Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 ONDJALULO 23–26
“Otempeli oya li ya unganekwa nawa”
it-2-E ep. 241
Aalevi
Iilonga yAalevi oya li ya unganekwa lela nawa kohi yewiliko lyaDavid. Omukwaniilwa ngoka okwa li e ya langeka po ye li aatonateli, aadhiginini yoondjalula, aapanguli, aakeeleli yopomiyelo, yomaliko, aayakuli oyendji yaayambi okukwathela motempeli, omahala noondjugo dhomotempeli nokwoopaleka iinima ayihe iiyapuki. Aaimbi Aalevi oya li ya unganekwa noya topolwa moongundu 24. Shoka osho wo sha li sha ningilwa aayambi noya li haya paathana omalufo. Aalevi oya li haya pewa iinakugwanithwa taku longithwa iihogololitho. Omukalo ngoka ogwo wo gwa li hagu longithwa, ngele tashi ya pokuhogolola mboka taya ka keelela pomweelo gwontumba. — 1Ondjal 23, 25, 26; 2Ondjal 35:3-5, 10.
it-2-E ep. 686
Aayambi
Aayambi oya li ya unganekwa ya longe iilonga yomotempeli, taya wilikwa kaatonateli yi ili noyi ili. Opwa li hapu umbwa iihogololitho, uuna aayambi taya pewa iinakugwanithwa yontumba. Ongundu kehe yaayambi yomoongundu 24, oya li hayi longo uule woshiwike shimwe poshikando, noya li hayi shi ningi lwaali momumvo. Aayambi ayehe oya li haya longo piituthi iiyapuki, mpoka aantu ya li haya gandja omayambo, ngaashi sha ningwa peyapulo lyotempeli. (1Ondjal 24:1-18, 31; 2Ondjal 5:11; yelekanitha 2Ondjal 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Omuyambi okwa li wo a manguluka okulonga pomathimbo galwe, shampa owala itaa yi moshipala iilonga yaayambi mboka ye na olufo moshinakugwanithwa. Pethimbo Jesus a li kombanda yevi, pamuthigululwakalo gwaarabi, aayambi oya li haya kala oyendji, naashoka osha li sha ningitha uukwanegumbo kehe wu kale tawu longo esiku limwe nenge ge vulithe po shi ikolelela komuyalu gwawo, pehala lyokulonga oshiwike ashihe.
it-2-E ep. 451-452
Oondjimbo
Shi na ko nasha nomalongekidho ge nasha notempeli yaJehova, David okwa li a hogolola Aalevi 4 000 yokwiimba omahambelelondjimbo. (1Ondjal 23:4, 5) Aalumentu 288 yomuyo oya li ‘oonkulungu noya li ya longwa okwiimba.’ (1Ondjal 25:7) Omalongekidho ge nasha naaimbi, oga li haga wilikwa kaaimbi yatatu ya pyokoka, ano Asaf, Heman naJedutun (ngoka tashi vulika wo a li hi ithanwa Etan). Molwaashoka aalumentu mbaka oya li oluvalo lwomoyanamati yatatu yaLevi, ano Gerson, Kohat naMerari, osha yela kutya omaludhi agehe gatatu gomezimo lyaLevi, oga li ga kalelwa po melongekidho li na ko nasha nolwiimbo. (1Ondjal 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Aalumentu mbaka yatatu, oya li ye na oyanamati ayehe kumwe 24, mboka ayehe ya li ya kwatelwa maaimbi oonkulungu 288. Omwanamati kehe okwa li a langekwa po pashihogololitho a ninge omuwiliki gwongundu yolwiimbo. Kohi yewiliko lyawo, okwa li wo ku na “oonkulungu” 11 ndhoka dha hogololwa okuza moyanamati yawo nosho wo mAalevi yalwe. Kungawo, aaimbi Aalevi ya pyokoka ye li 288 ([1 + 11] × 24 = 288) oya li ya topolwa moongundu 24, ngaashi owala aayambi. Shino otashi ulike kutya maalumentu 4 000 mboka ya li ya hogololwa kuDavid, omwa li mwa thigala ‘aailongi’ 3 712, nongele oya topolwa moongundu 24, kehe mongundu omwa li mu na aalumentu 155 lwaampo. Sha hala okutya onkulungu kehe oya li yi na okudheula nokulonga Aalevi 13 lwaampo. (1Ondjal 25:1-31) Molwaashoka aahiki yomankuma oya li aayambi, oya li haya vulu okugwedhwa mongundu yaaimbi Aalevi. — 2Ondjal 5:12; yelekanitha Num 10:8.
it-1-E ep. 898
Aalangeli yopomiyelo
Motempeli. Sho omukwaniilwa David a li pokusa, okwa li a unganeke Aalevi nosho wo aaniilonga yomotempeli, mwa kwatelwa aakeeleli yopomiyelo, naayehe kumwe oya li 4 000. Oya li ya topolwa moongundu noya li haya longo omasiku gaheyali poshikando. Oshinakugwanithwa shawo osha li okutonatela egumbo lyaJehova nokushilipaleka aluhe kutya omiyelo odha egululwa nodha patwa pethimbo lyo opala. (1Ondjal 9:23-27; 23:1-6) Kakele koshinakugwanithwa shokutonatela otempeli, yalwe oya li ye na oshinakugwanithwa shokusila oshimpwiyu omayambidhidho ngoka aantu ya gandja noge na okulongithwa motempeli. (2Aak 12:9; 22:4) Konima yethimbo, omuyambi omukuluntu Jehoiada okwa li a langeke po Joas e li omukwaniilwa, nopwa li pwa hogololwa aatonateli yopomiyelo dhotempeli yi ikalekelwa, opo ya gamene omugundjuka Joas komukwaniilwakiintu omwiinayi, Atalia. (2Aak 11:4-8) Sho omukwaniilwa Josia a hanagula po iimenka, aalangeli yoposheelo oya li ye mu kwathele mokukutha mo iikwaniipangitho ayihe motempeli, mbyoka ya li hayi longithwa mokusimaneka Baal. Opo ihe, iikwaniipangitho mbika ayihe oya li ya lungunithwa po kondje yoshilando. — 2Aak 23:4.
Omaliko gomOmbiimbeli
Okulongela Kalunga momukalo ngoka a hokwa, ohaku eta enyanyu olindji
10 Okwiimba pamwe naamwatate naamwameme oku li omukalo gwokulongela Jehova. (Eps. 28:7) Aaisraeli oya li ya tala ko okwiimba ku li oshitopolwa sha simana shokulongela Jehova. Omukwaniilwa David okwa li a hogolola Aalevi 288 ya kale haya imbi motempeli. (1 Ondjal. 25: 1, 6-8) Nokunena, ngele ohatu imbi omaimbilo gUukwaniilwa, otatu ulike kutya otu hole Jehova. Omutono gwomawi getu hagwo gwa simana. Shono otatu vulu oku shi yelekanitha nokupopya. “Atuheni ohatu puka olwindji” mokupopya. Ihe shono ihashi tu imbi tu popye uuna tu li pokugongala nenge uuna tu li muukalele. (Jak. 3:2) Sha faathana, inatu etha nando uusama wetu wokwiimba wu tu imbe tu tange Jehova okupitila momaimbilo.
13-19 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 1 ONDJALULO 27–29
“He ta pe omwanamati elondodho lyopahole”
atu gamene omuthika gwetu gwopaKriste
9 Konakona opo wu vule okwiitaala oshili yOmbiimbeli. Omuthika gwetu gwopaKriste tu li aapiya yaJehova otagu vulu okunkundipala, ngele inagu ikolelela thiluthilu kontseyo yOmanyolo. (Aafilippi 1:9, 10) Omukriste kehe — kutya nduno omugundjuka nenge omukuluntu — okwa pumbwa okushilipaleka ye mwene kutya shoka i itaala oshi li lela oshili yOmbiimbeli. Paulus okwa ladhipika ooitaali ooyakwawo a ti: “Konakoneni iinima ayihe; dhiginineni shoka oshiwanawa.” (1 Aatessalonika 5:21) Aagundjuka Aakriste mboka ye li momaukwanegumbo gaatilikalunga, oye na okukala ye shi kutya itaya vulu okukala Aakriste yashili, molwaashoka owala ndyoka olyo eitaalo lyaavali yawo. Salomo okwa li a ladhipikwa kuhe David, taku ti: “Tseya Kalunga kaho, ngoye u mu longele nomutima aguhe.” (1 Ondjalulo 28:9) Kasha li sha gwana komugundjuka Salomo okutala nkene he a li a kokeka eitaalo muJehova. Okwa li e na okutseya Jehova kuye mwene, nosho a li a ningi. Okwa galikana Kalunga a mana mo, a ti: “Pe ndje owino nuunongo tandi u pumbwa moku ya lela. Ngele hasho, otandi vulu ngiini okulela oshigwana shoye oshinene shi thike mpano?” — 2 Ondjalulo 1:10.
Kala wi inekela Jehova nomutima aguhe
13 Ethaneko lyaJesus li na ko nasha nomuniilonga olya yela nawa kutse. Otu na okukala hatu gongala pandjigilile nokuya wo miilonga yomomapya. Okulongela Jehova nomwenyo gwetu aguhe okwa kwatela mo oshindji. (2 Ondjal. 25:1, 2, 27) Ngele omutima gwOmukriste ogwa pwila miinima yimwepo yomuuyuni, nena ‘ota tala konima,’ naashoka otashi ka tula ekwatathano lye naKalunga moshiponga. (Luk. 17:32) Otatu ka kala two “opalela [uukwaniilwa waKalunga, NW],” ngele otu ‘tonde shoka oshiwinayi nokudhiginina shoka oshiwanawa.’ (Rom. 12:9; Luk. 9:62) Onkee ano, atuheni inatu etha nando osha muuyuni waSatana shi tu imbe tu longele Kalunga nomutima aguhe, nonando oshi kale sha fa tashi hokitha noshi na uuwanawa wa tya ngiini. — 2 Kor. 11:14; lesha Aafilippi 3:13, 14.
‘Kala wu na omukumo, e to tameke iilonga’
20 Omukwaniilwa David okwa li a dhimbulukitha Salomo kutya Jehova ota ka kala pamwe naye sigo a mana okutunga otempeli. (1 Ondjal. 28:20) Salomo okwa tula miilonga omayele gahe, noine etha nando uugundjuka nokwaa na ontseyo yi mu ye moshipala. Oku ulike lela uulaadhi e ta tameke iilonga. Kekwatho lyaJehova, okwa mana okutunga otempeli onenenene muule womimvo heyali netata.
21 Ngaashi Jehova a li a kwathele Salomo, natse ota vulu oku tu kwathela tu kale tu na omukumo notu longe iilonga yetu momagumbo getu nomegongalo. (Jes. 41:10, 13) Uuna tatu ulike uulaadhi sho tatu longele Jehova, otatu vulu okukala nuushili kutya ote ke tu yambeka ngashingeyi nosho wo monakuyiwa. Onkee ano, ‘kala wu na omukumo, e to tameke iilonga.’
Omaliko gomOmbiimbeli
Kala kuume kashili nuuna uukuume weni wu li moshiponga
David okwa li e na ookuume yalwe aadhiginini mboka ya li haye mu kwatha uuna e li muudhigu. Gumwe gwomuyo oHushai ngoka Ombiimbeli ya ti kutya okwa li “kuumelela kaDavid.” (2 Sam. 16:16; 1 Ondjal. 27:33) Otashi vulika a li elenga ekuluntu noku li kuume komukwaniilwa, ngoka omathimbo gamwe a li hu ungaunga niiholekwa yomukwaniilwa.
Sho omwanamati gwaDavid, Absalom, a li ta kambadhala okuumba ko he koshipundi, Aaisraeli oyendji oyi igameke kuye pehala lyokugama kuHushai. David sho a li ta yi ondapo, Hushai okwa yi kuye. David okwa li a nika oluhodhi noonkondo, molwaashoka a li a kengelelwa komwanamati nosho wo kuyamwe mboka a li i inekela. Hushai okwa kala omudhiginini nokwa li e na ehalo okutula omwenyo gwe moshiponga nokugwanitha po oshilonga shoka sha li tashi ka ya moshipala ompangela yaAbsalom. Hushai ka li owala e shi ningi, molwaashoka e li elenga ekuluntu lyomukwaniilwa, ihe okwe shi ningi, opo u ulike kutya ye okuume ke kashili. — 2 Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
20-26 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 1–4
“Omukwaniilwa Salomo ta ningi etokolo kaali li pandunge”
it-1-E ep. 174, okat 5
Etangakwiita
Sho Salomo a tameke okupangela, opwa ningwa iinima iipe mondjokonona yetangakwiita lyaIsraeli. Sho a li ta pangele, oshigwana osha li shi na ombili, ihe nonando ongawo, okwa li i indjipalitha uukambe nomatembakwiita. (Tala ETEMBAKWIITA.) Uukambe owundji mboka okwa li e wu landa kuEgipiti. Opwa li pu na okutungwa iilando moshilongo ashihe, moka mu na okutulwa uukambe nomatembakwiita ge. (1Aak 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Ondjal 1:14-17) Ihe Jehova ka li nando a yambeke etokolo ndyoka a ningi, naasho a si uukwaniilwa owa li wa topoka, shoka sha ningitha etangakwiita lyaIsraeli kaali kale we enankondo. Lwanima, Jesaja okwa li a nyola kombinga yaashono Salomo a li a ningi, a ti: “Yaye mboka taa yi kuEgipiti ya ka konge ekwatho! Oyi inekela omatangakwiita gaEgipiti ga kola — uukambe, omatembakwiita naakwiita. Ihe yo inaa inekela Omuwa, Kalunga kalsraeli omuyapuki, nenge ye mu galikane, e ya kwathe.” — Jes 31:1.
it-1-E ep. 427
Etembakwiita
Israeli ka li e na etanga lyomatembakwiita sigo oosho Salomo a tameke okupangela. Shoka osho sha li ngawo, molwaashoka Kalunga okwa li a londodha kutya omukwaniilwa ke na okwiindjipaleka uukambe, wa fa andola owo egameno lyoshigwana. Elondodho ndyono olya li lya ngambeka elongitho lyomatembakwiita, oshoka uukambe owo wa li hawu ga nana. (Deut 17:16) Sho Samuel a londodha oshigwana kombinga yuudhigu mboka aakwaniilwa yopantu ya li taye ke shi etela, okwe shi lombwele a ti: “Aana yeni aamati ote ke ya ninga aakwiita ye; yamwe yomuyo otaa ka hinga omatembakwiita ge.” (1Sam 8:11) Sho Absalom naAdonia ya li ya hala okuyuga ko uukwaniilwa, kehe gumwe okwi iningile etembakwiita lye noyi ikongele wo aalumentu aathindikili 50. (2Sam 15:1; 1Aak 1:5) Sho David a sindi omukwaniilwa gwaZoba, okwa hupitha uukambe 100 wokomatembakwiita. — 2Sam 8:3, 4; 10:18.
Sho omukwaniilwa Salomo a li ta koleke etangakwiita lyaIsraeli, okwi iningile omatembakwiita 1 400. (1Aak 10:26, 29; 2Ondjal 1:14, 17) Kakele kuJerusalem, iilando yilwe yomatembakwiita ge, oya li yi na omahala gi ikalekelwa gokukaleka iikondjitho monkalo ombwanawa. — 1Aak 9:19, 22; 2Ondjal 8:6, 9; 9:25.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyOndjalulo ontiyali
1:11, 12. Eindilo lyaSalomo olyu ulikile Jehova kutya okwa li a halelela owino nuunongo. Omagalikano getu kuKalunga otaga holola lela shoka shi li momitima dhetu. Oshi li pandunge ngele tatu konakona shoka tatu pula momagalikano getu.
27 MAALITSA–2 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 5–7
‘Otandi yi gamene aluhe’
w02-E 11/15 ep. 5, okat. 1
Inamu etha po okugongala pamwe
Lwanima sho David a ningi omukwaniilwa muJerusalem, okwa li a halelela okutungila Jehova otempeli yi simanekithe Jehova. Molwaashoka David okwa li a dhipaga aantu oyendji miita, Jehova okwe mu lombwele a ti: ‘Ito tungile ndje otempeli.’ Pehala lyaashono, okwa hogolola omwanamati gwaDavid, Salomo, oye e yi tunge. (1 Ondjalulo 22:6-10) Salomo okwa langeke otempeli ndjoka mo 1026 K.E.N. Oya li ya pula uule womimvo heyali netata yi pwe okutungwa. Jehova okwa li a hokwa otempeli ndjoka, e ta ti: “Otandi yapula otempeli ndjika we yi tungu, yi ninge eha lyokulongela ndje mo sigo aluhe. Otandi yi tonatele e tandi yi gamene aluhe.” (1 Aakwaniilwa 9:3) Jehova okwa li aluhe ha kala a hokwa otempeli ndjoka, uuna Aaisraeli aadhiginini kuye. Ihe ngele kaya li taya vulika kiipango ye, ka li ha kala a hokwa otempeli ndjoka, noya li tayi ka “ninga ondumba yomakulukuma.” — 1 Aakwaniilwa 9:4-9; 2 Ondjalulo 7:16, 19, 20.
it-2-E ep. 1077-1078
Otempeli
Ondjokonona. Otempeli ndjika oya li ya kala ko sigo 607 K.E.N., sho ya hanagulwa po ketangakwiita lyaBabilonia, pethimbo omukwaniilwa Nebukadnezzar a li ta pangele. (2Aak 25:9; 2Ondjal 36:19; Jer 52:13) Molwaashoka Israeli okwa li a tameke okulongela iikalunga, Kalunga okwa pitike iigwana yi ponokele Juda naJerusalem, nomathimbo gamwe otempeli oya li nokuli ya yugwa omaliko gayo. Poompito dhimwe, otempeli oya kala wo ihaayi silwa oshimpwiyu. Omukwaniilwa Shishak gwaEgipiti, okwa li a yugu po omaliko agehe gotempeli, (993 K.E.N.) pethimbo lyokupangela kwaRehoboam, omwanamati gwaSalomo, konima owala yomimvo 33, sho ya langekwa po. (1Aak 14:25, 26; 2Ondjal 12:9) Omukwaniilwa Asa (977-937 K.E.N.) okwa li a simaneka otempeli yaJehova, ihe sho a li ta kambadhala okugamena Jerusalem, okwa katuka kaashi li pandunge, sho a pe omukwaniilwa Benhadad gwaSiria ombumbo yoshisiliveli noshingoli mbyoka a kutha meliko lyotempeli, opo omukwaniilwa Benhadad a teye po ehangano lye nomukwaniilwa gwaIsrael Baasha. — 1Aak 15:18, 19; 2Ondjal 15:17, 18; 16:2, 3.
Omaliko gomOmbiimbeli
w10-E 12/1 ep. 11, okat. 7
Okwa tseya “omadhiladhilo gomomutima gwomuntu”
Otatu vulu okuhekelekwa kegalikano lyaSalomo. Aantu ooyakwetu otashi vulika kaaya kale ye uvite ko thiluthilu nkene tu uvite, ano “uudhigu” nosho wo ‘uuwehame wetu.’ (Omayeletumbulo 14:10) Ihe Jehova oku shi shoka shi li momitima dhetu noku na ko nasha natse noonkondo. Oku mu mbumbulila omitima dhetu megalikano, otaku vulu oku tu kwathela, opo iimpwiyu yetu kaayi tu dhigupalele. Ombiimbeli otayi ti: “Mu tsikeni iimpwiyu yeni ayihe, oshoka oye omusilishimpwiyu gweni.” — 1 Petrus 5:7.
10-16 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 8–9
“Omukwaniilwakiintu gwaSheba, okwa li a lenga uunongo”
w99-E 11/1 ep. 20, okat. 4
Uuna ho gandja nehalo ewanawa
Odhoshili kutya osha li sha pula omukwaniilwakiintu gwaSheba ethimbo noonkambadhala a talele po Salomo. Otaku popiwa kutya Sheba osha li moshitopolwa shoka kunena hashi ithanwa Orepablika yaYemen. Onkee ano, omukwaniilwakiintu okwa li a yi kuJerusalem nongundu onene yaakalele nosho wo yoongamelo molweendo lwookilometa dhi vulithe 1 600. Omukwaniilwakiintu ngoka “okwa zile kooha dhuuyuni,” ngaashi naanaa Jesus a ti. Omolwashike a li a yi molweendo olule ngawo? Oshinenenima shoka sha li she mu enditha, oku ye “a pulakene oondunge dhaSalomo.” — Lukas 11:31.
w99-E 7/1 ep. 30, okat. 4-5
Etalelopo ndyoka lya eta iizemo iiwanawa
Omukwaniilwakiintu okwa li a thiki muJerusalem “pamwe nongundu onene yaakalele noongamelo dha humbata omilongelo dhiizimba, uuwe noshingoli oshindjishindji.” (1 Aakwaniilwa 10:2a) Yamwe otaya ti kutya ‘mongundu onene’ ndjoka omwa li mwa kwatelwa aalumentu ya homata. Shono oshi shi okuuviwa ko, oshoka omukwaniilwakiintu okwa li omuntu a simana lela, nomilongelo ndhoka a li e ya nadho odha li dhi na ongushu yiimaliwa oyindji.
Ashike ndhindhilika kutya omukwaniilwakiintu okwa kundana esimano lyaSalomo “ndyoka lya kwatathana nedhina lyaJehova.” (NW) Olweendo ndoka kalwa li owala lu na ko nasha niinima yopangeshefa. Osha yela kutya omukwaniilwakiintu okwa li e ya a pulakene kuunongo waSalomo, tashi vulika mwa kwatelwa wo okwiilonga sha kombinga yaKalunga ke, Jehova. Molwaashoka omukwaniilwakiintu otashi vulika a za mezimo lyaSem nenge lyaHam, mboka ya li aalongeli yaJehova, otashi vulika a li a hala okwiilonga kombinga yelongelokalunga lyoohekulululwa ye.
w99-E 7/1 ep. 30-31
Etalelopo ndyoka lya eta iizemo iiwanawa
Omukwaniilwakiintu gwaSheba okwa li a kuminwa uunongo waSalomo nosho wo uukwaniilwa we, iinima mbyoka ye “mu mana oohapu e ta kumwa.” (1 Aakwaniilwa 10:4, 5) Yamwe uutumbulilo mboka ohaye wu yelitha taya ti kutya omukwaniilwakiintu okwa li a thigwa kee na “iitya nomatumbulo.” Omulongwantu gumwe okwa ti nokuli kutya okwa li a kambuka. Kutya nduno okwa li i inyenge ngiini, omukwaniilwakiintu okwa li a kuminwa shoka a mono naashoka a uvu. Okwa li a popi kutya aapiya yaSalomo aanelago, sho haya uvu ta popi uunongo we, nokwa li a hambelele Jehova, sho a ningi Salomo omukwaniilwa gwaIsraeli. Opo nduno, okwa pe Salomo omagano ge na ondilo. Oshingoli shoka e mu pe, pethimbo lyetu oshi na ongushu yi thike N$ 647 000 000. Salomo naye okwa li a pe omukwaniilwakiintu gwaSheba “ashihe shoka a li a pula.” — 1 Aakwaniilwa 10:6-13.
it-2-E ep. 990-991
Salomo
Sho omukwaniilwakiintu a mono eopalo lyotempeli nolyombala yaSalomo, iikulya nosho wo iikunwa mbyoka yi li poshitaafula she, mwa kwatelwa omizalo dhaapiya ye nosho wo omafikilondjambo ngoka ha yamba aluhe motempeli, iinima ayihe mbyoka “oye mu mana oohapu e ta kumwa.” Okwa lombwele Salomo a ti: “Shoka nde ku kundanene ngoye mwene nuunongo woye moshilongo shandje, owoshili!” Omukwaniilwakiintu okwa lombwele aapiya yomukwaniilwa Salomo kutya yo aanelago. Omolwiinima ayihe mbyono, omukwaniilwakiintu okwa hambelele nokutanga Jehova Kalunga, ngoka a ulikile Aaisraeli ohenda ye, sho a ningi Salomo omukwaniilwa nelalakano lyokuninga omatokolo ge li mondjila noge li pauyuuki. — 1Aak 10:4-9; 2Ondjal 9:3-8.
Omaliko gomOmbiimbeli
it-2-E ep. 1097
Oshipangelapundi
Mokati kiipangelapundi ayihe yaakwaniilwa yaIsraeli, shoka sha li sha ningwa komukwaniilwa Salomo osho owala sha popiwa ombahu nokawawa. (1Aak 10:18-20; 2Ondjal 9:17-19) Otaku tengenekwa kutya ‘oshipangelapundi shoka’ osha li mulimwe lyomomatungo ngoka ga li ga tungilwa kOndundu Moria, muJerusalem. (1Aak 7:7) Ombinga yimwe ‘yoshipangelapundi oya li yomayego goondjamba, nonkwawo oya gwayekwa oshingolilela, sho oshi na wo etala lyomunzile noshi na iiyegameno hoka omukwaniilwa ha tenteke omaako ge.’ Nonando osha li tashi vulu okulongwa owala momayego goondjamba, otashi vulika sha li sha longwa miipilangi mbyoka ya gwayekwa oshingoli nokutulwa uulenga womayego goondjamba, mokutala kunkene iinima oyindji motempeli ya li hayi ningwa. Uuna omuntu to shi tala, ohashi monika sha fa sha longwa owala momayego goondjamba nosho wo moshingolilela. Konima sho Ombiimbeli ya popi kutya oshipangelapundi shoka osha li shi na iilyatelelo ihamano, oya tsikile ko tayi ti: “Koombinga adhihe mbali nopooha dhosheegameno kehe shokwaako okwa li efano lyonime. ‘Piilyatelelo opwa li pu na omafano goonime omulongo nambali, yimwe koluha kehe Iwoshilyatelelo kehe.’” (2Ondjal 9:17-19) Omathano goonime otaga opalele, oshoka otaga thaneke oonkondopangelo. (Gen 49:9, 10; Eh 5:5) Osha fa shi li ngeyi kutya oonime 12 otadhi thaneke omazimo 12 gaIsraeli, tashi vulika tadhi thaneke okuvulika kwago nosho wo okwaambidhidha omuleli ngoka e li koshipangelapundi. Oshipangelapundi shoka osha li wo shi na oshilyatelelo shoompadhi shoshingoli. Osha li sha ningwa momayego goondjamba nomoshingoli; shi li mesimano lyasho metala lyomunzile sha thanekwa oonime komeho, nosha li shi vule iipangelapundi ayihe mbyoka ya li ko pethimbo ndyoka kutya nduno oyo mbyoka ya monika kaalafululi yiikulunima, mbyoka yi li momahala giikulunima nenge mbyoka ya nyolwa momambo gondjokonona. Shoka osha kolekwa komunyoli gwembo lyOndjalulo, ngoka a ti: “Miilongo ayihe kamwa li oshipangelapundi sha fa shika.” — 2Ondjal 9:19.
17-23 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 10–12
“Mona uuwanawa momayele gopandunge”
Okwa li ta vulu okukala a hokiwa kuKalunga
Rehoboam otashi vulika a li kee shi shoka e na okuninga. Ngele okwa ningi shoka oshigwana tashi pula, otashi vulika ye, aanegumbo ye nosho wo aambala itaaya ka lya we nawa, noita ka pangela oshigwana ngaashi a hala. Ye ngele okwa tindi, otashi vulika oshigwana shi mu pilukile po. Okwa li ta ka ninga po shike? Tango, Rehoboam okwa ka pula omayele kaasamane aakulupe mboka ya li haya pe he, Salomo omayele. Okuza mpono okwa ka pula ishewe kaagundjuka yepipi lye. Rehoboam okwa landula omayele goomakula, nokwa tokola a ungaunge naantu nonyanya. Okwa ti: “Tate okwe mu tsike omitenge omidhigu; ngame otandi ka gwedha ko, dhi dhigupale. Okwe mu dhenge nongola; ngame otandi ke mu kwinunitha ekoosa!” — 2 Ondjal. 10:6-14.
‘Oohapu ndhoka dhi gandja kaantu ye shi kwiinekelwa’
Konima sho Salomo a si, omwanamati Rehoboam okwa ningi omukwaniilwa. Sho Rehoboam a li a pumbwa omayele ge na ko nasha nankene e na okuungaunga niinakugwanithwa ye, tango okwe ke ga pula kaasamane aakulupe. Ihe omayele gawo okwe ga dhini. Pehala lyaashono, okwa taamba ko omayele gaagundjuka yepipi lye, mboka ya li ya putukila pamwe naye noya li aagandjindunge ye. Oshilanduliko osha li oshiwinayi noonkondo. (2 Ondjal. 10:6-11, 19) Oshike tatu ilongo mo moshiholelwa shaRehoboam? Oshi li pandunge okukonga omayele kaakokele nokudhiladhila nawa kugo, oshoka oye na owino. Nonando aagundjuka kaye na okukala yu uvite taya thiminikwa okuninga iinima ngaashi naanaa ya li hayi ningwa nale kaakokele, oye na okukala ya simaneka omayele gaakokele noku ga taamba ko.
it-2-E ep. 768, okat. 1
Rehoboam
Iikala iiwinayi yuuntsa noyokuthindila yalwe kongudhi, mbyoka ya li ya kokekwa kuRehoboam, oya eta etopoko mokati koshigwana shaIsraeli pethimbo lye. Ezimo lyaJuda nolyaBenjamin ogo owala ga kala taga yambidhidha egumbo lyaDavid, omanga aayambi nAalevi yomuukwaniilwa uyali nosho wo oohandimwe yomomazimo omulongo ya li wo taya yambidhidha Rehoboam. — 1Aak 12:16, 17; 2Ondjal 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Omaliko gomOmbiimbeli
it-1-E ep. 966-967
Oshikalungakombo
Shoka Josua a popi muJosua 24:14, otashi ulike kutya pethimbo Aaisraeli ya kala muEgipiti oya li ya nwethwa mo kelongelokalunga lyiifundja momikalo dhontumba nodhongandi, omanga Hesekiel a popi kutya Aaisraeli oya tsikile okulandula omikalondjigilile ndhoka dhoshipagani ethimbo nuule. (Hes 23:8, 21) Omolwomatompelo ngono, aalongwantu yamwe oye wete kutya elombwelo ndyoka lya li lya gandjwa mombuga lyokukeelela Aaisraeli kaaya “yambele iikalungakombo” omayambo (Lev 17:1-7) nosho wo sho Jeroboam ngoka a li a langeke po aayambi “ya nonomene pomahala giinonoma yuupagani, ya saagelele oompwidhuli niimenka mbyoka e yi hambulithitha molupe lwoontsezi,” (2Ondjal 11:15) otashi ulike kutya mokati kAaisraeli omwa li mu na yamwe mboka haya longele iikalungakombo ngaashi sha li hashi ningwa kAaegipiti, unene tuu miitopolwa yokuumbangalantu waEgipiti. Herodotus (II, 46) okwa ti kutya eitaalo lyAagreka moshikalunga Pan, miikalunga yomaviinu noyomilalo nosho wo miikalunga yomakuti, mbyoka mokweendela ko kwethimbo ya ka thanekwa yi na ooniga, omishila nomagulu giikombo, olya za kelongelokalunga ndyoka lyokuEgipiti. Yamwe otaya ti kutya sho aantu haya thaneke Satana e na omushila, ooniga nomakondo, osha ziilila kiikalunga mbyoka ya thikama po molupe lwiinamwenyo naantu, oshinima shoka sha li sha ha mokati kAakriste mboka ya li ko lwomomumvo 500-1000 E.N.
Iikalunga mbyoka ya li yi na “omafufu” hayi ithanwa mOshihebeli (seʽirimʹ), katu na lela uushili kutya oya li ya tya ngiini. Nonando yamwe otaya ti kutya oya li iikombo yo yeneyene nenge iikalunga yi li molupe lwiikombo, kapu na shoka tashi shi koleke, go omanyolo nago inaga tya ko sha. Uutumbulilo mboka wa longithwa otawu ulike owala kutya mboka ya li haya galikana iinima mbyoka, ohaya kala ya tompwa kutya oyi li molupe lwiikombo nenge lwiinamwenyo yi na omafufu. Nenge sho oshitya “iikombo” sha longithwa poompito ndhoka, tashi ulike owala kunkene iikalunga ayihe mpa ya ka tsa yi li iinima iinyanyalithi. Shimwe ishewe, oshitya iikalunga momanyolo gamwe osha za koshitya ‘omapumba,’ ihe shoka inashi hala kutya iikalunga yo yeneyene oya li hayi ningwa momapumba. — Lev 26:30; Deut 29:17.
24-30 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 13–16
“Uunake tu na okwiinekela muJehova?”
Aalumentu aagundjuka, ongiini tamu vulu okukala mwi inekelwa kuyalwe?
12 Sho a li omulumentu omugundjuka, omukwaniilwa Asa okwa li omwiifupipiki nomulaadhi. Pashiholelwa, sho he Abia a si, Asa okwa ningi omukwaniilwa noku unganeke oshikonga shokuhanagula po iimenka moshilongo. Okwa lombwele wo “Aajuda, ya gwanithe ehalo lyOmuwa, Kalunga koohekulu noya vulike komalongo nokiipango ye.” (2 Ondjal. 14:1-7) Sho Sera, ondjayi yetangakwiita lyaSudani nenge tu tye lyaEtiopia, a ponokele Juda naakwiita 1 000 000, Asa okwa pula Jehova ekwatho, a ti: “Omuwa, oto vulu okukwatha aakwiita aankundi, ya ninge aanankondo. Ngashingeyi tu kwatha, Omuwa, Kalunga ketu, oshoka otwe ku inekela.” Oohapu ndhika oombwanawa otadhi ulike kutya Asa okwa li i inekela Jehova noonkondo e ya hupithe. Asa okwa li i inekela He gwomegulu, na “Omuwa okwa dhenge etangakwiita [“lyaEtiopia,” NW].” — 2 Ondjal. 14:8-12.
Aalumentu aagundjuka, ongiini tamu vulu okukala mwi inekelwa kuyalwe?
13 Kapu na omalimbililo kutya oto shi zimine kutya okutaalelwa ketangakwiita lyaakwiita 1 000 000 osha li eshongo enene. Molwaashoka Asa okwa li i ikolelela muJehova, okwa sindi etangakwiita ndyoka. Shiyemateka, pompito yimwe sho pwa ka holoka eshongo lilwe, Asa ka li we a kongo ekwatho kuJehova. Sho a li a tila okuponokelwa komukwaniilwa omukolokoshi Baasha gwaIsraeli, Asa okwa ka konga ekwatho komukwaniilwa gwaSiria. Etokolo ndyoka olye eta iizemo iiwinayi. Jehova okwa li a lombwele Asa okupitila momuhunganeki Hanani, a ti: “Molwaashoka wi itula omukwaniilwa gwaSiria peha lyokwiinekela Omuwa Kalunga koye, etangakwiita lyomukwaniilwa gwaIsraeli olye ku yi ontuku.” Okuza ethimbo ndyono, Asa okwa kala aluhe ta hingilwa iita. (2 Ondjal. 16:7, 9; 1 Aak. 15:32) Oshiilongomwa oshini?
Aalumentu aagundjuka, ongiini tamu vulu okukala mwi inekelwa kuyalwe?
14 Kala omwiifupipiki, e to tsikile okukala wi inekela muJehova. Sho wa ninginithwa, owu ulike kutya owu na eitaalo lya kola muJehova nowe mu inekela. Jehova okwe ku taamba ko nenyanyu mehangano lye. Shoka sha simanenena ngashingeyi okutsikila okukala wi inekela muye. Otashi vulika hashi kala oshipu okukala wi inekela muJehova uuna to ningi omatokolo omanene, ihe uuna wu na okuninga omatokolo ngoka omashona oho ningi po shike? Osha simanenena okukala wi inekela muJehova uuna to ningi omatokolo, mwa kwatelwa naangoka ge na ko nasha nomainyanyudho, iilonga yokwiikongela omboloto nosho wo iinima yilwe. Ino inekela moondunge dhoye mwene. Pehala lyaashono, kala ho lesha Oohapu dhaKalunga wu mone omakotampango gOmbiimbeli, e to ga tula miilonga. (Omayel. 3:5, 6) Ngele owe shi ningi, oto ka nyanyudha Jehova noto ka kala wa simanekwa kwaamboka yomegongalo lyeni. — Lesha 1 Timoteus 4:12.
Omaliko gomOmbiimbeli
Longela Jehova nomutima aguhe!
7 Kehe gumwe gwomutse ota vulu okukonakona omutima gwe a tale ngele okwi igandja ngaa lela kuKalunga. Ipula ngeyi: ‘Mbela onda tokola ngaa toko okukala nda hokiwa kuJehova, okupopila elongelokalunga lyashili nosho wo okugamena oshigwana she komanwethomo omawinayi?’ Dhiladhila kutya Asa okwa li a pumbwa okukala e na uulaadhi wu thike peni, opo a vule oku ka dhenga Maaka, ngoka a li “oshikalungakiintu sholuvalo” moshilongo moka. Otashi vulika kuu shi omuntu ngoka a li a katuka ngaashi Asa, ihe otashi vulika pu na onkalo yimwe moka to vulu okuholela uulaadhi we. Pashiholelwa, ongiini ngele oshilyo shuukwanegumbo nenge kuume koye kopothingo ngoka a yona, ina hala okwiiyela ombedhi e ta kondwa? Mbela oto ka kala ngaa wa tokola toko waa endathane naye? Mbela omutima gwoye otagu ke ku inyengitha wu ninge shike?