Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 JULI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | ESRA 4–6
“Inamu ipyakidhila noshinima shika”
Oho kala ngaa wu wete shoka Sakaria a li a mono?
13 Iilonga yokutungulula otempeli yaJehova oya li yi indikwa. Ihe aalumentu mbono ya li ya langekwa po, ano Omuyambi Omukuluntu Josua nosho wo Omunashikandjo Serubbabel, ‘oya tameke okutungulula otempeli yaKalunga muJerusalem.’ (Esra 5:1, 2) Aajuda yamwe otashi vulika ya li ya tala ko etokolo ndyoka kutya kali li pandunge. Omolwashike mbela? Oshoka kaya li taya vulu okuholeka iilonga yawo yokutungulula otempeli kaayi monike kaatondi yawo, mboka ya li taya ka ninga ashihe shoka taya vulu ya keelele iilonga mbyoka. Onkee Josua naSerubbabel oya li ya pumbwa okushilipalekwa kutya Jehova ote ya kwathele. Nekwatho ndyoka oya li shili ye li pewa. Omomukalo guni mbela?
wp17 No.3 ep. 9, okat. 2-5
Uumbangi wulwe ishewe
Opu na ethimbo limwe Jerusalem sha li oshitopolwa shUukwaniilwa uunene waPersia. Jerusalem osha li pehala ndyoka Aapersia haye li ithana: Handiyaka yomulonga, li li muuninginino womulonga gwaEufrat. Konima sho Babilonia sha sindwa, Aapersia oya mangulula oonkwatwa dhAajuda noku dhi pa uuthemba dhi ka tungulule otempeli yaJehova muJerusalem. (Esra 1:1-4) Aatondi yAajuda oya li ya ningi po shike? Oya li ompinge noshinima shoka, noya lundile Aajuda kutya oya tsa ondumbo nomukwaniilwa gwaPersia. (Esra 4:4-16) Pethimbo lyelelo lyomukwaniilwa Darius gwotango (ngo a li ko mo 522-486 K.E.N.), elenga lyOmupersia, Tattenai, olya li lya kwatele komeho mokukonakona oshinima shoka. MOmbiimbeli, Tattenai oti ithanwa “omunashikandjo shokuuninginino waEufrat.” — Esra 5:3-7.
Iipelende yomamanya yimwe hoka kwa nyolwa edhina Tattenai oko yi li sigo onena, ya pungulwa megumbo lyontumba. Opu na omukanda gwa kwatakanitha oshilyo shomegumbo ndyoka nomuntu ngoka a popiwa mOmbiimbeli. Omukanda ngoka ogwa nyolwa mo 502 K.E.N., momumvo omuti-20 gwelelo lyaDarius gwotango. Ogwa gandja uumbangi wu li ekwatho ‘kuTattannu, omuleli gwoshitopolwa shi li Handiya yomulonga,’ ano Tattenai ngoka a popiwa mOmbiimbeli muEsra.
Okwa li a dhana onkandangala yini? Momumvo 535 K.E.N., Kores Omunene okwa topola oshilongo she miitopolwa. Oshitopolwa shimwe osha li hashi ithanwa Babilonia Handiya yEfuta. Oshitopolwa shono osha ka topolwa miitopolwa iyali konima yethimbo. Shimwe osha li hashi ithanwa Handiya yOmulonga. Osha li sha kwatela mo oshitopolwa shimwe shaSiria, Foinikia, Samaria, Juda notashi vulika sha li hashi lelwa okuza muDamaskus. Tattenai okwa lele oshikandjo shoka okuza mo 520 sigo 502 K.E.N.
Konima Tattenai okwa yi kuJerusalem a ka konakone ngele Aajuda otaya tsu ondumbo nAapersia shili. Okwa lombwele Darius kutya Aajuda oya pewa elombwelo kuKores, ya tungulule otempeli yaJehova. Omambo gondjokonona ngoka ga li moompungulilo dhuuwa oga koleka oshinima shoka. (Esra 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Tattenai okwa li a lombwelwa i ikaleke kokule noshinima shokutungulula otempeli, nokwa vulika. — Esra 6:6, 7, 13.
Oho kala ngaa wu wete shoka Sakaria a li a mono?
7 Opwa li pwa ningwa elunduluko limwe ndyoka lye etele aatungi yotempeli epepelelo. Elunduluko ndyoka olini? Momumvo 520 K.E.N., omukwaniilwa gumwe omupe, Darius gwotango, okwa tameke okupangela muPersia. Momumvo gwe omutiyali gwokupangela, okwa mono kutya oondjindikila ndhoka dha li dha tulwa po opo otempeli yaJehova kaayi tungwe, kadha li pampango. Onkee Darius okwa gandja elombwelo iilonga mbyoka yokutunga otempeli yi pwe. (Esra 6:1-3) Onkundana ndjono oya li ya kumitha kehe gumwe, ihe omukwaniilwa ngoka okwa li wo a ningi po oshinima shilwe. Okwa gandja elombwelo aantu momudhingoloko ya ethe po okuya moshipala iilonga yokutunga otempeli yaJehova, noya gandje iimaliwa niinima mbyoka ya pumbiwa moku yi tunga! (Esra 6:7-12) Omolwoshinima shono, Aajuda oya mana okutunga otempeli ndjoka muule womimvo ne nasha, momumvo 515 K.E.N. — Esra 6:15.
Oho kala ngaa wu wete shoka Sakaria a li a mono?
16 Jehova oha wilike wo oshigwana she ta longitha ‘omupiya omudhiginini nomunandunge.’ (Mat. 24:45, yelekanitha NW) Omathimbo gamwe, omupiya ngoka ohashi vulika a gandje omalombwelo ngono kaatu uvite ko nawanawa. Pashiholelwa, otashi vulika e tu pe omalombwelo gokondandalunde kombinga yankene tu na okwiilongekidhila oshiponga shontumba shopaunshitwe shoka tu wete kutya itashi holoka mo moshitopolwa shetu. Nenge tashi vulika tu kale tu uvite kutya omupiya omudhiginini nomunandunge okwe tu tulila po unene oompango dha pitilila dhi na ko nasha nomukithi gwontumba gwekomba. Oshike tu na okuninga ngele otu uvite kutya omalombwelo ngono twa pewa kage na oshilonga? Otatu vulu okudhiladhila kombinga yankene Aaisraeli ya li ya mono uuwanawa, sho ya landula omalombwelo ngono ya li ya pewa okupitila muJosua naSerubbabel. Otatu vulu wo okudhiladhila kombinga yomahokololo gamwe gomOmbiimbeli ngono twa lesha. Poompito dhimwe, oshigwana shaKalunga osha li sha pewa omalombwelo ngoka sha li shi wete kaage na oshilonga, ihe sho she ga landula, oga hupitha oomwenyo dhasho. — Aatok. 7:7; 8:10.
Omaliko gomOmbiimbeli
w93-E 6/15 ep. 32, okat. 3-5
Mbela oto vulu ngaa okwiinekela Ombiimbeli?
Oshimaliwa shoka osha li sha ningwa moshilando Tarsus, shoka shi li muumbugantuzilo woshilongo shoka hashi ithanwa ngashingeyi Turkey. Oshimaliwa shika oshikukutu osha ningwa pethimbo lyelelo lyomunashikandjo gwaPersia, Mazaeus, methelemumvo etine K.E.N. Osha holola kutya Mazaeus oye a li omunashikandjo gwoshitopolwa ‘shohandiyaka yomulonga,’ ano omulonga gwaEufrat.
Omolwashike uutumbulilo mboka uhokithi? Oshoka owa faathana naamboka wu li mOmbiimbeli yoye. Esra 5:6–6:13 otadhi ulike ekwatathano ndyoka lya li pokati komukwaniilwa Darius gwaPersia nomunashikandjo gwedhina Tattenai. Pethimbo ndyoka Aajuda oya li taya tungulula otempeli muJerusalem. Esra okwa li omunyolululi gwOmpango yaKalunga a pyokoka, notwa tegelela shoka a nyola shi kale paushili. Ngele tatu tala muEsra 5:6 nosho wo 6:13, otu wete kutya Esra kwa tumbula Tattenai e li ‘omunashikandjo gwohandiyaka yomulonga.’
Esra shoka okwe shi nyola momumvo 460 K.E.N. lwaampono, ano omimvo 100 lwaampono, manga oshimaliwa shoka inaashi ningwa. Aantu yamwe otashi vulika ya kale ye uvite kutya uuyelele mboka inawu simana, oshoka uushona. Ihe ngele oto vulu okwiinekela mboka ya nyola Ombiimbeli, nokuli nomuuyelele mboka uushona, mbela shoka itashi ku kwathele wu kale wi inekela lela kehe shoka ya nyola?
10-16 JULI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | ESRA 7–8
“Eihumbato lyaEsra olya li lya simanekitha Jehova”
w00 10/1 ep. 23, okat. 8
Ekonakono — li na ondjambi nolinyanyudha
8 Odhoshili kutya ohole yetu yokuhola Oohapu dhaJehova oyi na okuza komitima dhetu, ndhoka dhi li ondingandinga yomaiyuvo. Otu na okunyanyukilwa okweendulula natango uutendo wontumba mboka opo owala twa zi nokulesha. Otu na okudhiladhila kombinga yomadhiladhilo gomuule gopambepo, oku ga ya muule nokutedhatedha kugo. Shoka otashi pula okudhiladhila neitulomo pamwe negalikano. Ngaashi Esra, otwa pumbwa okulongekidha omitima dhetu, mokulesha nomokukonakona Oohapu dhaKalunga. Omanyolo oge mu popya taga ti: “Esra okwa li i igandjela okwiilonga ompango yOmuwa, oku yi landula nokulonga Aaisraeli iipango nomautho gayo agehe.” (Esra 7:10) Ndhindhilika omalalakano gatatu gaEsra gokulongekidha omutima gwe: okukonakona, okutula miilonga paumwene noku yi longa. Otu na okulandula oshiholelwa she.
si-E ep. 75, okat. 5
Embombiimbeli eti-13 — 1 Ondjalulo
5 Kapwa li ngoka a pyokoka e vule Esra, ngele tashi ya pokutula kumwe ondjokonona ndjika yi shi okwiinekelwa noyi li paushili. Ombiimbeli otayi ti: “Esra okwa li i igandjela okwiilonga ompango yOmuwa, oku yi landula nokulonga Aaisraeli iipango nomautho gayo agehe.” (Esra 7:10) Jehova okwa li e mu kwathele okupitila mombepo ye ondjapuki. Omupangeli gwaPersia okwa li a ndhindhilike owino yopakalunga muEsra, nokwa li e mu pe uuthemba a ka konakone onkalo muJuda nokuninga omatokolo. (Esra 7:12-26) Molwaashoka Esra okwa li e na uunongo wopakalunga nokwa li a pewa uuthemba uunene komupangeli, okwa li a vulu okutula kumwe ehokololo ndika momukalo dhingi ngaashi tashi vulika.
it-1-E ep. 1158, okat. 4
Eifupipiko
Okugandja ewiliko lyomondjila. Omuntu ngoka hi ifupipike koshipala shaKalunga, oha kala a tegelela e mu wilike. Esra okwa li e na oshinakugwanithwa oshinene, shokukwatela komeho aalumentu ye vulithe pe 1 500 okuza kuBabilonia okuya kuJerusalem, inaamu kwatelwa aayambi, aalongi motempeli, aakiintu nosho wo aanona. Shimwe ishewe, oya li ye na iingoli niisiliveli oyindji yoku ka monikitha nawa motempeli muJerusalem. Molweendo moka oya li ya pumbwa egameno, ihe Esra ka li a hala okupula omukwaniilwa gwaPersia ya thindikilwe ketangakwiita lye, oshoka shoka osha li tashi ka ulika kutya okwa inekela moonkondopangelo dhopantu. Pehala lyaashono, okwa adhika nale a lombwela omukwaniilwa a ti: “Kalunga ketu ota yambeke shaa ngoka e mu inekela.” Onkee ano, okwa li a lombwele aantu yi idhilike iikulya, opo yi ifupipike koshipala shaJehova. Oya li ya galikana Kalunga, nokwa li e ya uvu, e te ya gamene komaponokelo gaatondi mondjila, opo ya manithe olweendo ndoka lwa li lwa nika oshiponga. (Esra 8:1-14, 21-32) Sho omuhunganeki Daniel a li muupongekwa muBabilonia, Kalunga okwa li e mu ulukile olukeno, sho e mu tumine omuyengeli okupitila memoniko, molwaashoka Daniel okwa li i ifupipike koshipala she nokukonga ewiliko kuye. — Dan 10:12.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaEsra
7:28–8:20 — Mbela omolwashike Aajuda oyendji yomuBabilonia ya li inaaya hala okuya kuJerusalem pamwe naEsra? Nonando opwa li pwa piti oomvula dhi vulithe po 60 okuza sho ongundu yotango yAajuda ya shuna koshilongo shawo, aantu owala aashona ya li muJerusalem. Okushuna kuJerusalem okwa li taku ti okutunga onkalamwenyo ompe kohi yoonkalo oondhigu nodha nika oshiponga. KAajuda mboka ya li ya hepuluka muBabilonia, onkalo yomuJerusalem pethimbo ndyoka kaya li ombwaanawa shi na ko nasha nokwiimonena omaliko. Niishewe, olweendo olwa li lwa nika oshiponga. Oonakugaluka oya li ye na okukala ye na eitaalo lya kola muJehova, ye na uulaadhi omolwelongelokalunga lyashili nosho wo omukumo okutembukila kuJerusalem. Nokuli Esra okwa li a pumbwa okutsuwa omukumo kuJehova. Molwaashoka Esra okwa li a ladhipike omaukwanegumbo 1 500, aantu yago ye thike po 6 000 oya li yi inyenge nawa. Konima yokukatuka oonkatu kwaEsra dha gwedhwa po, Aalevi 38 nosho wo Aanethinim 220 oya li yi inyenge nawa.
17-23 JULI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | ESRA 9–10
“Iilanduliko yinikitha oluhodhi yokwaavulika”
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaEsra
9:1, 2 — Mbela oshiponga osha li shi thike peni okuhokana naakwiilongo mboka ya li ya kala moshilongo shawo? Oshigwana shoka sha li sha galuka, osha li shi na okukala tashi gamene elongelokalunga lyaJehova sigo Messias ote ya. Okuhokana naakwiilongo okwa li lela oshiponga kelongelokalunga lyashili. Molwaashoka aantu yamwe oya li ya hokana naakwiilongo mboka ya li haya galikana iikalunga, oshigwana ashihe lwahugunina otashi vulika ando sha kala sha lumbakana niigwana yaapagani. Otashi vulika ando elongelokalunga lya yela nalyo lya kala kaali po we. Ando mbela Messias okwa li te ke ya koolye? Ano itashi kumitha sho Esra a li a kumwa sho a mono shoka sha li sha ningwa po.
w09-E 10/1 ep. 10, okat. 6
Jehova ota pula shike kutse?
Ngele otwa kala hatu vulika, otashi ke tu etela omayambeko ogendji. Moses okwa nyola a ti: ‘Dhiginina iipango mbyoka tandi yi ku pe nena, omolwelago lyoye.’ (Ovelise 13) Odhoshili kutya kehe oshipango shaJehova nosho wo ashihe shoka te tu pula tu ninge, oshi lile po uuwanawa wetu. Omolwashike mbela? Omolwaashono Ombiimbeli otayi ti: “Kalunga oye ohole.” (1 Johannes 4:8) Onkee ano, okwa gandja owala iipango mbyoka yi na uuwanawa tawu kalelele. (Jesaja 48:17) Okulonga aluhe shoka Jehova te tu pula, otashi ke tu gamena komaupyakadhi ogendji ngashingeyi noku tu etela wo omayambeko monakuyiwa, kohi yelelo lyUukwaniilwa we.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaEsra
10:3, 44 — Mbela omolwashike aanona ya li ya tidhwa po pamwe naakulukadhi? Ando aanona oya kalele po, ando otashi vulika aakulukadhi mboka ya li ya tidhwa po ya ka galuka omolwaanona yawo. Kakele kaashono, aanona aashona olundji ohaya pumbwa esiloshimpwiyu lyooyina.
24-30 JULI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | NEHEMIA 1–2
“Onda galikana”
Kaleka aluhe Jehova momadhiladhilo
5 Omathimbo gamwe, otashi vulika tu kale twa pumbwa okugalikana paufupi, tatu pula ekwatho kuKalunga. Pashiholelwa, pompito yimwe omukwaniilwa gwaPersia, Artakserkses, okwa li a ndhindhilike kutya Nehemia ngoka a li omupindili gwe, okwa li a nika oluhodhi. Omukwaniilwa okwa li a pula Nehemia a ti: “Owa hala nduno shike?” Nehemia sho a pulwa ngawo, okwa “galikana Kalunga komegulu.” Okwa li e na okugalikana momutima egalikano li li paufupi. Nonando ongawo, Kalunga okwa li a yamukula egalikano lye, oshoka omukwaniilwa okwa li e mu pa epitikilo a ye a ka tungulule omakuma gaJerusalem. (Lesha Nehemia 2:1-8.) Shoka otashi ulike kutya Jehova ota vulu okuyamukula omagalikano ngoka taga galikanwa paufupi momutima.
be ep. 177, okat. 4
Okupopya tashi zi komutima
Ngele owa pulwa wu yelithe kombinga yeitaalo lyoye nopwaa na okwiilongekidha, oshike tashi ke ku kwathela wu gandje uuyelele tawu ti sha? Holela Nehemia, ngoka a li a galikana momutima, manga inaaya yamukula epulo lyomukwaniilwa Artakserkses. (Neh. 2:4) Opo nduno vuta mbalambala oshipopiwa momadhiladhilo goye. Oto vulu okuninga ngeyi: (1) Hogolola oshitsa shimwe nenge iyali mbyoka to ka yelitha (oto vulu okulongitha iitsa mbyoka yi li mokambo Oipalanyole yeenghundafana dopaMbibeli). (2) Tokola kutya oto ka longitha omanyolo geni wu yambidhidhe iitsa mbyoka. (3) Dhiladhila kutya oto ka tameka ngiini eyelitho lyoye nuukeka, opo ngoka e ku pula epulo a kale a hokwa okupulakena. Opo nduno, tameka okupopya.
Omaliko gomOmbiimbeli
w13 11/15 ep. 5-6, okat. 12-13
‘Kaleni mwa tonata, opo mu vule okugalikana’
12 Dhiladhila kuNehemia ngoka a li omupindili gwaArtakserkses, omukwaniilwa gwaPersia methelemumvo etitano K.E.N. Nehemia oku li oshiholelwa oshiwanawa shaangoka a li a galikana a mana mo. Okwa kala omasiku ogendji i ‘idhilika iikulya nokugalikana Kalunga’ omolwonkalo ondhigu yAajuda mboka ya li muJerusalem. (Neh. 1:4) Sho Artakserkses e mu pula kutya omolwashike a sa oluhodhi, ‘Nehemia okwa galikana Kalunga komegulu.’ (Neh. 2:2-4) Oshizemo? Jehova okwa li a yamukula omagalikano ge e ta wilike iinima momukalo ngoka gwa li gwe etele oshigwana She uuwanawa. (Neh. 2:5, 6) Shika kasha li tuu sha koleke eitaalo lyaNehemia!
13 Okukala hatu galikana ngaashi Nehemia a ningile, ohaku tu kwathele tu kale neitaalo lya kola. Satana ke na ohenda nolundji ohe tu ponokele uuna twa nkundipala. Pashiholelwa, ngele otatu kondjo nuuvu wontumba nenge nepolimano, otashi vulika tu tameke okukala tu uvite kutya ethimbo ndyoka hatu kala muukalele omwedhi kehe, ihali ti sha kuKalunga. Yamwe yomutse otashi vulika tu kale tu uvite nayi, pamwe molwiimoniwa yetu iiwinayi yomonakuziwa. Satana okwa hala tu kale tu uvite kutya katu na oshilonga shasha. Omamakelo ge ohe ga ningi olundji nelalakano lyoku tu teya omukumo nokunkundipaleka eitaalo lyetu. Ihe okukala twa ‘tonata, opo tu vule okugalikana,’ otaku vulu oku tu kwathela tu kale tu na eitaalo lya kola. Eeno shili, okukala ‘neitaalo ongehuuyanza, otaku ke tu kwathela tu wape okudhima nalyo iikuti ayihe ya hwama omulilo mbyoka tayi umbwa kuMwiinayi.’ — Ef. 6:16.
31 JULI–6 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | NEHEMIA 3–4
“Mbela oho mono iilonga yokomake inaayi ku opalela?”
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaNehemia
3:5, 27. Katu na okutala ko iilonga yokomake mbyoka ya longwa molwelongelokalunga lyashili yi li inaayi simana kutse, ngaashi “aawiliki yoshilando” shaTekoa. Pehala lyaashono, otatu vulu okuholela aantu yowala yomuTekoa mboka ya li ye yi longo nehalo ewanawa.
Jehova ote ke ku kwathela wu vule okuninga shike?
11 Konima yomathelemimvo ogendji, oyanakadhona yaShallum oya li yamwe yomwaamboka ya longithwa kuJehova, ya tungulule edhingililokuma lyaJerusalem. (Neh. 2:20; 3:12) Nonando he okwa li omuleli, oya li ye na ehalo lyokulonga iilonga mbyoka iidhigu noya nika oshiponga. (Neh. 4:15-18) Yo kaya li nando ya fa aawiliki yomoshilando Tekoa, mboka ya “tindi okulonga iilonga” ye yi pewa. (Neh. 3:5) Oyanakadhona yaShallum kaya li tuu ya nyanyukwa, sho edhingililokuma lya pu owala muule womasiku 52! (Neh. 6:15) Pethimbo lyetu, aamwameme mboka ye na ehalo lyokwiiyamba, ohaya kala ya nyanyukwa okulonga iilonga iiyapuki yi ikalekelwa, ngaashi okutunga nokwoopalekulula omatungo ngoka ga yapulilwa Jehova. Uunkulungu wawo, uulaadhi wawo nuudhiginini wawo, oya simanenena mokugwanitha po iilonga mbika.
Kokeka etaloko lya fa lyaKristus lyokutala ko esimano
16 Aakriste ayehe, aagundjuka naakokele, oye na okukambadhala ya kokeke etaloko lya fa lyaKristus lyokutala ko esimano. Megongalo omu na okulongwa iilonga yi ili noyi ili. Ihe ngele owa pulwa wu longe iilonga mbyoka tashi vulika tayi monika yidhinitha, ino geya nando. (1 Samuel 25:41; 2 Aakwaniilwa 3:11) Aavali, mbela ohamu ladhipike ngaa aanona yeni mboka aashona nosho wo mboka yomimvo omulongo nasha, ya longe nenyanyu oshilonga kehe shoka taya pewa ya longe kutya nduno opOshinyanga shUukwaniilwa, opehala lyoshigongi oshishona nenge lyoshigongi oshinene? Mbela ohaya mono to longo iilonga mbyoka yidhinitha? Omumwatate gumwe ngoka ta longo ngashingeyi koombelewa oonene dhOonzapo dhaJehova, ota dhimbulukwa nawa oshiholelwa shaavali ye. Okwa ti: “Omukalo moka ya kala ya tala ko iilonga yokwoopaleka Oshinyanga shUukwaniilwa nenge omahala mpoka hapu ningilwa iigongi, ogwa longa ndje kutya oya kala ye yi tala ko ya simana. Oyi iyamba olundji okulonga iilonga mbyoka ya li yi na ko nasha nuuwanawa wegongalo nenge wuumwayinathana, kashi na nduno mbudhi kutya iilonga mbyoka otayi monika yidhinitha shi thike peni. Iikala mbyoka oya kwathela ndje ndi taambe ko nehalo ewanawa iilonga kehe huka koBetel.”
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaNehemia
4:17, 18 — Ongiini omuntu a li ta vulu okulonga iilonga yokutunga noshikaha shimwe owala? Shoka kasha li uupyakadhi kwaamboka ya li aahumbati yiitungithi. Ngele oondongelwa dha tulwa komitse dhawo nenge komapepe gawo, oya li haya vulu oku dhi kwatela ko nuupu noshikaha shimwe ashike, omanga ‘ye na egonga moshikaha shimwe.’ Aatungi mboka ya li ya pumbwa okulongitha iikaha ayihe iyali okulonga iilonga yawo, oya li ‘ya zala egongamwele moshiya’ manga ya li taya tungu. Oya li yi ilongekidha okukondja ngele aatondi taye ya ponokele.
7-13 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | NEHEMIA 5–7
“Nehemia okwa li a hala okuyakula, ihe hakuyakulwa”
w02-E 11/1 ep. 27, okat. 3
Aayambidhidhi yelongelokalunga lyashili — yonale noyongashingeyi
Nehemia okwa li a yambidhidha oshindji shi vulithe pethimbo lye ndyoka a yamba po nosho wo puunkulungu we mehangano. Okwa li a longitha iiniwe ye, a yambidhidhe elongelokalunga lyashili. Okwa li a longitha iimaliwa ye, opo a kulile ko Aajuda ooyakwawo mboka ya li muupika. Okwa li wo a gandja iimaliwa nopwaa na iihohela. Ka li nando e li “omutenge” kAajuda, moku ya pula ye mu fute e li omunashikandjo, ano ondondo ndjoka a li e na. Pehala lyaashono, poshililo she okwa li a palutha Aajuda ‘ethele nomilongo ntano naawiliki yawo nosho wo ayehe mboka ye ya kuye taa zi miigwana yopuushiinda.’ Esiku kehe okwa li ha gandja “ondumetana yimwe, oonzi oohogololwa hamano noondhila odhindji” kaayenda ye. Shimwe ishewe, lumwe momasiku omulongo, okwa li he ya pe “omaludhi gi ili nogi ili gomaviinu omape,” ta longitha iiniwe ye. — Nehemia 5:8, 10, 14-18.
“Ino etha, omaako goye ga yululuke!”
16 Kekwatho lyaJehova, omaako gaNehemia nogaalongi pamwe naye oga li ga nkondopalekwa, opo ya vule okutungulula edhingililokuma lyaJerusalem. Kungawo, oya li ye li mana muule owala womasiku 52. (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemia ka li owala omutonateli gwiilonga, ihe naye okwa li a kutha ombinga mokutungulula edhingililokuma lyaJerusalem. (Neh. 5:16) Sha faathana, aakuluntugongalo oyendji oya vula okuholela Nehemia mokukwathela miilonga yokutunga, mokwoopaleka nomokukaleka po Iinyanga yUukwaniilwa yomoshitopolwa. Ohaya kwathele wo mboka omaako gawo ga loloka noya tyololoka, uuna taya longo pamwe nayo muukalele nuuna taya ningi etalelopo lyuusita. — Lesha Jesaja 35:3, 4.
w00 2/1 ep. 32
Jehova ote ke ku dhimbulukwa ngiini?
Olundji Ombiimbeli otayi ulike kutya ‘okudhimbulukwa’ kwaKalunga, otashi ti okukatuka onkatu ombwanawa. Pashiholelwa, konima sho omeya geyelu ga kala ga siikila evi uule womasiku 150, “Kalunga okwa dhimbulukwa Noa . . . . Okwa pepitha ombepo, nomeya oga tameke okupwina.” (Genesis 8:1) Konima yomathelemimvo, Simson, ngoka a tsipulwa omeho nokwa mangwa nomalyenge kAafilisti, okwa galikana ta ti: “Omuwa Omupangeliawike, dhimbulukwa ndje. Kalunga, pe ndje oonkondo dhandje polumwe.” Jehova okwa dhimbulukwa Simson, moku mu pa oonkondo dhi vule dhopantu, opo a vule okushunitha uuwinayi mboka a ningilwa kaatondi yaKalunga. (Aatokolihapu 16:28-30) Shi na ko nasha naNehemia, Jehova okwa laleke nuuyamba oonkambadhala dhe, nelongelokalunga lyashili olya tungululwa muJerusalem.
Omaliko gomOmbiimbeli
“Sindeni uuwinayi nuuwanawa”
15 Omukalo omutitatu, aatondi yaNehemia oya li ya longitha omugwaaleki Omuisraeli, Shemaia, a ningithe Nehemia a yone Ompango yaKalunga. Shemaia okwa li a lombwele Nehemia a ti: “Natu ye, tu ka holame mela enene lyotempeli, tse tu pate omiyelo, molwaashoka otaye ya, ye ku dhipage. Uusiku wontumba otaye ya, ye ku dhipage.” Shemaia okwa li a lombwele Nehemia kutya okwa li ta ka dhipagwa, ihe okwa li ashike ta vulu okuhupitha omwenyo gwe, ngele okwa ka holama motempeli. Nonando ongawo, Nehemia ka li omuyambi. Onkee okwa li ta ka yona, ngele okwa holama motempeli yaKalunga. Mbela Nehemia okwa li ta ka yona Ompango yaKalunga, opo a hupithe omwenyo gwe? Nehemia okwa ti: “Oto dhiladhila, omuntu ngangame ndi hupithe omwenyo gwandje nokuholama motempeli? Itandi shi ningi.” Omolwashike aatondi yaNehemia inaaya pondola, sho ya li ya hala oku mu kengelela? Omolwaashono okwa li e shi kutya nonando Shemaia okwa li Omuisraeli omukwawo, “Kalunga ina lombwela Shemaia” oshinima shoka. Kakele kaashono, omuhunganeki gwashili ka li ta vulu okulombwela Nehemia a yone Ompango yaKalunga. Pompito ndjoka, natango Nehemia ka li a sindwa kaapataneki mboka aawinayi. Okuza mpono, konima yethimbo efupi Nehemia okwa li a popi a ti: “Sho pwa piti omasiku omilongo ntano nagaali, edhingililokuma alihe olya pu mesiku etimilongombali nagatano gomwedhi Elul.” — Nehemia 6:10-15; Numeri 1:51; 18:7.
14-20 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | NEHEMIA 8–9
“Enyanyu ndyoka Omuwa te li gandja, nali mu kumike”
Iiyilongomwa megalikano lya longekidhikikika
2 Aajuda oya adhika nale ya mana okutungulula edhingililokuma lyaJerusalem momwedhi ngoka gwa tetekele oshigongi shoka. (Neh. 6:15) Oshigwana shaKalunga osha li sha manitha iilonga mbyoka muule owala womasiku 52, nopo nduno osha li sha tsikile okugandja eitulomo lyokondandalunde kompumbwe yasho yopambepo. Onkee ano mesiku lyotango lyomwedhi omupe, Tishri, osha li sha gongala pamwe pehalandjandja lyaayehe shi pulakene kuEsra, pamwe nAalevi yalwe, taya lesha mokule Ompango yaKalunga noku yi yelitha. (Ethano lyo-1) Omaukwanegumbo agehe, mwa kwatelwa ayehe mboka “ye na omimvo dha gwana noyu uvite ko,” oya thikama noya pulakene “okuza kepito lyetango sigo omoshanga shomutenya.” Shoka kashi shi tuu oshiholelwa oshiwanawa kutse mboka kunena hatu kala pokugongala mIinyanga yUukwaniilwa moka muuwanawa! Ihe mbela pokugongala mpoka oho iyadha omathimbo gamwe omadhiladhilo goye taga falwafalwa, ngoye to tameke okudhiladhila iinima mbyoka kaayi na naanaa oshilonga? Ngele osho, tala ishewe koshiholelwa shAaisraeli yonale mboka kaaya li owala ya tula miilonga shoka yu uvu, ihe oya li wo ya lili, molwaashoka ya li inaaya vulika kOmpango yaKalunga ye li oshigwana. — Neh. 8:1-9.
“Kaleni tamu endithwa kombepo mokukalamwenyo kweni akuhe”
9 Enyanyu olyo okukala wu uvite elago lyashili. Jehova ‘oKalunga keadhimo’ nenge omunyanyukwi. (1 Timoteus 1:11; Episalomi 104:31) Omwana gwaKalunga oha nyanyukilwa okulonga ehalo lyaHe. (Episalomi 40:8; Aahebeli 10:7-9) Onkee ano, “enyanyu ndyoka Omuwa te li gandja, nali [tu] kumike.” — Nehemia 8:10.
10 Okukala nenyanyu ndyoka lya za kuKalunga, ohashi tu kwathele tu kale twa nyanyukwa mokulonga ehalo lye nokuli nongele tu li momathimbo omadhigu, twa nika oluhodhi nenge tatu hepekwa. ‘Ontseyo yokutseya Kalunga’ ohayi tu etele lela enyanyu! (Omayeletumbulo 2:1-5) Ekwatathano lyetu ewanawa naKalunga, oli ikolelela kontseyo yashili nosho wo mokukala tu na eitaalo muye nomekuliloyambo lyaJesus. (1 Johannes 2:1, 2) Okukala tu li oshitopolwa shuumwayinathana washili wopaigwana, ohashi tu etele wo enyanyu. (Sefanja 3:9; Haggai 2:7) Etegameno lyetu lyUukwaniilwa nosho wo uuthembahenda uunene wokuuvitha onkundana ombwanawa, ohayi tu etele wo enyanyu. (Mateus 6:9, 10; 24:14) Etegameno lyomwenyo gwaaluhe nalyo ohali tu etele enyanyu. (Johannes 17:3) Natu kale twa “nyanyukwa,” molwaashono otu na etegameno ndyoka ekumithi. — Deuteronomium 16:15.
Omaliko gomOmbiimbeli
w96 6/1 ep. 15, okat. 2
Lesha Oohapu dhaKalunga e to mu longele moshili
2 Konima yokutungululwa kwomakuma gaJerusalem mo 455 K.E.N., omusaaseri Esra nayalwe oya leshele Aajuda Ompango yaKalunga. Shika osha li sha landulwa kOshituthi shenyanyu shOmatsali, eihempululo lyoondjo nosha hulithwa ‘neuvaneno lyolela.’ (Nehemia 8:1–9:38, OB-1986) Otatu lesha: “Oyo ya lesha [mokule, NW] oraamata yompango yaKalunga, ya tumbula shili noye yi fatululile oondunge dhayo dhu uvitike ndhoka dha leshwa.” (Nehemia 8:8) Yamwe otaya ti kutya Aajuda kaya li ye uvite ko nawa Oshiheberi nonokutya oya li ya hokolululwa mOshiaramia. Ihe enyolo itali ulike eyelitho lyowala lyomautumbulilo gelaka. Esra nayalwe oya fatulula Ompango, opo aantu ya vule okuuva ko omakotampango gayo noku ga longitha. Iinyolwa nokugongala kwopaKriste otayi kwathele wo ‘okufatulula oondunge’ dhOohapu dhaKalunga. Aakuluntugongalo ya langekwa po mboka ‘ye shi okulonga aantu,’ nayo wo ohaye shi ningi. — 1 Timoteus 3:1, 2; 2 Timoteus 2:24.
21-27 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | NEHEMIA 10–11
“Oya ningi omaiyambo, omolwaJehova”
w98 11/1 ep. 14, okat. 13
Jerusalem Shoka Tashi Tsu Kumwe nEdhina Lyasho
13 “Euvaneno lyolela” ndyoka lya kolekwa pethimbo lyaNehemia olyi ilongekidhithile oshigwana shaKalunga shonale esiku lyelalo lyomankolokuma gaJerusalem. Ihe oshinima shilwe sha kwata miiti osha li sha pumbwa natango okupewa eitulomo. Jerusalem shoka pethimbo ndyoka sha li meni lyenkolokuma ele li na omiyelo 12, osha li sha pumbwa aakalimo oyendji. Nonando Aaisrael yamwe omo ya li ya kala, “oshilando sho shene sha li oshinene shi itaandela, naantu ya li mo aashona.” (Nehemia 7:4) Okukandula po uupyakadhi mbuka, aantu “oyi ihogololitha oshihogololitho, ye etele mo omutimulongo, a kale muJerusalem, oshilando [oshiyapuki, NW].” Einyengo nehalo ewanawa kelongekidho ndika oli inyengitha oshigwana shi yambeke “aalumentu mboka, ya hala yo yene okukala muJerusalem.” (Nehemia 11:1, 2) Kashi shi tuu oshiholelwa oshiwanawa kaalongelikalunga yashili yonena mboka oonkalo dhawo tadhi ya pitike okutembukila hoka kwa pumbiwa unene ekwatho lyAakriste ya pyokoka!
w86-E 2/15 ep. 26
Elongelokalunga lyashili ohali pondola
Sho aantu yamwe ya li ya thigi po omaliko gawo e taya yi kuJerusalem, oya li yi iyadha momashongo gontumba. Mboka ya li haya zi moshilando shoka, nayo otashi vulika wo ya li ya taalela omapataneko gi ili nogi ili. Nonando opwa li oonkalo ndhoka, yalwe oya li ya pandula lela mboka ya li yi iyamba, nosha yela kutya oya li ya galikana Jehova e ya yambeke.
Kalunga ota ka kala e ku hokwa uuna wu li omudhiginini kuye
15 Sho twi iyapulile Jehova, otwa gana kutya otatu ka longa ehalo lye kutya nduno otashi pula shike. Otwa li tu shi shi kutya haaluhe tashi ka kala oshipu okudhiginina euvaneko ndyoka. Mbela ohatu inyenge ngiini ngele otwa pulwa tu ninge oshinima shoka kaatu hole? Ngele otwa sindi omahalo getu e tatu vulika kuKalunga nomutima aguhe, otatu ulike kutya otatu gwanitha po euvaneko lyetu. Okugandja omayambo otashi vulika ku kale okudhigu, ihe uudhigu mboka itawu vulu okuyelekwa nomayambeko ngoka haga zi kuJehova. (Maleaki 3:10) Ongiini kombinga yomwanakadhona gwaJefta? Okwa li u uvitile ngiini euvaneko ndyoka lya ningwa kuhe?
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaNehemia
10:34 — Omolwashike oshigwana sha li sha pulwa shi tyaye iikuni? Okutyaya iikuni omolwomafikilondjambo kakwa li oshipango shomOmpango ndjoka ya li ya pewa Moses. Oshitegelelwa shoka osha li she ya po owala omolwompumbwe. Opwa li pwa pumbiwa iikuni oyindji, opo pu ningwe omafikilondjambo koaltari. Osha yela kutya kapwa li Aanethinim ya gwana, mboka ya li aapika yomotempeli kaaye shi Aaisraeli. Onkee ano, opwa li pu umbwa oshihogololitho okushilipaleka opo pu kale aluhe iikuni.
28 AUGUSTE–3 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | NEHEMIA 12–13
“Kala omudhiginini kuJehova, uuna to hogolola ookuume”
it-1-E ep. 95, okat. 5
Aayammoni
Konima sho Tobia a indikwa okuya motempeli, ompango yaKalunga ndjoka yi li muDeuteronomium 23:3-6 ndjoka ya li ya indika Aayammoni nAamoabi kaaya kale ye na ekwatathano naantu yaKalunga, Aaisraeli, oya li ya leshwa nokutulwa miilonga. (Neh 13:1-3) Engambeko ndyoka olya li lya gandjwa omimvo 1 000 dha tetekele, oshoka Aayammoni nAamoabi oya li ya tindi okukwathela Aaisraeli, sho ya li pokuthika mEvi lyEuvaneko. Onkee ano, oshi shi okuuviwa ko, sho aantu mboka ya li inaaya pitikwa pampango okukala mekwatathano noshigwana shaIsraeli, ekwatathano ndyoka lya li tali ka kala li li uuthembahenda. Shika itashi ti naanaa kutya Aayammoni nAamoabi kaya li haya kala pamwe nenge haya endathana pauhandimwe nAaisraeli nokumona mo uuwanawa momayambeko ngoka ga li haga pewa oshigwana shaKalunga. Uumbangi mbuka otu wi iwetele moshiholelwa shaZelek ngoka a popiwa metetekelo, e li gumwe gwomaakwiita omapenda yaDavid nosho wo ehokololo kombinga yaRut Omumoabi. — Rut 1:4, 16-18.
Omwa yapulwa
5 Lesha Nehemia 13:4-9. Otu li mokati kaantu mboka ye na enwethomo ewinayi, onkee ano kashi shi oshipu kutse tu kale aayapuki. Natu tale kuEljashib naTobija. Eljashib okwa li omusaaseri omukuluntu, naTobija Omuyammoni oku na okukala a li omunambelewa gwopevi gwiinima yaPersia muJudea. Tobija nayakwawo oya li ye li ompinge noonkambadhala dhaNehemia dhokutungulula omakuma gaJerusalem. (Neh. 2:10) Aayammoni oya li yi indikwa okuya mehala lyotempeli. (Deut. 23:3) Omolwashike nduno omusaaseri omukuluntu a li e na okupa Tobija omulumentu ngoka ela lyokupungula iikulyandjambo motempeli?
6 Tobija okwa li a ningi kuume kopothingo kaEljashib. Tobija nomwanamati Johanan oya li ya hokana aakiintu Aajuda, nAajuda oyendji oya li ye mu simaneka. (Neh. 6:17-19) Gumwe gwomaatekulu yaEljashib okwa li a hokana omwanakadhona gwaSanballat, omunashikandjo gwoshitopolwa shaSamaria, ngoka a li gumwe gwomookuume kopothingo kaTobija. (Neh. 13:28) Ekwatathano ndika otashi vulika olyo lya li lya ningitha Omusaaseri Omukuluntu Eljashib i iyethe a nwethwe mo kwaangoka kee shi omwiitaali nomupataneki. Ihe Nehemia okwa li u ulike uudhiginini muJehova mokuumba mo iikwapundi ayihe yaTobia mela lyokupungula iikulyandjambo.
w96 3/1 ep. 27, okat. 6
Sinda eshongo ndyoka hali makele uudhiginini
6 Ngele otwa dhiginina muJehova Kalunga, otatu ka yanda okupanga uukuume naayehe mboka ye li aatondi ye. Nomolwaashono omulongwa Jakob a nyola a ti: “Kamu shi aainekelwa! Inamu tseya nani kutya okukala mu na uukuume nuuyuni okwo okutonda Kalunga? Ngoka a hala okukala e na uukuume nuuyuni, oti iningi e tonde Kalunga.” (Jakob 4:4) Otwa hala okukala nuudhiginini mboka wa ulikwa komukwaniilwa David, sho a ti: “Omuwa, ondi tonde mboka ye ku tonde notandi nyanyala mboka taye ku tsile ondumbo. Otandi ya tondo nda mana mo; onde ya tala oyo aatondi yandje.” (Episalomi 139:21, 22) Inatu hala nando okweendathana naamboka haya yonene owina, oshoka katu na okukala mekwatathano nayo. Mbela uudhiginini wetu kuJehova Kalunga, itawu ke tu kwathela kaatu endathane naatondi ye ya tya ngawo kutya nduno oshipala noshipala nenge okupitila motiivii?
Omaliko gomOmbiimbeli
it-2-E ep. 452, okat. 9
Omusika
Okwiimba okwa li kwa simanenena motempeli. Uumbangi mboka owa hololwa mOmanyolo ogendji, ngoka ga popya kombinga yaaimbi nosho wo kutya oya li ya “manguluka kiilonga yilwe,” mbyoka ya li hayi longwa kAalevi yalwe, nelalakano lyokwiigandja miilonga yokwiimba noku yi longa yi itula mo. (1Ondjal 9:33) Okutsikila kwawo ye li ongundu yAalevi yi ikalekelwa, okwa tsuwa omuthindo, sho ya tumbulwa kondandalunde mokati kaamboka ya galuka muupika. (Esra 2:40, 41) Nokuli nepangelo lyomukwaniilwa gwaPersia, Artakserkses (Longimanus), kalya li lya pitika aaimbi mboka nosho wo oongundu dhilwe dhi ikalekelwa ya futithwe “oompale.” (Esra 7:24) Lwanima, omukwaniilwa okwa li a uthila “aaimbi elandulathano lyokwiimba motempeli esiku kehe.” Nonando Artakserkses ota pandulwa, molwelongekidho ndyoka, unene olya li lya kwatelwa komeho kuEsra, omolwoonkondopangelo ndhoka a li a pewa kuArtakserkses. (Neh 11:23; Esra 7:18-26) Onkee ano, oshi shi okuuviwa ko kutya nonando aaimbi ayehe oya li Aalevi, Ombiimbeli oye ya popya kutya oye li ongundu yi ikalekelwa, ano “aayimbi nAalevi.” — Neh 7:1; 13:10.