Asa, Yozafati, Hisikia, Yosia
Fosumange Yehowa Soroi ba Dödö!
”He Yehowa, törö dödöu, wa no utörö lala nifakhoimö, lö si faröi ndraʼo, lö si dua-dua dödögu.”—II RAZO 20:3.
1-3. Hadia geluahania wamosumange Yehowa ’soroi ba dödö’? Beʼe sambua duma-duma.
FEFU ita lö moʼahonoa ba tafalua zala. Hizaʼi, taʼandrö saohagölö khö Yehowa börö me no ibeʼe khöda höli ba iʼefaʼö zalada. Andrö, na so khöda wangide-ngideʼö ba famalalini era-era, tola taʼandrö khönia wangefa. Faduhu dödöda wa lö ifalua hadia ia Yehowa ”dali horöda”. (Zinunö 103:10) Hizaʼi, moguna ’tafosumange ia soroi ba dödöda’. (I Ngaʼötö 28:9) Hewisa wamaluada daʼö hewaʼae lö moʼahonoa ita?
2 Si tobali fanoloda, tola tafaehusi waö-waö waʼauri Razo Asa ba Razo Amasia. Si darua razo andre faoma lafalua zi sökhi, hizaʼi lafalua göi zala börö me lö moʼahonoa ira. Hizaʼi, itutunö Sura Niʼamoniʼö wa ’no sadölö tödö Asa, götö waʼanau nosonia’. (II Ngaʼötö 15:16, 17; 25:1, 2; Gamaedola 17:3) Lö aetu iʼomusoiʼö dödö Yehowa ba ifalua zomasi Yehowa soroi ba dödönia. (I Ngaʼötö 28:9) Tenga ’soroi ba dödönia’ ifosumange Yehowa Amasia. Me no aefa ikalaisi nudu Lowalangi, iʼohe nadu si so ba mbanua andrö ba ibörötaigö ifosumange daʼö.—II Ngaʼötö 25:11-16.
3 Niha samosumange Yehowa ’soroi ba dödö’, sindruhu-ndruhu iʼomasiʼö Yehowa ba omasi ia ifosumange Yehowa sagötö faʼara. Ba Zura Niʼamoniʼö, ngawua wehede ”dödö” si toʼölönia moʼamakhaita ia haniha ita sindruhunia. Simane lala wangera-ngerada, hadia niʼomasiʼöda, hadia zomasi ita tafalua ba waʼaurida ba hadia mbörö wa tafalua daʼö. Hewaʼae lö moʼahonoa ita, tola tafosumange Yehowa soroi ba dödö. Tafosumange ia börö me sindruhu-ndruhu omasi ita, tenga börö me no sinangea mazui si no toʼölö tafalua ia.—II Ngaʼötö 19:9.
4. Hadia nitutunöda iadaʼa?
4 Tola itugu aboto ba dödöda hadia geluahania wamosumange Lowalangi soroi ba dödö na tatörö tödöda waʼauri Asa hegöi si datölu razo tanö böʼö si lö faröi ba Yehuda. Yaʼira andre Yozafati, Hisikia, ba Yosia. Hewaʼae si daöfa razo andre no irai lafalua zala, hizaʼi lö aetu laʼomusoiʼö dödö Yehowa. Iʼila Yehowa wa soroi ba dödöra wamosumangera yaʼia. Hana wa simane daʼö wamaigi Lowalangi ira, ba hewisa woloʼöda yaʼira?
”TÖDÖ ASA ANDRÖ, BA NOA SA ADÖLÖ MANÖ KHÖ YEHOWA”
5. Hadia nifalua Asa ba ginötö tobali ia razo?
5 Asa no razo si tölu ba Yehuda me no aefa tebagi ndraono Gizaraʼeli tobali famatörö ndraono Gizaraʼeli ba famatörö Yehuda. Me mamatörö Asa ba Yehuda, iʼosambuaʼö dödönia ba wangeheta famosumange faya hegöi famalua gamuata fohorö ba wamatörönia. Idudugö nadu nifosumange niha ba ifofanö niha sohorö-horö ba gosali. Iheta nenenia moroi ba dadaoma ’waʼasalawa, börö me no ifazökhi nadu’. (I Razo 15:11-13) Ifarou göi niha böʼö Asa enaʼö ”laʼolembai” Yehowa ba ’laʼoʼö Goroisa, awö gamakhoitania’. Ifalua fefu hadia zi tola ifalua ba wanolo niha böʼö ba wamosumange Yehowa.—II Ngaʼötö 14:4.
Ihori fefu wamosumange faya Asa ba wamatörönia
6. Hadia nifalua Asa me tohare ndrawa Gaitiofia ba wanuwö niha Yehuda?
6 Ba zi fulu fakhe famatörö Asa, lö hadöi fasuwöta ba mbanua Yehuda. Samuza inötö, tohare sazuta zaradadu ndrawa Gaitiofia ba tölu ngaotu gureta ba wanuwö mbanua Yehuda. (II Ngaʼötö 14:1, 6, 9, 10) Hadia nifalua Asa? Lö mangiwa dödönia wa hasambalö itolo nono mbanuania Yehowa. Mangandrö ia khö Yehowa, iʼandrö enaʼö tola möna ira ba wasuwöta. (Baso II Ngaʼötö 14:11.) Itaria, ifemöna nono mbanuania Yehowa ba wanuwö udura hewaʼae na no faröi razo samatörö yaʼira. Ifalua daʼa ba wangoromaʼö wa ha yaʼia Lowalangi sindruhu. (I Razo 20:13, 26-30) Hizaʼi, ba ginötö daʼö, itolo nono mbanuania Yehowa börö me iʼodaligö Yehowa Asa. Itema li gangandröwa Asa Yehowa, ba möna ira ba wasuwöta. (II Ngaʼötö 14:12, 13) Ba gafuriata, ifalua zala sebua Asa me iʼandrö wanolo moroi khö razo Ziria tenga khö Yehowa. (I Razo 15:16-22) Hewaʼae simanö, iʼila Yehowa wa iʼomasiʼö ia Asa. ”Tödö Asa andrö, ba noa sa adölö manö khö Yehowa, sagötö yaʼia.” Hewisa woloʼöda duma-duma si sökhi moroi khö Asa?—I Razo 15:14.
7, 8. Hewisa woloʼömö Asa?
7 Hezo tola taʼila wa lö dua-dua dödöda wamosumange Yehowa? Tola tasofu khöda samösa: ’Hadia moloʼö ndraʼo khö Yehowa hewaʼae ba ginötö si basaki? Hadia uʼosambuaʼö dödögu ba wondrorogö enaʼö lö raʼiö mbanua niha Keriso?’ Angeraigö, hewisa waʼabarani niʼokhögö Asa ba wangeheta nenenia moroi ba dadaoma waʼasalawa! Itaria, moguna öʼokhögö waʼabarani simane Asa. Duma-dumania, hadia nifaluamö ba ginötö so moroi ba nösi nomou mazui niha sahatö khöu samalua horö, lö ifalalini gera-erania irege laheta ia ba mbanua niha Keriso? Hadia öhalö gangetula wa lö fahuwuʼö khönia? Hadia nifarou dödöu enaʼö öfalua?
8 Simane Asa, tola manö tarasoi wa laʼuduni ita niha. Te laʼoʼaya ndraʼugö ira awöu sekola mazui ira gurumö börö me samösa Samaduhuʼö Yehowa ndraʼugö. Mazui, tola manö labaliʼö ndraʼugö niha si lö fangera-ngera ira awöu wohalöwö na itaria öhalö cutimö ba weʼamöi ba kebaktian, mazui börö me lö önönö ginötöu ba wohalöwö. Na simane daʼö zalua, moguna öʼodaligö Lowalangi simane Asa. Angandrö khö Yehowa, böi so khöu waʼataʼu ba falua hadia zatulö. Törö tödömö wa iʼabölöʼö Asa Lowalangi, ba hasambalö iʼabölöʼö göi ndraʼugö.
9. Hana wa omuso dödö Yehowa na manuriaigö ita?
9 Tenga ha yaʼia samösa iʼangeraigö Asa. Ifarou göi niha böʼö ba ”wangalui Yehowa”. Tola göi tatolo niha böʼö enaʼö lafosumange Yehowa. Ifaigi-faigi ita ba ginötö fahuhuo ita ba niha böʼö sanandrösa khönia. Omuso sibai dödönia na iʼila wa tafalua daʼö börö me taʼomasiʼö ia ba taʼameʼegö tödö niha böʼö hegöi dötönaföra ba zi so miföna!
IʼALUI YEHOWA YOZAFATI
10, 11. Hewisa woloʼöda Yozafati?
10 Ono Asa sotöi Yozafati, ’itörö lala namania, lö iholeʼö ia’. (II Ngaʼötö 20:31, 32) Hewisa lalania? Simane amania, ifarou niha böʼö Yozafati ba wamosumange Yehowa. Ifatenge ndra matua weʼamöi ba mbanua Yehuda ba wamahaʼö niha sanandrösa ba ”zura Goroisa Yehowa”. (II Ngaʼötö 17:7-10) Möi ia göi ba mbanua Gizaraʼeli tanö yöu enaʼö niha si so ba hili Geferayi ’lafuli ira khö Yehowa’. (II Ngaʼötö 19:4) Yozafati no razo ’si lö aefa-aefa khö Yehowa, soroi siʼaikö ba dödö’.—II Ngaʼötö 22:9.
Ifarou niha böʼö Yozafati ba wamosumange Yehowa
11 Iadaʼa, omasi Yehowa na fefu niha ba zi sagörö ulidanö lafahaʼö ira sanandrösa khönia, ba fefu ita tola fao ba wanuhini halöwö daʼa. Hadia öʼosambuaʼö dödöu ba wamalua halöwö fanuriaigö ero waŵa? Hadia omasiʼö öfahaʼö niha böʼö sanandrösa ba Zura Niʼamoniʼö enaʼö tola göi lafosumange Yehowa? Hadia öʼohe ba wangandrö daʼa? Na öforege ba wamalua yaʼia, tola itolo ndraʼugö Yehowa ba wamörötaigö wamahaʼö niha ba Zura Niʼamoniʼö. Hadia öbeʼe ginötöu wolombase ba wamahaʼö niha ba Zura Niʼamoniʼö? Simane Yozafati samarou dödö niha böʼö enaʼö lafuli lafosumange Yehowa, tola göi tatolo niha si no mamöhöli halöwö ba wamati. Moguna göi lafuli lafalukhaisi ba labeʼe wanolo ira satua sokubaloi ba niha niʼefasi ba mbanua niha Keriso si so yaʼira si no mamalalini era-era.
12, 13. (a) Hadia nifalua Yozafati ba ginötö so khönia waʼatau? (b) Hana wa moguna taʼoʼö duma-duma Yozafati?
12 Simane amania Asa, iʼodaligö Yehowa Yozafati me tohare zaradadu sebua ba wanuwö mbanua Yehuda. (Baso II Ngaʼötö 20:2-4.) Ataʼu ia ba iʼandrö wanolo moroi khö Yehowa. Ba wangandrönia, itutunö wa lö faʼabölöra ba wolawa udura. Iwaʼö göi wa yaʼia hegöi ono mbanuania, lö laʼila hadia zinangea lafalua. Faduhu dödö Yozafati wa hasambalö itolo ira Yehowa. Imane wangumaʼö, ”Khöu mafaöga höröma.”—II Ngaʼötö 20:12.
13 Simane Yozafati, itaria lö taʼila hadia zinangea tafalua ba tola manö ataʼu ita ba ginötö so gabula dödöda. (II Korindro 4:8, 9) Hizaʼi, törö tödömö hadia nifalua Yozafati. Föna nono mbanuania, mangandrö ia khö Yehowa ba iwaʼö wa lö hadöi faʼabölöra. (II Ngaʼötö 20:5) Niha si tobali högö yomo ba nomo, tola göi laʼoʼö duma-duma Yozafati andre. Andrö khö Yehowa ba wanolo yaʼugö hegöi ösi nomou ba wanaögö abula dödö ba enaʼö öʼila hadia zinangea öfalua. Böi aila ndraʼugö na larongo hadia wangandrömö. Tola laʼila wa sindruhu-ndruhu faduhu dödömö khö Yehowa. Itolo Yozafati, ba hasambalö göi itolo ndraʼugö.
IFALUA ZATULÖ HISIKIA
14, 15. Hezoso taʼila wa sindruhu-ndruhu iʼodaligö Lowalangi Hisikia?
14 Hisikia, razo tanö böʼö ’sangolembai Yehowa’. Ifalua zatulö hewaʼae na duma-duma si lö sökhi nibeʼe namania ba wamosumange adu. ”Yaʼia zangeheta naha wameʼe sumange ba hili-hili andrö, irasa harefa andrö, iʼobö Gasera.” Ba ”ifufu wamaedo gulö töla andrö, nifazökhi Moze” börö me lafosumange daʼö iraono Gizaraʼeli. Sindruhu-ndruhu wa lö dua-dua dödö Hisikia khö Yehowa. ”Iʼoʼö goroisa Yehowa, niwaʼönia khö Moze.”—II Razo 18:1-6.
15 Me mamatörö Hisikia tobali razo, lasuwö mbanua Yehuda ira saradadu Asiria ba lafetaʼu wa hasambalö ladudugö Yeruzalema. Razo Asiria sotöi Saneribi, iʼoʼaya Yehowa ba ifaso Hisikia enaʼö ilulu manö ia. Ba götö si basaki andrö, sindruhu-ndruhu faduhu dödö Hisikia khö Yehowa ba iʼandrö wanolo khönia. Iʼila wa abölö Lowalangi moroi ba zaradadu Asiria ba tola ilumöʼö nono mbanuania. (Baso Yesaya 37:15-20.) Itema li wangandrönia Lowalangi me ifatenge samösa malaʼika ba wamunu 185.000 zaradadu Asiria.—Yesaya 37:36, 37.
16, 17. Hewisa woloʼömö Hisikia?
16 Lö ara aefa daʼö, mofökhö Hisikia ba arakhagö mate ia. Ba götö si basaki andrö, iʼandrö enaʼö itörö tödö Yehowa waʼalöfaröinia ba ibeʼe khönia wanolo. (Baso II Razo 20:1-3.) Ifondro-ndrongo wangandrö Hisikia Yehowa ba ifadöhö wökhönia. Taʼila ba Zura Niʼamoniʼö wa tebai tatötöna ifalua dandra sahöli-höli dödö Lowalangi iadaʼa ba wamadöhö fökhöda mazui enaʼö anau nosoda. Hizaʼi simane Hisikia, tola taʼodaligö Yehowa ba wanolo yaʼita. Tola tamane, ”He Yehowa, törö tödöu, wa no utörö lala nifakhoimö, lö si faröi ndraʼo, lö si dua-dua dödögu.” Hadia faduhu dödöu wa hasambalö irorogö ndraʼugö Yehowa ba ginötö mofökhöʼö?—Zinunö 41:4.
17 Hewisa woloʼöda duma-duma Hisikia? Moguna tatimbagö ngawalö hadia ia zi möi famakiko wahuwusada khö Yehowa hegöi famosumangeda yaʼia. Duma-dumania, iadaʼa ato niha zanuno-nuno sibai niha gulidanö. Lasuno-suno sibai artis hegöi niha böʼö si lö laʼila haniha. Lahorigö ginötöra ba wombaso sanandrösa ba niha daʼö hegöi ba wamaigi kodara. Mazui, asese laʼogunaʼö media sosial mazui fakake tanö böʼö ba wahuhuosa ba niha böʼö ba Internet. Tatu manö, tola owua-wua dödöda ba wangogunaʼö fakake daʼö ba ginötö fahuhuo-huo ita ba nösi nomoda mazui ba niha sahatö khöda. Hizaʼi, tola manö ahori ginötöda ba wangogunaʼö media sosial. Tola göi tumbu khöda waʼasiliawa na ato niha zomasi mazui zodunö-dunö kodada si no tabeʼe ba Internet. Tola göi tetutu dödöda ba ginötö taʼila wa lö saʼae faʼawö ira khöda. Tola tafahaʼö ita ba duma-duma zinenge sotöi Faulo, Akila hegöi Ferikila. Moloʼö yaʼugö, hadia lahorigö ginötöra ba wangalui hadia nifalua niha böʼö, mendrua manö niha si lö mamosumange Yehowa? Imane Sura Niʼamoniʼö wa ”lö aefa Waulo ba wamahaʼö”. Ba Ferikila hegöi Akila, laʼogunaʼö ginötöra ba wanuriaigö hegöi wanutunö ”huku Lowalangi” ba niha. (Halöwö Zinenge 18:4, 5, 26) Tola tasofu khöda samösa: ’Hadia so niha sabölö usuno-suno hulö na uʼolowalangigö ira? Hadia ibörötaigö uʼogunaʼö ginötögu ba wamalua halöwö si lö eluaha?’—Baso Efeso 5:15, 16.
IʼOʼÖ YOSIA FEFU GAMAKHOITA YEHOWA
18, 19. Hewisa woloʼöda Yosia?
18 Iʼoʼö gamakhoita Yehowa Razo Yosia ”soroi siʼaikö ba dödö”. (II Ngaʼötö 34:31) Yosia andre mauwu Hisikia. Me awuyu-wuyu ia, ”ibörötaigö mangalui Lowalangi duania Dawido”. Ba me 20 fakhe ndröfinia, ihori fefu nadu si so ba Yehuda. (Baso II Ngaʼötö 34:1-3.) Iforege Yosia ba wamalua somasi Yehowa töra moroi ba razo tanö böʼö ba Yehuda. Samuza inötö, so samösa gere sebua sanöndra buku Goroisa Lowalangi ba gosali. Te gölu-ölu nisura Moze daʼa! Ba ginötö ibaso daʼö sekretarisnia, aboto ba dödö Yosia wa oya nasa zinangea ibulöʼö enaʼö tola ifosumange Yehowa soroi ba dödö. Ifarou göi niha böʼö ba wamalua simane daʼö. Si tobali mbuania, niha si so ba mbanua andrö ”lö laböhöli woloʼö khö Yehowa” sagötö waʼauri Yosia.—II Ngaʼötö 34:27, 33.
Ifalua zomasi Yehowa Yosia ba ifalua hadia zi no tesura ba daʼö
19 Na awuyu-wuyu nasa ndraʼugö, tola öʼoʼö Yosia ba wangokhögö faʼatua-tua sanandrösa khö Yehowa. Te ifahaʼö ia göi Yosia moroi khö duania sotöi Razo Manase si no mamalalini era-era, wa iʼefaʼö zala niha Yehowa. Tola göi öfahaʼö ndraʼugö ba niha si no alawa ndröfi si so ba nösi nomou mazui ba mbanua niha Keriso. Tola latutunö khömö hadia manö zi sökhi si no ifalua Yehowa khöra. Tola göi ötörö tödöu hadia nirasoi Yosia me no ifahaʼö ia ba Goroisa Lowalangi andrö. Ifalua zomasi Yehowa ba ifalua hadia zi no tesura ba daʼö. Na öbaso Zura Niʼamoniʼö, tola manö ifarou ndraʼugö tödöu ba woloʼö Yehowa. Si tobali mbuania, tola itugu aro wahuwusamö khö Yehowa ba tola örasoi waʼowua-wua dödö. Tola göi omasi ndraʼugö ba wanutunö ba niha böʼö sanandrösa khö Yehowa. (Baso II Ngaʼötö 34:18, 19.) Ba ginötö öfahaʼö ndraʼugö ba Zura Niʼamoniʼö, tola manö aboto ba dödöu hadia nasa lala sinangea öfalua ba wondrouʼö famosumangemö Lowalangi. Simane Yosia, beʼe zabölö sökhi ba wamalua hadia zi no tesura ba daʼö.
FOSUMANGE YEHOWA SOROI BA DÖDÖ!
20, 21. (a) Hadia zi fagölö nifalua zi daöfa razo andrö? (b) Hadia nidunö-dunöda ba wamahaʼö aefa daʼa?
20 Hadia wamahaʼö si tola tahalö moroi khö zi daöfa razo Yehuda samosumange Yehowa soroi ba dödö? Lahalö gangetula ba wangomusoiʼö dödö Yehowa ba lafosumange ia sagötö faʼaurira. Laʼodaligö ia ba ginötö tohare nudu sagabölö ba wanuwö yaʼira. Sabölö tohudenia, lafosumange Yehowa börö me laʼomasiʼö ia.
21 Hewaʼae lö moʼahonoa zi daöfa razo andre ba lafalua göi zala, hasambalö iʼomasiʼö ira Yehowa. Iʼila zindruhunia nösi dödöra ba iʼila wa sindruhu-ndruhu laʼomasiʼö ia. Lö moʼahonoa göi ita ba tafalua zala. Hizaʼi, iʼomasiʼö ita Yehowa na iʼila wa tafosumange ia soroi ba dödö. Ba wamahaʼö aefa daʼa, tatutunö hadia zala nifalua zi daöfa razo andre ba hadia wamahaʼönia khöda.