Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
5-11 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 9–10
“Tanga Jehova, omoluunongo we”
w99-E 7/1 ep. 30, okat. 6
Etalelopo ndyono lya li lya yambekwa noonkondo
Sho omukwaniilwakiintu a li e ya kuSalomo, okwa tameke oku mu pula “omapulo gokanaku.” (1 Aakwaniilwa 10:1) Oshitya shOshihebeli shoka sha longithwa mpaka, otashi vulu wo okutolokwa “oongano.” Ihe shika itashi ti kutya omukwaniilwakiintu okwa li owala a hala okupula Salomo omapulo gaafele. Oshihokithi osho kutya oshitya shOshihebeli osho tuu shono, osha longithwa mEpisalomi 49:4, shi yelithe omapulo ga kwata miiti ge na ko nasha nuulunde, eso nehupitho. Otashi vulika omukwaniilwakiintu gwaSheba a li ta kundathana naSalomo iinima yomuule, opo a tale kutya owino yaSalomo oyi thike peni. Ombiimbeli oya ti: “Okwe mu pula omapulo agehe a li e ga na.” Ihe “Salomo okwe ga yamukula agehe; kapwa li sha oshidhigu unene kuye okufatulula.” — 1 Aakwaniilwa 10:2b, 3.
w99-E 11/1 ep. 20, okat. 6
Okugandja hoka kwa dhenga mbanda
Molwaashono omukwaniilwakiintu okwa li a kuminwa shoka a uvu naashoka a mono, okwa yamukula neifupipiko a ti: “Aapiya yoye aanelago ngiini, mboka taa kala aluhe koshipala shoye noye na ompolo okuuva, sho to popi uunongo woye!” (1 Aakwaniilwa 10:4-8) Nonando aapiya yaSalomo oya li ya kundukidhwa kuuyamba, omukwaniilwakiintu ka li e ya popi kutya aanelago, omolwiinima mbyoka. Pehala lyaashono, oya li ya yambekwa, molwaashono oya li haya pulakene kuunongo waSalomo mboka a pewa kuKalunga. Omukwaniilwakiintu gwaSheba ina tulila po tuu aapiya yaJehova oshiholelwa oshiwanawa kunena, mboka haya pulakene kuunongo waJehova nosho wo wOmwana, Jesus Kristus!
w99-E 7/1 ep. 30-31
Etalelopo ndyono lya li lya yambekwa noonkondo
Omukwaniilwakiintu gwaSheba okwa li a kuminwa uunongo waSalomo nosho wo uuyamba womombala ye, naayihe mbino “oye mu mana oohapu.” (1 Aakwaniilwa 10:4, 5) Aantu yamwe, uutumbulilo mboka oye wu uvite ko tawu ti kutya omukwaniilwakiintu “ka li we ta vulu nokufudha.” Omukonakoni gumwe nokuli okwa ti kutya omukwaniilwakiintu ngoka okwa li a kambuka. Kutya nduno aantu oye na omaetopo geni, uushili owo kutya omukwaniilwakiintu okwa li a kumwa kwaashoka a mono noku uvu. Okwa li a popi kutya aapiya yaSalomo aanelago, molwaashoka oya li haya vulu okupulakena kowino yomukwaniilwa nokwa li a tanga Jehova, sho a ningi Salomo omukwaniilwa. Opo nduno, okwa li a pe omukwaniilwa Salomo omagano goshingoli shi thike N$621 600 000. Salomo naye okwa li a pe omukwaniilwakiintu gwaSheba omagano, ano “ashihe shoka a li a pula.” — 1 Aakwaniilwa 10:6-13.
Omaliko gomOmbiimbeli
w08-E 11/1 ep. 22, okat. 4-6
Owe shi tseya ngaa?
Omukwaniilwa Salomo okwa li e na oshingoli shi thike peni?
Omanyolo oga ti kutya, omukwaniilwa gwaTiro, Hiram, okwa li a pe Salomo ookilograma 4 000 dhoshingoli, nomukwaniilwakiintu gwaSheba okwa li e mu pe oshingoli shi thike pwaashoka. Salomo okwa li a landa oshingoli shookilograma 14 000 lwaampono kuOfir. Ombiimbeli otayi ti: “Salomo okwa taamba omumvo kehe oshingoli shookilograma omayovi 23 000.” (1 Aakwaniilwa 9:14, 28; 10:10, 14) Mbela shika otashi vulika ngaa? Mbela omahala moka aakwaniilwa yopethimbo lyonale ya li haya pungula oshingoli shawo, oga li ge thike peni?
Enyolo lyokekuma lyonalenale, ndyoka aalongwantu haya ti kutya oli shi okwiinekelwa, olya ti kutya Farao Thutmose omutitatu gwaEgipiti (eyovimumvo etiyali K.E.N.), okwa li a gandja ookilograma 12 247 kotempeli yoshikalunga Amun-Ra moKarnak. Momukokomoko gwethelemumvo etihetatu K.E.N., omukwaniilwa gwaAssur, Tiglath-pileser omutitatu, okwa li a pewa oompale dhi vulithe pookilograma 4 000 dha za kuTiro. Sargon omutiyali okwa li a gandja omagano gookilograma 4 000 kiikalunga yaBabilonia. Omukwaniilwa Filippus omutiyali gwokuMakedonia (ngoka a li a pangele okuza mo 359-336 K.E.N.), okwa li ha mono ookilograma dhoshingoli 28 000 lwaampono omumvo kehe, okuza moomina dhaPangaeum shokuTrace.
Sho omwanamati gwaFilippus, Alexander Omunene (ngoka a pangele okuza mo 336-323 K.E.N.) a kwata ko oshilando Susa shomuPersia, okwa li a kutha mo oshingoli shi thike pookilograma 1 070 000 lwaampono, nomuPersia ashihe okwa li a kutha mo oshingoli tashi ihilile pookilograma 7 000 000. Onkee ano, okutala koolopota ndhika, otashi ulike kutya shoka Ombiimbeli ya popya kombinga yoshingoli shoka Salomo a li e na, kasha li nando sha nenepekwa.
12-18 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 11–12
“Hogolola pandunge kuume koye kopandjokana”
‘Olye a gama kombinga yaJehova?’
7 Otatu vulu okwiilonga oshindji koshiholelwa shomukwaniilwa Salomo. Pethimbo omugundjuka, okwa li e na ekwatathano ewanawa naJehova. Kalunga okwa li e mu pe uunongo nokwa li e mu pe oshinakugwanithwa sha simana shokutunga otempeli ombwanawa muJerusalem. Nonando ongawo, lwanima Salomo okwa kanitha ekwatathano lye naJehova. (1 Aak. 3:12; 11:1, 2) Ompango yaKalunga oya li ya popi kutya omukwaniilwa Omuhebeli ina kala e na “aanyekadhi oyendji, oshoka shika otashi mu pilamenitha Omuwa.” (Deut. 17:17) Salomo okwa pilamene Jehova, e ta hokana aakiintu 700 nokwa li e na natango oohonda 300. (1 Aak. 11:3) Oyendji yomaanyekadhi ye kaya li Aaisraeli, noya li haya longele iikalunga. Salomo ka li wo a vulika kompango yaKalunga, sho a hokana aakiintu oyendji aakwiilongo. — Deut. 7:3, 4.
Ongiini to vulu okukotokela omutima gwoye?
6 Satana okwa hala tu kale twe mu fa. Oku li omunashipotha ngoka ihaa vulika komithikampango dhaJehova nokwi ihole mwene. Satana ita vulu oku tu thiminika tu kale hatu dhiladhila nokukatuka ngaashi ye. Pehala lyaashono, oha kambadhala a adhe elalakano lye momikalo dhilwe. Pashiholelwa, okwe etha tu kale twa kundukidhwa kaantu mboka a nwetha mo nale. (1 Joh. 5:19) Oha kala a tegelela tu hogolole okukala naantu mboka, nonando otu shi shi kutya ngele otwe ende nombudhi natse otatu ka ‘ninga’ oombudhi. (1 Kor. 15:33) Shoka osho sha li sha ningilwa omukwaniilwa Salomo. Okwa li a hokana aakiintu oyendji aapagani, nopehulilo oya li ye mu nwetha mo noonkondo noku “mu pilamenitha Kalunga.” — 1 Aak. 11:3.
‘Olye a gama kombinga yaJehova?’
9 Jehova ihi ipwililikile omayono. Ombiimbeli otayi ti: “[Jehova] nando okwa li a holokele Salomo Iwaali nokwe mu indike okulongela iikalunga iikwiilongo, Salomo ina vulika kOmuwa, ihe okwe mu pilamene. Omolwashoka Omuwa okwa geele Salomo.” Oshizemo? Jehova ka li we e mu hokwa noka li e mu ambidhidha. Onkee ano, oluvalo lwaSalomo kalwa li lwa mono uuthembahenda wokupangela oshigwana shaIsraeli, nolwa kala nokuli nokumona iihuna omimvo odhindji. — 1 Aak. 11:9-13.
Omaliko gomOmbiimbeli
Okwa li ta vulu okukala a hokiwa kuKalunga
Omolwetopoko ndyono, Rehoboam oku unganeke etangakwiita lye. Ihe Jehova okwa yi olunyala moshinima shoka okupitila momuhunganeki Shemaja, a ti: “Inamu matukila aamwanyoko [Aaisraeli]. Shuneni komagumbo, ne amuhe. Shika sha ningwa, ongame nde shi hala.” — 1 Aak. 12:21-24.
Kaya li ya pumbwa oku ya kondjitha. Oshinima shoka otashi vulika sha li sha piyaganeke Rehoboam. Oshigwana osha li tashi ka tala ko ngiini omukwaniilwa ngoka a li te ke shi “kwinunitha ekoosa,” omanga a tila aantu mboka ye mu tukulila oshipotha? (Yelekanitha 2 Ondjalulo 13:7.) Omukwaniilwa naakwiita ye “oya vulika keutho lyOmuwa e taa shuna kaandjawo.”
Oshike tatu ilongo moshinima shino? Onawa tu vulike kuKalunga, nonando aantu otashi vulika ye tu sheke. Okuvulika kuKalunga ohaku eta omayambeko noha kala e tu hokwa. — Deut. 28:2.
Rehoboam okwa ningi po shike? Okwa vulika noina ka kondjitha we omazimo ngoka ga tsa ondumbo naye. Okwa tungu iilando ya gwedhwa po moshitopolwa shaJuda noshaBenjamin, omazimo ngoka a li ta pangele. Iilando mbyono okwe yi “umbu ya kolelela,” (OB-1954). (2 Ondjal. 11:5-12) Okuza mpono, Rehoboam okwa kala ta vulika kiipango yaKalunga uule womimvo ndatu. Uukwaniilwa waIsraeli womazimo omulongo gokuumbangalantu owa tameke okulongela iikalunga. Ihe oyendji muukwaniilwa mboka “oya popile Rehoboam” mokuya kuJerusalem ye ku ulike kutya oya gama kombinga yelongelokalunga lyashili. (2 Ondjal. 11:16, 17) Omolwokuvulika kwe, uukwaniilwa we owa kolo.
19-25 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 13–14
“Omolwashike twa pumbwa okukala twa gwanenwa notu li aaifupipiki?”
Kala omudhiginini kuKalunga noku mu longela nomutima gwa hangana
4 Jeroboam okwa li a lombwele omulumentu gwaKalunga kashili a ti: “Tu ye kaandjetu, u ka makele sha. Otandi ke ku pa omagano molwashoka wa yakula ndje.” (1 Aak. 13:7) Mbela omuhunganeki okwa li i inyenge ngiini? Mbela ota ka taamba ko ehiyo lyomukwaniilwa, nonando opo owala a adhika a gandja etumwalaka lyaKalunga lyepangulo komukwaniilwa ngono? (Eps. 119:113) Nenge ota ka tinda okutaamba ko ehiyo lyomukwaniilwa, nonando okwa li ta monika a fa i iyela ombedhi shili? Jeroboam okwa li omuyamba nokwa li ta vulu okupa ookuume ke omagano gondilo. Andola omuhunganeki gwaKalunga ngoka okwa li e na iikala yokuhola omaliko momutima gwe, ando omagano ngoka oga ka kala emakelo enene kuye. Nonando ongawo, Jehova okwa adhika nale a lombwela omuhunganeki ngono a ti: ‘Ino lya oshikwiila nenge wu nwe omeya, ngoye ino za ko nondjila ndjoka we ya nayo.’ Onkee ano, omuhunganeki okwa yamukula nomuthindo a ti: “Nonando u pe ndje etata lyuuyamba woye, itandi yi nangoye, nenge ndi lye nondi nwe sha pungoye.” Opo nduno omuhunganeki okwa li a zi ko kuBetel nondjila yilwe. (1 Aak. 13:8-10) Oshiilongomwa shini tatu ilongo metokolo ndyoka lya li lya ningwa komuhunganeki shi na ko nasha nokukala aluhe aadhiginini? — Rom. 15:4.
Kala omudhiginini kuKalunga noku mu longela nomutima gwa hangana
15 Oshike tatu vulu okwiilonga kepuko ndyoka lya li lya ningwa komuhunganeki gwaJuda? Omayeletumbulo 3:5 otayi ti: “Inekela Omuwa nomutima gwoye aguhe noino igameka koondunge dhoye mwene.” Pehala lyokutsikila okukala i inekela muJehova ngaashi a li e shi ningi metetekelo, pompito ndjoka omuhunganeki ngoka okwa li i inekele moondunge dhe mwene. Epuko ndyoka a ningi olya li lye mu pula omwenyo gwe, nokwa li a yono po edhina lye ewanawa naKalunga. Oshimoniwa shono itashi tsu tuu omuthindo kutya osha simana okukala tu na eifupipiko nokukala tatu longele Jehova nuudhiginini!
Kala omudhiginini kuKalunga noku mu longela nomutima gwa hangana
10 Omuhunganeki ngoka a zile kuJuda, okwa li ta vulu okundhindhilika mo iifundja yomuhunganeki omunamimvo. Okwa li ta vulu okwiipula ngeyi: ‘Omolwashike Jehova e na okutuma omuyengeli komuntu gumwe i ili nokupa ndje omalombwelo omape?’ Omuhunganeki ngoka okwa li ta vulu okupula Jehova e mu yelithile iinima, ihe Omanyolo inaga popya nando kutya osho a li a ningi ngawo. Pehala lyaashono, omuhunganeki ngoka “okwa yi pamwe nomuhunganeki omusamane e ta li omwiha pamwe naye.” Jehova ka li a hokwa onkatu ndjoka omuhunganeki gwe a katuka. Onkee ano, konima sho a li a hekwa a lye nokunwa, okwa li a shuna kuJuda nokwa tsakanene nonkoshi mondjila, e tayi mu dhipaga. Omuhunganeki ngono ka li tuu a mono iilanduliko yinikitha oluhodhi! — 1 Aak. 13:19-25.
Omaliko gomOmbiimbeli
Oha kongo uuwanawa momuntu
Oshinima sha simanenena, oohapu dhAakwaniilwa yotango 14:13 otadhi tu longo oshinima oshiwanawa kombinga yaJehova naashoka ha kongo mutse. Dhimbulukwa kutya oshinima oshiwanawa osha li sha ‘monika’ muAbija. Osha yela kutya Jehova okwa li a panapana momutima gwaAbija sigo a mono mo uuwanawa. Omulongwantu gumwe okwa ti kutya okuyelekanitha nuukwanegumbo waandjawo, Abija okwa li a fa okamanya kondilo “ke li mokati kondumba yomamanya.” Jehova okwa li a nyanyukilwa uuwanawa mbuka nokwa li a gandja ondjambi mokuulukila ohenda oshilyo shika shimwe shuukwanegumbo mbuka wa kolokosha.
26 SEPTEMBA–2 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 15–16
“Asa okwa li a katuka nuulaadhi — Mbela nangoye osho ho ningi?”
“Iilonga mbyoka tamu longo, oyi na ondjambi”
Oomvula 20 ndhoka dha li dha landula ko, uukwaniilwa waIsraeli owa topolwa. Aajuda oya li ya nwethwa mo unene komikalo dhaapagani. Sho Asa a ningi omukwaniilwa mo 977 K.E.N., omalenga omakuluntu muJuda, oga li haga longele iikalunga yoluvalo yAakaanan. Ihe Ombiimbeli otayi popi Asa tayi ti kutya “okwa longo shoka sho opalele OMUWA, Kalunga ke. Okwa yonagula po iiyambelo yiikalunga nomahala giinonoma yuupagani, okwa kumagula po oongudhimanya [oondjapuki] dhiidhila e ta ke po [omiti omiyapuki, NW].” (2 Ondjal. 14:2, 3) Okwa li wo a tidha motempeli “aaholume” mboka ya li omashenge nokwa longo iilonga yilwe yomupondo. Okwa li wo a ladhipike oshigwana shi “gwanithe ehalo lyOMUWA, Kalunga koohekulu” noshi “vulike komalongo nokiipango ye.” — 1 Aak. 15:12, 13; 2 Ondjal. 14:4.
Longela Jehova nomutima aguhe!
7 Kehe gumwe gwomutse ota vulu okukonakona omutima gwe a tale ngele okwi igandja ngaa lela kuKalunga. Ipula ngeyi: ‘Mbela onda tokola ngaa toko okukala nda hokiwa kuJehova, okupopila elongelokalunga lyashili nosho wo okugamena oshigwana she komanwethomo omawinayi?’ Dhiladhila kutya Asa okwa li a pumbwa okukala e na uulaadhi wu thike peni, opo a vule oku ka dhenga Maaka, ngoka a li “oshikalungakiintu sholuvalo” moshilongo moka. Otashi vulika kuu shi omuntu ngoka a li a katuka ngaashi Asa, ihe otashi vulika pu na onkalo yimwe moka to vulu okuholela uulaadhi we. Pashiholelwa, ongiini ngele oshilyo shuukwanegumbo nenge kuume koye kopothingo ngoka a yona, ina hala okwiiyela ombedhi e ta kondwa? Mbela oto ka kala ngaa wa tokola toko waa endathane naye? Mbela omutima gwoye otagu ke ku inyengitha wu ninge shike?
it-1-E ep. 184-185
Asa
Nonando Asa omathimbo gamwe ka li a ulike uunongo nosho wo ontseyo yashili yopambepo, omaukwatya ge omawanawa nosho wo okwaashuna kwe monima, oya li ye mu kwathele, opo Jehova e mu tale ko e li gumwe gwomaakwaniilwa aadhiginini yomezimo lyaJuda. (2Ondjal 15:17) Momukokomoko gwomimvo 41 ndhoka Asa a kala ta pangele Juda, Israeli okwa li a pangelwa kaakwaniilwa mbaka yahetatu: Jeroboam, Nadab, Baasha, Ela, Simri, Omri, Tibni (ngoka a li a pangele oshitopolwa shontumba shaIsraeli shoka sha li ompinge naOmri) nosho wo Ahab. (1Aak 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Konima sho Asa a si, omwana Jehosafat okwe mu landula muukwaniilwa. — 1Aak 15:24.
Omaliko gomOmbiimbeli
w98-E 9/15 ep. 21-22
Mbela Kalunga ogwolela tuu kungoye?
Pashiholelwa, lesha ehunganeko kombinga yegeelo lyokutungulula Jeriko nosho wo nkene lya gwanithwa. Josua 6:26 otayi ti: “Esiku ndyoka Josua okwa tumbula eganolondodho ta ti: ‘Shaa ngoka ta kambadhala okutungulula Jeriko, na thingwe kOmuwa. Ngoka ta fulu omukanka gwasho, ota kanitha omwanamati osheeli; Ngoka ta kula omiyelo dhasho, ota kanitha omwanamati onkelo.’” Ehunganeko ndyoka olya li lya gwanithwa konima yomimvo 500 lwaampono, ngaashi tatu shi lesha mAakwaniilwa yotango 16:34, ndjoka tayi ti: “Muuyuni we [womukwaniilwa Ahab], Hiel gwokuBetel okwa tungulula Jeriko. Ihe ngaashi Omuwa a popitha nale Josua yaNun, Hiel okwa kanitha omwanamati osheeli Abiram, sho a fulu omukanka gwaJeriko, nomwanamati onkelo Segub, sho a kula omiyelo dhasho.” Kalunga kashili oye owala ta vulu okunwetha mo omahunganeko ga tya ngawo noku ga gwanitha po.
3-9 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 17–18
“Sigo uunake tamu tengukile koombinga noombinga?”
Kala wu na eitaalo e to ningi omatokolo ge li pandunge
6 Sho Aaisraeli ya li mEvi lyEuvaneko oya li ye na okuninga omatokolo ga simanenena: Okulongela Jehova nenge okulongela oshikalunga (nenge iikalunga). (Lesha Josua 24:15.) Etokolo ndyoka otashi vulika lya li tali monika lya fa kaali shi edhigu. Ihe ehogololo lyawo, olya li tali vulu oku ye etela omwenyo nenge eso. Pethimbo lyAatokolihapu, Aaisraeli oya kala nokuninga olundji omatokolo kaage li pandunge. Oya li ya pilamene Kalunga noya longele iikalunga. (Aatok. 2:3, 11-23) Natu dhiladhile koshiningwanima shoka sha li sha ningwa nale mondjokonona yoshigwana shaKalunga, sho sha li shi na okuninga etokolo. Omupolofeti Elia okwa li e shi lombwele sha yela nawa kutya nashi hogolole ngele otashi ka longela Jehova nenge otashi ka longela oshikalunga Baal. (1 Aak. 18:21) Elia okwa li a ganda aantu mboka ya li taya kakadhala okuninga etokolo. Otashi vulika to dhiladhila kutya etokolo ndika kalya li edhigu, molwaashoka oshi li aluhe pandunge noshi na uuwanawa okulongela Jehova. Kapu na omuntu omunandunge ta hokwa okulongela Baal. Aaisraeli oya li ya “tengukile koombinga noombinga.” Elia okwa li e ya ladhipike pandunge ya hogolole omukalo gwa dhenga mbanda gwokulongela Jehova.
Okwa popile elongelokalunga lyashili
15 Aahunganeki yaBaal oya piyagana nokuli unene noya “galikana muule shi vule shito yo taa ishata niimbele noomwele opahedhi yawo, sigo ombinzi ya mbomboloka muyo.” Ihe ayihe mbika inayi kwatha sha. “Inaku uvika nando eyamukulo; inaku uvika nando ewi.” (1 Aak. 18:28, 29) Osha li sha yela kutya Baal ke ko. Okwa li owala oshinima sha totwa kuSatana okugamuna ko aantu kuJehova. Oshili oyo kutya ngele omuntu okwa hogolola omuwa gulwe, kee shi Jehova, otashi ke mu etela eyeme nenge ohoni nokuli. — Lesha Episalomi 25:3; 115:4-8.
Okwa popile elongelokalunga lyashili
18 Manga Elia inaa galikana, otashi vulika aantu ya li tayi ipula ngele Jehova naye ke ko nota ka kala inaa yamukula ngaashi Baal. Ihe konima yegalikano, kapu nando ogumwe a li a limbililwa. Ehokololo otali ti: “OMUWA okwa kulukitha omulilo e tagu lungunitha po efikilondjambo, iikuni nomamanya e tagu geteke evi nokulatha mo omeya momukanka.” (1 Aak. 18:38) Kasha li tuu euliko lya yela kutya Kalunga kashili olye! Naantu oya li yi inyenge ngiini?
Omaliko gomOmbiimbeli
ia ep. 86, oshimpungu
Okwa popile elongelokalunga lyashili
Oshikukuta shopethimbo lyaElia osha kala ko uule wethimbo li thike peni?
Omupolofeti gwaJehova Elia okwa li a lombwele omukwaniilwa Ahab kutya oshikukuta shoka sha li sha kutha ethimbo ele oshi li pokuhula. Shika osha li sha ningwa “momumvo omutitatu” okuza pethimbo sho Elia a li a popi lwotango kombinga yoshikukuta shika. (1 Aak. 18:1) Nziya konima sho Elia a ti kutya Jehova ota ka lokitha omvula, osha ningwa. Aantu yamwe otashi vulika ye ye pehulithodhiladhilo kutya oshikukuta osha hulu momumvo omutitatu, onkee ano, inashi ninga oomvula ndatu. Ihe Jesus nosho wo Jakob otaye tu lombwele kutya oshikukuta shika osha li sha ningi ‘oomvula ndatu netata.’ (Luk. 4:25; Jak. 5:17) Mbela mpaka Ombiimbeli otayi kondjithathana?
Hasho nando. Okwenye muIsraeli okwa li haku kutha ethimbo ele, haku vulu okukutha oomwedhi hamano. Osha yela kutya sho Elia a yi kuAhab e ke mu lombwele kombinga yoshikukuta, okwenye okwa adhika kwa ninga lela ethimbo ele shi vulithe shito. Oshikukuta osha adhika sha ninga nokuli konyala oomwedhi hamano. Nomolwaashono sho Elia a ka popya “momumvo omutitatu” kutya oshikukuta oshi li pokuhula, osha adhika sha ninga nale konyala oomvula ndatu netata okuza ketumwalaka lyotango. Sho oshigwana sha ka gongala kondundu Karmel, opwa adhika pwa pita ‘oomvula ndatu netata.’
Natu tale ano kutya omolwashike lya li ethimbo ewanawa sho Elia a ka popya naAhab lwotango. Oshigwana osha li shi itaala kutya Baal “omukayili gwiikogo,” nenge okalunga ngoka ha lokitha omvula yi hulithe po okwenye. Uuna okwenye kwa kutha ethimbo ele shi vulithe shito, oshigwana otashi vulika sha li hashi pula kutya: ‘Baal oku li peni nota lokitha omvula uunake?’ Etumwalaka lyaElia kutya omvula itayi ka loka nomume itayi ka gwa okuninga te shi ti, oli na okukala lyu uvitha nayi aalongeli mbeyaka yaBaal. — 1 Aak. 17:1.
10-16 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 19–20
“Konga ehekeleko kuJehova”
Inekela Jehova, uuna wa gwililwa po
5 Lesha 1 Aakwaniilwa 19:1-4. Elia okwa li a kwatwa kuumbanda, sho omunyekadhi Isebel a li a hala oku mu dhipaga. Onkee ano, okwe mu yi ondapo, e ta yi kuBeersheba. Okwa li a teka lela omukumo, shoka she mu ningitha a kale “a hala a se.” Oshike she mu ningitha a kale e uvite ngawo? Elia okwa li omuntu inaa gwanenena “e tu fa.” (Jak. 5:17) Otashi vulika a li e uvite a gwililwa po kuupyakadhi nokwa vulwa noonkondo. Otashi vulika Elia a li ta dhiladhila kutya oonkambadhala dhe dhokuhumitha komeho elongelokalunga lyashili osima yowala, onkalo muIsraeli inayi hwepopala nonokutya oye owala a li ta longele Jehova. (1 Aak. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Otashi vulika tu kale twa kumwa komukalo moka omuhunganeki ngoka omudhiginini a li i inyenge. Ihe Jehova okwa li e uvite ko nkene e uvite.
Kalunga ngoka a li i inekela okwe mu kwatha
13 Mbela Jehova okwa li u uvite ngiini sho a li ta tala omupolofeti gwe omuholike a lala momuzile gwoshingondjo mombuga te mu pula a se? Ombiimbeli otayi ti kutya konima sho Elia a pwile moomposi, Jehova okwe mu tumine omuyengeli. Okwe mu gumu e te mu pendutha nombili ta ti: “Penduka, u lye.” Elia okwa penduka e ta li oshikwiila e ta nu omeya ngoka omuyengeli e mu longekidhila. Mbela okwa li ngaa a pandula omuyengeli? Ehokololo otali ti owala kutya okwa li e ta shuna ishewe moomposi. Mbela okwa li a polimana unene itaa vulu nokupopya? Kutya nduno omolwashike, omuyengeli okwe mu pendutha ishewe olutiyali, tashi vulika koongulasha. Okwe mu lombwele natango a ti: “Penduka, u lye,” e ta gwedha ko ta ti, “opo ondjila yaahe ku vule oonkondo.” — 1 Aak. 19:5-7.
Kalunga ngoka a li i inekela okwe mu kwatha
21 Ombiimbeli otayi tu lombwele kutya Jehova ka li mo nando momauliko agehe ngaka goonkondo dhopaunshitwe. Elia okwa li e shi shi kutya Jehova ke shi owala oonkondo dhopaunshitwe ngaashi Baal, ngoka a li ha tangwa kaalongeli ye kutya “omukayili gwiikogo,” nenge okalunga ngoka ha lokitha omvula. Jehova oye Onzo yashili yoonkondo dhopaunshitwe, ihe omunankondonkondo e vulithe oshinima kehe a shita. Nokuli nomomagulu nenge mewangandjo ita gwana mo. (1 Aak. 8:27) Shika osha li sha kwathele ngiini Elia? Dhimbulukwa kutya Elia okwa li a tila. Ihe molwaashoka Jehova, Kalunga ngoka e na oonkondo dha tya ngaaka, oku li kombinga ye, Elia ka li e na nando okutila Ahab naIsebel. — Lesha Episalomi 118:6.
Kalunga ngoka a li i inekela okwe mu kwatha
22 Sho omulilo gwa piti po, opwa li pwa mwena shokanyenye, na Elia oku uvu “okapepo okapu” nenge ewi etalala. Ewi olya li lye mu lombwele a popye shoka shi li momutima gwe oshikando oshitiyali, nosho a ningi. Otashi vulika shika sha li she mu etele ishewe etalaleko. Osha yela kutya “okapepo okapu” nenge ewi etalala olya li ishewe lye mu uvitha nawa unene. Jehova okwa li a shilipaleke Elia kutya oku na natango oshilonga. Ngiini? Kalunga okwa li e mu hololele elalakano lye kombinga yokukomba mo elongelokalunga lyaBaal muIsraeli. Kapu na omalimbililo kutya iilonga yaElia kaya li osima yowala, oshoka Kalunga okwa li natango ta ka katukila elongelokalunga lyaBaal onkatu. Oshikwawo, Elia okwa li natango ta ka longithwa kuJehova, oshoka okwa li e mu tumu a ka longe iilonga yontumba. — 1 Aak. 19:12-17.
Omaliko gomOmbiimbeli
Elisa okwa li a mono omatembakwiita gomulilo — ngoye oho ga mono?
Kunena, Aakriste oyendji nayo ohaya yi miilonga yethimbo lyu udha yi ili noyi ili. Mokuninga ngaaka, ohayi inyengithwa keitaalo nokokukala ye na ehalo lyokulongitha oonkondo dhawo ngaashi tashi vulika mokulongela Jehova. Iilonga yimwe ohayi ya pula ya thige po omagumbo gawo ya ka longe ngaashi koBetel, miilonga yokutunga, nomiikwawo yilwe, mbyoka tashi vulika yi kale ya talika ko yowala. Kapu na Omukriste e na okutala ko iilonga mbyoka inaayi simana nenge yidhinitha, molwaashoka Jehova okwe yi lenga noonkondo. — Heb. 6:10.
17-23 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 AAKWANIILWA 21–22
“Holela omukalo gwaJehova gwankene ha longitha oonkondopangelo”
it-2-E ep. 21
Jehova gwomatangakwiita
Sho Josua a li a mono omuyengeli omuyenda popepi naJeriko, e te mu pula ngele okwa gama kombinga yaIsraeli nenge oyaatondi, okwa yamukula a ti: “Aawe, ngame ondjayi yiita yOmuwa.” (Jos 5:13-15) Omuhunganeki Mikaia okwa li a lombwele omukwaniilwa Ahab nosho wo Jehosafat, a ti: “Ngashingeyi pulakeneni shoka Omuwa ta ti! Onda mono Omuwa a kuutumba koshipangelapundi she megulu pamwe naayengeli ye ayehe ya thikama ontega naye.” Osha yela kutya okwa li ta popi kombinga yoyana yaJehova yopambepo. (1Aak 22:19-21) Oshi li mondjila, sho kwa longithwa uutumbulilo “Jehova gwomatangakwiita” wu li pauwindji, oshoka omatangakwiita inaga popiwa owala ga topolwa moongundu dhaakerubi, aaserafi naayengeli (Jes 6:2, 3; Gen 3:24; Eh 5:11), ihe oge li wo ga unganekwa moongundu, nomolwaashono Jesus Kristus a popi kutya ota vulu okwiindila a kale e na “omatanga omanene gaayengeli ge vule omulongo nagaali.” (Mat 26:53) Megalikano lyaHiskia moka a li ta pula Jehova ekwatho, okwe mu ithana “Omuwa, Kalunga kalsrael, ngoka wa kuutumba koshipangelapundi shoye kombanda yaakerubi.” Shoka otashi gandja uumbangi kutya okwa li a ukitha koshikethahangano noku na aakerubi kombanda yasho, shoka tashi thaneke oshipangelapundi shaJehova megulu. (Jes 37:16; yelekanitha 1Sam 4:4; 2Sam 6:2.) Aapiya yaElisa aatilikalunga oya li ya shilipalekwa kemoniko lyopashikumithalonga, moka Elisa a li a mono “ondundu ya kundukidhwa kuukambe womulilo nokomatembakwiita gomulilo,” ngoka ge li oshitopolwa shaayengeli yaJehova. — 2Aak 6:15-17.
“Kristus oye omutse gwomulumentu kehe”
9 Eifupipiko. Jehova oye omunandunge a shiga ko. Ihe nonando ongawo, oha pulakene komaetopo gaapiya ye. (Gen. 18:23, 24, 32) Oha pitike mboka ta wilike ya gandje omaetopo gawo. (1 Aak. 22:19-22) Jehova okwa gwanenena, ihe ina tegelela tu kale ihaatu ningi omapuko. Ohe tu kwathele tu pondole sho tatu mu longele, nonando inatu gwanenena. (Eps. 113:6, 7) Ombiimbeli otayi ti kutya Jehova oku li “omukwathi” gwetu. (Eps. 27:9; Heb. 13:6) Omukwaniilwa David okwa li a zimine kutya iilonga ya simana mbyoka a pondola, okwe yi gwanitha po owala, omolwekwatho nesiloshimpwiyu nenge tu tye molweifupipiko lyaJehova. — 2 Sam. 22:36.
it-2-E ep. 245
Iifundja
Jehova Kalunga ohe etha “epukitho edhigu” li nwethe mo aantu mboka ye hole iifundja, “opo yi itaale iifundja,” pehala lyonkundana ombwanawa kombinga yaJesus Kristus. (2Tes 2:9-12) Ekotampango ndika olya li lya ulikwa kwaashoka sha li sha ningwa po omathelemimvo ga tetekele, shi na ko nasha nomukwaniilwa Omuisraeli, Ahab. Aahunganeki aaniifundja oya li ya shilipaleke Ahab kutya ota ka sinda Ramot shaGilead miita, omanga omuhunganeki gwaJehova Mikaia, a li a hunganeke kutya ita ka sindana. Ngaashi sha hololelwa Mikaia memoniko, Jehova okwa li a pitike oshishitwa shontumba shopambepo shi “kotokele” aahunganeki yaAhab. Sha hala okutya, oshishitwa shika shopambepo osha li she ya nwetha mo kaaya popye oshili, ihe oya popye shoka ya li ya hala okupopya nosho wo shoka Ahab a li a tegelela okuuva kuyo. Nonando Ahab okwa li a londodhwa komeho yethimbo, okwe etha a kotokelwe noshe mu pula omwenyo gwe. — 1Aak 22:1-38; 2Ondjal 18.
Omaliko gomOmbiimbeli
Okwiiyela ombedhi shili otaku ti shike?
4 Mokweendela ko kwethimbo Jehova okwa tokola oku ya katukila onkatu. Okwa tumu Elia kuyo e ke ya lombwele nkene te ke ya geela. Ezimo lyawo alihe olya li tali ka kombwa po. Oohapu dhaElia odha li dha uvitha Ahab nayi noonkondo. Shoka oshikumithi, omulumentu ngoka e na omutse omukukutu ‘okwi ifupipike.’ — 1 Aak. 21:19-29.
5 Nonando Ahab okwa li i ifupipike pompito ndjono, shoka a ka ninga konima yaashono osha ulike kutya ini iyela shili ombedhi. Ka li a kambadhala okuhulitha po okulongela oshikalunga Baal moshilongo, nenge a humithe komeho okulongela Jehova. Ahab okwa ulike wo kutya ini iyela ombedhi shili momikalo dhilwe.
6 Pompito yimwe Ahab okwa li a pula omukwaniilwa gwaJuda, Jehosafat, e mu wayimine mokukondjitha Aasiria. Omukwaniilwa Jehosafat okwa li ha vulika kuJehova nokwa lombwele Ahab kutya oya pumbwa tango okupula omuhunganeki gwaJehova shoka ye na okuninga manga inaaya ya kolugodhi. Ahab ka li a hala oku shi ninga, nokwa ti: “Oku na ngaa Mikaia yaImla. Ihe onde mu tonda, oshoka iha hunganekele ndje uuwanawa; aluhe uuwinayi auke.” Nonando Ahab ka li ta tsu kumwe nasho, oya pula omuhunganeki Mikaia. Ngaashi shito, omuhunganeki gwaJehova okwa hunganekele Ahab uuwinayi. Pehala lyokwiiyela ombedhi nokupula a dhiminwe po kuJehova, Ahab okwa tulitha omuhunganeki Mikaia mondholongo. (1 Aak. 22:7-9, 23, 27) Nonando Ahab okwa li a vulu okutulitha omuhunganeki gwaJehova ngoka mondholongo, ka li a vulu okukeelela shoka a hunganeka kaashi ningwe. Ahab okwa sile molugodhi ndwoka. — 1 Aak. 22:34-38.
24-30 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 AAKWANIILWA 1–2
“Oshiholelwa oshiwanawa shokudheula yalwe”
Nkene aakuluntugongalo ye na okudheula yalwe megongalo
15 Ehokololo lyaElisa otali tu longo wo kutya osha simana aamwatate ya kale ya simaneka aakuluntugongalo mboka ya pyokoka. Ehokololo otali popi kutya sho Elia naElisa ya talele po aapolofeti muJeriko, aalumentu mbaka yaali oya yi komulonga gwaJordan. “Elia okwa kutha elwaakani lye, e li gonyo e te li dhenge omeya. Omeya oga topoka pokati.” Oya tokola Jordan puukukutu e taya yi handiyaka yomulonga “taa kundathana, manga taye ende.” Elisa okwa li a yamu mo sha momudheuli gwe, oshoka okwa li e mu pulakena nawa sho ta popi. Elisa ka li i ishi e shi iinima. Sho Elia a fegulwa po koshikungulu, Elisa okwa shuna kuJordan. Sho a thiki pomulonga ngoka okwa kutha elwaakani lyaElia, e te li dhengitha omeya ta ti: “Omuwa, Kalunga kaElia, ou li peni?” Omulonga ogwa topoka natango pokati. — 2 Aak. 2:8-14.
Nkene aakuluntugongalo ye na okudheula yalwe megongalo
16 Owa ndhindhilika ngaa kutya oshikumithalonga shotango shaElisa osha li sha fa oshikumithalonga shaElia shahugunina? Shika otashi tu longo shike? Otashi tu longo kutya Elisa ka li u uvite kutya oku na okukala ha ningi iinima momukalo gwa yooloka ko kugwaElia, oshoka ngashingeyi oye a langekwa po a ninge omupolofeti omukuluntu. Pehala lyaashono, Elisa oku ulike kutya okwa li a simaneka Elia sho a ningi naanaa ngaashi Elia a ningile. Shika osha kwathele aapolofeti ooyakwawo ya kale ye mu inekela. (2 Aak. 2:15) Moshilonga shoka shuupolofeti okwa ningi mo uule woomvula 60. Jehova okwa kala te mu pe oonkondo dhokulonga iilongankondo oyindji yi vulithe nokuli nopwaambyoka ya longwa kuElia. Aamwatate mboka taya dheulwa oye na okwiilonga mo shike mwaashoka?
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyAakwaniilwa aatiyali
2:11 — “Egulu” moka ‘Elia a li a falwa moshikungulu’ olya li shike? Shika kasha li oshitopolwa shokokule shewangandjo lyo lyene nenge ehala lyopambepo moka Kalunga naamati ye aayengeli haya kala. (Deuteronomium 4:19; Episalomi 11:4; Mateus 6:9; 18:10) Mpoka tapu popiwa kutya Elia okwa li a londo “megulu” otashi ti kutya okwa li a londo mombepo moka hamu tuka uudhila. (Episalomi 78:26, OB-1954; Mateus 6:26) Mokweenda neendelelo mombepo, osha yela kutya etemba lyomulilo olya li lya fala Elia koshitopolwa shilwe shevi hoka a li a kala natango nomwenyo uule wethimbo. Konima yoomvula dhontumba Elia okwa li a nyolele omukwaniilwa gwaJuda Jehoram ontumwafo. — 2 Ondjalulo 21:1, 12-15.
31 KOTOBA–6 NOVOMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 AAKWANIILWA 3–4
“Omumwoye oye nguka”
“Ondi shi shi kutya ota ka yumuka”
7 Eyumuko etiyali lya popiwa mOmanyolo, olya li lya ningwa komuhunganeki Elisa, ngoka a pingene po Elia. Moshilando Shunem omwa li omukiintu Omuisraeli, ngoka a li a yakula Elisa momukalo gwi ikalekelwa. Okupitila momuhunganeki ngoka, Kalunga okwa li a yambeke omukiintu ngoka ihaa mono aanona, a mone okanona kokamati, nonando omusamane gwe okwa li omukokele. Konima yomimvo dhontumba, okamwanamati kawo oka si. Dhiladhila koluhodhi olunene ndoka yina a li e na. Lwanima, yina yokamati okwa pula epitikilo komusamane gwe, e te ende oshinano shookilometa 30 lwaampono u uka kuElisa ngoka a li pondundu Karmel. Opo nduno omuhunganeki Elisa okwa tumu omuyakuli gwe Gehasi, a tetekele kuShunem, opo a ka yumudhe okamati hoka. Gehasi ka li a vulu oku ka yumudha. Lwanima, yina yokamati ngoka a nika oluhodhi nosho wo Elisa nayo osho ya thiki. — 2 Aak. 4:8-31.
“Ondi shi shi kutya ota ka yumuka”
8 Elisa okwa yi mondunda moka mwa li omudhimba, e ta galikana. Okamati oka yumuka pashikumithalonga. Yina okwa li a nyanyukwa noonkondo okukala ishewe nako. (Lesha 2 Aakwaniilwa 4:32-37.) Yina yokamati otashi vulika a li a dhimbulukwa shoka Hanna ngoka a li ihaa mono aanona, a popile megalikano lye, sho a fala Samuel ketsalihangano. Hanna okwa li a galikana ta ti: “Omuwa . . . aantu ote ya tumu muusi e te ya galula mo ishewe.” (1 Sam. 2:6) Kalunga oku ulike kutya oku na oonkondo dhokuyumudha, sho a yumudha okamati komuShunem.
Omaliko gomOmbiimbeli
it-2-E ep. 697, okat. 2
Omuhunganeki
“Ongundu yaahunganeki.” “Ongundu yaahunganeki” otashi vulika yu ulika kosikola yaalongwihunganeki nenge kokulongela kumwe kwaahunganeki. Oongundu ndhoka dhaahunganeki odha popiwa dhi li kuBetel, Jeriko nokuGilgal. (2Aak 2:3, 5; 4:38; yelekanitha 1Sam 10:5, 10.) Samuel okwa popiwa e li omuwiliki gwongundu yaahunganeki muRama (1Sam 19:19, 20), nosha fa shi li ngeyi kutya Elisa naye okwa li e na oshinakugwanithwa sha faathana pethimbo lye. (2Aak 4:38; 6:1-3; yelekanitha 1Aak 18:13.) Omanyolo otaga ulike kutya oya li ya hehele iilongitho kuyalwe noyi itungile omahala gawo gokukala, shoka tashi ulike kutya oya li ye na onkalamwenyo yi li paunathangwa. Nonando olundji oya li haya zi mehala limwe nohaya li iikulya yimwe, otashi vulika ya li haya pewa iinakugwanithwa pauhandimwe yoku ka hunganeka. — 1Aak 20:35-42; 2Aak 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.