”Yehowa, ba No Lowalangida, Ha Yehowa, Ha Yaʼia”
”Mifondro-ndrongo, yaʼami iraono Gizaraʼeli! Yehowa, ba no Lowalangida, ha Yehowa, ha yaʼia!”—V MOZE 6:4.
1, 2. (a) Hana wa tehöngö sibai ngawua wehede nisura ba V Moze 6:4? (b) Hadia gohitö dödö Moze wamaʼema fehede daʼö?
BA ZI haʼuga ngaotu fakhe, lafuli latöi-töi ngawua wehede ba V Moze 6:4 ira niha Yahudi ero mangandrö ira. Fangandrö daʼa mufotöi ia Sema. Daʼa ngawua wehede si oföna ba ayati andrö nisura ba li Heberaiʼo. Ato niha Yahudi zanötöi fangandrö daʼa ero si hulö wongi hegöi ba zi bongi ba wangoromaʼö wa ha Lowalangi nifosumangera.
2 Ngawua wehede daʼö, no faosatö moroi ba huhuo safuria nifaʼema Moze ba ndraono Gizaraʼeli. Me döfi 1473 SM, ba danö Moabi so ira, hatö fofanö khöra ba woʼötö Idanö Yoridano ba wamadöni Tanö Amabuʼula. (V Moze 6:1) No 40 fakhe idöniaʼö ndraono Gizaraʼeli Moze ba omasi ia na lö khöra faʼataʼu ba wanaögö abula dödö si lö aratö alua. Moguna faduhu dödöra khö Lowalangira Yehowa ba mamati ira khönia. Tobali, moroi ba ngawua wehede Moze safuria, terou dödöra ba wamalua daʼö. Me no aefa iʼombakhaʼö Moze zi Fulu Oroisa hegöi oroisa tanö böʼö nibeʼe Yehowa, ibeʼe khöra wamasugi ba dödö simane nisura ba V Moze 6:4, 5. (Baso.)
3. Hadia manö wanofu nifatunöda ba duho daʼa?
3 Aboto ba dödö ndraono Gizaraʼeli wa Lowalangira ”ha Yehowa, ha yaʼia”. Ha samösa Lowalangi nifosumange ndraono Gizaraʼeli si lö faröi, yaʼia daʼö Lowalangi wurugöra. Hana wa iwaʼö Moze ’ha Yehowa Lowalangira, ha yaʼia’? Hadia gamakhaitania wangomasiʼö Lowalangi soroi siʼaikö ba dödö, nosora maʼasambua, hegöi faʼabölö? Ba hadia geluahania khöda ba ginötö andre niwaʼö ba zura V Moze 6: 4, 5?
LOWALANGIDA ”HA YEHOWA, HA YAʼIA”
4, 5. (a) Hadia geluaha ”ha Yehowa, ha yaʼia”? (b) Hadia gamaehutania Yehowa ba lowalangi adu niha baero?
4 Faböʼö moroi ba danö böʼö. Ngawua wehede ”ha Yehowa, ha yaʼia” eluahania lö si fagölö khönia mazui lö simane yaʼia. Hana wa iwaʼö Moze wehede daʼö? Tenga ba wangoromaʼö fasala waʼafaduhu dödö ba lowalangi sambua tölu. Yehowa Zomböi banua si yawa awö danö ba yaʼia Zamatörö yaʼira. Ha yaʼia Lowalangi sindruhu, lö lowalangi tanö böʼö simane yaʼia. (II Zamueli 7:22) Fehede Moze andre zamasugi ba dödö ndraono Gizaraʼeli wa ha Yehowa zinangea lafosumange. Tebai laʼoʼö niha samosumange adu si so ba zi fasuira, börö me faduhu dödö niha ba zi fasui yaʼira wa ha lowalangira zi tola mamatörö banua awö danö.
Lö ifalua-lua manö ba zomasi ia Lowalangi Yehowa. Lö faröi ia, lö tebulö ba ifalua zi no ifabuʼu
5 Duma-dumania, lafosumange lowalangi luo (Ra) dawa Miserai, lowalangi dalu mbanua (Nut), lowalangi gulidanö (Geb), lowalangi ungo nidanö Nilo (Hapi), hegöi ngawalö gurifö. Iʼoromaʼö waʼatohudenia Yehowa moroi ba lowalangi faya me iʼasogö zi Fulu Wamakao. Lowalangi si oföna niha Ganaʼana yaʼia daʼö Baʼali, nifaduhusira tödö wa tola ibeʼe waʼauri ba labaliʼö ia lowalangi dalu mbanua, teu ba angi sabölö. Ato niha si faduhu tödö wa tola ilumöʼö ira Baʼali. (IV Moze 25:3) Moguna itörö tödö ndraono Gizaraʼeli wa Lowalangira no Lowalangi sindruhu, si faböʼö moroi ba danö böʼö, ”ha Yehowa, ha yaʼia!”—V Moze 4:35, 39.
6, 7. Hadia geluaha tanö böʼö moroi ba ngawua wehede ”ha yaʼia”, ba hewisa wangoromaʼö Yehowa wa lö si tebulö ia?
6 Lö Tebulö ba Lö Faröi. Eluaha tanö böʼö moroi ba ngawua wehede ”ha Yehowa, ha yaʼia”, yaʼia daʼö tola mufaduhusi tödö gohitö dödönia hegöi fefu nifaluania. Lö ifalua-lua manö ba zomasi ia Lowalangi Yehowa. Lö faröi ia, lö tebulö ba ifalua zi no ifabuʼu. Duma-dumania, ifabuʼu khö Gaberahamo wa ngaʼötönia dania zangiagö Tanö Amabuʼula. Oya dandra sahöli-höli dödö nifalua Yehowa enaʼö aʼozu zi no ifabuʼu. Hewaʼae no öfa ngaotu atölu ngafulu fakhe fawuʼu li Yehowa, lö manö nasa si tebulö ia.—I Moze 12:1, 2, 7; II Moze 12:40, 41.
7 Ngaotu fakhe aefa daʼö, ifotöi Yehowa ndraono Gizaraʼeli tobali samaduhuʼö khönia. Ba imane khöra, ”Yaʼodo: fönagu, ba lö muwöwöi Lowalangi ba furigu, ba löʼö!” Ifuli iwaʼö Yehowa wa lö si tebulö gohitö dödönia me imane, ”Yaʼodo Lowalangi! Ba no götö-götö waʼara, ba Yaʼo-yaʼodo manö.” (Yesaya 43:10, 13; 44:6; 48:12) No sambua töi sebua ba ndraono Gizaraʼeli wamosumange Lowalangi si lö irai tebulö ba lö faröi! Taʼokhögö göi döi sebua simane daʼö ba ginötö andre.—Maleakhi 3:6; Yakobo 1:17.
8, 9. (a) Hadia niʼandrö Yehowa ba nono mbanuania? (b) Hewisa wangoromaʼö Yesu wa moguna muʼameʼegö tödö wehede Moze?
8 Ifasugi ba dödö ndraono Gizaraʼeli Moze wa lö irai tebulö waʼomasi Yehowa hegöi dödönia khöra. Itötöna göi Yehowa enaʼö ha yaʼia nifosumangera ba laʼomasiʼö ia soroi ba dödö, nosora maʼasambua hegöi faʼabölöra. Moguna lafahaʼö ndraonora ira satua ero inötö enaʼö ha Yehowa nifosumangera.—V Moze 6:6-9.
9 Lö irai ibulöʼö gohitö dödönia Yehowa. Lö irai tebulö niʼandrönia moroi ba mböröta ba niha samosumange yaʼia. Börö daʼö, na omasi itema Yehowa zumange nibeʼeda, ha yaʼia nifosumangeda ba taʼomasiʼö ia soroi ba dödö, nosoda maʼasambua, hegöi faʼabölöda. Iwaʼö Yesu wa daʼa goroisa sebua. (Baso Mareko 12:28-31.) Datatutunö hewisa wangoromaʼöda wa ”Yehowa, ba no Lowalangida, ha Yehowa, ha yaʼia!”
HA YEHOWA ÖFOSUMANGE
10, 11. (a) Hadia geluahania ha Yehowa nifosumangeda? (b) Hewisa wangoromaʼö ndraono matua si bohou ebua moroi ba mbanua Heberaiʼo wa ha Yehowa nifosumangera me laʼohe ira ba Mbabilona?
10 Lö Lowalangida tanö böʼö baero Yehowa. Ha yaʼia nifosumangeda. Tebai tafosumange lowalangi tanö böʼö mazui tafaruka wamahaʼö faya hegöi si toʼölö nifalua niha ba wamosumange Yehowa. Tenga ha Lowalangi sabölö alawa Yehowa mazui fondrege zabölö moroi ba lowalangi tanö böʼö. Tobali, yaʼia Lowalangi sindruhu. Börö daʼö, ha Yehowa zinangea tafosumange.—Baso Famaʼeleʼö 4:11.
11 Ba mbuku Danieli, so ndraono matua si bohou ebua si otarai mbanua Heberaiʼo yaʼia daʼö Danieli, Hanania, Mizaeli, ba Asaria. Laforomaʼö wa ha Yehowa nifosumangera me latimbagö wemanga gö si tebai laʼa ira samosumange Yehowa. Awö Danieli si datölu göi lö lafosumange nadu anaʼa Nebukanesa. Ba dödöra ha Yehowa zinangea lafosumange. Sindruhu-ndruhu lö faröi ira khönia.—Danieli 2:1–3:30.
Moguna taʼofönaiʼö Yehowa ba waʼaurida
12. Hadia zinangea taʼangelamaisi na taforomaʼö ha Yehowa nifosumangeda?
12 Moguna taʼofönaiʼö Yehowa ba waʼaurida. Na ha yaʼia nifosumangeda, moguna mangelama ita enaʼö böi so ba dödöda danö böʼö zosalahini yaʼia. Hadia duma-dumania? Ba zi Fulu Oroisa, lö itehe Yehowa ba nono mbanuania na lafosumange lowalangi tanö böʼö. Tebai lafalua gofu hadia ia zi no amaedola famosumange adu. (V Moze 5:6-10) Ba ginötö andre, oya ngawalö nadu ba so ösa zabua khöda fangiʼila yaʼia. Hizaʼi, lö irai tebulö goroisa Yehowa. Lö si tebulö ”ha Yehowa, ha yaʼia!” Datatutunö hewisa enaʼö lö tafosumange nadu ba ginötö andre.
13. Hadia zi tola mamakiko fahuwusada khö Yehowa?
13 Moloʼö Kolose 3:5 (baso), so zi tola mamakiko fahuwusada khö Yehowa. Fakhögusa moʼamakhaita ia ba wamosumange adu. Hewisa wa tola? Na omasi sibai ita taʼokhögö gefe sebua, mazui gama-gama si maha, daʼö zamatörö faʼaurida. Hulö lowalangi sabölö ia. Fefu horö nitutunö ba Kolose 3:5 moʼamakhaita ia ba wakhögusa si no amaedola wamosumange adu. Börö daʼö, na omasi sibai ita taʼokhögö nösi gulidanö andre tola manö abölö taʼomasiʼö ia moroi na taʼomasiʼö Lowalangi. Ba, tenga Yehowa saʼae zi tobali Lowalangida. Tatu manö lö omasi ita na alua zimanö.
14. Hadia wamangelama niwaʼö Yohane sanandrösa ba waʼomasida khö Lowalangi?
14 Daʼö göi niwaʼö zinenge sotöi Yohane. Ifangelama ita, na so zangomasiʼö ösi gulidanö, ”he faʼomasi nösi niha, ba he faʼomasi hörö, ba he fayawasa andrö, ba ganaʼa”, lua-luania ”lö fangomasiʼö Ama ba dödönia”. (I Yohane 2:15, 16) Börö daʼö, moguna asese tafareso ita hadia taʼomasiʼö gulidanö andre ma löʼö. Tola manö ibörögö adöni dödöda ba hiburan, niha, lagu wonukha, hegöi lakhömi gulidanö andre. Mazui tagohi sekola salawa enaʼö tasöndra zabölö ’ebua’. (Yeremia 45:4, 5) Lö aratö tohare gulidanö si bohou. Andrö böi olifu ita wehede Moze! Na aboto ba dödöda ba sindruhu-ndruhu faduhu dödöda wa ”Yehowa, ba no Lowalangida, ha Yehowa, ha yaʼia”, tafosumange ba tahalö halöwönia si tefaudu ba zomasi ia.—Heberaiʼo 12:28, 29.
BÖI FAKIKO WAHASARA DÖDÖ NIHA KERISO
15. Hana wa ifasugi ba dödö niha Keriso Faulo wa ha samösa Lowalangira yaʼia daʼö Yehowa?
15 Moroi ba ngawua wehede ”ha Yehowa, ha yaʼia”, taʼila wa omasi Yehowa na so wahasara dödö ba nono mbanuania ba fagölö gohitö dödöra ba waʼauri. Ba mbanua niha Keriso me döfi si föföna, so niha Yahudi, Yunani, Romawi hegöi moroi ba soi böʼö. Faböʼö-böʼö mbanuara, si toʼölö lafalua, hegöi somasi dödöra. Börö daʼö, so ösa ba gotaluara zi tebai motemaʼö lala si bohou ba wamosumange Lowalangi mazui ba wondröi si no irai lafalua. Daʼö mbörö wa ifasugi ba dödö niha Keriso Faulo wa ha samösa Lowalangira yaʼia daʼö Yehowa.—Baso I Korindro 8:5, 6.
Omasi Yehowa na so wahasara dödö ba nono mbanuania ba fagölö gohitö dödöra ba waʼauri
16, 17. (a) Hadia wamaʼeleʼö salua ba ginötö andre, ba hadia lua-luania? (b) Hadia zi tola mamakiko fahasara dödöda?
16 Hewisa mbanua niha Keriso ba ginötö andre? Imane samaʼeleʼö sotöi Yesaya, ”na luo safuria andrö” owulo niha moroi ba ngawalö soi ba wamosumange Yehowa. Lamane dania, ”Ifahaö ita ba lala andrö khönia, enaʼö tatörö nifatörönia andrö.” (Yesaya 2:2, 3) Omuso dödöda me no alua nifaʼeleʼö andre iadaʼa! Hewaʼae faböʼö-böʼö mbanua ndra talifusöda, li niʼogunaʼöra, hegöi si toʼölö lafalua, teʼosambuaʼö ita ba wamosumange Yehowa. Hizaʼi, itaria so gabula dödöda börö me faböʼö-böʼö mbanuada.
Hadia öʼodödögö wahasara dödö ba mbanua niha Keriso? (Faigi ngenoli si 16-19)
17 Duma-dumania, hewisa dödöu khö ndra talifusöda me faböʼö zi toʼölö lafalua, faböʼö li niʼogunaʼöra, lagu wonukha hegöi ö niʼara? Hadia lö fariawö ndraʼugö khöra ba fahuwuʼö ha ba niha si fagölö khöu? Hewisa dödöu khö ndra satua sokubaloi sawuyu-wuyu moroi khöu mazui si faböʼö mado hegöi si toʼölö mufalua? Na lö taʼangenanöi, tola manö so lua-luania khöda irege tekiko wahasara dödöda.
18, 19. (a) Hadia mene-mene nisura ba Efeso 4:1-3? (b) Hadia zinangea taʼodödögö enaʼö so wahasara dödö ba mbanua niha Keriso?
18 Hewisa enaʼö tola tatimbagö gamuata daʼö? Iʼamenesi Faulo niha Keriso si so ba mbanua Efeso. Daʼö mbanua si kayo ba fefu niha si toröi ba daʼö oi faböʼö-böʼö mbanua si tumbu ira. (Baso Efeso 4:1-3.) So gamuata nidunö-dunö Waulo simane fangide-ngideʼö, faʼasökhi dödö, faʼebolo dödö ba faʼomasi. Amuata daʼa hulö simane döla-döla nomo si tola mangaʼaroʼö omo. Enaʼö sökhi nomo andrö, moguna muʼodödögö wangehaogö yaʼia. Omasi Waulo na laʼodödögö niha Keriso si so ba mbanua Efeso enaʼö ”lö tebulö wahasara dödö”.
19 Fefu ita moguna taʼodödögö enaʼö so wahasara dödö ba mbanua niha Keriso. Hewisa wamalua yaʼia? Si oföna, moguna taʼokhögö ba taforomaʼö gamuata niwaʼö Waulo simane fangide-ngideʼö, faʼasökhi dödö, faʼebolo dödö, hegöi faʼomasi. Si dua, taʼoigö ba wangaʼaroʼö ”famaböbö faʼatulö andrö”. Faʼafaböʼö wangera-ngera hulö dowa sagasila ba wahasara dödöda. Börö daʼö, moguna taʼodödögö enaʼö taʼatulöʼö wangera-ngerada si faböʼö irege so khöda waʼohahau dödö hegöi fahasara dödö.
20. Hewisa enaʼö tola taforomaʼö wa aboto ba dödöda geluaha ngawua wehede, ”Yehowa, ba no Lowalangida, ha Yehowa, ha yaʼia”?
20 ”Yehowa, ba no Lowalangida, ha Yehowa, ha yaʼia!” Mofaʼabölö wehede daʼa! Famasugi ba dödö andre zangaʼaroʼö tödö ndraono Gizaraʼeli ba wanaögö abula dödö me möi ira ba wamadöni Tanö Amabuʼula. Daʼö zi tola mangaʼaroʼö yaʼita enaʼö teʼorifi na tohare wamakao sabölö-bölö hegöi fangaʼasogö faʼatulö ba Waradaiso ba zi so föna. Datahalö gangetula ba wamosumange Yehowa. Taʼomasiʼö ba tafosumange ia soroi ba dödö, era-era, hegöi faʼabölö. Moguna taʼodödögö enaʼö so waʼatulö hegöi fahasara dödö khö ndra talifusöda. Na lö tabato wamalua yaʼia, tola tobali ita biri-biri ba wamaigi Yesu ba taʼila wa alua wehede daʼa, ”Miʼaine, yaʼami, nifahowuʼö Namagu, mitema gondröita andrö, Banua andrö, niʼasiwai khömi, iʼotarai mbö[r]öta danö.”—Mataiʼo 25:34.