-
Etameko lyesiku lya simana noonkondoOmuntu omunenenene ngoka a li ko nale
-
-
Ontopolwa 105
Etameko lyesiku lya simana noonkondo
SHO Jesus ta zi muJerusalem ongulohi yOmaandaha, ota shuna kuBetania shoka shi li kuuzilontu wekulukila lyondundu yOomono. Omasiku gaali guukalele we wahugunina muJerusalem oga pwa ko. Osha yela kutya Jesus ota lala natango pukuume ke Lasarus. Owo uusiku uutine mboka ta lala muBetania okuza sho a thiki mo okuza kuJeriko mEtitano.
Ngashingeyi, ongula onene yEtiyali, 11 Nisan, ye naalongwa ye oye li ishewe mondjila. Ndika oli li esiku lya simana noonkondo muukalele waJesus, limwe lyeipyakidhilo enene sigo oompoka. Olyo esiku lyahugunina ndyoka ta holoka motempeli. Nolyo esiku lyahugunina lyuukalele we womontaneho lya tetekela okupangulwa kwe nosho wo okudhipagwa.
Jesus naalongwa ye otaye ende nondjila oyo tuu ndjoka ye enda taya taaguluka ondundu yOomono yu uka kuJerusalem. Pooha nondjila ndjoka ya za kuBetania, Petrus ota mono omuti ngoka Jesus a thingile ongula ya piti. “Rabbi, tala,” Petrus ti igidha, “omukwiyu we gu thingi, ogwa kukuta.”
Ihe omolwashike mbela Jesus a sitha omuti? Otu ulike kutya omolwashike sho ta tsikile ta ti: “Oshili tandi mú lombwele: andola mu na eitaalo, ne inaamu limbililwa, ando otamu vulu hashino ashike, omukwiyu sho gwa ningwa, ihe andola otamu lombwele nondundu ndji [ondundu yOomono hoka ya thikama]: Itumba po, ngu u iyundulile mefuta, ando tashi ningwa. Noshaa shoka tamu shi indile megalikano nokwiitaala, otamu shi pewa.”
Onkee ano mokukukutika omuti, Jesus ota longo aalongwa ye oshiilongomwa kombinga yankene sha simana opo ya kale yi itaala Kalunga. Ngaashi ye ta ti: “Shaa shoka tamu shi indile notamu galikana, itaaleni mwe shi pewa, one notamu kala mu shi na.” Oshiilongomwa inashi simana tuu kuyo okwiilonga, unene tuu moku shi talela komamakelo omatilithi ngoka ga li taga ka ningwa mbala! Ihe opu na ekwatathano lilwe pokati kekukuto lyomukwiyu nuukwatya weitaalo.
Ngaashi omukwiyu nguka, oshigwana shaIsrael oshi na omutalelo tagu pukitha. Nonando oshigwana oshi li mekwatathano lyopahangano naKalunga notashi vulika kombanda tashi monika sha fa hashi dhiginine oompango dhe, sho kashi na eitaalo noihashi imike iiyimati iiwanawa. Molwokwaaheneitaalo kwasho, sho osha tameke nokuli okweekelahi Omwana gwaKalunga! Mokukutika omukwiyu ngoka ihaagu imi, Jesus otu ulike sha yela shoka tashi ka kala oshizemo shahugunina shoshigwana shika ihaashi imike iiyimati nokaashi shi oshidhiginini.
Konima yethimbo Jesus naalongwa ye otaye ya muJerusalem, nongaashi shi li ondjigilile yawo, otaya yi kotempeli hoka Jesus ta tameke okulonga aantu. Aasaseri aakuluntu naakuluntu yoshigwana, osha yela kutya otaya dhimbulukwa shoka Jesus a ningi esiku lya tetekele e shi ningila aalandakanithi yiimaliwa, notaye mu pula taya ti: “Okoonkondo dhini ho longo mbika? Nolye e ku pa epangelo ndika?”
Jesus ota yamukula ta ti: “Nangame wo tandi mú pula ohapu yimwe; ngele tamu yi lombwele ndje, nena nangame wo otandi mú lombwele okepangelo lini tandi longo mbika. [Eninginitho, NW] lyaJohannes olya za peni, megulu nenge omaantu?”
Aasaseri naakuluntu yoshigwana otaya tameke taya tompathana mokati kawo shi na ko nasha nankene taya ka yamukula. “Ngele tatu ti: Omegulu, nena oye ota ti: Oshike ano inamu mu itaala? Ihe ngele tatu ti: Omaantu, nena otu na okutila aantu, oshoka oyo ayehe ya tala, Johannes oye omuprofeti.”
Aawiliki kaye shi wo shoka ye na okuyamukula. Onkene otaya yamukula Jesus taya ti: ‘Katu shi wo.’
Jesus ota ti wo: “Ano nangame wo itandi mú lombwele okepangelo lini tandi longo ngeyi.” Mateus 21:19-27; Markus 11:19-33; Lukas 20:1-8.
▪ Oshike shi li sha simana kombinga yEtiyali, 11 Nisan?
▪ Iiyilongomwa yini Jesus ta longo aalongwa ye sho ta kukutike omukwiyu?
▪ Jesus ota yamukula ngiini mboka taye mu pula kutya okepangelo lyalye ha longo mbyoka?
-
-
Taya yambululwa komaudhi geyana lyomiviinuOmuntu omunenenene ngoka a li ko nale
-
-
Ontopolwa 106
Taya yambululwa komaudhi geyana lyomiviinu
JESUS oku li potempeli. Opo owala a li a lyalyakaneke aawiliki yelongelokalunga mboka ya li taye mu pula ya hala okutseya kutya okepangelo lini ha longo iinima. Manga inaaya lyalyakunuka, Jesus ote ya pula ta ti: “Otamu ti ngiini?” Nopo nduno okupitila meudhi ote yu ulikile kutya yo oye li naanaa aantu ya tya ngiini.
Jesus ota hokolola ta ti: “Okwa li ku na omuntu e na aamati yaali; nokwa yi komutango nokwa ti: Omumwandje, inda, u ka longe nena moshikunino shandje shomiviinu. Ihe nokwa yamukula: inandi hala; ihe komeho okwi itedhulula nokwa yi ko. Nokwa yi komukwawo nokwe mu lombwele wo oohapu tuu ndhoka. Oye okwa yamukula: Eeno, omuwa, ye ina ya ko. Oguni po gwaambaka yaali a gwanitha ehalo lyahe?” Jesus ta pula.
“Oongwiyaka gwotango,” aapataneki ye taya yamukula.
Onkee ano Jesus ota yelitha ta ti: “Oshili tandi mú lombwele: aateloni noohonda oyo taye mú tetekele okuya [muukwaniilwa waKalunga, KB].” Aateloni noohonda, muushili wo wene, tango oya li ya tindi okulongela Kalunga. Ihe opo nduno, ngaashi okanona kotango, oyi itedhilula, noye mu longele. Ihe mepingathano naashika, aawiliki yelongelokalunga, ngaashi okanona okatiyali, oya ti kutya otaya longele Kalunga, ihe oye li ngaashi Jesus ta ti: “Johannes [Omuninginithi] e ya kune nondjila yuuyuuki, ne inamu mu itaala, ihe aateloni noohonda oyo ye mu itaala; nonando omwe shi mono, nokomeho inamu itedhulula, mu mu itaale andola.”
Jesus otu ulike natango kutya okuyona kwaawiliki yelongelokalunga mboka kaku shi owala sho inaaya longela Kalunga. Aawe, ihe muushili wo wene, yo oye li aalumentu aakolokoshi naawinayi. Jesus ota hokolola ta ti: “Okwa li ku na omusamane, a tsike eyana lyomiviinu e te li gumbile enkolo e te li fulile olupale [lwokukolela] oomviinu, okwa tungile mo oshungongulu nokwa langeke mo aalongi yeyana nokwa yi kiilongo. Ano oomviinu sho dha tiligana, okwa tumu ko aamati ye kaaneyana, ya ka taambe iiyimati mbika e na oku yi pewa. Ihe aaneyana oya kwata aamati ye; gumwe oye mu dhenge, nomukwawo ye mu dhipaga, nomutitatu oye mu [dhaadhiga] nomamanya. Nokwa tumununa ko aamati yalwe oyendji, ye vule mbeyaka yotango; oyo noye ya ningile osho tuu.”
“Aamati” oyo aaprofeti mboka “omusamane,” Jehova Kalunga, a tumu “kaaneyana” ‘yeyana lyomuviinu.’ Aaneyana mbaka oyo aakalelipo aakwatelikomeho yoshigwana shaIsrael, oshigwana shoka Ombimbeli tayi popi shi li “eyana lyomiviinu” lyaKalunga.
Molwashoka “aaneyana” oya ningi nayi “aamati” noye ya dhipaga, Jesus ota yelitha ta ti: “Ihe ohugunina [mwene gweyana lyomiviinu] okwe ya tumine omwana nokwa ti: Omumwandje otaye mu tila. Ihe aaneyana sho ya mono omwana, oya kundathana noya ti: Nguno omuthigululi; tu yeni, tu ke mu dhipageni, tse tu mone uuthiga we. Oyo noye mu kwata, oye mu [umbu] mo meyana noye mu dhipaga.”
Ngashingeyi Jesus ota popi naawiliki yelongelokalunga te ya pula ta ti: “Mwene gweyana nge ta galuka, ota ningi ngiini aaneyana mbano?”
“Aakolokoshi mboka,” aawiliki yelongelokalunga taya yamukula, “ote ya yonagula po nayi, neyana lyomiviinu ote li pe aalongi yalwe, oomboka taye mu pe iiyimati opethimbo tuu lyayo.”
Ano otaya popi epangulo kaaye shi sha kombinga yawo yene, molwashoka oyi ikwatela mokati kAaisrael mboka ye li “aaneyana” ‘yeyana lyomiviinu’ lyaJehova oshigwana shaIsrael. Iiyimati mbyoka Jehova a tegelela kaaneyana ya tya ngaaka, oyo eitaalo okwiitaala Omwana, Messias gwoshili. Molwashoka inayi imika iiyimati ya tya ngaaka, Jesus ote ya londodha: “Inaamu lesha nani nando olumwe omooraamata [mEpsalmi 118:22, 23]: Emanya ndyoka aatungi ye li ekelehi, olyo lya ningi emanya lyekuvu; okOmuwa lya dhikwa ngaaka, nolye tu nyenge oondunge momeho getu? Onkee tandi mú lombwele: [uukwaniilwa waKalunga otau, KB] mú kuthwa [notau] pewa aantu, haa imike iiyimati [yawo]. Kehe tuu ngoka ta pundukile kemanya ndyoka, oye ta teka, naangoka ta gwilwa kemanya ndyoka, oye ta nyanyagulwa.”
Aanongompango naasaseri aakuluntu ngashingeyi otaya dhimbulula kutya Jesus oyo ta popi, noya hala oku mu dhipaga e li “omuthigululi” ngoka e na uuthemba. Onkene ano uuthembahenda wokukala aapangeli mUukwaniilwa waKalunga otau ke ya kuthwa ye li oshigwana, notapu ka etwa oshigwana oshipe ‘shaaneyana lyomiviinu,’ shoka tashi ki ima iiyimati iiwanawa.
Molwashoka aawiliki yelongelokalunga oya tila omangathithi gaantu ngoka ga tala ko Jesus e li omuprofeti, pompito ndjino itaye shi yelekele nando oku mu dhipaga. Mateus 21:28-46; Markus 12:1-12; Lukas 20:9-19; Jesaja 5:1-7.
▪ Oolye taya thanekwa kaanona yaali meudhi lyaJesus lyotango?
▪ Meudhi etiyali, oolye taya thanekwa ‘komusamane,’ ‘eyana lyomiviinu,’ “aaneyana,” “aamati” nosho wo “omuthigululi”?
▪ Oshike tashi ka ningilwa ‘aaneyana lyomiviinu,’ notaya ka pingenwa po koolye?
-
-
Eudhi lyoshituthi shohangoOmuntu omunenenene ngoka a li ko nale
-
-
Ontopolwa 107
Eudhi lyoshituthi shohango
JESUS okwa yambulula aanongoraamata naasaseri aakuluntu okupitila momaudhi gaali e taya kala ya hala oku mu dhipaga. Ihe Jesus ina mana natango okupopya nayo. Ota tsikile natango oku ya hokololela eudhi lilwe natango ta ti:
“[Uukwaniilwa wegulu ou, KB] na okuyelekwa nomukwaniilwa, a hangele omwana ohango. Nokwa tumu aamati ye, ya ka tale ko aahiywa, ye ye koshituthi, ihe oyo inaa hala okuya.”
Jehova Kalunga oye Omukwaniilwa ngoka a longekidhile Omwana, Jesus Kristus oshituthi shohango. Hugunina, omuyalekwa ngoka a thikama po maalanduli aagwayekwa ye li 144 000 ota ka hangana naJesus megulu. Aalelwa yOmukwaniilwa oyo oshigwana shaIsrael, shoka sho sha falwa mehangano lyOmpango mo 1513 K.E.N., sha pewa ompito okuninga “onkwaniilwa yuusaseri.” Ano pompito ndjika, oya li ya hiywa tango koshituthi shohango.
Ano eithano lyotango okwiithana mboka ya hiywa olya ka ningwa owala poshikufuthinge shokolundume lwevi shomo 29 E.N., sho Jesus naalongwa ye (aapiya yomukwaniilwa) ya tameke niilonga yawo yeuvitho lyUukwaniilwa. Ihe Aaisrael pavalo mboka ya hiywa kaapiya pokati ko 29 E.N. no 33 E.N., kaya li ya hala okuya. Onkee ano Kalunga ta pe natango oshigwana shoka sha hiywa ompito, ngaashi Jesus ta hokolola ta ti:
“Nokwa tumununa ko aamati ooyakwawo nokwa ti: Lombweleni aahiywa: Tala, oshituthi shandje onde shi hanga, oondumentana niimuna yo ondodhwa oya tselwa, ashihe sha longekidhwa; ileni kohango.” Ehiyo ndika etiyali nolya hugunina okuhiya aahiywa olya li lya tameke pOpentekoste yomo 33 E.N., sho ombepo ondjapuki ya tililwa aalanduli yaJesus. Ehiyo ndika olya tsikile sigo omo 36 E.N.
Ihe oyendji noonkondo yomAaisrael oya li wo ya tindi ehiyo ndika. “Ihe oyo ya li kaa na ko na sha noya yi,” Jesus ta ti, “gumwe okwa yi kepya, nomukwawo okwa ka halitha; nooyakwawo oya kwata aamati ye, oye ya hepeke noye ya dhipaga.” Jesus ota tsikile ta ti: “Omukwaniilwa okwa gee ihe, okwa tumu ko iita ye nokwa hanagula po aadhipagi mboka nokwa fike po iilando yawo.” Shika osha ningwa mo 70 E.N. sho Jerusalem sha ngumunwa po kAaroma naadhipagi mboka ya dhipagwa.
Opo nduno Jesus ota yelitha shoka sha ningwa po pokati mpono: “[Omukwaniilwa] nokwa ti kaamati ye: Oshituthi shohango osha pwa kulongekidhwa, ihe aahiywa oyo inaaye shi opalela. Indeni ano koompagiila dhoondjila, naayehe mboka tamu mono, ya ithaneni kohango.” Aapiya osho ya ningi, “ohango noyu udha aayenda.”
Iilonga mbika yokugongela aayenda mboka ye li poompagiila dhoondjila pondje yoshilando shaamboka ya li ya hiywa oya li ya tameke mo 36 E.N. Kornelius, omukuluntu gwetangakwiita lyaRoma nuukwanegumbo we, oyo ya li yotango mboka ya gongala yomwaamboka inaaya pita etanda mboka kaaye shi Aajuda. Egongelo lyaamboka kaaye shi Aajuda, ayehe mboka ya li aapingenipo yaamboka ya li ya tindi ehiyo petameko, olya tsikile sigo omethelemumvo eti-20.
Oshinyanga shohango osha li shu udha methelemumvo eti-20. Jesus ota hokolola shoka sha ningwa po, ta ti: “Ano omukwaniilwa sho e ya mo, a tale aayenda, okwa mono mo omuntu gumwe, [kee] na onguwo yoshituthi. Nokwa ti kuye: Kuume, we ya mo ngiini muka, waa na onguwo yohango? Oye nokwa mwena. Nena omukwaniilwa okwa ti kaamati ye: Mu mangeni omaako nomagulu, ne mu mu umbile momilema dhopondjelela. Omo hamu kala elilagano neikokoto lyomayego.”
Omulumentu kee na onguwo yoshituthi ota thaneke mboka hayi ifethitha Aakriste yomUukwakriste. Kalunga aantu ya tya ngawo ine ya tala ko ye na uukwatya wu uka ngaashi Aaisrael yopambepo ye u na. Kalunga ine ya gwayeka nando nombepo ondjapuki ya kale aathigululi yUukwaniilwa. Onkee ano otayu umbilwa momilema moka taya ka hanagulwa po.
Jesus ota hulitha eudhi lye mokutya: “Oshoka oyendji oyi ithanwa, ihe aashona oya hogololwa.” Eeno, oyendji yomoshigwana shaIsrael oya li ya hiywa okuninga iilyo yomuyalekwa gwaKristus, ihe Aaisrael owala pavalo aashona ya li ya hogololwa. Oyendji yomaayenda 144 000 mboka ya pewa ondjambi yomegulu, kaye shi Aaisrael. Mateus 22:1-14; Eksodus 19:1-6; Ehololo 14:1-3.
▪ Oolye petameko ya li ya hiywa koshituthi shohango, nuunake ya hiywa?
▪ Uunake ehiyo lya hiya aahiywa oshikando shotango, naapiya mboka ye shi ningi oyo oolye?
▪ Uunake ehiyo etiyali lya hiya, noolye konima yaashono taya hiywa?
▪ Oolye ya thanekwa komulumentu ngoka kee na onguwo yohango?
▪ Oyendji mboka ya hiywa, naashona mboka ya hogololwa oyo oolye?
-
-
Taya nyengwa okukwata JesusOmuntu omunenenene ngoka a li ko nale
-
-
Ontopolwa 108
Taya nyengwa okukwata Jesus
MOLWASHOKA Jesus okwa li ta longo aantu motempeli nopo owala a li a hokololele aatondi ye yopalongelokalunga omaudhi gatatu ngoka taga yambulula iilonga yawo iiwinayi, Aafarisayi otaya geye notaya pangele oku mu kwata noohapu ngele ta popi sha shoka taya vulu oku mu kwatela. Oya ningi ompangela noya tumu kuye aalongwa yawo pamwe nongundu yaalanduli yaHerodes ya kambadhale ye mu pundukithe.
Aalumentu mbaka otaya ti: “Omuhongi otu ku shi, ongoye ogwashili, nondjila yaKalunga oto yi longo shili, nowaa na nando nalye, oshoka ongoye iho tala olupe lwomuntu. Ano tu lombwela: oto ti ngiini? Okupa omukesari oompale okwo opala, nenge kaku opalele?”
Jesus ina pukithwa kembembeleko lya nika uugoya. Oku shi kutya ngele ta ti: ‘Aawe, kashi opalele nenge inashi uka okufuta oompale ndhika,’ ota ka kala e na ondjo yokukondjitha epangelo lyaRoma. Ihe ngele ota ti: ‘Eeno, ne omu na okufuta oompale ndhika,’ Aajuda mboka ya dhina okupangelwa kwawo kuRoma otaye ke mu tonda. Onkee ano ta yamukula ta ti: “One aafudhime, oshike [tamu] hindi ndje? Ulukilii ndje oshimaliwa shoompale.”
Sho ye mu etele shimwe, okwe ya pula ta ti: “Efano ndika nenyolo ndika olyalye?”
“Olyomukesari,” osho taya yamukula.
“Ano shono shomukesari, shi peni omukesari, naashono shaKalunga, shi peni Kalunga.” Sho aalumentu mbaka tayu uvu eyamukulo lyaJesus lyuunkulungu, otaye li kuminwa. Otaye mu thigi po e taya yi.
Mokumona kutya Aafarisayi oya nyengwa okumona sha sha puka muJesus, Aasadukayi, mboka haya ti kutya kaku na eyumuko, otaye ya kuye notaye mu pula taya ti: “Omuhongi, Moses okwa tile: Ngele ku na ngoka ta si [kee] na oluvalo, omumwayina na hokane uukwe we, oye na valele omumwayina oluvalo. Putse mpaka [opwa] li aantu naamwayina yaheyali. Omukuluntu a hokana nokwa si; naashoka kwa li [kee] na oluvalo, okwa thigile omumwayina omukiintu gwe. Osho tuu omutiyali nomutitatu, nosigo tuu ayehe yaheyali. Omukuluntu nokwa si ohugunina. Ano omeyumuko ota ningi ogwalye mwaamboka yaheyali? Oshoka oyo ayehe ya li ye mu na.”
Mokuyamukula Jesus ota ti: “Hasho shoka tashi mu pukitha, oshoka kamu shi ooraamata noonkondo dhaKalunga? Oshoka, nge taa yumuka kuusi, ihaa hokana nongaashi ihaa hokanwa; ohaa kala ngaayengeli megulu. Ihe nokupopya aasi neyumuko lyawo kuusi, inamu lesha nani moraamata yaMoses mehokololo tali popi oshihwa shomano, Kalunga nkene e mu popitha a ti: Ongame Kalunga kaAbraham naKalunga [kaIsaak] naKalunga kaJakob? Oye ke shi Kalunga kaasi, aawe, okaanamwenyo. One mwa puka nokupukilila.”
Omangathithi gaantu oga kuminwa ishewe eyamukulo lyaJesus. Nokuli yamwe yomaanongoraamata oya zimine taya ti: “Omuhongi, wa popi wo opaleke.”
Sho Aafarisayi ya mono kutya Jesus okwa mweneke Aasadukayi, oye ya ayehe kuye ye li ongundu. Opo ye mu makele ishewe, gumwe mokati kawo ote mu pula ta ti: “Omuhongi, oshipango oshinene shomompango oshini po?”
Jesus ota yamukula ta ti: “Oshotango ooshika: Israel pulakena: Omuwa Kalunga ketu, Omuwa oye gumwe awike; ngoye hola Omuwa Kalunga koye komutima gwoye aguhe nokomwenyo gwoye aguhe nokohokwe yoye ayihe nokoonkondo dhoye adhihe. Oshitiyali ooshika: Hola omukweni ngaashi wi ihole mwene. Kaku na oshipango oshinene shi vule mbika.” Dhoshili, Jesus ota gwedha po ta ti: “Miipango mbika iyali ompango ayihe naaprofeti oya kwatelelwa mo.”
Omunongoraamata ota tsu kumwe naye ta ti: “Eeno, omuhongi, wa popi dhoshili, oye gumwe awike, nokaku na omukwawo, oye tuu awike. Noku mu hola komwenyo aguhe nokoondunge adhihe nokoonkondo adhihe nokuhola omukweni ngaashi wi ihole mwene okwo ku vule oondjambo adhihe dhomafikilo noondjambo oonkwawo.”
Jesus oku wete kutya omunongoraamata okwa yamukula pandunge note mu lombwele ta ti: “Ongoye ku li kokule [nuukwaniilwa waKalunga, KB].”
Ngashingeyi uule womasiku gatatu—Osoondaha, Omaandaha nEtiyali—Jesus ta longo aantu motempeli. Aantu oya li taye mu pulakene nohokwe, nonando aawiliki yelongelokalunga oya hala oku mu dhipaga, ihe sigo oompano oonkambadhala dhawo inadhi shi pondola. Mateus 22:15-40; Markus 12:13-34; Lukas 20:20-40.
▪ Ompangela yini Aafarisayi taya ningi okukwata Jesus, noshike tashi ka ningwa po ngele okwa yamukula kutya eeno nenge aawe?
▪ Jesus ota ponyitha ngiini oonkambadhala dhAasadukayi dhoku mu kwata?
▪ Onkambadhala yilwe yini Aafarisayi taya ningi opo ya makele Jesus, noshizemo osha li shike?
▪ Omasiku gangapi Jesus ta longo aantu motempeli pethimbo lyuukalele we wahugunina muJerusalem, noshilanduliko oshike?
-
-
Jesus ta shadha aapataneki yeOmuntu omunenenene ngoka a li ko nale
-
-
Ontopolwa 109
Jesus ta shadha aapataneki ye
JESUS okwa lyalyakaneke thiluthilu aapataneki ye yopalongelokalunga e taya tila oku mu pula sha natango. Onkee ano ota katuka onkatu oku ya yambulula shi na ko nasha nokwaahashisha kwawo. “Kristus otamu mu tile ngiini?” osho ta pula. “Oye omuna gwalye?”
“OgwaDavid,” Aafarisayi taya yamukula.
Nonando Jesus ita tindi kutya David oye hekulu gwopanyama gwaKristus, nenge Messias, ye ota pula ta ti: “David okwe mu ithana ano ngiini mombepo Omuwa [mEpsalmi 110], sho ta ti: Omuwa okwa lombwele Omuwa gwandje: Kala omutumba kolulyo lwandje, manga tandi tula aatondi yoye kohi yoompadhi dhoye. Ano David sho kwe mu ithana Omuwa, ano oye omwana ngiini?”
Aafarisayi oya mwena, molwaashoka kaye shi kutya Kristus nenge omugwayekwa oye naanaa lye. Osha yela kutya Messias ke shi owala omuntu gwomezimo lyaDavid ngaashi Aafarisayi osho yi itaala, ihe ye okwa kala megulu nokwa li e vule David nenge Omuwa gwe.
Ngashingeyi Jesus ota taalele komangathithi gaantu nokaalongwa ye, note ya londodha kombinga yaanongoraamata nAafarisayi. Molwaashoka mbaka ohaya longo Ompango yaKalunga, noyi “ikuutumbike koshipundi shaMoses,” Jesus te ya ladhipike ta ti: “Onkee ano, shaa shoka taye mú lombwele, shi ningeni, ne mu shi dhiginine.” Ihe ota gwedha ko ta ti: “Ihe inamu holela iilonga yawo, oshoka oyo taa lombwele, yo ihaa gwanitha sha.”
Oyo aafudhime naJesus ote ya shadha komukalo gwa faathana noonkondo naangoka a ningile manga a li ta li megumbo lyOmufarisayi oomwedhi dha piti. Ota ti: “Niilonga yawo ayihe ohaye yi longo ya monike kaantu.” Ota gandja iiholelwa, ngaashi:
“Iipakolwa yawo yomatumbulo gOmbimbeli ohaye yi tende iinene.” Iipakolwa mbino iishona hayi zalwa mombamba yoshipala nenge kokwaako, oya kwatela mo iitopolwa ine yOmpango: Eksodus 13:1-10, 11-16; na Deuteronomium 6:4-9; 11:13-21. Ihe Aafarisayi ohaya nenepeke iipakolwa opo ya monike kutya yo aalaadhi shi na ko nasha nOmpango.
Jesus ota tsikile ta ti kutya “oonyemba dhoonguwo dhawo ohaye dhi ningi oondeendeka.” (OB-1986) MuNumeri 15:38-40 Aaisrael oya lombwelwa ya ninge oondjendja koonguwo dhawo, ihe Aafarisayi dhawo ohaye dhi ningi oonene dhi vulithe dhakehe gumwe. Kehe shimwe ohaye shi ningi opo ya monike. ‘Oye hole pomahala gokomeho’ (KB), Jesus ta yelitha.
Mupya munene, aalongwa ye mwene oya nwethwa mo kehalo ndika lyokukala ya simana. Onkee ano ota gandja omayele ta ti: “Ihe one inamu zimina, mu ithanwe rabbi, oshoka omuhongi gweni ogumwe, ihe one amuhe aantu naamwayina. Noinamu ithana nando olye gwokombanda yevi ho, oshoka one omu na Ho gumwe awike, oonguka gwomegulu. Inamu pitika, mu ithanwe omuwiliki, oshoka omuwiliki gweni gumwe awike, oKristus.” Aalongwa oye na okweekelahi ehalo lyokukala omutango! “Omukuluntu gwomokati keni na ninge [omupiya] gweni,” Jesus te ya kumagidha.
Ota tsikile ta popi omuhukilila gwooyaye dhi na ko nasha naanongoraamata nAafarisayi noku shi endulula te yi ithana aafudhime. Ota ti kutya ohaye “edhilile po aantu osheelo [shuukwaniilwa wegulu, KB]” noye li “[mboka] taa mana po omagumbo gaaselekadhi nohaa ningi omagalikano omale gokumonika [kwowala].”
“Yayee, one aakwatiketi aaposi,” Jesus ta ti. Ota pangula okwaahenakonasha nomakotampango gopambepo kwAafarisayi, shi iwetikile mokuninga kwawo ondjoolola kwa nika uugoya. Pashiholelwa, ohaya ti: “Ngele ku na ngoka ta gana kotempeli, egano lye olyowala; ihe oongoka ta gana koshingoli shotempeli, oye e na oku li dhiginina.” Okutsa omuthindo omunene kwawo oshingoli shotempeli shi vulithe pongushu yopambepo yehala ndyoka lyegalikano, otaya holola uuposi wawo womikalo.
Ngaashi a ningile nale, Jesus ota pangula Aafarisayi molwokudhina “[iinenenima, OB-1986] yomompango; uuyuuki, nesilohenda, nuudhiginini” omanga taya gandja eitulomo olindji kokufuta oshitimulongo nenge oshitopolwa shoshitimulongo shiigwanga yaa na oshilonga.
Jesus oti ithana Aafarisayi “aakwatiketi aaposi, omwe otamu yi dhindi mo, nongamelo otamu yi nina!” Ohaya dhindi mo omwe momaviinu gawo hamolwashoka yi li okapuka ihe omolwaashoka inayi yogoka pampango. Ihe okudhina kwawo iinenenima yOmpango otaku faathanithwa nokunina po ongamelo ndjoka yi li wo oshinamwenyo inaashi yogoka pampango. Mateus 22:41–23:24; Markus 12:35-40; Lukas 20:41-47; Levitikus 11:4, 21-24.
▪ Omolwashike Aafarisayi ya mwena sho Jesus te ya pula kombinga yaashoka David a ti mEpsalmi 110?
▪ Omolwashike Aafarisayi haya nenepeke iipakolwa yawo yomatumbulo gomoohapu noonyemba dhokoonguwo dhawo?
▪ Omayele geni Jesus ta pe aalongwa ye?
▪ Omayooloko omadhigu geni Aafarisayi haya ningi, nongiini Jesus ta pangula okudhina kwawo iinenenima?
-
-
Ta hulitha po uukalele we potempeliOmuntu omunenenene ngoka a li ko nale
-
-
Ontopolwa 110
Ta hulitha po uukalele we potempeli
JESUS oku li oshikando she shahugunina potempeli. Dhoshili, ota hulitha po uukalele we womontaneho kombanda yevi kakele kiiningwanima yopompangu ye nosho wo yedhipago lye, mbyoka tayi ka ningwa konima yomasiku gatatu. Ngashingeyi ota tsikile nokupangula kwe aanongoraamata nAafarisayi.
Oti igidha natango iikando itatu ta ti: “Yayee, one aanongoraamata naafarisayi, one aafudhime.” Tango, ota tseyitha oyayee yi na ko nasha nayo molwashoka ohaya yogo “oshitenga netemba kombanda, ihe meni olyu udha eyugo nuukwaaneidhiliko.” Onkee ano ta gandja ekumagidho ta ti: “Yoga tango oshitenga meni, opo shi yele nokombanda.”
Konima ota tseyitha ishewe oyayee yi na ko nasha naanongoraamata nosho wo nAafarisayi molwokwoola nokuyonuka meni hoka taya kambadhala okuholeka mokwiimonikitha ye li aatilikalunga kombanda. Ota ti: “Omwa fa oombila dha kolongwa, dho opala okutalwa kombanda, ihe meni lyadho odhu udha omasipa gaasi nonyata ayihe!”
Hugunina, uufudhime wawo otau hololwa kehalo lyawo okutungila aaprofeti oombila noku dhi opaleka mokuukitha eitulomo kiilonga yawo yohenda. Ihe ngaashi Jesus tu ulike kutya yo “aana yaadhipagi yaaprofeti.” Dhoshili, kehe ngoka te ya shongo mokuyambulula uufudhime wawo oku li moshiponga!
Jesus ota tsikile ta popi oohapu dhe dhi na oonkondo oku ya shadha. Ota ti: “Omayoka ne noluvalo lwoontoka, otamu wapa ngiini okuya ontuku epangulo [lyoGehenna, NW]?” Gehenna olyo esilu hali longithwa li li oshala shiiyagaya muJerusalem. Onkee ano Jesus ota ti kutya aanongoraamata nAafarisayi otaya ka mona ehanagulo lyaaluhe molwokulandula kwawo ondjila ombwinayi.
Shi na ko nasha naamboka Jesus ta tumu ye li aakalelipo ye, ota ti: “Yamwe yaamboka otamu ya dhipaga notamu ya alele [komuti gwomahepeko, NW], noyamwe otamu ya dhenge noongola omoosinagoga dheni notamu ya tidhagana moshilando noshilando; ombinzi ayihe ondjapuki, ya tilwahi kombanda yevi, opo yi ye kombanda yeni okombinzi yaAbel omuyuuki sigo okombinzi yaSakaria, omuna gwaBarakia [i ithanwa Jojada mOndjalulahokololo Ontiyali] mwe mu dhipagela pokati kotempeli noshiyambelo. Oshili tandi mú lombwele: ayihe mbika otayi ya kombanda yepipi ndika.”
Molwashoka Sakaria okwa ganda aawiliki yaIsrael, “oye mu hangenene noye mu dhipagitha omamanya opahapu dhomukwaniilwa okehale [lyotempeli] yOmuwa.” Ihe ngaashi Jesus ta hunganeke, Israel ota ka futithwa ombinzi ayihe yaayuuki ndjoka ya tilwahi. Oya futu konima yoomvula 37 mo 70 E.N., sho omatangakwiita gaRoma ga hanagula po Jerusalem nAajuda ye vule pemiliyona ya si.
Jesus okwa lindimana sho ta dhiladhila konkalo ndjika ontilithi. Oti igidha natango ta ti: “Jerusalem, Jerusalem . . . olungapi nda hala okugongela aamwoye, ngashika ondjuhwa hayi gongele uuyuhwena wayo meni lyomawawa gayo! Ihe one inaamu hala. Tala, ongulu yeni otayi mú thigilwa yi li owala.”
Opo nduno Jesus ota tsikile ta ti: “Itamu mono ndje we sigo tamu ka tya: Na lalekwe nuuyamba oonguka te ya medhina lyOmuwa.” Esiku ndyoka otali ka kala pokukala po kwaKristus sho te ya mUukwaniilwa we womegulu naantu taye mu mono nomeho gopaitaalo.
Ngashingeyi Jesus ota yi kehala hoka ta vulu okumona oshiketha sheliko motempeli nomangathithi gaantu taga tula mo iimaliwa. Aayamba otaya tula mo iimaliwa oyindji. Opo nduno otamu ya omuselekadhi ohepele nota tula mo uumaliwa uyali wu na ongushu onshonanshona.
Jesus oti ithana aalongwa ye kuye nota ti: “Oshili tandi mú lombwele: omuselekadhi nguka ohepele okwa tula mo oyindji, e vule ayehe mboka ya tula mo moshiketha.” Otashi vulika tayi ipula kutya shika otashi wapa ngiini. Onkee ano Jesus ota yelitha ta ti: “Oshoka ayehe mboka oya tula mo mwaambiyaka yiihupe, ihe nguka okwa tula mo moluhepo lwe ayihe kwa li e na, iipalutha ye ayihe.” Konima yokupopya iinima mbika, Jesus ota zi mo motempeli oshikando shahugunina.
Ya kuminwa uunene nosho wo uuwanawa wotempeli, gumwe gwomaalongwa ye oti igidha ta ti: “Omuhongi, tala, omamanya nke ga tya noongulu nke dha tya!” Dhoshili, okwa hokololwa kutya omamanya oge na aniwa uule u vulithe poometa 11, uupapi u vulithe poometa 5, nosho wo uule okuuka mombanda u vulithe poometa 3.
“Ongoye u wete oongulu ndhika oonene,” Jesus ta yamukula. “Itapu thigwa mpaka emanya lya tentekwa kekwawo inaali kumunwa po.”
Konima yokupopya iinima mbika, Jesus naayapostoli ye otaya taaguluka esilu lyaKidron notaya londo kondundu yOomono. Okuza hoka otaya vulu okutala pevi kotempeli ombwanawa. Mateus 23:25–24:3; Markus 12:41–13:3; Lukas 21:1-6; 2 Ondjalulahokololo 24:20-22.
▪ Jesus ota ningi shike pethimbo lyetalelopo lye lyahugunina potempeli?
▪ Uufudhime waanongoraamata nosho wo wAafarisayi owa hololwa ngiini?
▪ “Epangulo lyoGehenna” otali ti shike?
▪ Omolwashike Jesus ta ti kutya omuselekadhi ngoka okwa ambidhidha oshindji e vule aayamba?
-