Praslin, Seychelles, nahia nisöndra Jendral Gordon me 1881 nifotöinia kabu Edena
FARADAISO BA GULIDANÖ Anga-Anga mazui Sindruhu-ndruhu Alua?
Faradaiso! Oya brosur wisata sondrönisi tödöda weʼamöi ba nahia si sökhi si hulö ”faradaiso” ba wolombase hegöi ba wangolifugö fefu waʼaombö-aombö dödö ba abula dödöda. Hizaʼi, sindruhunia na mangawuli ita ba nomo, ba simane si toʼölö zui waʼaurida.
Hewaʼe simanö, adöni sibai dödö niha ba waradaiso andrö. Tola manö manofu ita, ’Hadia ha anga-anga ”waradaiso” andrö? Na yaʼia, hadia mbörö wa tola adöni sibai dödö niha? Ba hadia tola sindruhu-ndruhu alua ia?’
WAÖ-WAÖ SANANDRÖSA BA WARADAISO
Ba zi hauga abad, adöni sibai dödö niha ba waradaiso. Ato zadöni tödö börö me itutunö Sura Niʼamoniʼö sanandrösa ba ”Gedena, tanö ba gatumbukha luo”. Hadia zameʼe faʼadöni dödö ba kabu andrö? Imane Sura Niʼamoniʼö, ”Ba ifatumbuʼö moroi ba danö ngawalö geu sowua Lowalangi, eu somasi ita famaigi ba sami bua.” Sökhi sibai kabu andrö ba möi fangohahau dödö. Ba sabölö möi faʼadöni dödö yaʼia daʼö ”eu fangorifi ba dalu kabu”.—I Moze 2:8, 9.
Baero daʼö, itutunö göi buku I Moze wa so öfa ungo nidanö sanöröi kabu andrö. Dombua moroi ba gotaluania zi so irugi maʼökhö, yaʼia daʼö Tigris (mazui Hideke) hegöi Oiferati. (I Moze 2:10-14) Si dombua ungo nidanö andre ofeta ba Teluk Persia iʼanöröi Irak, yaʼia daʼö föfö moroi ba Weresia meföna.
Tobali, no sinangea na faradaiso ba gulidanö no tobali föfö moroi gondröita Persia. Ba Museum Seni Philadelphia, Pennsylvania, AS, so sambua karpet Persia iʼotarai abad si-16 si so gambara kabu nifasui towa, oya geu hegöi bunga. Ngawua wehede Persia sanandrösa ba ”kabu nifasui towa” eluahania ”faradaiso”, ba gambara si so ba karpet andrö fakhili simane nitutunö Zura Niʼamoniʼö sanandrösa ba kabu Edena si sökhi ba satabö.
Sindruhunia, oya sibai waö-waö sanandrösa ba waradaiso ba ngawalö li hegöi budaya ba zi sagörö ulidanö. Me itugu ato niha ba gulidanö, laʼohe ngawalö versi sanandrösa ba hikaya sindruhunia. Me no aefa zi hauga abad, faruka hikaya andrö ba nifaduhusi tödö hegöi manö-manö zi sambua banua. Iadaʼa, asese göi laʼogunaʼö wehede faradaiso andrö niha ba wamotöi nahia si sökhi.
NIFALUA BA WANGALUI FARADAISO
So ösa zanöröi ulidanö sangumaʼö wa no lasöndra waradaiso si no irai so meföna. Duma-dumania, me iʼondrasi kepulauan Seychelles, Charles Gordon, samösa jendral zaradadu Inggris, me döfi 1881, ahöli-höli dödönia ba waʼasökhi Vallée de Mai, si tobali Situs Warisan Dunia iadaʼa. Iwaʼö wangumaʼö wa daʼö kabu Edena. Me abad si-15, so samösa navigator Italia, sotöi Christopher Columbus si möi ba Hulo Hispaniola nifotöi Republik Dominika hegöi Haiti iadaʼa. Ba ginötö daʼö, so ba wangera-ngerania wa no arakhagö isöndra kabu Edena.
Maping Paradise, sambua buku sejarah, si so peta kuno si töra 190 ba oya gambara Gadamo ba Khawa ba Gedena. Ba gotalua daʼö, so peta sabölö tohude moroi ba salinan manuskrip nifazökhi Beatus moroi ba Liébana, yaʼia daʼö salinan nifazökhi me abad si-13. Tanö yawa peta andre so sambua kotak side-ide si so gambara waradaiso ba gotaluania. Moroi ba waradaiso andrö so öfa ungo nidanö si mangele, nibeʼe töi ”Tigris”, ”Eufrates”, ”Pison”, hegöi ”Geon”, sangosisi zi öfa sudu kotak andrö. Muʼamaedolagö daʼö tobali faʼatedou waʼaniha Keriso ba zi öfa mbalö danö faföfö. Gambara daʼö zangoromaʼö wa hewaʼae lö muʼila hezo so zindruhunia Waradaiso, hizaʼi itöra nasa tödö niha ia.
John Milton, samösa pujangga Inggris me abad si-17, tehöngö ia börö puisinia Paradise Lost, si teʼodane-dane ba mbuku I Moze sanandrösa ba horö Gadamo hegöi me lafofanö ia moroi ba Gedena. Ba puisi andrö, itutunö mbuʼusa li wa hasambalö ifuli auri niha götö-götö waʼara ba gulidanö. Isura, ”Tobali dania faradaiso zi sagörö ulidanö.” Aefa daʼö, isura zui Milton dohu-tohu puisi andrö tuhonia Paradise Regained.
MUʼOLIFUGÖ WARADAISO BA GULIDANÖ
Sagötö sejarah, ato niha somasi mondrunö-ndrunö sanandrösa ba waradaiso si no irai so ba gulidanö. Hizaʼi, hadia mbörö wa ambö ba dödöra iadaʼa? Simane si no mufatunö ba mbuku Mapping Paradise, ”laʼodödögö ira ahli agama . . . ba wangositengagö nahia waradaiso”.
Oya gereja sameʼe famahaʼö wa ohitö dödö siföföna yaʼia daʼö faʼauri ba zorugo, tenga ba faradaiso ba gulidanö. Hizaʼi, imane ayati Zura Niʼamoniʼö ba Zinunö 37:29, ”Satulö tödö zokhö tanö dania, yaʼira zowanua ba danö si lö mamalö-malö.” Börö me tenga simane faradaiso gulidanö iadaʼa, hadia tola sindruhu-ndruhu alua zi no mufabuʼu andrö?
FARADAISO BA ZI SAGÖRÖ ULIDANÖ
Lowalangi Yehowa, samazökhi Faradaiso ba mböröta, no ifabuʼu wa hasambalö ifuli ibeʼe ba niha waradaiso. Hewisa wamaluania daʼö? Ifahaʼö ita Yesu ba wangandrö, ”Yatobali banuau fefu niha. Yaʼitörö zomasi ndraʼugö, hulö ba zorugo yasimanö göi ba gulidanö.” (Mataiʼo 6:10) Banua Lowalangi yaʼia daʼö famatörö ba zi sagörö ulidanö nidöniaʼö Yesu Keriso, sangeheta famatörö niha gulidanö. (Danieli 2:44) Barö wamatörö Mbanua Lowalangi, fefu gohitö dödö Lowalangi sanandrösa ba waradaiso ba gulidanö hasambalö ’itörö’.
Meföna, ibeʼe wanuturu lala Lowalangi khö zamaʼeleʼö sotöi Yesaya ba wameʼe khala-khala Waradaiso si no mufabuʼu andrö. Tehori fefu zi tobali abula dödö hegöi sanaisi niha gulidanö mane maʼökhö. (Yesaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Tandraigö baso ayati-ayati andrö hewaʼae lö arara ba Zura Niʼamoniʼö khöu. Na öfalua daʼö, tola faduhu dödöu wa sindruhu-ndruhu no ifabuʼu daʼö Lowalangi ba niha soloʼö khönia. Tola latema zi tebai isöndra Adamo, yaʼia daʼö faʼauri si lö aetu ba waradaiso hegöi amakhaita si sökhi khö Lowalangi.—Famaʼeleʼö 21:3.
Hana wa faduhu dödöda wa tötönafö faʼauri ba Waradaiso tenga ha anga-anga hizaʼi sindruhu alua? Börö me ifatunö khöda Sura Niʼamoniʼö, ”Banua si yawa andrö, ba no banua Yehowa; ba tanö andre, ba no ibeʼe ba nono niha.” Tötönafö ba Waradaiso ba gulidanö andrö no ”nifabuʼu Lowalangi, si lö mofaya, föna götö danö andre”. (Zinunö 115:16; Tito 1:2) Hawaʼasökhi dötönafö nibeʼe Zura Niʼamoniʼö andrö yaʼia daʼö Faradaiso götö-götö waʼara!