YAWEEREYA YA OKUMI
‘Ekhoco ti ya Yehova’
AARI 28 a Yaneru a 2010. Naari nihiku nooriirya, nave miyaano kaari mu epooma yaphaama yo Estraspurko o Fransa. Nyenya tahi wi kaakelelewo opasiyaara. Miyaano kaapaka makupa a nikhuuru nawaakiha milacu nenlo naathanliwe wi naakihe otaphuwa wa Anamoona a Yehova o Tripunali ya Europa Enavareryela Otaphuwa wa Achu. Mwaha waathokororyiwa waari woona waakhanle wi alamuleli o Fransa aakhalano owerya waaliviha annihu musokho waaca wa ikhorowa opwaha 64.000.000 sa euro (inaakhwana ikhorowa 4.257.230.108 MT). Tiwi ichu ikina tho soochuneyaxa opwaha ikhorowa saari va yawoopiha, ntoko nsina na Yehova, meecelo aachu awe ni owerya waya wa omulapela mootaphuwa. Yeeyo yeeren’ye mu nihiku nenle na othoriha, pahiru waari weemererya wi ‘ekhoco ti ya Yehova.’ (1 Sam. 17:47, PMM) Mukeemererye wi kitharihe phaama.
Soothene saapacenrye eyaakha ya 1990. Olamulelo wo Fransa waahikhinyererya moonanara wi efiliyale yo Fransa eliveke musokho vooloca sa sooveleela saakheliwe variyari va eyaakha ya 1993 ni 1996. Hiyaano naaheererya oloca mwaha nnikhaviheryo na itripunale o Fransa, nyenya hiyaavo yeereya. Nimanle ohikhumelela phaama mu othoriha wa etripunale wa yoolakelela yeela, alamuleli yaahiniliviha ikhorowa opwaha 6.300.000 sa tolare (inaakhwana ikhorowa 402. 529.759 MT) sa ekonta yo panku ya efiliyale. Ewehereryo ahu yookuchula yaari yo Tripunali ya Europa Enavareryela Otaphuwa wa Achu. Nyenya ohaakumve waalikheliwa mwaha ahu etripunale yaahiniveka wi nthukumane ni nikhuuru noothoriha na alamuleli vamoha ni aweemelela mmoha o tripunale. Yoolakelela ene waari woona waakhanle wi naanwerya wiiwanana ohaakumve okerihiwa mwaha o nipuro na othoriha.
Hiyaano naanyiherya wi aweemelela o tripunale aahaala weererya onikhinyererya omaliha mwaha moorweela wa oniliviha eriyari ya ikhorowa seiho saavekiwe ni alamuleli. Nyenya, naahikhalano mmuupuweloni mwahu mookwakwaleya wi oliva naamwi eri ekhorowa yawaakhwana 1 euro, eyo yaanavaanyiha ni malakiheryo a Mpiipiliyani. Anna ni arokora yaahipaka sooveleela seiha wi ekhaviherye Omwene, mwawiihiiha, ikhorowa seiha hisaari sa alamuleli. (Mat. 22:21) Naamwiihiiha, wi naakhwaniherye yooveka yo tripunale, hiyaano naahiyawo o nipuro na othoriha.
Nikhuuru nahu na othoriha o Tripunali ya Europa Enavareryela Otaphuwa wa Achu, mu 2010
Hiyaano naathukumanne mu esaala emoha yooreeraxa yo tripunale. Nave mapacereryo a othoriha hiyaari aphaama. Aweemelela a etripunale yo Europa aapacenrye alocaka wi Anamoona a Yehova yaaphwanela oliva musokho eriyari ya ikhorowa seiho saavekiwa ni alamuleli o Fransa. Moohiwehererya, naahiisoona okhala ootaphuwa ompakela nikoho nriki: “Apwanne mwaanasuwela wi alamuleli aaniliviha ikhorowa opwaha 402. 529.759 MT mu ekonta ahu yo panku?”
Aweemelela o tripunale aahitepa otikhinaxa. Vaavaa nikhuuru na othoriha na alamuleli neemerenryaaya yeeyo awo yaapankaaya, mukhalelo awe waahitorokeya moomalela. Owo aahaasamela nave aahimaliha othoriha mu ewora ene yeewo. Miyaano kaahiiwexexa wi Yehova taakwatelenle moomalela owerya wa mwaha yoole mmukhalelo yoowo hiyaano naahaanyiheryaahu. Hiyaano naahikhuma mu nipuro na othoriha nri oohakalalaxa. Waari woovila weemererya yeeyo yeeren’ye.
Mu 30 a Yunyu a 2011, Etripunali ya Europa Enavareryela Otaphuwa wa Achu yaahipaka yoolakelela mwawiiwanana ni mwaha ahu. Yoolakelela yeela yaahithariha wi musokho owo waari woohiphwanelela, nave yaahilamuleliwa alamuleli wi ekookihe ikhorowa seiho yaakunxaaya! Nave awo yaanaphwanela oliva ikhorowa mwawaaceererya. Yaweereya yeela ya yoolakelela ennakhapelela malapelo aweela o Fransa ophiyerya olelo. Nikoho nenle nimoharu, nenlo naapankaahu moohilakelela, naari ntoko nluku nenlo naamanne muru wa Koliya. Nlo naahitoroka moomalela owerya wa ekhoco. Ntakhara heeni hiyaano nivoonthaahu? Nthowa nawi, hiihaa ntoko Tavite olonceiye: ‘ekhoco ti ya Yehova.’—1 Sam. 17:45-47, PMM.
Nyenya ela tahi ekwaha emoharu naaryaahuno ovootha mmukhalelo si yoola mu itripunale. Ophiyerya olelo, naamwi ni waakaaha otokweene wa ipolitika ni malapelo yoowo nnahoolelaahu, itripunale itokweene sa ilapo 70 ni itripunale soohiyanahiyana sa elapo yoothene soopaka soolakelela mwawiiwanana ni yookhwela ya Anamoona a Yehova mu milacu sawaakhwana 1.225. Ovootha wuuwu wa othoriha onnakhapelela otaphuwa wahu otokweene, ntoko yootakiherya, okhalano otaphuwa wa nlamulo wa olapela, oya mmuteko woolaleerya wa vanlakani, okhooca opaka makupa a mihapo iniiwanana ni osivela elapo ahu, ni okhooca nikhami.
Nyenya ti mwawiihai kaaryaaka o Euriopa, kikhaviheraka okhapelela mwaha wa othoriha, kiniiha karumeelaka o nipuro ntokweene na Anamoona a Yehova o Nova York, o Estatu Unitu?
MUNEPA WOOMISIYONAARIYU WA ASITIITHI AKA
Asitiithi aka, George ni Lucille, yaahivolowa mu eturma 12 ya Exikola yo Kiliyati, nave yaarumeela o Etiyopiya vaavaa kaayariwaaka mu 1956. Awo yaahikivaha nsina nawi Philip, wa nthowa na Filipi mulaleeryi a nsana noopacerya. (Saw. 21:8) Mu eyaakha yoocharela, alamuleli yaahikhwatiiha muteko wa Anamoona a Yehova. Naamwi kaari mwaana, kinnuupuwela phaama wi kaanoona emusi aka epakaka miteko soomunepani moovitheya. Ntoko mwaana, soothene seiye saari soohakalaliha! Moothananiha, alamuleli yaahinikhinyererya okhumawo mu elapo yeele mu 1960.
Nathan H. Knorr (omoono woothiyana) axekuryaka emusi aka o Addis Ababa, o Etiyopiya, mu 1959
Vaavaa amusi aka yaathameenlaaya o Wichita, Kansas, o Estatu Unitu, asitiithi aka yaahikuxa echu yavameekhaaya: Munepa woomisiyonariyu. Awo yaarino anamwane araru: Miyaano, murokoraka a mukotoko Judy ni munnaka amukhaani Leslie. Ooraru ahu niyariwe o Etiyopiya. Asitiithi ahu yaakhala mwawiiwanana ni eparipari nave yaahinihusiha omusivela Yehova ni omurumeela yoowo ni murima ahu woothene. Miyaano kaapatisiwe kirino iyaakha 13. Iyaakha raru ohoolo waya, emusi ahu yaahithaama wi yarumeele weiwo waariwo othowa otokweene, o Arequipa, o Peru.
Mu 1974, vaavaa kaaryaakano iyaakha 18, Epeteli yo Peru yaahikiwopa, vamoha ni anna akina axexe wi narumeele ntoko mapiyoneeru avameekhaaya. Hiyaano naakele olaleerya mmakupa a miyaako so Andes, weiwo waahintonko olaleeryiwawo. Murici ahu tho waanavolowela waalaleerya achu yaaloca elocelo ya Quechua ni Ayimara. Neeca ni ekaaro niichanaahu “Ekaaxa”, nthowa na opakiwa waya. Kinnuupuwela kimpharihela Piipiliya wi kiwooniherye achu wi Yehova moohilekela onahaala omaliha ohaawa, ireca ni okhwa. (Wup. 21:3, 4) Ancipale nipuro nenle yaahikhala Anamoona a Yehova.
“Ekaaro enooneya ntoko ekaaxa,” mu 1974
ETESIKINASAU YA O NIPURO NTOKWEENE
Mu 1977, variyari va oxekurya o Peru, munna Albert Schroeder, yoowo aari a Nikhuuru Noolamulela na Anamoona a Yehova, aahikiceenyerya orepela epetisau ntakhara muteko wo Peteli o nipuro ntokweene. Nave yaari yeeyo keenraaka. Elukuluku vakhaani ohoolo waya, 17 a Yunyu a 1977, kaahipacerya orumeela o Peteli yo Brooklyn. Kaalapa mu etepartamentu ya limpeesa ni ya manutensawu.
Nihiku na othela wahu, mu 1979
Mu Yunyu a 1978, kaahimusuwela Elizabeth Avallone va muthukumano wa muceche wa elapo yoothene o Nova Orleans, o Louisiana. Owo aaphwiiwale ni asitiithi yaawo yaamurumeela Yehova ni murima woothene hiihaa ntoko asitiithi aka. Elizabeth aarumeela ntoko piyoneera ookilaatheya mu iyaakha xexe nave aachuna omurumeela Yehova mmuteko wa elukuluku yoothene mu okumi awe woothene. Hiyaano naahititelela osuwelana nave moovira wa elukuluku nimmora ochunana. Naathelanne nihiku na 20 a Otupuru a 1979, nave naahipacerya orumeela o Peteli ntoko mutheli.
Anna ni arokora a muloko ahu woopacerya mu elocelo ya espanyola o Brooklyn, yaahihula mirima saya wi enaakhele. Moovira wa iyaakha, hiyaano naahirumeela mmiloko mikina miraru, seiho tho saari soosivela, saahinaakhela phaama nave saahikhaviherya muteko ahu wo Peteli. Ninnathamalela vancipale nikhaviheryo noothene nenlo naakhenlaahu wa anna yaala nave tho orweela wa nikhaviheryo na asinthamwene ni amusi yaawo ekhavihenrye waakhapelela asitiithi ahu awuuluvala.
Mapetelita a muloko wa elocelo ya Espanyola o Brooklyn, mu 1986
OKHAVIHERYA OWANIHA MU ITRIPUNALE
Ntoko echu yoohiwehererya, mu Yaneru a 1982, kaahithanliwa wi karumeele mu Etepartamentu ya Malamulo yo Peteli. Iyaakha raru ohoolo waya, anna yaahikikoha waakhanle wi kaanwerya ovolowa exikola ya malamulo wi kikhale awaakiha milacu. Variyari va ohuserya waka, kaahihakalala osuwela wi otaphuwa otokweene yoowo achu o Estatu Unitu ni a ilapo ikina yaaryaayano waari nthowa na ovootha mu itripunale yoowo Anamoona a Yehova yaaryaayano. Miyaha seiha soochuneya saanatepa ohuseryiwa mu ixikola.
Mu 1986, vaavaa kaaryaakano iyaakha 30, kaahithanliwa ntoko muhooleli a Etepartamentu ya Malamulo. Ela yaari ekari etokweene woona wi, naamwi kaari muvyaani kaanoona wi anna o Peteli yaanakiroromela. Nyenya tho kaahoona ohokola wa murici yoola, woona wi hiwaari murici wookhweya nave ichu sincipale nlelo nkaasuwenle.
Miyaano kaahikhala awaakiha milacu mu 1988. Nyenya yawoopiha yaari wi nkaawiiwexenxe mukhalelo exikola yaakivolowenlaaya vamoha ni onthamwene aka ni Yehova. Mahusiheryo a vasulu ananwerya wunnuwiha wa muchu nchuno moorweela wa okhalano nsuweliho ni omweeriha muchu wuupuwela wi owo tari oochuneyaxa waapwaha akina pahiru nthowa nawi ookhalano masuwelelo yaala. Elizabeth moopoli aka. Aari yoowo aakikhavihenrye okookela opakaka ichu seiho kaapakaaka kihaakumve oya oxikola wi kiwerye olipiha onthamwene aka ni Yehova. Yaahiviravo elukuluku, nyenya mwa vakhaani vakhaani kaahiwerya okookela mukhalelo aka woomunepani. Moorweela wa yaweereya aka, kinanwerya oloca wi okhalano masuwelelo mancipale tahi echu yoochuneyaxa mu okumi. Echu eneeriha chiryene okumi okhala woochuneyaxa ori pahiru okhalano onthamwene woolipa ni Yehova ni osivela otokweene wa yoowo vamoha ni annihu.
WAAKIHA NI OTIKITHERYA MWAWIIWANANA NI MICHAKA SAPHAAMA
Kimanle okwaaxa exikola ya malamulo, kaahitikitheryeya mu okhaviherya okhapelela soothowa sa Etepartamentu ahu ya Malamulo o Peteli ni waakiha Omwene wa Muluku. Muteko aka waari woohakalaliha ni woovila, woona wi ichu saanatorokiwa mwawaakuveya mmarehereryo. Ntoko yootakiherya, hiyaano naahikhalano yookhovelela ya oveka sooveleela mu soolaleeryiwa sahu. Nyenya mu 1990 anna yaahiveka sooleeliherya o Etepartamentu ya Malamulo vooloca sa yeeyo yaahaala ovolowelavo mu omaala oveka sooveleela. Ohoolo waya, Anamoona a Yehova yaahipacerya ovaha soolaleeryiwa ehilivihaka. Eyo yookhweiha muteko wo Peteli ni mu ikulucu, ophiyerya tho mahiku ahu yaala onnakhapelela muteko ahu wa makacamiho a musokho. Akina yuupuwela wi matorokelo yaala yaahaala ovukula ikhorowa sahu ni omaliha muteko woolaleerya. Nyenya eyo yaari yoohiyanaxa. Opacerya mu 1990, waaca wa yaale anamurumeela Yehova wootepa waaceereryeya. Nave olelo achu ananwerya okhalano yoolya yoomunepani ehilivenle echu. Miyaano koohuserya wi matorokelo a mmarehereryo annaakhwanela wa nthowa na nikhaviheryo na Yehova ni sooleeliherya seiho nnaakhelaahu orweela wa kapuro oororomeleya.—Muk. 15:2; Mat. 24:45.
Hiyaano hinivoonthe milacu mu itripunale nthowa nawi pahiru nrino awaakiha milacu aphaama. Mu ikwaha sincipale, echu enamweeriha mulamuleli onikhaviherya ori mukhalelo waphaama wa achu a Yehova. Miyaano kohoona yootakiherya ya yeeyo mu 1998, vaavaa anna araru a Nikhuuru Noolamulela ni asaaraya yoonenlaaya muthukumano wa muceche wavameekhaaya o Kupa. Awo yaari ooreera murima ni ancicimiho wa oothene. Yootakiheryaaya yaari yoochuneyaxa opwaha muthukumano vyakala yoowo naapakaahu ni alamuleli wi yooniherye wi hannavolowela miyaha sa epolitika.
Nyenya, vaavaa miyaha sa malamulo saahithorihiwaaya mmukhalelo wawookololowa hiyaano naaphwanela ‘waakiha ni otikitherya mwawiiwanana ni michaka saphaama’ mu itripunale. (Afi. 1:7) Ntoko yootakiherya, iyaakha makhumi makhumeene ahooleli o Europa ni o Koreya o Suli hiyaasuwenle vooloca sa otaphuwa wahu wa okhooca oya okhoconi. Wanthowa na yeeyo, anna awaakhwana 18.000 o Europa ni akina opwaha 19.000 o Koreya o Suli yaahiwaleliwa nthowa na okhooca oya okhoconi wa nthowa na yawuupuxerya ya murima aya.
Omakuchuwelo wa 7 a Yulyu a 2011, Etripunale yo Europa yaahipaka yoolakelela mmwaha wa Bayatyan v. Armenia. Owo aahilamulela wi ilapo soothene so Europa ivahererye miteko mikina ntakhara achu asiiyo. Yoolakelela yoolikana yaahipakiwa ni e Tribunal Constitucional yo Coreia do Sul mu 28 a Yunyu a 2018. Hiwaavo ovootha waahaala okhala wooweryeya waahikhanle ororomeleya wa amiravo ahu.
Itepartamentu sa Malamulo, hiihaa tho o nipuro ntokweene, ntoko tho mu Ipeteli ikina orukurerya elapo yoothene, ennalapa ehimaanle wi yaakihe otaphuwa wahu mu omulapela Yehova ni olaleerya vooloca sa Omwene. Ekari etokweene owerya oweemelela anna ni arokora ahu yaawo enahoolela waakaaha wa alamuleli. Naamwi nihivoothaka mwaha, hiyaano ninnavaha onaamoona wa alamuleli, mamwene ni maloko. (Mat. 10:18) Athoriha, oowemelela alamuleli, maxornalista ni achu oothene, annawerya woona soorepa seiho nnahelaahu mu itukumentu, nave annawiriyana yeeyo nnalocaahu variyari va othoriha. Achu ancipale a mirima saphaama annahuserya wi Anamoona a Yehova taani nave soororomela saya inarweela woowi. Ophiyerya wi akina a yaawo annihu.
KOOTHAMALELA, YEHOVA!
Variyari va iyaakha sookuchula 40, miyaano kaahikhalano ekari ya olapa vamoha mu miyaha sa malamulo ni Ipeteli orukurerya elapo ni ophwanyeya mu itripunale soochuneyaxa soohiyanahiyana ni ophwanyeya variyari va achu ancipale. Miyaano kinnaasivela nave kinnatikhiniheya ni anna yaawo kinalapaakano mu etepartamentu ya malamulo o nipuro ntokweene ni mu itepartamentu sa malamulo orukurerya elapo. Ekumi aka yooreelihiwa ni yookhalano yootaphulela.
Elizabeth ookhala nthamwene aka oororomeleya ni oosivela mu iyaakha 45, mu ilukuluku saphaama ni mu ilukuluku soovila. Miyaano kinnatikhiniheya ni mukhalelo awe, nthowa nawi owo onneerano yeeyo naamwi arinono ereca yeeyo ennanariha muupuwelo eniichaniwa imunólogo nave eyo ennavukula ikuru sawe.
Mu okumi ahu, hiyaano noohuserya wi ikuru ni ovootha hasinarweela mu mavyakelo ahu. Ntoko Tavite olonceiye: “Yehova tonavaha ikuru nloko nawe.” (Sal. 28:8) Mweeparipari, ‘ekhoco ti ya Yehova.’