opo nakusa a monenwe oluvalo.’ 20 Okwa li ku na aalumentu aamwayinathana ye li yaheyali. Omutango okwa hokana nokwa si kee na oluvalo. 21 Osho wo omutiyali okwa hokana po omuselekadhi ngoka nokwa si inaa thiga po oluvalo. Omutitatu wo osho a ningi. 22 Osho ngaaka ayehe yaheyali oya si inaa thiga po oluvalo. Hugunina omukiintu okwa si wo. 23 Ano uuna aasi taa ka yumudhwa, ota ka ninga gwalye mwaambaka, oshoka ayehe yaheyali oya li ye mu hokana?” 24 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Ne omwa puka, ne inamu tseya Omanyolo omayapuki nosho [wo] oonkondo dhaKalunga. 25 Oshoka uuna aasi taa ka yumudhwa, itaa ka hokana noitaa ka hokanwa, aawe, megulu otaa ka kala ngaayengeli yaKalunga. 26 Ihe kombinga yeyumuko lyaasi, inamu lesha nani membo lyaMoses mehokololo tali popi oshihwa sheno? Moka Kalunga a lombwele Moses ta ti: ‘Ongame Kalunga kaAbraham, Kalunga kalsak naKalunga kaJakob.’ 27 Kalunga ke shi Kalunga koonakusa, aawe, okaanamwenyo. Ne omwa puka nokupukilila.”
28 MEI–3 JUNI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MARKUS 13–14
“Ino yulwa kuumbanda wokutila aantu”
(Markus 14:29) Petrus okwa ti kuye: “Nando ayehe oya ye ontuku, ngame itandi yi ontuku.”
(Markus 14:31) Petrus okwa yamukula: “Nando ondi ka se pamwe nangoye, itandi ku idhimbike!” Aalongwa ooyakwawo ayehe osho wo ya yamukula.
(Markus 14:50) Nena aalongwa ayehe oye mu thigi po e taa yi ontuku.
(Markus 14:47) Ano gumwe gwaamboka ya li ya thikama mpoka, okwa pweya mo egongamwele lye noku umpile omumati gwomuyambi omukuluntu e te mu fegula okutsi.
(Markus 14:54) Petrus okwe mu landula e li konima kokule sigo omolugumbo lwegumbo lyomuyambi omukuluntu. Okwa yi mo nokwa kuutumba pamwe naalangeli e ta huhulukwa pomulilo.
(Markus 14:66-72) Ano Petrus sho a li molugumbo lwomeni, opwe ya gumwe gwomaayakuli aakadhona yomuyambi omukuluntu. 67 Sho a mono Petrus ta huhulukwa, okwe mu tongolola e ta ti kuye: “Nangoye wo owa li pamwe naJesus, Omunasareti.” 68 Ihe Petrus okwi idhimbike e ta ti: “Kandi shi wo nokandi uvite ko shoka to ti.” Oye nokwa zi po u uka lwopondje. Opo mpoka ekondombolo olyi igi. 69 Omukadhona okwe mu mono ishewe nokwa tameke natango okulombwela aantu mboka ya li po a ti: “Omulumentu nguka naye wo ogumwe gwawo.” 70 Ihe Petrus okwi idhimbike ishewe. Konima yokathimbo aantu mboka ya li po ya thikama, oya lombwele Petrus ya ti: “Kapu na omalimbililo, nangoye wo gumwe gwaamboka, oshoka ongoye Omugalilea.” 71 Nena Petrus okwa tameke okwiithinga nokugana e ta ti: “Omulumentu ngoka tamu popi, kandi mu shi.” 72 Opo mpoka ekondombolo lyi igi olutiyali. Nena Petrus okwa dhimbulukwa oohapu ndhoka Jesus e dhi mu lombwelele, sho a tile: “Ekondombolo manga inaali iga lwaali, ongoye oto idhimbike ndje lutatu.” Oye nokwi ihata po e ta lili.
Okwi ilongo okudhimina po kOmuwa gwe
14 Petrus okwa li a landula Jesus sigo opegumbo enenenene muJerusalem. Olya li egumbo lyaKajafas, omuyambimukuluntu omunankondo nomuyamba. Omagumbo ngoka oga li haga kala ga tungilwa molugumbo lu na omweelo komeho yegumbo. Petrus sho a thiki pomweelo okwi indikwa mo. Johannes ngoka a li e shi omuyambimukuluntu okwa adhika nale e li meni lyolugumbo nokwe ya e ta pula omuyakuli e ethele mo Petrus. Petrus ina kala naJohannes, ye ina kambadhala okuya meni lyegumbo a ka thikame ponto yOmuwa gwe. Okwa kala molugumbo, moka aapiya naayakuli ya li taya huhulukwa pomulilo, a tala sho oonzapo dhiifundja tadhi ya koogumwe noogumwe okugandja uunzapo kombinga yaJesus. — Mark. 14:54-57; Joh. 18:15, 16, 18.
it-2-E ep. 619, okat. 6
Petrus
Kekwatho lyomulongwa omukwawo, ngoka naye a li e mu landula nenge a li a yi pamwe naye kegumbo lyomuyambimukuluntu, Petrus okwa yi u ukilila molugumbo lwomeni. (Joh 18:15, 16) Ka li a holama momilema, ihe okwa yi pomulilo a ka huhulukwe. Omolwuuyelele womulilo, aantu oya dhimbulula kutya naye okwa li ha kala naJesus, nomokupopya kwe oya mono kutya ye Omugalilea, shoka she ya ningitha ya kale taye mu konenene. Konima yokutamanekwa, Petrus okwi idhimbike lutatu kutya Jesus ke mu shi, nahugunina okwa popi a geya ye ta gana kutya ye Jesus ke mu. Ekondombolo olyi igi olutiyali, na Jesus “okwa punguluka nokwa tongolola Petrus.” Petrus okwa yi pondje nokwa lili nokulililila. (Mat 26:69-75; Mark 14:66-72; Luk 22:54-62; Joh 18:17, 18; tala OKWIIGA KWEKONDOMBOLO; EGANO.) Nonando ongawo, Jesus okwa li a galikanene Petrus manga oshiningwanima shika inaashi ningwa, negalikano lye olya li lya yamukulwa, nokungawo eitaalo lyaPetrus kalya li lya kana. — Luk 22:31, 32.
Konga omaliko gopambepo
(Markus 14:51, 52) Omugundjuka gumwe ngoka a li i idhingila owala elapi etokele, okwa landula Jesus. Oyo oya kambadhala oku mu kwata, 52 ihe okwa thigi po elapi lye nokwa yi ontuku e li olutu lwowala.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaMarkus
14:51, 52 — Olye a li omulumentu omugundjuka ngoka a “yi ontuku e li olutu lwowala”? Markus oye owala a popya kombinga yoshiningwanima shoka, onkee ano oshi li pandunge okuthika pehulithodhiladhilo kutya okwa li ta popi kombinga ye mwene.
(Markus 14:60-62) Omuyambi omukuluntu okwa thikama komeho gawo nokwa pula Jesus a ti: “Ito yamukula sha komalundilo ngoka taye ku lundile?” 61 Ihe Jesus okwa mwena; ina yamukula sha. Omuyambi omukuluntu okwe mu pula natango a ti: “Ongoye Kristus, Omuna gwaKalunga omusimanekwa?” 62 Jesus okwa yamukula: “Eeno, ongame. Ano otamu ka mona Omuna gwOmuntu a kuutumba kolulyo lwaKalunga note ke ya te ende kiikogo yokegulu.”
jy-E ep. 287, okat. 4
Jesus ta falwa kuAnnas, nokonima okuKajafas
Kajafas oku shi kutya Aajuda ohayu uvu nayi mbala ngele gumwe ta ti kutya oye Omuna gwaKalunga. Nale sho Jesus a li a ti kutya Kalunga oye He, Aajuda oya li ya hala oku mu dhipaga, molwaashoka oya ti kutya oti “iningi e thike puKalunga.” (Johannes 5:17, 18; 10:31-39) Molwaashoka Kajafas oku shi kutya osho haya kala yu uvite ngawo, okwa ti kuJesus: “Otandi ku ganitha kuKalunga omunamwenyo, tu lombwela, ngele ongoye Kristus, Omuna gwaKalunga.” (Mateus 26:63) Odhoshili kutya Jesus okwe shi popya kutya ye Omuna gwaKalunga. (Johannes 3:18; 5:25; 11:4) Ihe ngele okwa kala inee shi popya pompito ndjika, otashi ka talika ko a fa ta tindi kutya ke shi Omuna gwaKalunga nonokutya ke shi Kristus. Onkee ano, Jesus okwa ti: “Eeno, ongame. Ano otamu ka mona Omuna gwOmuntu a kuutumba kolulyo lwaKalunga note ke ya te ende kiikogo yokegulu.” — Markus 14:62.
Elesho lyOmbiimbeli
(Markus 14:43-59) Manga Jesus ta popi, Judas, gumwe gwaamboka omulongo nayaali, okwe ya pamwe nongundu yi na omagongamwele noondhimbo, ya tumwa kaayambi aakuluntu nokaakuluntu yoshigwana. 44 Omugwaaleki okwa li e ya tsu onyala a ti: “Ngoka tandi thipi komilungu, oye ngoka mwa hala. Mu kwateni!” 45 Judas sho a thiki, okwe endelele okuya kuJesus e ta ti: “Muhongi,” nokwe mu thipi komilungu. 46 Nena mbeyaka oye mu tsu iikaha e taye mu kwata. 47 Ano gumwe gwaamboka ya li ya thikama mpoka, okwa pweya mo egongamwele lye noku umpile omumati gwomuyambi omukuluntu e te mu fegula okutsi. 48 Jesus okwa ti kuyo: “Ne omwe ya okukwata ndje ngaashi tamu ka kwata omukolokoshi, mu na omagongamwele noondhimbo? 49 Kehe esiku onda longo aantu mokati keni motempeli, ne inamu kwata ndje. Ihe shika osha ningwa, opo Omanyolo omayapuki ga gwanithwe.” 50 Nena aalongwa ayehe oye mu thigi po e taa yi ontuku. 51 Omugundjuka gumwe ngoka a li i idhingila owala elapi etokele, okwa landula Jesus. Oyo oya kambadhala oku mu kwata, 52 ihe okwa thigi po elapi lye nokwa yi ontuku e li olutu lwowala. 53 Oyo oya fala Jesus kegumbo lyomuyambi omukuluntu, hoka kwa gongala aayambi aakuluntu ayehe, aalongimpango naakuluntu. 54 Petrus okwe mu landula e li konima kokule sigo omolugumbo lwegumbo lyomuyambi omukuluntu. Okwa yi mo nokwa kuutumba pamwe naalangeli e ta huhulukwa pomulilo. 55 Ano aayambi aakuluntu noshigongi ashihe shaatokoli oya kambadhala okukonga omalundilo, ya lundile Jesus, opo ye mu dhipage, ihe inaye ga mona. 56 Aalundili oyendji oye mu lundile, ihe omalundilo gawo kaga li ga tsa kumwe. 57 Aalumentu yamwe oye ya po noye mu lundile ya ti: 58 “Tse otwe mu uvu ta ti: ‘Otandi kumuna po otempeli ndjika ya tungwa kaantu, nongele pwa piti omasiku gatatu, otandi ka tunga po onkwawo inaayi tungwa kaantu.’” 59 Ihe nando ongawo, [ehokololo] lyawo olya li inaali tsa kumwe.