EPIIPILIYOTEKA ya Watchtower
EPIIPILIYOTEKA
ya Watchtower
Elomwe
  • PIIPILIYA
  • SOOLALEERYIWA
  • MITHUKUMANO
  • “Mwene Oomokoni” mu Elukuluku Yookuchula
    Mulipeleli (Oomuhuserya)—2020 | Maiyu
    • MWAHA WOOHUSERYA 19

      “Mwene Oomokoni” mu Elukuluku Yookuchula

      ‘Mu elukuluku yookuchula, mwene oohico onarwa amukhumula mwene oomokoni.’—DAN. 11:40.

      NCIPO 150 Mmwaasye Muluku wi Mvuluxiwe

      YEEYO NNAHAALAAHU OHUSERYAa

      1. Yooloherya ya Piipiliya enanikhaviherya osuwela eheeni?

      TIHEENI enahaala weereya ni achu a Yehova voohilekela? Nnanwerya osuwela naakhulo nene. Yooloherya ya Piipiliya ennanikhaviherya woona saweereya itokweene seiyo sinahaala onivolowela oothene ahu. Yooloherya emoha ennanikhaviherya osuwela yeeyo alamuleli oowerya a veelaponi anahaalaaya opaka. Yaweereya yeela, enaphwanyeya mu Daniyeli ekapitulu 11, ennaloca mamwene meeli awiicana, mwene oomokoni ni mwene oohico. Makupa mancipale a yooloherya yeela ahaakhwanela. Mwawiihiiha, nroromele wi makupa ahalenle a yooloherya yeela anahaala waakhwanela.

      2. Ntoko yooniheryiwaaya mu Maphatxuwelo 3:15, ni Wupulula 11:7, 12:17, tiheeni nnaphwanelaahu wuupuwela vaavaa nnahuseryaahu yooloherya ya Taniyeli?

      2 Wi niiwexexe phaama yooloherya enaphwanyeya mu Taniyeli ekapitulu 11, nnaphwanela osuwela wi anaahiwa pahiru mamwene ni alamuleli yaawo anaahiphela achu a Muluku. Naamwi achu a Muluku eri avakhaani yalikanyihiwa ni achu a veelaponi, awo ari ohoolo wa saweereya itokweene sa veelaponi. Ntakhara heeni? Nthowa nawi Satana ni achu awe arino yoolakelela emoha ya waatoloxa yaale anamurumeela Yehova ni Yesu. (Mwaalakhanye Maphatxuwelo 3:15 ni Wupulula 11:7; 12:17.) Mwawaaceererya, yooloherya ya Taniyeli enniiwanana ni sooloherya ikina sa Mpiipiliyani. Mweeparipari nnanwerya wiiwexexa phaama yooloherya ya Taniyeli wakhala wi noolikanyiha ni makupa makina a Soorempwa.

      3. Tiheeni nnahaalaahu othokororya mmwaha yoola ni onacharela?

      3 Mwawiiwanana ni yeeyo nthokoronryaahu, mwaha ola onahaala omuthariha Daniyeli 11:25-39. Nnahaala omusuwela taani aari mwene oomokoni ni mwene oohico ovinyerya mu 1870 ophiyerya mu 1991, nave nnahaala woona ntakhara heeni oryaaya woophwanelela wa hiyo otoroka wiiwexexa wahu mmakupa a yooloherya yeela. Mmwaha onacharela nnahaala omuthokororya Daniyeli 11:40–12:1, nave nnahaala wiiwexexa mookwakwaleya yeeyo makupa a yooloherya ela enooniheryaaya vooloca sa ovinyerya mu 1991 ophiyerya mu Armaketo. Vaavaa munahuseryaanyu miyaha seiha miili, enamukhala yamphurelo woona ekaaxa “Mamwene Awiicana mu Elukuluku Yookuchula.” Voopacerya nnaphwanela waasuwela mamwene taani meeli analociwa mu yooloherya yeela.

      NNI NIMUSUWELE HAI MWENE OOMOKONI NI MWENE OOHICO?

      4. Ichu taani raru inahaala onikhaviherya omusuwela mwene oomokoni ni mwene oohico?

      4 Masu awi “mwene oomokoni” ni “mwene oohico” wuupaceryani yaahiwa alamuleli oowerya yaakhala oohico ni oomokoni mu elapo yo Isarayeli. Ntakhara heeni nnalocaahu yeela? Moone wi munkeelo yoowo amvaherenrye muchaka Taniyeli aalonce wi: “Vano koorwa wa weyo wi kooleelihe sa yeeyo enii yeereye wa muloko aa mmahiku ookuchula.” (Dan. 10:14) Ophiyerya mu Pentekoste a 33 E.K., nloko na Aisarayeli yaari achu a Muluku. Ovinyerya mu elukuluku yeele, Yehova aheeriha okhala yawooneya wi arummwa oororomeleya a Yesu yaari achu awe. Mwawiihiiha, sooloherya sincipale sinaphwanyeya mu Taniyeli ekapitulu 11, tahi wi inavolowela nloko na Aisarayeli, nyenya sinaavolowela oomuchara a Kristu. (Saw. 2:1-4; Aro. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Nave alamuleli oohiyanahiyana yaahikhala mamwene oomokoni ni oohico mu ilukuluku soohiyana. Nyenya mamwene oothene yaahikhalano echu yoolikana. Yoopacerya, mamwene oothene yaala yaahaahiphela achu a Muluku. Yanaawiili, orweela mmukhalelo yaakhalihaaya achu a Muluku, yaahooniherya wi yaanamwiica Muluku eparipari, Yehova. Nave yaneeraru, mamwene yaala meeli yaanawana mukina ni mukhwaawe echunaka wooniherya owerya waya.

      5. Apwanne aahikhalavo mwene oomokoni ni oohico variyari va iyaakha 100 ophiyerya mu 1870? Mutharihe.

      5 Variyari va nsana nanaawiili E.K., Akristu eeparipari yaahipacerya wiikariwa ni Akristu atheru, yaawo yaavoloweliwe ni mahusiheryo atheru yaavitha iparipari sinaphwanyeya Mmasu a Muluku. Ovinyerya elukuluku yeele ophiyerya mu nsana 19, hinaarivo nikhuuru nooreheryeya na alapeli a Muluku veelaponi. Ntakataka na mahusiheryo oowoka naahaaceereryeya, nave nthowa na yeeyo waari woovila waasuwela Akristu eeparipari. (Mat. 13:36-43) Ntakhara heeni oryaaya woochuneya osuwela yeela? Nthowa nawi mwene oomokoni ni mwene oohico hanaahiwa mamwene yaawo yaalamulela variyari va eyaakha 100 ni eyaakha 1870. Mu elukuluku yeele, hinaarivo nikhuuru nooreheryeya na achu a Muluku nenlo yaahaalaaya ohiphela.b Mwawiihiiha, mu elukuluku vakhaani evinre eyaakha ya 1870, waari wooweryeya omusuwela wanawiili mwene oohico ni oomokoni. Nnasuwela hai yeela?

      6. Ti liini alapeli a Muluku yaapacenryaaya oreheryeya ntoko nikhuuru? Mutharihe.

      6 Ovinyerya mu 1870 achu a Muluku yaahipacerya oreheryeya ntoko nikhuuru. Ela yeeren’ye mu eyaakha yeeyo Charles T. Russell ni asinthamwene awe yaapacerinhaaya nikhuuru na oohuserya a Piipiliya. Munna Russell ni asinthamwene awe yaari ntoko murummwa yoowo aalaiheryiwe wi ‘arehererye ephiro’ Omwene wa Mesiya ohaakumve otikitheryiwa. (Malak. 3:1) Wanawiili achu a Muluku yaahaala osuweliwa! Apwanne mu elukuluku yeele aahikhalavo mulamuleli yoowo aahaala waahiphela alapeli a Muluku? Hankooni nthokororye sooleeliherya inacharela.

      TAANI ORI MWENE OOHICO?

      7. Ophiyerya mu ekhoco yoopacerya ya elapo yoothene, taani aari mwene oohico?

      7 Ovinyerya mu 1870, omwene wo Krapretanya waahikhalano owerya wa olamula veelaponi, nave waahikhalano akhoco awuupa. Omwene yoola onalociwa ntoko nnyaka nikhaani nenlo naawana ni manyaka mararu—Fransa, Espanya, ni Olanta. (Dan. 7:7, 8) Krapretanya aari mwene oohico ophiyerya mu ekhoco yoopacerya ya elapo yoothene. Variyari va elukuluku yeele, Estatu Unitu yaahikhalano muhakhu muncipale nave yaahipacerya olapa vamoha ni Krapretanya.

      8. Taani ori mwene oohico variyari va mahiku ookuchula?

      8 Variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, Estatu Unitu ni Krapretanya yaanawaniha vamoha nave yaari ooweryaxa. Krapretanya ni Estatu Unitu yaahipaka onthamwene nave vamoha yaahikhala maloko ooweryaxa veelaponi yoothene. Hiiha ntoko Taniyeli aalaihenryeiye, mwene ola ‘aarehererya muloko awe muncipale wakhoco wooweryaxa.’ (Dan. 11:25, TNM) Variyari va mahiku ookuchula, Krapretanya ni Estatu Unitu taari mwene oohico.c Nyenya taani onamweemelela mwene oomokoni?

      Olamulelo wa Elapo Yoothene, Ankolo-Amerikana mu Sooloherya sa Piipiliya

      Piipiliya onnapharihela masina oohiyanahiyana amuthoonyaka mwene oohico, Olamulelo wa Elapo Yoothene, Ankolo-Amerikana. Makina a yaawo ti:

      • Inaani sa muthipo ni oloko.

        Inaani sa muthipo ni oloko (Dan. 2:41-43)

      • Muru wa mwaasinama awoopiha ni manyaka awe. Variyari va manyaka awe onnakhumavo nnyaka nikhaani nrino miitho ni eyano.

        Nnyaka naavinnye wa mwaasinama awoopiha (Dan. 7:7, 8)

      • Mwaasinama awoopiha yoowo orino manyaka khumi ni miru mithanu napiili.

        Muru wa neethanu napiili wa mwaaxinama awoopiha (Wup. 13:1)

      • Mwaasinama a manyaka meeli.

        Mwaasinama awoopiha a manyaka meeli (Wup. 13:11-15)

      • Ipa sa Alamuleli ineemelela Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana.

        “Mulipa a miririmo oowoka” (Wup. 19:20)

      TAANI ORI MWENE OOMOKONI?

      9. Mwene oomokoni oonen’ye liini, nave Daniyeli 11:25 aakhwanenle hai?

      9 Mu 1871, evinrevo eyaakha emoha ovinyerya vaavaa Russell ni asinthamwene awe yaapacerinhaaya nikhuuru na oohuserya a Piipiliya, aahooneya mwene oomokoni. Mu eyaakha yeela, Otto von Bismarck aahithukumanya ilapo ikina nave iho saahikhala nloko nooweryaxa nenlo niichaniwa Alemanya. Mwene Wilhelm I o Prussia aahikhala mulamuleli aya oopacerya, nave aahimuthanla Bismarck ntoko muhooleli a omwene awe.d Moovira wa iyaakha, Alemanya aahikhala olamulelo woowerya, alamulelaka o Afrika, ni Oceano Pacifico. Nave voocharela Alemanya aahipacerya owanawana ni omwene wo Krapretanya. (Mwaalakhanye Daniyeli 11:25, TNM.) Omwene wo Alemanya waahaathukumanya akhoco ancipale awuupa hiiha ntoko Krapretanya. Mu Ekhoco Yoopacerya ya Elapo Yoothene Alemanya aahaapharihela akhoco awe vaavaa aawaneiye ni amwiicani awe.

      10. Daniyeli 11:25b, 26 aakhwanenle hai?

      10 Taniyeli aahiloherya tho yeeyo yaahaala weereya ni Omwene wo Alemanya vamoha ni akhoco waathukumannyaaya. Yooloherya yaahiloca tho wi mwene oomokoni “onamvoothiwa.” Ntakhara heeni? “Wa nthowa na opakeliwa makhuce. Nave yaale onapuheiyeno vamoha anahaala omurukunuwela.” (Dan. 11:25b, 26a, TNM) Mu mahiku a Taniyeli, yaawo yaavahiwa “yoolya ni eviinyu si yeele ya mwene,” naari yaawo yaapuha yoolya ya mwene, yaaphitaanyerya yaale yaapaka “miteko yoomwene.” (Dan. 1:5) Yooloherya ela enamwaaha taani? Ela enawaaha achu oowerya mu Omwene wo Alemanya, asitokweene ni ahooleli a akhoco yaawo yaalapa vakhivirukhiviru ni mwene. Wa nthowa na yeeyo achu oowerya yaapankaaya, yaaheeriha wi mwene ayeleele owerya wawe nave olamulelo ovyaani waahipacerya o Alemanya.e Yooloherya hiyaaloca pahiru sa ovoothiwa wa omwene, nyenya tho yookhumelela ya ekhoco yeeyo yaahaala owaniwa ni mwene oohico. Elocaka sa mwene oomokoni, yooloherya eni: “Nave akhoco awe, anahaala owooriwa, nto ancipale a yaawo anahaala wiiphiwa.” (Dan. 11:26b, TNM) Mu ekhoco yoopacerya ya elapo yoothene, hiiha ntoko yaaloheryiwaaya, akhoco a Alemanya ‘yaahiwooriwa’ nave ancipale a yaawo ‘yaahiiphiwa.’ Achu ancipale yaakhwa mu ekhoco yeele opwaha ikhoco ikina seeren’ye khalai.

      11. Tiheeni mwene oomokoni ni mwene oohico yaapankaaya?

      11 Daniyeli 11:27, 28 ooloca ichu seiyo saahaala weereya ehakumve Ekhoco Yoopacerya ya Elapo Yoothene. Owo olonce wi mwene oomokoni ni mwene oohico yaahaala “ekilaathi va emeesa emoha, enootheryana mukina ni mukhwaawe.” Yooloherya elatho elonce wi mwene oomokoni aahaala othukumanya “muhakhu muncipale.” Ela ti yeeyo yeeren’ye chiryene. Alemanya ni Krapretanya yaanaloca wi yaachuna otikitherya murecele, nyenya yaahooniherya vanlakani wi yeeyo yaalocaaya yaari yawootha vaavaa yaapacenryaaya owana mu 1914. Ehaakumve eyaakha ya 1914, Alemanya aahikhalano muhakhu muncipale, nave yaahikhala elapo yanawiili yaarino muhakhu muncipale. Voocharela, mu waakhwanela wa yooloherya enaphwanyeya mu Daniyeli 11:29 ni makupa oopacerya a eversikulu 30, Alemanya aahiwana ekhoco ni mwene oohico nyenya Alemanya aahivoothiwa.

      MAMWENE ANNAWANA YAAWOYAAWO NAVE ANNAAHIPHELA ACHU A MULUKU

      12. Mu ekhoco yoopacerya ya elapo yoothene, tiheeni mwene oomokoni ni mwene oohico yaapankaaya?

      12 Ovinyerya mu 1914 oya ohoolo, mamwene oomeeli yaanawana yaawoyaawo, nave yaanaahiphela achu a Muluku. Ntoko yootakiherya, mu ekhoco yoopacerya ya elapo yoothene, mwene o Alemanya vamoha ni mwene o Krapretanya, yaanawiikara achu a Muluku, nthowa na oheemererya owana ekhoco. Olamulelo wo Estatu Unitu waahaawalela mukariposo yaale yaahoolela muteko woolaleerya. Wiikara ola waahaakhwaniherya yooloherya ya Wupulula 11:7-10.

      13. Mu 1930 ni variyari va ekhoco yanaawiili ya elapo yoothene, tiheeni mwene oomokoni enreiye?

      13 Ovinyerya mu 1930, xaxaxa variyari wa ekhoco yanaawiili ya elapo yoothene, mwene oomokoni aanawiikara achu a Muluku mmukhalelo woonanara. Vaavaa Nasista aakunxeiye olamulelo wa Alemanya, Hitler vamoha ni akhaviheryi awe yaahikhwatiiha muteko wa achu a Muluku. Mwene oomokoni aahiwiipha achu a Yehova masana masaneene, nave macikhwi a yaawo yaahaakeriha wookapuroni. Saweereya iho saahiloheryiwa ni Taniyeli. Mwene oomokoni ‘aananariha nipuro naweela’ ni “empa yoolipihiwa” moorweela wa waakhwaatiiha alapeli a Muluku olokoha nsina nawe vanlakani. (Dan. 11:30b, 31a) Ophiyerya wi muhooleli aya Hitler, aahiroromeliha wi aahaala owiipha achu a Muluku oothene o Alemanya.

      MWENE MUVYANI OOMOKONI

      14. Taani aari mwene oomokoni evinre ekhoco yanaawiili ya elapo yoothene? Mutharihe.

      14 Evinre ekhoco yanaawiili ya elapo yoothene, Uniyawu Soviyetika aahikhala mwene muvyaani oomokoni. Owo aahipacerya olamulela ilapo sincipale seiho saalamuleliwa ni Alemanya. Moolikana ni olamulelo wa Nasista, Uniyawu Soviyetika aanawiica vancipale oothene yaale yaahela mu nipuro noopacerya omulapa Muluku eeparipari.

      15. Mwene oomokoni tiheeni aapankeiye emanle Ekhoco Yanaawiili ya Elapo Yoothene?

      15 Emanle Ekhoco Yanaawiili ya Elapo Yoothene, mwene muvyaani oomokoni, Uniyawu Soviyetika, vamoha ni akhaviheryi awe yaahipacerya waahiphela achu a Muluku. Mwawiiwanana ni yooloherya ya Wupulula 12:15-17, mwene yoola aahikhwatiiha muteko ahu woolaleerya nave macikhwi a achu a Yehova aahaakeriha wookapuroni o Siperiya. Mweeparipari, variyari va mahiku ookuchula, mwene oomokoni aakumiherya “muhice” moorweela wa weererya okhwatiiha muteko wa achu a Muluku, nyenya haawenrye omaaliha muteko aya.f

      16. Daniyeli 11:37-39 aakhwanenle hai wa Uniyawu Soviyetika?

      16 Mwaalakhanye Daniyeli 11:37-39. Wi yaakhwanele yooloherya yeela, mwene oomokoni haahaala ‘waapwacha amuluku a makholo awe.’ Mmukhalelo taani? Ni yoolakelela ya omaliha malapelo, Uniyawu Soviyetika aaheererya omaaliha sookhovelela sa makhuuru a malapelo. Wi awerye waakhwaniherya yoolakelela yeela, mu 1918 Uniyawu Soviyetika aahilamulela wi isikola ihusiheke wi Muluku hakhanle. Mmukhalelo taani mwene oomokoni ‘aamuciciminheiye muluku a ipooma soolipihiwa’? Uniyawu Soviyetika aahimaliha ikhorowa sincipale aarehereryaka akhoco awe, ni aapakaka amilyawu a akapuchi atokotoko wi alipihe olamulelo awe. Mamwene oomeeli oomokoni ni oohico yaahaathukumanya akapuchi atokotoko wi ewiipheno apilyawu a achu!

      MAMWENE MEELI ANNALAPA VAMOHA

      17. “Ichu soothanyeya sootolosha” tiheeni?

      17 Mwene oomokoni ni oohico yaahilapa vamoha wi epake echu emoha yoochuneya; “ekuhavo ichu soothanyeya sootolosha.” (Dan. 11:31) Ichu iho “soothanyeya” anaahiwa Maloko Awiiwanana.

      18. Ntakhara heeni Maloko Awiiwanana aniichaniwaaya “ichu soothanyeya”?

      18 Maloko Awiiwanana anniichaniwa “ichu soothanyeya” nthowa nawi analoca wi anahaala oruha murecele— yoowo pahiru oni otikitheryiwe veelaponi yoothene ni omwene wa Muluku. Yooloherya ennaloca wi ichu soothanyeya saahaala oruuha “sootolosha” woona wi Maloko Awiiwanana anahaala ohiphela malapelo atheru ni otolosa.—Moone saweereya soocharelana sa “Mamwene Awiicana Mmahiku Ookuchula.”

      NTAKHARA HEENI NINNAPHWANELA OSUWELA MWAHA YOOLA?

      19-20. (1) Ntakhara heeni ninnaphwanela osuwela mwaha yoola? (2) Nikoho taani nnahaalaahu waakhula mmwaha onacharela?

      19 Ninnaphwanela osuwela mwaha yoola nthowa nawi ovinyerya mu 1870 ophiyerya omapacereryo wa eyaakha ya 1991, yooloherya ya Taniyeli vooloca sa mwene oomokoni ni mwene oohico yohaakhwanela. Ela ennanroromeliha wi makupa makina ahanle a yooloherya anamwaakhwanela.

      20 Mu 1991 Uniyawu Soviyetika aahicakanela naari aahipwata. Vano taani ori mwene oomokoni mmahiku ahu? Mwaha onacharela onahaala waakhula nikoho nenla.

      MWAAHAALA WAAKHULA HAI?

      • Ichu taani raru sinanikhaviherya omusuwela “mwene oomokoni” ni “mwene oohico”?

      • Taani aari mwene oomokoni ni mwene oohico ovinyerya mu 1870 ophiyerya mu 1991?

      • Ntakhara heeni ninnaphwanela osuwela mwaha yoola?

      NCIPO 128 Mvilele Ophiyerya Omakuchuwelo

      a Sookhalavo sawooniherya wi yooloherya ya Taniyeli vooloca sa “mwene oomokoni” ni “mwene oohico” sinnatitelela waakhwanela. Nni nroromele hai? Ntakhara heeni nnaphwanelaahu wiiwexexa sooleeliherya sa yooloherya yeela?

      b Wa nthowa nenla, hinni nloce wi “mwene oomokoni” onaahiwa Aurelian, Mwene o Roma (270-275 E.K.), naari wi mwene amwaamuthiyana  Zenobia (267-272 E.K.) ntoko “mwene oohico.” Ela ennatoroka yeeyo yaalaleiwe mu ikapitulu 13 ni 14 sa liivuru Preste Atenção à Profecia de Daniel!

      c Moone ekaaxa “Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana mu Yooloherya ya Piipiliya.”

      d Mu 1890, Mwene Wilhelm II aahimwaakha Bismarck ohoolela.

      e Awo yaahipaka ichu sincipale seiho seerinhe wi olamulelo aya opwate mwawaakuveya. Ntoko yootakiherya, awo yaahiya omukhaviherya mwene moorweela wa waaleela akina ichu soovitheya vooloca sa ovoothiwa waya okhoconi, nave yaahimukhinyererya mwene ohiya olamulela.

      f Ntoko elociwaaya mu Daniyeli 11:34, mu elukuluku vakhaani, mwene oomokoni aahimaala owiikara Akristu. Ntoko yootakiherya, ela yeeren’ye vaavaa Uniyawu Soviyetika aapwanteiye mu 1991.

  • Taani Ori “Mwene Oomokoni” Mmahiku Ahu?
    Mulipeleli (Oomuhuserya)—2020 | Maiyu
    • MWAHA WOOHUSERYA 20

      Taani Ori “Mwene Oomokoni” Mmahiku Ahu?

      “Vaavaa makuchuwelo awe anamphiya nave haavo anii amwaakihe.”—DAN. 11:45.

      NCIPO 95 Waarya wa Eparipari Onnaaca

      YEEYO NNAHAALAAHU OHUSERYAa

      1-2. Tiheeni nnahaalaahu othokororya mmwaha yoola?

      NOOKHALANO sawooniherya sincipale opwaha khalai seiho sinooniherya wi nnakhala omakuchuwelo wa mahiku ookuchula a elapo yeela. Moohilekela, Yehova ni Yesu Kristu anahaala waatoloxa alamuleli yaawo anaakaaha Omwene awe. Ehaakumve weereya yeela, mwene oomokoni ni mwene oohico anahaala otitelela owanawana, ni waahiphela achu a Muluku.

      2 Mmwaha yoola nnahaala othokororya yooloherya ya Daniyeli 11:40–12:1. Nnahaala omusuwela taani ori mwene oomokoni mmahiku ahu nave ntakhara heeni nnaphwanela ororomela wi Yehova onahaala onikhapelela moohipwacha yeeyo eni yeereye.

      ONNAKHUMELELA MWENE MUVYAANI OOMOKONI

      3-4. Taani ori mwene oomokoni mmahiku ahu? Mutharihe.

      3 Uniyawu Soviyetika amanle opwata mu 1991, achu a Muluku yaakhala mmakupa a olamulelo yoole yaahikhalano elukuluku ‘vakhaani’ ya wiichuuwa. (Dan. 11:34) Ntoko yookhumelela yaanalaleerya mootaphuwa, nave mu ilapo seiho saalamuleliwa ni Uniyawu Soviyetika yaahikhalamo alaleeryi macikhwi mancipale. Nyenya moovira wa elukuluku Rusiya ni akhaviheryi awe yaahikhala mwene oomokoni. Ntoko ethokororyiwaaya mmwaha ovirale, mulamuleli onaphwanela opaka ichu raru wi akhale mwene oomokoni naari mwene oohico. Owo onaphwanela (1) waahiphela achu a Muluku, (2) wooniherya mu saweera sawe wi onnamwiica Yehova ni achu awe, nave (3) owanawana ni mwene yoowo ori mwiicani awe.

      4 Aakhalavo mathowa ananeeriha oloca wi mwene oomokoni ti Rusiya ni akhaviheryi awe. (1) Awo annaahiphela achu a Muluku, ehiiheryaka muteko woolaleerya ni owiikara macikhwi macikhweene a anna ni arokora yaawo anakhala mu ilapo seiho analamulelaaya. (2) Meerelo yaala annooniherya wi annamwiica Yehova ni achu awe. (3) Awo annawanawana ni mwene oohico, Olamulelo wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana. Hankooni noone yeeyo Rusiya ni akhaviheryi awe anapakaaya wi ephwanelele okhala mwene oomokoni.

      MWENE OOMOKONI NI MWENE OOHICO ANNATITELELA OKHUMULANA

      5. Elukuluku taani enalociwa mu Daniyeli 11:40-43, nave tiheeni eneereya variyari va elukuluku yeeyo?

      5 Mwaalakhanye Daniyeli 11:40-43. Makupa yaala a yooloherya analoca sa elukuluku ya mahiku ookuchula. Makupa yaala annooniherya wiicana wa mwene oomokoni ni mwene oohico. Ntoko yaaloheryiwaaya ni Taniyeli, mu elukuluku yookuchula, mwene oohico aahaala ‘omukhumula’ mwene oomokoni.—Dan. 11:40.

      6. Tiheeni enooniherya wi mamwene meeli annatitelela okhumulana?

      6 Mwene oomokoni ni mwene oohico annatitelela owanawana ni yoolakelela ya okhala mwene oowerya a elapo yoothene. Ntoko yootakiherya, muthokororye yeeyo yeeren’ye emanle Ekhoco Etokweene Yanawiili vaavaa Uniyawu Soviyetika vamoha ni akhaviheryi awe yaaryaaya oowerya mu Europa oothene. Saweera sa mwene oomokoni saahimweeriha mwene oohico orehererya nikhuuru na akhoco a elapo yoothene, nsuweliwe ntoko NATO. Mwene oomokoni onnatitelela owanawana ni mwene oohico emalihaka ikhorowa ni waarehererya akhoco oowerya. Mwene oomokoni onnatitelela owanawana ni mwene oohico moorweela wa okhaviherya makhuuru yaawo anawana o Afrika, Asiya ni Amerika Oohico. Mu iyaakha sa hiihaanoru, Rusiya ni akhaviheryi awe annooniherya owerya mu elapo yoothene. Rusiya ni akhaviheryi awe annawana tho ni mwene oohico yaapharihelaka akomputatore. Mamwene ala annootheryana mukina ni mukhwaawe wi annaapharihela aprokrama a komputatore wi epwatihe muhakhu wa mukina. Hiiha ntoko eloheryiwaaya ni Taniyeli, mwene oomokoni onnatitelela waahiphela achu a Muluku.—Dan. 11:41.

      MWENE OOMOKONI ONNAVOLOWA MU “ELAPO YOOREERA”

      7. “Elapo yooreera” tiheeni?

      7 Daniyeli 11:41 olonce wi mwene oomokoni onahaala ovolowa mu “elapo yooreera.” Elapo taani? Mweelukuluku ya khalai, elapo yo Isarayeli yooniwa ntoko “elapo yooreerasha opwaha ilapo soothene.” (Ezek. 20:6) Nyenya echu yeerinhe elapo ele okhala yoochuneyaxa yaari yawi ti weiwo achu yaamulapaayawo Yehova. Ovinyerya mu Pentekoste a eyaakha ya 33 E.K., “elapo” ele hiyaari yavameekhaaya woona wi achu a Yehova yaamwaramwaseya veelapo yoothene. Ohiya yeeyo, “elapo yooreera” mmahiku ahu onaahiwa parataiso oomunepani aachu a Yehova yoowo onaphitaanyerya omulapela Yehova orweela mmithukumano ni mmuteko woolaleerya.

      8. Mmukhalelo taani mwene oomokoni aavolonweiye mu “elapo yooreera”?

      8 Variyari va mahiku ookuchula, mwene oomokoni onnavolowa mu “elapo yooreera” mwawuuluulela. Ntoko yootakiherya, vaavaa Alemanya Nasista aareiye mwene oomokoni, xaxaxa variyari va ekhoco yanawiili ya elapo yoothene, mwene ole aavolowa mu “elapo yooreera” moorweela wa owiikara ni owiipha achu a Muluku. Emanle Ekhoco Etokweene Yanawiili Uniyawu Soviyetika aahikhala mwene oomokoni. Mwene ole aahivolowa mu “elapo yooreera” moorweela wa owiikara ni waakeriha wookapuroni achu a Muluku.

      9. Mu iyaakha sahiihaanoru Rusiya ni akhaviheryi awe avolonwe hai mu “elapo yooreera”?

      9 Mu iyaakha sahiihaanoru, Rusiya vamoha ni akhaviheryi awe aavolowa tho mu “elapo yooreera.” Mwawiihai? Mu 2017, mwene yoola muvyaani oomokoni ookhwatiiha muteko wa achu a Yehova, nave ohaawalela mukalaposo anna ni arokora ahu akina. Owo tho ookhwatiiha soolaleeryiwa sahu ophitaanyerya Tradução do Novo Mundo. Moothananiha owo owala efiliyale ahu o Rusiya hiiha ntoko Ipa sa Omwene ni Ipa sa muthukumano wa ekulucu. Ivinre saweereya seiha, mu 2018 Nikhuuru Noolamulela noomuthoonya Rusiya vamoha ni akhaviheryi awe ntoko mwene oomokoni. Mwawiihiiha, naamwi achu a Yehova yiikariwaka vancipale, awo hanawana ni alamuleli echunaka waaraceeliha ni akina. Ohiya yeeyo, achu a Yehova annachariha ekano ya Piipiliya ya waavekelela “oothene . . .ni oolamula,” xaxaxa vaavaa anapakaaya yoolakelela eni evolowele otaphuwa wa olapela.—1 Tim. 2:1, 2.

      APWANNE MWENE OOMOKONI ONAHAALA OMUTOLOXA MWENE OOHICO?

      10. Apwanne mwene oomokoni onahaala omutoloxa mwene oohico? Mutharihe.

      10 Yooloherya enaphwanyeya mu Daniyeli 11:40-45 pahiru enamuloca mwene oomokoni. Apwanne ela enataphulela wi mwene oomokoni onahaala omutoloxa mwene oohico? Hooye. Mwene oohico onahaala otitelela okhala ophiyerya elukuluku Yehova ni Yesu aneeraaya etoloxe olamulelo wa achu mu ekhoco ya Armaketo. (Wup. 19:20) Ntakhara heeni nnaphwanelaahu ororomela yeela? Muthokororye yeeyo yooloherya ya Taniyeli ni Wupulula enalocaaya.

      Nluku nenlo nnarwa omwaako ninnanyaanya inaani sa muthipo sa eruku etokotoko.

      Mu ekhoco ya Armaketo, Omwene wa Muluku, yoowo olikanyihiwe ni nluku, onahaala otoloxa olamulelo wa achu, yoowo hiihaano onalikanyihiwa ni eruku etokotoko. (Moone eparakrafo 11)

      11. Tiheeni yoorepa ya Daniyeli 2:43-45 enooniheryaaya? (Moone eruku ya ekaapa.)

      11 Mwaalakhanye Daniyeli 2:43-45. Mulipa a miririmo Taniyeli oohaaloca alamuleli oohiyanahiyana aachu yaawo yaahaala waavolowela achu a Muluku. Awo analociwa ntoko makupa oohiyanahiyana a eruku etokweene ya muthipo. Mulamuleli aachu ookuchula mwa yaawo onnalociwa ntoko inaani sa eruku yeeyo epakiwe ni muthipo woopwexeheryiwa ni oloko. Inaani ineemelela Olamulelo wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana. Yooloherya tho ya Taniyeli ennooniherya wi Olamulelo wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana onahaala otitelela olamulela ophiyerya elukuluku yeeyo Omwene wa Muluku onahaalaya otoloxa olamulelo wa achu.

      12. Muru waneethanu napiili wa mwaasinama awoopiha oneemelela eheeni, nave ntakhara heeni eryaaya yoochuneya osuwela?

      12 Murummwa Yohani oohaaloca alamuleli oowerya yaawo yaahaala waavolowela achu a Yehova. Yohani onnaaloca alamuleli awo ntoko mwaxinama a woopiha orino miru mithanu napiili. Muru waneethanu napiili wa mwaasinama awoopiha, oneemelela Olamulelo wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana. Ela ti yookhweleya woona wi hiwaavovo muru mukina oni okhalevo. Muru wa neethanu napiili wa mwaasinama awoopiha, onamutitelela olamulela ophiyerya elukuluku Kristu ni akhoco awe oowerya, anahaalaaya otoloxa muru owo vamoha ni mwaasinama oothene.b—Wup. 13:1, 2; 17:13, 14.

      TIHEENI MWENE OOMOKONI ONAHAALEIYE OPAKA MUHOOLO MOOHILEKELA?

      13-14. Taani ori “elapo ya oMakoki,” nave tiheeni enahaala omweeriha waahiphela achu a Muluku?

      13 Yooloherya ya Esekiyeli ennanleela ichu ikina seiho sinahaala weereya variyari va mahiku ookuchula a mwene oomokoni ni mwene oohico. Enakhala ntoko wi yooloherya ya Ezekiyeli 38:10-23; Daniyeli 2:43-45; 11:44–12:1; ni Wupulula 16:13-16, 21 inaloca ichu imohamoha. Waakhanle wi eparipari, yeeyo nnuupuwelaahu enahaala weereya.

      14 Ehaakumve yoohooxa etokotoko, “mamwene a elapo yoothene” anahaala othukumana vamoha wi epake nikhuuru na maloko. (Wup. 16:13, 14; 19:19) Nikhuuru nenla na maloko Piipiliya oniichana “elapo ya oMakoki.” (Ezek. 38:2) Makhuuru a maloko awo anahaala waahiphela achu a Muluku ni weererya waatoloxa moomalela. Tiheeni enahaala otannya ohiphela wuuwu? Alocaka sa elukuluku yeeyo, murummwa Yohani ahoona maluku matokotoko a maralala yaamorelaka amwiicani a Muluku. Maluku yaala a maralala oosiphela, anamweemelela muchaka woothoriha yoowo onahaala olokohiwa ni achu a Yehova. Muchaka ola woothoriha onanwerya omweeriha Koki a Makoki waahiphela achu a Muluku ni yoolakelela ya waavelavo veelaponi.—Wup. 16:21.

      15-16. (1) Yaweereya enaphwanyeya mu Daniyeli 11:44, 45 enamuloca taani? (2) Tiheeni enahaala weereya ni mwene oomokoni vamoha ni maloko yaawo anapaka makupa a Koki a Makoki?

      15 Muchaka yoola woolipa ni ohipheliwa wookuchula wa amwiicani a Muluku enanwerya okhala yaweereya emohamoha enalociwa mu Daniyeli 11:44, 45, BNM. (Mwaalakhanye.) Mu yoorepa yeela Taniyeli olonce wi “inamphiya mitxhaka sa onakhumawo nsuwa ni ota” seiho sinahaala ‘omunyeenyeiha’ mwene oomokoni. Mwene oomokoni onahaala ovinya “ayaka owipha atxhu antxipale.” “Atxhu antxipale” enakhala ntoko wi anaahiwa achu a Yehova.c Mu yoorepa yeela, enakhala wi Taniyeli onaloca sa ohipheliwa wookuchula wa achu a Muluku.

      16 Vaavaa mwene oomokoni ni alamuleli akina anahaalaaya waahiphela achu a Muluku, eyo enahaala otannya esara ya Muluku Aikuru Soothene nave voocharela ekhoco ya Armaketo enahaala opacerya. (Wup. 16:14, 16) Mu elukuluku yeeyo, mwene oomokoni, vamoha ni maloko yaawo anapaka makupa a Koki a Makoki, anahaala ocikichiwa “nave haavo anii amukhaviherye.”—Dan. 11:45.

      Yesu amweecihaka kavalo aweela nave ooreheryeya wi avonye munra. Ankeelo akina yaawenle akavalo aweela epharenle malema aya.

      Mu ekhoco ya Armaketo Yesu Kristu ni akhoco awe a wirimu anahaala otoloxa elapo ya Satana ni waavuluxa achu a Muluku (Moone eparakrafo 17)

      17. Taani ori Mikayeli “muhooleli mutokweene” onalociwa mu Daniyeli 12:1, nave tiheeni onahaaleiye weera?

      17 Eversikulu enacharela mu yooloherya ya Taniyeli, ennavaha sooleeliherya vooloca sa mukhalelo mwene oomokoni vamoha ni asinthamwene awe aneeraaya etoloxiwe, ni mukhalelo nneeraahu nivuluxiwe. (Mwaalakhanye Daniyeli 12:1.) Eversikulu ela enataphulela eheeni? Mikayeli nsina nikina na Mwene ahu, Kristu Yesu. Owo ‘onnawaakiha’ achu a Muluku ovinyerya mu 1914 vaavaa omwene awe waatikitheriwaaya wirimu. Moohilekela, “onarwa avinya” naari waatoloxa amwiicani awe mu ekhoco ya Armaketo. Ekhoco yeela enahaala okhala yaweereya yookuchula yeeyo Taniyeli oniichaneiye “elukuluku ya sawuukhula” mu miyaha sa achu. Elukuluku yeeyo enahaala onikeriha mu ekhoco ya Armaketo mu yooloherya ya Yohani enaphwanyeya mu Wupulula, eniichaniwa ‘makacamiho matokotoko.’—Wup. 6:2; 7:14.

      APWANNE NSINA NANYU NNAHAALA ‘OREMPWA MU LIIVURU’?

      18. Ntakhara heeni ninnaphwanela okhala oomaaleleya moohipwacha yeeyo enahaala weereya?

      18 Taniyeli ni Yohani annaloca wi Yehova vamoha ni Yesu anahaala waavuluxa alapeli aya variyari va yoohooxa etokotoko. Mwawiihiiha nnaphwanela otitelela okhala oomaaleleya moohipwacha yeeyo enahaala weereya. Taniyeli olonce wi yaale eni evuluxiwe masina aya anahaala ‘orempwa mu liivuru.’ (Dan. 12:1) Tiheeni nnaphwanelaahu weera wi masina ahu erempwe mu liivuru yoowo? Nnaphwanela wooniherya wi ninnamuroromela Yesu, yoowo ori Epuchepuche ya Muluku. (Yoh. 1:29) Nnaphwanela oveleela okumi ahu wa Muluku ni opatisiwa. (1 Ped. 3:21) Nave nnaphwanela okhaviherya Omwene wa Muluku ophiyerya nnaweryelaahuvo wi naakhaviherye akina ohuserya vooloca sa Yehova.

      19. Tiheeni nnaphwanelaahu opaka hiihaano, nave ntakhara heeni?

      19 Ela elukuluku ya olipiha nroromelo nahu mwa Yehova ni marehereryo awe a alapeli oororomeleya. Ela elukuluku ya okhaviherya Omwene wa Muluku. Wakhala wi noheerano hiiha, nnahaala ovuluxiwa vaavaa mwene oomokoni ni mwene oohico anahaalaaya otoloxiwa ni Omwene wa Muluku.

      MWAAHAALA WAAKHULA HAI?

      • Taani ori “mwene oomokoni” mmahiku ahu?

      • Mmukhalelo taani mwene oomokoni ovolonweiye mu “elapo yooreera”?

      • Tiheeni eni yeereye ni mwene oomokoni ni mwene oohico?

      NCIPO 149 Ncipo na Ovootha

      a Taani ori “mwene oomokoni” mmahiku ahu, nave oni atoloxiwe hai? Osuwela maakhulo a makoho yaala, enahaala olipiha nroromelo nahu ni onikhaviherya okhala ooreheryeya ntakhara yeeyo eni yeereye muhoolo moohilekela.

      b Wa sooleeliherya ikina vooloca sa yooloherya ya Daniyeli 2:36-45 ni Wupulula 13:1, 2, mmoone Mulipeleli a 15 a Yunyu a 2012, ipaax. 7-11, 12 e 13, 14-18 e 19 (a Ekunya).

      c Wa sooleeliherya ikina, mmoone Mulipeleli 1 a Maiyu a 2015, ipaax. 29-30.

  • Mamwene Awiicana mu Elukuluku Yookuchula
    Mulipeleli (Oomuhuserya)—2020 | Maiyu
    • Mamwene Awiicana mu Elukuluku Yookuchula

      Sooloherya ikina sinalociwa mu ekaaxa yeela, sineereya mu elukuluku emohamoha. Iho inooniherya wi nnakhala mu “elukuluku yookuchula.”—Dan. 12:4.

      Ekaaxa enooniherya sooloherya nave enamusuwanyeiha mwene oomokoni ni mwene oohico ovinyerya mu 1870 ophiyerya mmahiku ahu.
      • Ekaaxa 1 ya ikaaxa 4, ennooniherya sooloherya soocharelana sa elukuluku yookuchula nave seiyo seereya ovinyerya mu 1870 ophiyerya mu 1918. Opacerya eyaakha ya 1914 esuweliwe ntoko elukuluku yookuchula. Yooloherya 1: Muru waneethanu napiili wa mwaasinama awoopiha, yoowo ori va eyaakha yoopacerya mu ekaaxa. Ekhoco Etokweene Yoopacerya, muru waneethanu napiili wa mwaasinama onnaphoreihiwa. Ovinyerya mu 1917, muru waneethanu napiili waahipenuwa nave mwaaxinama awoopiha onnakhumelela wanaawiili. Yooloherya 2: Mwene oomokoni onnasuweliwa mu 1871, nave mwene oohico onnasuweliwa mu 1870. Mwene oomokoni onnakhumelela wanaawiili mu 1871 ori Alemanya. Wuupaceryani mwene oohico aasuweliwe ntoko Krapretanya nyenya mu 1917 aahiraceeliwa ni Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana. Yooloherya 3: Ovinyerya mu 1870, Charles T. Russell ni asinthamwene awe annasuweliwa ntoko ‘murummwa.’ Omapacereryo wa eyaakha ya 1880 achu yaawo yaamwaalakhannye ‘A Torre de Vigia de Sião’ yaahiceenyeryeya olaleerya michaka saphaama. Yooloherya 4: Ovinyerya mu 1914, elukuluku ya ohepha. Ntakataka ninnavalaanyiwa ni tiriku. Yooloherya 5: Ovinyerya mu 1917, inaani sa muthipo ipwexiheryiwe ni oloko. Navetho ennakhumelela: Saweereya sa elapo yoothene ovinyerya mu 1914 ophiyerya mu 1918, Ekhoco Etokweene Yoopacerya. Saweereya seiho saavolowenle achu a Yehova: Ovinyerya mu 1914 ophiyerya mu 1918, Oohuserya a Piipiliya o Krapretanya ni Alemanya yaahiwaleliwa mukariposo. Mu 1918, anna o nipuro ntokotoko na Anamoona a Yehova o Estatu Unitu yaahiwaleliwa.
        Yooloherya 1.

        Yoorepa naari soorepa Wup. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

        Yooloherya “Mwaaxinama awoopiha” ohaalamulela achu veelaponi mu iyaakha sincipale. Mu elukuluku yookuchula muru wa neethanu napiili wa mwaasinama onnaphoreihiwa. Voocharela, muru onnapenuxiwa, nave “achu oothene” yaamuchara. Nave Satana onnampharihela mwaaxinama yoowo ‘wi ewane ni anamwane a muthiyana.’

        Waakhwanela Evinre Maahi Mancipale alamuleli yaawo yaari amwiicani a Yehova yaanaalamulela achu. Ivinrevo iyaakha opwaha 3.000, variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya omwene wo Krapretanya waahiyeleela owerya waya. Omwene wo Kra-pretanya waahilipa wanaawiili vaavaa waaphitannaaya ni Estatu Unitu. Xaxaxa mu elukuluku yeela yookuchula, Satana onnapharihela marehereryo a epoliitika wi awiikare achu a Muluku.

      • Yooloherya 2.

        Yoorepa naari soorepa Dan. 11:25-45

        Yooloherya Wiicana wa mwene oomokoni ni mwene oohico variyari va elukuluku yookuchula.

        Waakhwanela Alemanya onnawana ekhoco ni Ankolo-Amerikana. Mu 1945 Uniyawu Soviyetika vamoha ni akhaviheryi awe yaahikhala mwene oomokoni. Mu 1991 Uniyawu Soviyetika aahipwata, nave ohoolo waya, Rusiya ni akhaviheryi awe yaahikhala mwene oomokoni.

      • Yooloherya 3.

        Soorepa naari soorepa Isa. 61:1; Malak. 3:1; Luka 4:18

        Yooloherya Yehova onnamurumiha “murummwa” awe wi ‘arehererye ephiro’ ohaakumve otikitheryiwa Omwene wa Mesiya. Nikhuuru nla ninnapacerya ‘olaleerya michaka yaphaama wa oohaawa.’

        Waakhwanela Ovinyerya 1870 C. T. Russell ni asinthamwene awe yaanamuhuserya Piipiliya moowetha wi esuwele yeeyo Piipiliya aahusiheiye chiryene. Variyari va eyaakha ya 1880 awo yaahipacerya waaceenyerya alapeli a Muluku wi elaleeryeke. Awo yaahipacerya olaleya miyaha ntoko “Precisa-se de mil pregadores” ni “ungido para pregar.”

      • Yooloherya 4.

        Yoorepa naari soorepa Mat. 13:24-30, 36-43

        Yooloherya Mwiicani onnaala ntakataka mu emaca ya tiriku nave ntakataka ninneemereryiwa wunnuwa vamoha ni tiriku ophiyerya elukuluku yoohepha, voocharela ntakataka ninnavalaanyiwa ni tiriku.

        Waakhwanela Ovinyerya mu 1800 Akristu eeparipari yaahipacerya okhala oohiyana ni Akristu oowoka. Variyari va elukuluku yookuchula, Akristu eeparipari aathukumanyiwa vamoha nave aavalaanyiwa ni Akristu oowoka.

      • Yooloherya 5.

        Yoorepa naari soorepa Dan. 2:31-33, 41-43

        Yooloherya Inaani sa muthipo ni oloko ti sa eruku yeeyo epakiwe ni mithipo soohiyanahiyana.

        Waakhwanela Oloko onaweemelela achu oomwaryeya awunlaana yaawo yaalamuleliwa ni Krapretanya ni Estatu Unitu. Nthowa na achu yaala, alamuleli ala haawerya opharihela mwawaakhwanela owerya waya.

      • Ekaaxa 2 ya ikaaxa 4, ennooniherya sooloherya soocharelana sa elukuluku yookuchula nave seiyo seeren’ye ovinyerya mu 1919 ophiyerya 1945. Alemanya aasuweliwe ntoko mwene oomokoni ophiyerya mu 1945. Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana osuweliwe ntoko mwene oohico. Yooloherya 6: Mu 1919, Akristu oothanliwa yaahithukumanyiwa mmuloko weelihiwe. Ovinyerya mu 1919, muteko woolaleerya waahaaceereryeya nave onnatitelela. Yooloherya 7: Mu 1920, Maloko Awiiwanana annooneya nave annatitelela okhala ophiyerya omapacereryo wa Ekhoco Etokweene Yanaawiili. Navetho ennakhumelela: Yooloherya 1, muru waneethanu napiili wa mwaaxinama awoopiha, onnatitelela okhala. Yooloherya 5, inaani sa muthipo ni oloko, sinnatitelela okhala. Saweereya sa elapo yoothene ovinyerya mu 1939 Ophiyerya 1945, Ekhoco Etokweene Yanaawiili. Saweereya sinnaavolowela achu a Yehova: O Alemanya ovinyerya mu 1939 ophiyerya mu 1945, Anamoona a Yehova oopwaha 11.000 yaahiwaleliwa mukariposo. O Krapretanya ovinyerya mu 1939 ophiyerya mu 1945, Anamoona a Yehova awaacamela 1.600 yaahiwaleliwa mukariposo. O Estatu Unitu ovinyerya mu 1940 ophiyerya mu 1944, achu a nlala yaahaahiphela Anamoona a Yehova opwaha ikwaha 2.500.
        Yooloherya 6.

        Soorepa naari soorepa Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

        Yooloherya “Tirigo” sinnathukumanyiwa “vatathani” nave “namuteko oororomeleya ni a miruku” oothanliwa wi akhale “mutokweene.” “Michaka yeela ya omwene” sinnapacerya olaleiwa “mweelapo yoothene yookhalamo achu.”

        Waakhwanela Mu 1919 namuteko oororomeleya onnathanliwa variyari va achu a Muluku. Ovinyerya mu elukuluku yeele, oohuserya a Piipiliya yaanalaleerya moopwahaxa. Olelo Anamoona a Yehova annalaleerya mu ilapo soopwaha 200 nave annakumiha soolaleeryiwa mu ilocelo opwaha 1.000.

      • Yooloherya 7.

        Yoorepa naari soorepa Dan. 12:11; Wup. 13:11, 14, 15

        Yooloherya Mwaaxinama awoopiha a manyaka meeli onnaalamulela achu a veelaponi yavathi “wi epake eruku emucicimihaka mwashinama,” nave mwaaxinama ‘onnavaha nwiya eruku.’

        Waakhwanela Krapretanya ni Estatu Unitu yaahipaceryiha Waataana wa Maloko. Marehereryo yaala anakhaviheryiwa ni maloko makina. Ovinyerya mu 1926 ophiyerya mu 1933, mwene oomokoni aahipaka makupa mu Waataana wa Maloko. Achu yaaneemererya wi Waataana wa Maloko waahaala oruuha murecele yoowo pahiru oni oweryeye ni Omwene wa Muluku. Achu yaaneemererya tho wi Maloko Awiiwanana yaahaala oruuha murecele.

      • Ekaaxa 3 ya ikaaxa 4, ennooniherya sooloherya soocharelana sa elukuluku yookuchula nave seiyo saakhwanenle mu 1945 ophiyerya mu 1991. Uniyawu Soviyetika ni akhaviheryi awe aasuweliwe ntoko mwene oomokoni mu 1991, nave voocharela Rusiya ni akhaviheryi awe tori mwene oomokoni. Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana osuweliwe ntoko mwene oohico. Yooloherya 8: Mwiixi onakumihiwa ni akapuchi atokotoko, oneemelela otoloxa otokotoko wa Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana. Yooloherya 9: Maloko Awiiwanana annapacerya mu 1945, onnaraceeliwa ni Waataana wa Maloko. Annasuweliwa tho: Eruku 1, muru waneethanu napiili wa mwaaxinama onnatitelela okhala. Yooloherya 5, inaani sa muthipo ni oloko, sinnatitelela. Yooloherya 6, mu 1945 alaleeryi oopwaha 156.000. mu 1991, alaleeryi opwaha 4.278.000. Saweereya inaavolowela achu a Yehova: O Uniyawu Soviyetika ovinyerya mu 1945 ophiyerya 1950 macikhwi a Anamoona a Yehova yaahikerihiwa o Siperiya.
        Yooloherya 8.

        Yoorepa naari soorepa Dan. 8:23, 24

        Yooloherya Mwene oowali onnaruuha “otolosha . . . wootikhiniha.”

        Waakhwanela Krapretanya ni Estatu Unitu yaahitoloxa ichu moomalela. Ntoko yootakiherya, variyari va Ekhoco Etokweene Yanawiili, Estatu Unitu yaahaaphuwiha akapuchi atokotoko eeli wa nloko nenlo niicana ni Krapretanya vamoha ni Estatu Unitu. Akapuchi awo yaahitoloxa ichu sincipale waapwaha akapuchi akina.

      • Yooloherya 9.

        Yoorepa naari soorepa Dan. 11:31; Wup. 17:3, 7-11

        Yooloherya “Mwaaxinama oophilivila” yoowo orino manyaka khumi onnakhuma mmukotini wawiixa nave tori mwene aneethanu nararu. Liivuru a Daniyeli onamuloca mwene owo ntoko “ichu soothanyeya sootolosha.”

        Waakhwanela Variyari va Ekhoco Etokweene Yanawiili, Waataana wa Maloko waahimala. Emanle ekhoco Maloko Awiiwanana yaahipacerya olamulela. Hiiha ntoko Waataana wa Maloko, Maloko Awiiwanana yaahaakhela ncicimiho nenlo nnaphwanela ovahiwa Omwene wa Muluku. Maloko Awiiwanana anahaala ohiphela malapelo.

      • Eruku 4 mwa iruku 4, ennooniherya sooloherya soocharelana sa elukuluku yookuchula nave seiyo saakhwanenle mmahiku ahu ophiyerya mu ekhoco ya Armaketo. Rusiya ni akhaviheryi awe annasuweliwa ntoko mwene oomokoni. Olamulelo Woowerya wa Elapo Yoothene Ankolo-Amerikana osuweliwe ntoko mwene oohico. Yooloherya 10: Alamuleli a elapo annalokoha ‘murecele ni ohuukhuwa.’ Voocharela, yoohooxa etokotoko ennapacerya. Yooloherya 11: Maloko annahiphela malapelo atheru. Yooloherya 12: Alamuleli a elapo annaahiphela achu a Muluku. Anna oothanliwa ahanle veelaponi annathukumanyiwa wiirimu. Yooloherya 13: Armaketo. Yoowo onwenle kavalo aweela onnavootha. Muru waneethanu napiili wa mwaaxinama awoopiha onnatoloxiwa, nave eruku etokotoko ennanyaanyiwa inaani saya sa muthipo ni oloko. Ennasuweliwa tho: Yooloherya 1, muru waneethanu napiili onnatitelela ophiyerya mu ekhoco ya Armaketo. Yooloherya 5, inaani sa muthipo ni oloko sinnatitelela okhala ophiyerya mu ekhoco ya Armaketo. Yooloherya 6, mmahiku ahu alaleeryi oopwaha 8.580.000. Saweererya inaavolowela achu a Yehova: mu 2017, Alamuleli o Rusiya ahaawalela Anamoona a Yehova mukariposo nave aawala efiliyale, Ipa sa Omwene ni sa Muthukumano wa ekulucu.
        Sooloherya 10 ni 11.

        Yoorepa naari soorepa 1 Tes. 5:3; Wup. 17:16

        Yooloherya Maloko annalaleya ‘murecele ni wiichaala,’ nave “mwaashinama” ni “manyaka khumi” onnamuhiphela “namararuwe nave onnamutoloxa.” Emanle weereya yeela maloko annatoloxiwa.

        Waakhwanela Maloko anahaala oloca wi aaruuha murecele ni wiichaala mweelapo. Voocharela, maloko yaawo anapaka makupa mu Maloko Awiiwanana anahaala otoloxa marehereryo a malapelo. Ala anahaala okhala mapacereryo a yoohooxa etokotoko. Yoohooxa yeela enahaala omala vaavaa Yesu onahaaleiye otoloxa elapo yeela ya Satana mu Armaketo.

      • Yooloherya 12.

        Yoorepa naari soorepa Ezek. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

        Yooloherya Koki onnahiphela elapo yaachu a Muluku. Voocharela ankeelo annaathukumanya “oothanliwa.”

        Waakhwanela Mwene oomokoni, vamoha ni alamuleli akina eelapo annaahiphela achu a Muluku. Ohiphela wuuwu omanle opacerya, oothanliwa yaawo ahanle veelaponi anahaala othukumanyiwa wirimu.

      • Yooloherya 13.

        Yoorepa naari soorepa Ezek. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Wup. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

        Yooloherya ‘Mulipa oomweeciha kavalo aweela’ onahaala waakhwaniha ‘ovootha’ wawe moorweela wa omutoloxa Koki ni akhoco awe. “Mwaashinama” ‘onnariheliwa munchiyani na mooro,’ nave nluku ninnanyaanya eruku etokweene.

        Waakhwanela Yesu, Mwene a Omwene wa Muluku, onahaala waavuluxa achu a Muluku. Yesu ni a 144.000 vamoha ni ankeelo anahaala otoloxa maloko yaawo eni yaahiphele achu a Muluku, nave awo anaya okhala makuchuwelo a elapo ya Satana

Soolaleeryiwa sa Lomwe (1995-2024)
Okhumavo
Ovolowa
  • Elomwe
  • Ovaha
  • Orehererya
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Malakiheryo a Opharihela
  • Malakiheryo a Sookhuweya
  • Configurações de Privacidade
  • JW.ORG
  • Ovolowa
Ovaha