EPIIPILIYOTEKA ya Watchtower
EPIIPILIYOTEKA
ya Watchtower
Elomwe
  • PIIPILIYA
  • SOOLALEERYIWA
  • MITHUKUMANO
  • mwbr20 Yaneru epaax. 1
  • Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano Okumi ni Muteko Ahu Weekristu

Henaphwanyeya exilema mu nikupa nenla.

Munikhurumuwele, yookhala ehesen'ye nichunaka owoonihaani exilema ela.

  • Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano Okumi ni Muteko Ahu Weekristu
  • Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano—2020
  • Miru Mikhaani
  • 6-12 A YANERU
Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano—2020
mwbr20 Yaneru epaax. 1

Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano Okumi ni Muteko Ahu Weekristu

6-12 A YANERU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MAPHATXUWELO 1-2

“Yehova Oopatuxa Ikumi Veelaponi ya Vathi”

(Maphatxuwelo 1:3, 4) Vaavaa Muluku aahi: “Okhalevo omwaleela!” Omwaleela waakhalavo. 4 Muluku aahoona wi omwaleela ti wa phaama.

(Maphatxuwelo 1:6) Muluku aahi tho: “Ekhalevo echu enakawanya maahi makupa meeli.”

(Maphatxuwelo 1:9) Muluku aahi tho: “Maahi a vathi ethukumane nipuro nimoha, wi nooneyeke nipuro na wuuma. Waaheereya hiihaa chiri.”

(Maphatxuwelo 1:11) Muluku aahi tho: “Echaya yiimihe miri ni malashi sa miloko-miloko. Miri ivaheke sawiima, malashi mmiso.” Waaheereyavo hiihaa chiri.

it-1 ipaax. 583-584

Opatuxa

Vaavaa Muluku aalonceiye mu nihiku noopacerya ariki: “Okhalevo omwaleela,” mwawooneya omwaleela waapacerya ovira mmahuruku, naamwi omwaleela owo wahaaweryeya wooneya veelaponi ya vathi. Ti yawooneya wi yaari echu yeereya vakhaani-vakhaani, ntoko enooniheryiwaaya mu liivuru opakiwe ni J. W. Watts oni: “Vakhaanivakhaani omwaleela waahikhalavo.” (Map 1:3, A Distinctive Translation of Genesis [Otaphuleliwa wa Maphacuwelo Pahi]) Muluku aaheeriha wi okhalevo okawanyeya variyari va omwaleela ni epiiphi, aahiichana omwaleela ntoko Nihiku, nave epiiphi aahiichana Ohiyu. Ela enooniherya wi elapo yaaniirukurerya mu nipuro nimoha, nave tho nsuwa mu ephiro aya, yeerihaka wi makupa makina okhalekewo omwaleela eniiha makupa makina eri epiiphi.—Map 1:3, 4.

Mu nihiku nanaawiili, Muluku aaheeriha wi ekhalevo echu “enakawanya maahi makupa meeli.” Maahi makina yaari veelaponi ya vathi, nyenya maahi mancipale yaari osulu wa elapo ya vathi, nave yaakhalavo echu yeeriha okhalavo okawanyeya. Muluku aahiichana nsina na Erimu, ela tiwi osulu wa elapo ya vathi, weiwo iriwo itheneeri ni mikhalelo mikina sa wirimu.—Map 1:6-8; moone ICHU SOOSULU.

Mu nihiku naneeraru, orweela wa ikuru sootikhiniha sa Muluku, maahi a elapo ya vathi yaathukumanyiwa nave enooneya echaya yawuuma, Muluku achuwa nsina na Echaya. Naari nihiku nenlo, Muluku aatikithenryeiye malamulo naari mathipelo a okumi, ophiyerya wi aapatuxa manaxi, ni miri seiho inavaha sawiima. Tahi wi ichu iha saaphacunwe mukhataaya naari othatuwa. Ichu soothene seiho aapatunxeiye saanawerya oyara naari waaceereryeya mukhataaya mwawiiwanana ni “miloko” saya.—Map 1:9-13.

(Maphatxuwelo 1:14) Muluku aahi tho: “Ikhalevo mithuko wirimu, wi ikawanye othana ni ohiyu. Ikhale tho soothoonya sa ilukuluku, mahiku ni miyaakha.”

(Maphatxuwelo 1:20) Muluku aahi tho: “Mmaahini isareyemo soopatushiwa sa miloko-miloko nave ikhalevo ipalame soovava veeri va erimu ni elapo ya vathi.”

(Maphatxuwelo 1:24) Muluku aahi tho: “Ekhalevo ashinama oothene a miloko-miloko vachayani voothene vamoha ni sawaapasa sa miloko-miloko.” Waaheereya hiihaa chiri.

(Maphatxuwelo 1:27) Hiihaa Muluku aampatusha muchu oolikana ni yoowo, oolikana ni Muluku chiri aampatusha. Aahaapatusha alopwana ni athiyana.

it-1 epaax. 584 ipar. 5-8

Opatuxiwa

Mu Maphatxuwelo 1:16 hinnaphwanyeya nsu na Ehepiri ba·raʼʹ, nnataphulela “opatuxa.” Ohiya yeeyo, nnaphariheliwa nsu na Ehepiri ʽa·sahʹ, nnataphulela “opaka.” Woona wi nsuwa, mweeri ni itheneeri sinapaka makupa sa ichu sa wirimu, sinalociwa mu Maphatxuwelo 1:1, iho sipatuxiwe nihaakumve Nihiku Naneexexe. Mu nihiku naneexexe, Muluku “aapatusha” ichu sa wirimu wi ikhaleno wiiwanana ni ichu sa veelaponi ya vathi ni ichu sa osulu waya. Vaavaa enalociwaaya wi: “Soothene iha aahela wirimu wi imwaleeleke elapo ya vathi,” enooniherya wi saahaala wooneyaka veelaponi ya vathi ntoko wi siri vakhiviru. Nyenya, soomwaleela iho saahaala okhala ntoko “soothoonya sa ilukuluku, mahiku ni miyaakha.” Nave tho moovira wa elukuluku iho saahaala okhala soohoolela wa achu mmikhalelo soohiyanahiyana.—Map 1:14.

Mu nihiku naneethanu saapatuxiwa veelaponi ya vathi ikumi soopacerya waahiya achu. Ni ikuru sa Muluku, tahi wi yaapatuxiwe echu emoha achunaka wi ethatuweke mikhalelo mikina, ela tiwi, ichu sa miloko-miloko. Enalociwa wi “Muluku aahi tho: ‘Ekhalevo ashinama oothene a miloko-miloko vachayani voothene vamoha ni sawaapasa sa miloko-miloko.’” Ahakalalaka ni yeeyo aapatunxeiye, Muluku aareeliha, nave aaloca wi “irelanesha.” Eyo yaahaala okhala yooweryeya nthowa nawi Muluku aavaha soopatuxiwa soothene iha owerya wa oyaraka naari waaceereryana mwawiiwanana ni makhalelo aya a “miloko-miloko.”—Map 1:20-23.

Mu nihiku na neethanu nammoha, “Muluku aahaapatusha ashinama oothene a miloko-miloko a mutakhwani ni oophwiiwa vamoha ni sawaapasa,” soopatuxiwa seiha saari soophaameya moolikana ni ichu ikina seiho aapatunxeiye.—Map 1:24, 25.

Vookuchulani, wa nihiku na neethanu nammoha na opatuxa, Muluku aapatuxa echu evyaani ya waapwaha axinama, naamwi eri ekhaani yaalikanyihiwaka ni ankeelo. Onaahiwa muchu, yoowo apatuxiwe moolikana ni moophwanaphwana ni Muluku. Naamwi Maphatxuwelo 1:27 alocaka mwawaakuveya wi Muluku aampatuxa “mulopwana ni muthiyana,” yoorepa eniiwanana ni yeela ti Maphatxuwelo 2:7-9, ennooniherya wi Yehova Muluku aampatunxe muchu ni nchupi na echaya, amveerela miwiya sookumi mphulani mwawe nave akhalano okumi, ni amvaha nipuro nooreera vamoha ni soolya. Mwa yeeyo, Yehova aapharihenle ichu sa veelaponi ya vathi wi apake miteko sawe sa opatuxa, nave amanle ompatuxa mulopwana, Owo aampatuxa muthiyana, apharihelaka iparari sa Atamu ntoko mathipelo. (Map 2:18-25) Moorweela wa opatuxiwa muthiyana, mulopwana aari awaakhwanela ntoko soopatuxiwa ikina sa “miloko-miloko.”—Map 5:1, 2.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Maphatxuwelo 1:1) Voopaceryani, Muluku aapatusha erimu ni elapo ya vathi.

wp15 1/6 epaax. 3

Mukhalelo Siyensiya Onavoloweleiye Ekumi Anyu

Iyaakha sa elapo ni soopatuxiwa

Masiyentista aahaalakhanyerya wi elapo yookhalano iyaakha opwaha macikhwi 4 nave soopatuxiwa sikhanle variyari va iyaakha opwaha macikhwi 13 a 14 mu iyaakha muculi. Piipiliya hanaloca nihiku opacenryeiye opatuxa ichu. Hinaavo nikupa nimoha nnaloca wi elapo ekhanle mu macikhwi vakhaani muculi. Omapacereryo wa eversikulu ya Piipiliya ninnaalakhanya: “Voopaceryani, Muluku aapatusha erimu ni elapo ya vathi.” (Maphatxuwelo 1:1) Moonelo ene yoola wawunlaana onneeriha wi masiyentista enalakelela iyaakha sa elapo mwawiiwanana ni malakiheryo a masiyentista.

(Maphatxuwelo 1:26) Muluku aahi tho: “Nimpake muchu oolikana ni hiyo ni oophwanaphwana ni hiyo. Yoowo alamuleleke ihopa sa mmaahini, ipalame sa musulu, ashinama, elapo yoothene ni sawaapasa soothene.”

it-2 epaax. 534

Yesu Kristu

Haari tho Mpatuxa. Opaka wawe makupa mwaana a Muluku mu muteko wa opatuxa, honamweeriha okhala mpatuxa a Atiithi awe. Owerya wa opatuxa waarwa wa Muluku moorweela wa munepa wa weela, naari ikuru soophara muteko. (Map 1:2; Sal 33:6) Nave woona wi Yehova topatunxe ikumi soothene, soopatuxiwa soothene sinakhala, sawooneya ni soohooneya, nave ori mwa yoowo sinnakhalano ekumi. (Sal 36:9) Nyenya, Mwaana, ohiya okhala Mpatuxa, aari namuteko, naari kapara yoowo Yehova amphariheleiye. Mwaneene Yesu aanooniherya wi Muluku topatunxe ichu, hiihaa ntoko Soorepa sikina.—Mat 19:4-6; moone OPATUXA.

13-19 A YANERU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MAPHATXUWELO 3-5

“Sookhumelela Soowaawa sa Wootha Woopacerya”

(Maphatxuwelo 3:1-5) Enowa yaari yoovyaka waapwaha ashinama oothene a mutakhwani, yaawo Apwiya Muluku aapatunsheiye. Yaamukoha muthiyana: “Evelevelo wi Muluku ooloca wi muhilyeekeru sawiima sa miri soothene sa mmacani mmo?” 2 Muthiyana aahaakhula: “Ninneemereriwa olya sawiima sa miri sa mmacani. 3 Nto Muluku ooloca wi nihilyeeke sawiima sa mwiri ori veeri wa emaca. Naphararu yawiima aya, nnamookhwa.” 4 Enowa yaamwaakhula: “Nari! Nyuwo hamukhwaru. 5 Tiwi Muluku oosuwela wi, mwalyaru yawiima yeele, miitho anyu enarwa ehuleya, nave mukanasuwela yoonanara ni yaphaama, ntoko Muluku.”

w17.02 epaax. 5 epara. 9

Yookhwela ya Yehova Enahaala Okhwaanela!

9Satana Musaserya aapharihela enowa wi amuwoke Eva wi ahimwiiwelele Tiithi awe, Yehova. (Mwaalakhanye Maphatxuwelo 3:1-5; Wup 12:9) Satana aaloca wi Muluku hamweemerenrye Atamu ni Eva olya “sawima sa miri iri mmatxani.” Eyo yaari ntoko owo aaloca ariki: ‘Mano, hamunachuna opaka echu munakhwelaanyu?’ Voocharela, owo aaloca wa Eva: “Tahi eparipari wi mwalya munamukhwa.” Iwo waari wootha. Satana aamulekecha Eva wi haaphwanela omwiiwelela Muluku. Owo aaloca: “Muluku òsuwela wi mwalya sawiima iho mìtho anyu anamuhuleya.” Satana aaloca wi Yehova haachuna wi elyeke yawiima nthowa nawi yeeraaya elye yaamukhalano nsuweliho navameekhaaya. Vookuchulani, owo aaloca yoororomeliha yatheru: “Munamukhala ntoko yowo: munamusuwelaka yorèra ni yonanara.”

(Maphatxuwelo 3:6) Muthiyana aahoona wi yawiima ya mwiri yoole yaari yoosiva ni yooreera woona, ni yookhweleya yooruuha miruku. Aakusha, alya, amvaha tho iyawe, alya.

w00 15/11 ipaax. 25-26

Nnanwerya Ohuserya Echu Orweela wa Mutheli Oopacerya

Apwanne Eva haahaala owerya osepa ocheka? Anwerya! Mwiihele mu nipuro nawe. Yeeyo enowa yaaloncaaya yaahivaanya moomalela yeeyo Muluku ni Atamu yaaloncaaya. Mwaahaala woona hai waakhanle wi muchu muhimusuwenlaanyu onnamootherya muchu yoowo munamusivelaanyu nave munamuroromelaanyu okhala oororomeleya? Eva aaphwanela waakhulela moohiyana, ooniheryaka munyemu, ophiyerya okhooca owiriyana. Opwaha soothene, enowa yaari eheeni wi yaakaahe wookololowa wa Muluku ni yeeyo iyawe aamulenleiye? Mu wiiwelela ohoolela, Eva aaphwanela waavya ekano ahaakumve opaka yoolakelela. Nnaphwanela weerano emohamoha wakhala wi ninnavahiwa sooleeliherya seiyo sinavaanyihana ni yeeyo Muluku onaweheryeiye. Chiryene, Eva aahiroromela masu a Mulipa awootha, eemererya wi akhale muthoriha awe wa yeeyo eri yaphaama ni yoonanara. Waaca wa elukuluku uupuweleleiye, masu awo yaanakhala aphaama wa yene. Yaari echu yoonanara wuupuwelela masu oohiphwanelela opwaha oviihamo mmuupuweloni naari omuleela muhooleli a emusi!—1 Kor 11:3; Tiy 1:14, 15.

Atamu Onnawiriyana Nsu na Mwaariye

Eva voocharela aahimweeriha Atamu opaka yoocheka. Nni ntharihe hai oceecheya wawe mu omweemererya? (Map 3:6, 17) Atamu aahihoolela nikacamiho na ororomeleya. Apwanne aahaala omwiiwelela Mpatusa awe yoowo amvanhe soothene, ophitaanyerya mwaariye aamusiveleiye, Eva? Apwanne Atamu aahaala ochariha ohoolela wa Muluku mwa yeeyo eereiye apake? Naari aahaala wiihela mu nipuro na mwaariye? Atamu aahisuwela wi mwaariye yeeyo aaweehereiye amanle olya yawiima hiyaari yeeparipari. Murummwa Paulo aahiveereliwa orepa: “Aatamu haawokiwe, nto muthiyana taawokiwe, akhala oohiiwelela.” (1 Tim 2:14) Mwawiihiiha Atamu mwaneene aahithanla ommwareela Yehova. Woova wawe omuyeleela mwaariye waari otokotoko opwaha nroromelo nawe mu mavyakelo a Muluku a orehererya mwaha.

(Maphatxuwelo 3:15-19) Kinarwa kiwiicanihaani weyo ni muthiyana, anamwane aa ni anamwane awe. Mwaana a muthiyana onarwa oophoreiha muru, nave weyo onarwa omphoreiha nchica.” 16 Wa muthiyana yaahi: “Kinarwa kaaceererya ekoyi orupanle, nave nihiku nooyara waa, okaamoonasha wiicela. Okaamuchuna omulamulelaka iyaa, nto owo tanii anoolamulela.” 17 Wa Aatamu yaahi: “Vawi woomwiiwelela mwaaraa, olya yawiima yeeyo kaalamulenlaaka wi ohiye: Echaya ehuulumeleya vanthowa naa. Okaamoonasha ekoyi okhwelaka okhalano soolya, okumi aa woothene. 18 Echaya ekiima miiwa ni marula, weyo olyaaka sawiima sammacani. 19 Vookhwela olya, okaamutothowa ophiyerya ochikenle vachayani, ntakhara mwa echaya wuupiwaa. Evelevelo weyo wa nchupi, nave onarwa okookela okhala nchupi.”

w12 1/9 epaax. 4 epara. 2

Apwanne Muluku Onnaathokororya Athiyana?

Apwanne athiyana aahuulumeliwa ni Muluku?

Hooye. Ohiya yeeyo, ti “enowa yakhalayi yawiichaniwa musaserya,” yeeyo ‘yuulumeliwe’ ni Muluku. (Wup 12:9; Map 3:14) Elukuluku Muluku aalonceiye wi Atamu aahaala ‘omulamulela’ mwaariye, tahi wi Muluku eemererya wi mulopwana amuhooseke muthiyana. (Map 3:16) Pahiru aaloherya sookhumelela soothananiha sa yoocheka ya mutheli oopacerya.

w04 1/1 epaax. 29 epara. 2

Miyaha sa Vasulu Inarweela mu Liivuru a Maphatxuwelo—I

3:17—Mmukhalelo taani echaya yuulumeliwaaya, nave ophiyerya liini? Wuulumeliwa wa echaya yaataphulela wi yaahaala okhala yoovila okumiha yoolya. Yookhumelela ya wuulumeliwa wa echaya, ni miiwa ni marula, yaahikhala yawooneya variyari va muyareryiwo wa Atamu, tiithi a Nowe, Lameke, aahiloca sa “ekoyi ni miteko miteko soolimela sa echaya yeela Apwiya uulumenlaaya.” (Map 5:29) Emanle Maahi mancipale, Yehova aahimureeliha Nowa ni anaawe, nave aahiloca yoolakelelaaya ya osareiha elapo. (Map 9:1) Wuulumela wa Muluku aapakenleiye echaya waahimala.—Map 13:10.

it-1 epaax. 742

Wiicela wa Oyara

Ekoi eniiwanana ni omuyara mwaana. Muluku aahiloca wa muthiyana oopacerya, Eva, amanle ocheka, yeeyo yaahaala okhala yookhumelela ya oyara. Waakhanle wi aatitelela wiiwelela, mareeliho a Muluku yaahaala otitelela mwa yoowo nave oyara waahaala okhala ohakalala, woona wi, “mareeliho a Apwiya tanavaha muhakhu, nave hanruuha yoothananiha.” (Mas 10:22) Nyenya vano, ntoko nlamulo nawunlaana, olapa wa mwiili woocheka waahaala oruuha wiicela. Mweeparipari, Muluku aahiloca (woona wi wiiliwili ichu oneemereryeiye inalociwa wi epakiwe ni yene): “Kinarwa kaaceererya ekoyi orupanle, nave nihiku nooyara waa.”—Map 3:16.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Maphatxuwelo 4:23, 24) Nihiku nimoha Lameke aaloca wa athiyana awe, ii: “Aata ni Siila, mukiwiriyane phaama, mwiiwe echu kinahaalaaka oloca. Kinammwiipha mulopwana yoowo anii akinyikale. 24 Vawi kayine aanleliwa ikuhu othanu nawiili, miyo Lameke, kinii kinleliwe ikuhu ikwaha makhumi mathanu nameeli ni ikwaha thanu napiili.”

it-2 epaax. 658 epara. 4

Lameke

Ncipo nenlo Lameke iipaleiye ntakhara mwaariye (Map 4:23, 24) ninnooniherya meerelo a nlala a elukuluku yeele. Ncipo na Lameke nni: “mukiwiriyane phaama, mwiiwe echu kinahaalaaka oloca. Kinammwiipha mulopwana yoowo anii akinyikale. Vawi kayine aanleliwa ikuhu othanu nawiili, miyo Lameke, kinii kinleliwe ikuhu ikwaha makhumi mathanu nameeli ni ikwaha thanu napiili.” Mwawooneya Lameke aaperekha mwaha mwawiisaakiha, ooniheryaka meerelo awe hiyaari a wiipha woolakelela, ntoko Kaini. Lameke olonce wi iisaakihaka aahimwiipha mulopwana yoowo aamuhiphenle nave amphoreiha. Mwawiihiiha, ncipo nawe nnakhala ntoko yawaakiha wa muchu vyakala aahaala winla ikuhu nthowa na owo omwiipha mwiicani awe.

(Maphatxuwelo 4:26) Sheethi yoola tho aamuyara mwanawe mmoha iichaniwa Enooshe. Elukuluku yeeyo tinaapaceriwaaya ovekeliwa nsina na Apwiya [Yehova].

it-1 epaax. 367 epara. 1

Munyemu

“Ovekeliwa nsina na Apwiya [Yehova]” opacenrye mu elukuluku ya Enos, variyari va elukuluku ya Maahi Mancipale henaphwanela wooniwa okhala yawookololowa, woona wi Apele, elukuluku yincipale muculi, moohikhwa minikwa aaloca ni Muluku apharihelaka nsina nawe. (Map 4:26; Ahe 11:4) Wakhala wi ovekeliwa wa nsina na Muluku, ntoko achu akina analocaaya, waari mmukhalelo wa opharihela moonanara ni opharihela moohiphwanela nsina na Yehova wa achu naari wa ichu soophwaniherya, hiiha yaahaala okhala meerelo a munyemu.—Moone ENOSH, ENOS.

20-26 A YANERU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MAPHATXUWELO 6-8

“Chiri Aaheerano”

(Maphatxuwelo 6:9) Ola mwaha wa Noowa, mulopwana mmoharu awookololowa ni aphaama, eeca ni Muluku elukuluku yeele.

(Maphatxuwelo 6:13) Vawihiihaa aahi wa Noowa: “Kinahaala waatolosha achu oothene, ntakhara elapo yoosareya owali wa nthowa naya. Kinamwatolosha vamoha ni elapo ene.”

w18.02 epaax. 4 epara. 4

Mutakiherye Nroromelo ni Wiiwelela wa Nowa, Taniyeli ni Yupu

4Taavi yaari makacamiho a Nowa? Mu elukuluku ya ataata a Nowa yiichaniwa Enoki, achu yaari oonanaraxa murima. Awo yaanaloca “masu othene òruwana” vooloca sa Yehova. (Yuda 14, 15) Elapo yaamvira enanaraka ni nlala. Mmahiku a Nowa, ‘elapo ya vathi yàri yònanara.’ Ankeelo ootakhala yaarwa veelaponi, yiiwarihela mwiili woomuchu, nave yaahaathela athiyana. Anaaya yaari oonanara murima ni a nlala. (Map 6:2-4, 11, 12) Nyenya muchu ti muchu aanoona wi Nowa aari oohiyana. Piipiliya onnaloca wi “Nowe àphwanya mahala a Muluku.” Moohiyana ni achu yaamurukurenrye, owo aapaka yeeyo yaari yawookololowa. “Nowe . . . mmetxeloni mwawe ànamusiveliha Muluku [eeparipari].”—Map 6:8, 9.

(Maphatxuwelo 6:14-16) Ompake mwaaceya a miri soolipa, okawanye miruku. Ommare mpuwa ni vaate, wi maahi ehivolowekemo. 15 Omphime, orekama wawe akhale meeturu nsana ni makhumi mathanu, oruku awe meeturu makhumi meeli nathanu, nave weemela wawe akhale meeturu khumi nathanu. 16 Opake nipatho, orekamela waya osulu okhale eriyari ya meeturu, nave akhaleno nsele mpararini. Okawanyemo mapuro mararu,erimuthitaanyerana, nimoha vathi, nikina veeri, nikina tho osulu.

w13 1/4 epaax. 14 epara. 1

Owo “Ence ni Muluku Elukuluku Yeele”

Muteko wa omuteka mwaaceya, akhweya waamalinhe iyaakha 40 naari 50. Awo yaaphwanela wuuha miri, okwata, othala, opurula ikhukulu, orehererya ni okuha va nipuro naya. Mwaaceya aahaala okhalano antaare araru, vamoha ni ikwartu sincipale, aahaala tho okhalano masele a mpuwa. Woonaru, saakhalavo ixanela makupa oosulu a exiri mmakupa oothene a mwaaceya. Nave aachuneeliwe mmukhalelo wa tuas akhwas wi maahi yaakuveke omora.—Map 6:14-16.

(Maphatxuwelo 6:22) Hiihaa, Noowa aaheerano soothene ntoko Muluku aamulamulenleiye. Chiri aaheerano.

w11 15/9 epaax. 18 epara. 13

Muchimakeke ni Opixa Murima

13Tiheeni yaakhavihenrye akapuro yaala a Yehova ovilela ophiyerya okwaaxa ochimaka waya? Moone yeeyo Paulo aarempeiye vooloca sa Nowa. (Mwaalakhanye Ahebri 11:7.) “Kinarwa kiruuha maahi manceene, emire elapo yoothene ni otolosha soomumula soothene,” Nowa haantonko ‘woona’ yeela. (Map 6:17) Ela yaari echu yaahintonko weereya, echu yaahisuweliwe moomalela. Naamwi hiiha, Nowa aathokororya, huupuwenle wi yaari echu yoohiweryeya. Ntakhara heeni? Nthowa nawi aakhalano nroromelo wi echu eri yoothene Yehova onaloceiye onnaakhwaniherya. Nowa huupuwenle wi echu onavekiweiye, yaari yoovilaxa. Ohiya yeeyo, owo “chiri aaheerano.” (Map 6:22) Muupuwele muteko woothene Nowa aahaaleiye ophara, omuteka mwaaceya, waathukumanya axinama, othukumanya yoolya yawaakhwanela wa emusi awe vamoha ni axinama, olaleerya michaka sa olopola, ni olipiha echoko awe omunepani—ola tahi waari murici wookhweya ‘weerano.’ Naamwi hiiha, nroromelo na Nowa ni ovilela wawe waaruuhela mareeliho wa yoowo vamoha ni echoko awe.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Maphatxuwelo 7:2) Waakushe ashinama a miloko yoothene. Wa ashinama oohithanyeya waakushe athanu napiili a aasilopwana ni athanu napiili a aasithiyana. Yaawo oothanyeya waakusheke eeli-eeli, a mulopwana ni a muthiyana.

w04 1/1 epaax. 29 epara. 7

Miyaha sa Vasulu Inarweela mu Liivuru a Maphatxuwelo—I

7:2—Tiheeni yaakhaviherya waahiyaniha axinama oohithanyeya ni axinama oothanyeya? Echu yaakhaviherya waahiyaniha axinama yaala akhweya waari mukhalelo yaaphariheliwaaya mu iphepa sa mathamalelo, ohiya waakhanle wi aanakhuuriwa naari hooye. Woona wi ehaakumve orwa Maahi mancipale, axinama hiyaakhuuriwa. Waathanlela axinama “oothanyeya” ni “oohithanyeya” wi ekhuuriweke opacenrye pahiru moorweela wa Nlamulo na Mose, nave naamala vaavaa nlamulo naaphin’yaaya wookuchulani. (Saw 10:9-16; Éfe 2:15) Mwawiihiiha, Nowa aanaasuwela axinama yaawo yaari oophwanelela waavaha ntoko ephepa mu malapelo a Yehova. Moohilekela vaavaa Nowa aakhummeiye mmwaaceyani, owo “aateka nipuro noohelavo mukucho wa Apwiya [Yehova], aveleela mukucho woopahiwa wa ashinama ni wa ipalame soohithanyeya.”—Map 8:20.

(Maphatxuwelo 7:11) Yaarwa maahi yaakhwanaka mahiku khumi namathanu nameeli a mweeri wanaawiili, Noowa arino miyaakha masana mathanu nammoha. Maahi awiisha a mphareya yaaphula oothene, masele a maahi oosulu yaahuleya.

w04 1/1 epaax. 30 epara. 1

Miyaha sa Vasulu Inarweela mu Liivuru a Maphatxuwelo—I

7:11—Yaarwiile woowi maahi yaawo yaasaren’ye elapo yoothene mmahiku a Nowa? Variyari va elukuluku yanaawiili, naari “nihiku” na opatuxa ichu, vaavaa yaapakiwaaya echu “enakawanya” erimu ni elapo, yaakhalavo maahi vathi va makupa a elapo. (Map 1:6, 7) Maahi yaawo yaari “vathi” va elapo yaari yaawo yaakhanlevo. Nave maahi yaari “osulu,” ela tiwi, veelaponi ya vathi, yaari oothukumanyeya mmakhuuru matokweene awiixa yaawo aniichaniwa “ephareya.” Ti yaala yaasaren’ye elapo yoothene mmahiku a Nowa.

27A YANERU–​2 A FEVERERU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MAPHATXUWELO 9-11

“Oothene Eelapo ya Vathi, Yaarino Elocelo Emoha”

(Maphatxuwelo 11:1-4) Achu oothene eelapo ya vathi, yaarino elocelo emoha ni masu mamohamoha. 2 Yaawo yeecaka makupa a weiwo onakhuma nsuwa, yaaphwanya nipuro nawaataleya na oShinare, emaka vaava. 3 Hiihaa yaaloca mukina ni mukhwaawe: “Hankoni nuupe itisholu, nipahe phaama.” Tiwi, yaanateka ni itisholu ni alikatarawu voothowa maluku ni oloko. 4 Yaahi tho: “Niipakele epooma ahu ni empa yawi concoo enaphiya wirimu wi nivuwe, nihimwaramwashiwe veelaponi yoothene ya vathi.”

it-1 ipaax. 297-298

Papulu Mutokotoko

Mukhalelo wa Papulu Akhalai. Otikitheryiwa wa muceche wo Papulu va nipuro nawaataleleya yo Shinare, weeren’ye elukuluku emohamoha ni weereryiwa wa otekiwa wa Muconco wo Papeli. (Map 11:2-9) Mathowa ene a otekiwa wa muconco ni epooma hiwaari wi evuwihe nsina na Muluku, nyenya alipa ooteka yaachuna ‘wiivuwiha.’ Miconco saaphwanyiwe, ohiya pahiru o milepe so Papulu, nyenya tho mmakupa makina o Mesopotamiya, ti yawooneya wi ennavaha onamoona yoolakelela ene wi yaari wi muconco woopacerya olapeliweke, moohiphwacha mapakeliwo naari wunnuwa waya. Yoolakelela ya Yehova Muluku ya ohiiha otekiwa empa ennooniherya wi owo aahaalaka ooniheryaka wi yaari mapacereryo a malapelo atheru. Nyenya nsina na Ehepiri naavahiwe epooma, Papeli, enataphulela “Ohiwanana,” mu Esumeriano (Ka-dingir-ra) nave mu Ekatiyanu (Bab-ilu) nnataphulela “Mulako wa Muluku.” Mwawiihiiha, achu yaahanle weiwo yaatoroka nsina na elapo yeela wi exipihe yootaphulela ya nsina yaathonyerya olakiwa, nyenya nsina nivyaani ninnooniherya muceche ni malapelo a weiwo.

it-2 ipaax. 360-361. epara. 7

Elocelo

Yaweereya enaphwanyeya mu Maphatxuwelo ennooniherya wiiwanana waarivovo wa achu elukuluku vakhaani emanle ovira Maahi mancipale. Achu yaalakelela moovanyihana ni yoolakelela yeeyo Muluku aamulenleiye Nowa ni anaawe. (Map 9:1) Ohiya omwamwaxeya ni ‘osareya elapo ya vathi,’ awo yaalakelela waathukumanya achu mu nipuro nimoha nenlo nsuweliwe ntoko nipuro nawaataleya na o Shinare, o Mesopotamiya. Akhweya tho, naari nipuro na malapelo, nave waatekiwavo muconco wi elapeleke.—Map 11:2-4.

(Maphatxuwelo 11:6-8) Vaavaa yaahi: “Yaale ari achu a nloko nimoha, nave anloca tho oothene elocelo emoha. Muteko ola ori mapacereryo, nave vahilekenle enarwa yeerano soothene anuupuwelaaya. 7 Nikhuruwele vathi wi naakanyere elocelo aya, ehiiwananeke mukina ni mukhwaawe.” 8 Vawihiihaa Apwiya yaahaamwaramwasha veelaponi yoothene ya vathi, nave yaawo yaahiya oteka epooma yeele.

it-2 epaax. 361 epara. 1

Elocelo

Muluku a Owerya Woothene aheeriha wi yoolakelela ela ehaakhwanele, moorweela wa waakanyerya elocelo yaari yawunlaana. Ela yaaheriha wi ohinakhalavo muteko wawiiwanana, nave ntoko yookhumelela, achu yaamwalamwala ophiyerya mu mmakupa oothene a elapo. Ohiya yeeyoru, waakanyeriwa wa ilocelo waahaala weeriha wi ohikhalevo waataana wanaawili wi epake echu ehiniiwanana ni yoolakelela ya Muluku, woona wi, hiwaahaala okhala woowereya achu opakanela weera echu, nave tho waahaala okhala woovila wiiwananiha miruku nthowa na ohiyana wa ilocelo—osuwela yoowo wahaari wa Muluku, nyenya waarweela mu saweera ni otholathola wa achu. (Mulikanyihe ni Ekl 7:29; Malam 32:5.) Mwawiihiiha, naamwi waakanyeryiwa wa ilocelo oruuhale okawanyeya wa achu, ela yoohaakhaviherya achu ohaakhwaniherya soolakelela sawoopiha ni soonanara. (Map 11:5-9; mulikanyihe ni Isa 8:9, 10.) Wuupuwelaru pahi mu saweereya sahiihaanoru, vooloca sa ichu seeren’ye nthowa na osuwela ni wiilipixerya wa achu, ninnasuwela wi, Muluku aaheera phaama waakanyerya elocelo, woona wi ichu saahaala otepa waakhanle wi haahiihale yoolakelela yeele o Papeli.

(Maphatxuwelo 11:9) Wanthowa nenla, epooma yeele teniichaniwaaya Paapulu ntakhara ti vaavale Apwiya yaakanyenraayavo ilocelo sa achu nave ti weiwe tho yaamwaramwashenlaayawo veelaponi yoothene ya vathi.

it-3 epaax. 55

Maloko

Emanle ovalaanyeya nthowa na ohiyana wa ilocelo, makhuuru a achu yanaavyaavya ni winnuwiha mukhalelo, sookhovelela, ni malapelo aya—nikhuuru ti nikhuuru yeerakano ichu moohiyana. (Onam 18:3) Ocai wa Muluku, achu oohiyanahiyana yaanapaka amuluku aya mwawiiwanana ni sookhovelela saya.—Malam 12:30; 2Mam 17:29, 33.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Maphatxuwelo 9:20-22) Noowa aari namalima nave taari oopacerya waala mwiri wa eviinyu. 21 Nihiku nimoha aawuurya eviinyu, ahapaliwa, arula soowara sawe soothene, akona mmushakalani mwawe. 22 Haami, tiithi a aKaanani, aawoona apaapaawe ehiwanre echu, aya vaate aaleela asinnawe eeli.

(Maphatxuwelo 9:24, 25) Eviinyu yaamuukulunwaaya, Noowa aavinya, asuwela echu eenreiye mwanawe mukhaani. Yoowo aahi: “Kaanani wuulumeliwe! Yoowo akhale ookuchula, kapuro a asinneeni.”

it-1 epaax. 383. epara. 1

Ka

Akhweya Kanani aavolowela mu yaweereya yeeyo nave apapa awe Ka hiyaamulanke. Naari wi Nowa, mooveereliwa ni Muluku, aaloherya wi nthowa na mukhalelo woonanara wa Ka, yoowo mwanawe ooniheryeiye, waahaala oraviwa ni anamwane awe oothene. Wuulumeliwa ole, waahikhalano waakhwanela woopacerya vaavaa a Isarayeli yaatolonxaaya a Kanani. Nave yaale yahaatoloxiwe (ntoko yootakiherya, Akapawoni [Yos 9]) yaakhala akapuro a Isarayeli. Iyaakha sincipale ohoolo waya, wuulumeliwa ole wahaakhwanela wanaawiili vaavaa anamwane a Kanani, mwaana a Ka, yaalamuleliwaaya ni alamuleli atokweene o Meto-Persiya, Kresiya, ni Roma.

(Maphatxuwelo 10:9, 10) Nimuroti ola aari mulipa ooshaya tho oopwaha, akhaviheriwaka ti Apwiya. Ti vaavaa onalociwaaya: “Ori mulipa ooshaya oopwaha, ntoko Nimuroti akhaviheriwaka ti Apwiya!” 10 Yoola aapacerya olamula ipooma sa Paapulu, Ereki, Akati Ni Kalinee mu elapo ya oShinare.

it-3 epaax. 91

Nimuroti

Wuupaceryani, Nimuroti aanalamulela ophiyerya o Papeli, Erekhi, Akati, Kalne, ni ilapo soothene so Sineyari. (Map 10:10) Mwawiihiiha, akhweya aari yooweene aalamulenle otekiwa wa epooma yo Papeli ni muconco. Makuchuwelo yaale yaari mwawiiwanana ni moonelo wa Ayuta. Yosefe aarepa: “Vakhaani vakhaani, [Nimuroti] aanaahuweliha achu, alocaka wi mukhalelo mmoha wa waamwalanyiha achu ni Muluku waari oweeriha okhala ootaphuwa. Owo aaloca wi aahaala wunla ikuhu ni Muluku, wakhala wi Owo ooruha maahi wanaawiili; woona wi aahaala oteka muconco woorekama, maahi yahaahaalaaya owerya omirya nave aahaala wunla ikuhu nthowa na otoloxiwa wa makholo awe akhalai. Achu yaanachuna ochariha moonelo yoola wa [Nimuroti], yoonaka wi waari ohooxeya moorweela wa omwiiwelela Muluku; ti nthowa nene yaalakelenlaaya opaka muconco . . . nave muconco owo waahaakuvela oya osulu.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3)

    Soolaleeryiwa sa Lomwe (1995-2024)
    Okhumavo
    Ovolowa
    • Elomwe
    • Ovaha
    • Orehererya
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malakiheryo a Opharihela
    • Malakiheryo a Sookhuweya
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Ovolowa
    Ovaha