PERPUSTAKAAN ONLINE Manuriaigö
PERPUSTAKAAN ONLINE
Manuriaigö
Nias
ö
  • ö
  • Ö
  • ŵ
  • Ŵ
  • ʼ
  • SURA NI'AMONI'Ӧ
  • PUBLIKASI
  • ANGOWULOA
  • bt faza 4 nga’örö 28-35
  • ”Niha si Toʼölö Manö ba si Lö Sekola”

Lö nihenaigö video nifili

Bologö dödöu, so zi fasala irege tebai teboka video

  • ”Niha si Toʼölö Manö ba si Lö Sekola”
  • ’Haogö Wamaduhuʼö Sanandrösa ba Wamatörö Lowalangi’
  • Tuho sigide-ide
  • Tuho si Fagölö
  • ’Tenga Faʼabölöma Samösa’ (Hal. 3:11-26)
  • ”Tebai Mabato Wangombakha” (Hal. 4:1-22)
  • ”Mangandrö Ira khö Lowalangi” (Hal. 4:23-31)
  • ’Tenga ba Niha Öbuʼa, Hizaʼi khö Lowalangi’ (Hal. 4:32–5:11)
  • Ifahaʼö Ia khö Zoʼaya ba Wangefaʼö Sala
    Miʼohiaʼö Wamatira
  • Iforege Wolawa Faʼataʼu ba Fangiwa Dödö
    Miʼohiaʼö Wamatira
  • Lö Faröi Ia ba Wanaögö Ngawalö Wanandraigö
    Miʼohiaʼö Wamatira
  • Oʼö Wetero, Böi Awuwu Ndraʼugö
    Manuriaigö Famatörö Yehowa (Famahaʼö)—2023
’Haogö Wamaduhuʼö Sanandrösa ba Wamatörö Lowalangi’
bt faza 4 nga’örö 28-35

FAZA 4

”Niha si Toʼölö Manö ba si Lö Sekola”

Lö faʼataʼu khö ndra sinenge, ba ifahowuʼö ira Yehowa

Teʼodane-dane ba Halöwö Zinenge 3:1–5:11

1, 2. Hadia dandra sahöli-höli dödö nifalua Wetero hegöi Yohane ahatö ba mbawa göli gosali?

GÖNA sino niha sato si fasulö-sulö ba lala. Ira niha Yahudi sangataʼufi Lowalangi hegöi ira nifahaʼö Yesu ibörögö owulo ira ba zi fasui osali. Lö ara tö tebörögö ’ginötö wangandrö’.a (Hal. 2:46; 3:1) Ba gotalua niha sato andrö, laforege ira Fetero hegöi Yohane ba wangahatöʼö yaʼira ba mbawa göli gosali nifotöi Bawa Göli si Sökhi. Ba gotalua höngö-höngö niha sato sofanö-fanö ba si fahuo-huo, so samösa ndra matua sangandrö-ngandrö kefe sombuyu-buyu töla iʼotarai me tumbu, töra 40 fakhe ndröfinia.—Hal. 3:2; 4:22.

2 Me no itugu ahatö Wetero faoma Yohane, muʼao-ao ndra matua andrö, ba ha daʼö-daʼö manö wehedenia. Tebato ndra sinenge si darua andrö irege itöngö ira niha sangandrö kefe si fao fanötöna. Imane Fetero, ”Lö khögu anaʼa mazui firö, hizaʼi ubeʼe hadia zi so khögu. Ba döi Yesu Keriso niha Nazareta andrö, owaö-waö!” Khalaigö hawaʼatokea dödö niha sato me igogohe danga ndra matua sombuyu-mbuyu töla andrö Fetero. Ba zi sandrohu faʼaurinia awena sakali daʼa tola mosindro ia! (Hal. 3:6, 7) Hadia tola ökhalaigö me ifaigi-faigi gahenia si no döhö ira matua daʼö ba itandraigö wofanö? Andrö wa lö ahöli dödöda me ibörögö manaoka-naoka ia ba ebua linia isuno Lowalangi!

3. Hadia mbuala sahöli-höli dödö si tola latema niha sato hegöi ira matua sombuyu-mbuyu töla andrö?

3 Si fao faʼomuso dödö, fagohi niha sato ba wangondrasi Fetero hegöi Yohane ba Newali Nifosagö khö Zelomo. Ba nahia daʼa no irai mosindro ba mamahaʼö Yesu. Ifatunö khöra Fetero hadia geluaha zawena alua andrö. (Yoh. 10:23) Ibeʼe ba niha sato hegöi khö ndra matua sombuyu-mbuyu töla andrö mbuala sabölö ebua böli moroi ba ganaʼa hegöi firö. Buala daʼa tenga ha si tobali famadöhö wökhö, hizaʼi inötö ba wamalalini era-era enaʼö teʼefaʼö horöra ba tobali ira soloʼö khö ”Zalawa waʼauri” nifataro Yehowa, yaʼia daʼö Yesu Keriso.—Hal. 3:15.

4. (a) Hadia zalua börö dandra sahöli-höli dödö andrö? (b) Hadia wanofu si dombua nitutunöda?

4 Sindruhu wa ngaluo sahöli-höli dödö daʼa! So samösa niha si no mufadöhö fökhö, ba iadaʼa tola mowaö-waö ia. Ribu göi niha tanö böʼö tola tefadöhö ira ba wamati irege sinangea mowaö-waö ira föna Lowalangi. (Kol. 1:9, 10) Baero daʼö, börö zalua ba zi maʼökhö andrö, laforege ira samatörö ba wanaisi ira nifahaʼö Keriso si lö faröi enaʼö laböhöli ba woloʼö oroisa Yesu, yaʼia daʼö ba wanuriaigö turia Wamatörö Lowalangi. (Hal. 1:8) Hewaʼae ”niha si toʼölö manö ba si lö sekola” Wetero hegöi Yohane, hadia wamahaʼö si tola tahalö moroi ba gamuata hegöi lala nifaluara ba ginötö manuriaigö ita ba niha sato?b (Hal. 4:13) Hewisa woloʼöda nifaluara hegöi ira nifahaʼö tanö böʼö na so wolohi?

’Tenga Faʼabölöma Samösa’ (Hal. 3:11-26)

5. Hadia wamahaʼö nihalöda me fahuhuo Wetero ba niha sato?

5 No mosindro Wetero hegöi Yohane ba gotalua niha sato, ba aboto ba dödöra ba gotalua ndra niha daʼö te so zoʼao-ao enaʼö laʼosö Yesu ba döla geu. (Mrk. 15:8-15; Hal. 3:13-15) Angerönusi hewisa me lö faʼataʼu khö Wetero ba wamaduhuʼö wa tola döhö ndra matua sombuyu-buyu töla andrö börö döi Yesu. Lö ibiniʼö zindruhu Fetero. Ifatunö khöra wa si göna fangelifi niha si fao ba wamunu Keriso. Hewaʼae simanö, lö fahöʼö ia khöra, iʼila wa ’lafalua daʼö börö me lö khöra faʼaboto ba dödö’. (Hal. 3:17) Ifarou ira börö me no amaedola dalifusönia ira, ba iʼosambuaʼö dödönia ba ngawalö zi sökhi moroi ba duria Wamatörö Lowalangi. Na lafalalini gera-erara ba mamati ira khö Keriso, hasambalö ibeʼe khöra Yehowa ’waʼohahau dödö’. (Hal. 3:19) Lö moguna göi ataʼu ita ba tabini-biniʼö zindruhu ba ginötö taturiaigö duria wanguhuku moroi khö Lowalangi ba zi lö ara tö alua. Hizaʼi, lö göi tafaso niha, tafetaʼu mazui tahuku ira. Abölö sökhi na tawaʼö tödöda wa tola tobali ira talifusöda ba gafuriata. Simane Fetero, dataʼosambuaʼö dödöda ba ngawalö zi sökhi moroi ba duria Wamatörö Lowalangi.

6. Hadia nifalua Wetero hegöi Yohane ba wangoromaʼö fangide-ngideʼö?

6 Ira sinenge Yesu andrö niha si so fangide-ngideʼö. Lö omasi ira na so ba wangera-ngera niha sato wa börö waʼabölöra wa alua dandra sahöli-höli dödö andrö. Imane Fetero ba niha sato me luo daʼö, ”Hana wa mitöngö ndraʼaga simane daʼa, hulö na faʼabölöma mazui börö wamosumangema Lowalangi soroi ba dödö wa tola döhö niha andre?” (Hal. 3:12) Aboto ba dödö Wetero hegöi ira sinenge tanö böʼö wa gofu hadia zi sökhi nifaluara ba wanuriaigö turia somuso dödö, moroi khö Lowalangi daʼö, tenga faʼabölöra samösa. Börö daʼö, si fao fangide-ngideʼö lafaduhuʼö wa Yehowa hegöi Yesu zinangea musuno.

7, 8. (a) Hadia zi tola taʼamualagö ba niha böʼö? (b) Hewisa waʼaluania iadaʼa mbuʼusa li sanandrösa ba ’wangaʼazökhi mangawuli fefu hadia ia’?

7 Moguna göi taforomaʼö wangide-ngideʼö na möi ita manuriaigö. Sindruhu sa, lö teʼamualagö ba niha Keriso iadaʼa waʼabölö ba wamalua tandra sahöli-höli dödö ba wamadöhö niha. Hewaʼae simanö, tola tatolo niha böʼö enaʼö tedou wamatira khö Lowalangi hegöi khö Keriso ba laʼokhögö mbuala si fagölö simane niʼamualagö Wetero, yaʼia daʼö inötö ba wanema fangefa horö ba faʼohahau dödö moroi khö Yehowa. Ero röfi, ngaotu ribu niha sanemaʼö buala andre ba tobali ira nifahaʼö Keriso si no tebayagö idanö.

8 Sindruhu wa no so ita ba ginötö ’wangaʼazökhi mangawuli fefu hadia ia’ simane niwaʼö Wetero. Tebörögö daʼö me tefasindro Wamatörö Lowalangi ba zorugo me döfi 1914, simane ”niwaʼö Lowalangi khö ndra samaʼeleʼö niʼamoniʼö khönia me götö föna”. (Hal. 3:21; Si. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) Lö ara aefa daʼö, ibörögö Keriso ba wamaigi-maigi halöwö famohouni ba wamati salua ba gulidanö. Buania, so zuta niha si no fao ba waradaiso wamati ba tobali ira ono mbanua Wamatörö Lowalangi. No laröi gamuatara si tohöna ba ’labohouni gamuatara, nifazökhi moloʼö ohitö dödö Lowalangi’. (Ef. 4:22-24) Sanandrösa ba wamadöhö ira matua sombuyu-buyu töla andrö, tola alua ia tenga börö waʼabölö niha, hizaʼi börö waʼabölö geheha Lowalangi. Simane Fetero, böi ataʼu ita ba yaʼatua-tua ita ba wangogunaʼö Taromali Lowalangi na tafahaʼö niha böʼö. Na mofozu ita ba wanolo niha irege tobali ira nifahaʼö Keriso, alua daʼö börö waʼabölö Lowalangi, tenga faʼabölöda samösa.

”Tebai Mabato Wangombakha” (Hal. 4:1-22)

9-11. (a) Hadia zalua me manuriaigö Wetero hegöi Yohane? (b) Hadia gangetula nihalö ndra sinenge?

9 Alua waʼakaliru me no aefa fahuhuo Wetero ba me no döhö ndra matua sombuyu-mbuyu töla andrö irege manaoka-naoka ia ba muʼao-ao. Tohare ndra kafalo gere hegöi ira kafalo sozago osali nifataro ba wozago si fasui osali, lafareso zalua andrö. Yaʼira andre te niha Sadukaiʼo, sambua agama niha si kayo ba sabölö ba politik samorege enaʼö atulö ira ba niha Romawi, sanimbagö oroisa si lö nisura somasi lafalua ira niha Farizaiʼo, ba sangoʼaya faʼafaduhu dödö sanandrösa ba wanusugi.c Abao sibai dödöra me laʼila Wetero hegöi Yohane bakha ba gosali, börö me lö khöra faʼataʼu ba wangombakha wa no tesusugi Yesu!

10 Mofönu sibai ndra samadaö andrö irege labeʼe ba gurunga Wetero hegöi Yohane, ba moluo mahemolunia laʼohe ira föna ndra sangetuʼö huku niha Yahudi. Ba wamaigi ndra samatörö sebua faʼasiliyawa andrö, Fetero hegöi Yohane ha ”niha si toʼölö manö ba si lö sekola”, ba tenga sinangea na mamahaʼö ira ba gosali. Lö irai möi sekola agama si tehöngö ndra sinenge me luo daʼö. Hizaʼi, ahöli-höli dödö ndra sangetuʼö huku börö waʼabarani ba faʼafaduhu dödöra. Hadia mbörö wa onekhe Wetero hegöi Yohane? Sambua wanema linia yaʼia daʼö börö me ’si fao khö Yesu ira mböröta’. (Hal. 4:13) No ifahaʼö ira Sokhö yaʼira si fao faʼabölö moroi khö Lowalangi, tenga simane ira sangila amakhoita.—Mat. 7:28, 29.

11 Lafaretakö ndra sinenge ira sangetuʼö huku enaʼö labato wanuriaigö. Ebua sibai lua-lua gangetula nihalö ndra sangetuʼö huku andrö ba mbanua daʼö. Mato hauga migu silalö, me laʼetuʼö hukuma Yesu, lamane ira sangetuʼö huku wa ”sinangea na mate” Yesu. (Mat. 26:59-66) Hewaʼae simanö, lö ataʼu Wetero hegöi Yohane. Me mosindro ira föna niha si kayo, salawa sekola, hegöi föna ndra niha niʼataʼufi andre, si fao faʼabarani ba fehede si sökhi lamane, ”Yaʼami zangai angetula hezo zatulö ba wamaigi Lowalangi: Khömi niʼoʼö mazui khö Lowalangi. Na yaʼaga, tebai mabato wangombakha sanandrösa ba zi no maʼila hegöi si no marongo.”—Hal. 4:19, 20.

ERE SEBUA HEGÖI IRA KAFALO GERE

Ere sebua zi tobali salahi nono mbanua ba wameʼe sumange khö Lowalangi. Me abad siföföna M, yaʼia göi zi tobali kafalo ndra Sangetuʼö Huku. Fao khönia ndra sondröniaʼö niha Yahudi yaʼia daʼö ira kafalo gere. Ba gotaluara so zi no irai tobali ere sebua, duma-dumania Hanasi. So göi ndra matua moroi ba nösi nomo nifili tobali ere sebua, te ha öfa mazui lima ösi nomo. Imane Emil Schürer, ”Börö me lö oya nösi nomo nifili, andrö wa abölö alawa dadaoma niha si farahu ba nösi nomo nifili” moroi khö ndra ere tanö böʼö.

Ba Zura Niʼamoniʼö, mangai halöwö gere sebua sandrohu faʼaurinia. (4 Mo. 35:25) Hizaʼi, ba zi sandrohu inötö nitutunö ba mbuku Halöwö Zinenge, ira gubernur hegöi razo Romawi nifataro Roma, tola latuyu mazui laheta dadaoma zi samösa niha tobali ere sebua moloʼö somasi-masi dödöra. Hizaʼi, ira samatörö si lö sökhi andre te lafili niha si tobali ere sebua moroi ba nösi nomo ngaʼötö Gaʼaroni.

12. Hadia zanolo yaʼita ba wondrouʼö faʼabarani hegöi faʼafaduhu dödö?

12 Hadia tola göi öforomaʼö waʼabarani simane yaʼira? Hewisa dödöu na tebeʼe khöu ginötö ba wanutunö turia somuso dödö ba niha si kayo, salawa sekola, mazui ira satua mbanua? Hewisa na laʼoʼaya ndraʼugö ira ösi nomou, awöu sekola mazui awöu wohalöwö börö nifaduhusimö tödö? Hadia ataʼu ndraʼugö? Tola ölawa waʼataʼu. Me so Yesu ba gulidanö, no ifahaʼö ndra sinengenia hewisa lala wangoʼawögö faʼafaduhu dödöra si fao faʼabarani ba famosumange. (Mat. 10:11-18) Me no tesusugi Yesu, ifabuʼu wa lö faröi ia khö ndra nifahaʼönia ”ero maʼökhö irugi gamozua götö daʼa”. (Mat. 28:20) Barö wanuturu lala nibeʼe Yesu, lafahaʼö ita ira ’sawuyu si lö faröi ba satua-tua’ hewisa lala ba wangoʼawögö famatida. (Mat. 24:45-47; 1 Fe. 3:15) Tatema wanuturu lala simane daʼö ba gangowuloa, duma-dumania Faʼauri Niha Keriso ba Fanuriaigö, hegöi publikasi si teʼodane-dane ba Zura Niʼamoniʼö, simane ”Pertanyaan Alkitab Dijawab” ba jw.org. Hadia no ahori öʼogunaʼö fefu zi no muhenaigö andre? Na no ahori öʼogunaʼö daʼa, sindruhu wa tedou waʼabaranimö hegöi faʼafaduhu dödömö. Simane ira sinenge, böi tehegö so zanaisi yaʼugö ba wanutunö sindruhu sahöli-höli dödö si no öʼila ba örongo.

Samösa dalifusöda sanuriaigö khö nawönia wohalöwö me molombase ira.

Böi tehegö gofu hadia ia möi fanaisimö ba wanutunö sindruhu sahöli-höli dödö moroi ba Zura Niʼamoniʼö si no öʼila

”Mangandrö Ira khö Lowalangi” (Hal. 4:23-31)

13, 14. Na göna ita folohi, hadia zinangea tafalua ba hadia mbörö?

13 Lö ara me no aefa ira ba gurunga, falukha Wetero ba Yohane khö ndra talifusö si sara lala wamati. Faoma ”mangandrö ira khö Lowalangi”, laʼandrö enaʼö ibeʼe khöra waʼabarani ba wanohugö halöwö fanuriaigö. (Hal. 4:24) Aboto ba dödö Wetero hawaʼabodo na iʼodaligö waʼabölönia samösa ba wamorege famalua ohitö dödö Lowalangi. Ba zi hauga migu silalö, si fao faʼafaduhu dödö imane khö Yesu, ”Hewaʼae laröi ndraʼugö fefu niha, hizaʼi lö uröiʼö!” Hewaʼae simanö, simane si no ifaʼeleʼö Yesu, ataʼu Wetero ba nawönia niha ba iʼosilöʼögö zi fahuwu ba samahaʼö yaʼia. Hizaʼi, ihalö khönia wamahaʼö Fetero moroi ba zala si no ifalua.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

14 Hewaʼae no öhalö gangetula, lö tobali fanolomö daʼö ba wamalua halöwö tobali samaduhuʼö Keriso. Oʼö duma-duma Wetero hegöi Yohane ba ginötö latandraigö wamatimö mazui laforege enaʼö öböhöli wanuriaigö. Andrö waʼabölö khö Yehowa. Alui wanolo moroi ba mbanua niha Keriso. Fatunö khö ndra satua sokubaloi hegöi ira talifusö saro ba wamati hadia gabula dödö nitaögömö. Fangandrö niha böʼö tobali fanolo sameʼe khöda faʼaro dödö.—Ef. 6:18; Yak. 5:16.

15. Na no irai öböhöli wamalua halöwö fanuriaigö ba zilalö, hadia duma-duma si tobali famarou dödömö?

15 Böi ide-ide dödöu na no irai öböhöli wamalua halöwö fanuriaigö ba zilalö börö gabula dödö. Törö tödöu, no irai göi laböhöli wamalua fanuriaigö ira sinenge me no aefa mate Yesu, hizaʼi ifuli zui latohugö aefa daʼö. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Moroi na itahi-tahigö manö ndraʼugö tödömö börö zala si no öfalua ba zilalö, hadia tola öhalö wamahaʼö moroi ba zalua andrö ba öʼogunaʼö daʼö ba wamarou tödö niha böʼö?

16, 17. Hadia wamahaʼö nihalöda moroi ba wangandrö ndra nifahaʼö Keriso ba Yeruzalema?

16 Hadia zinangea taʼohe ba wangandrö na lafakao ita ira samatörö? Nehegö atö, lö laʼandrö ira nifahaʼö enaʼö teʼefaʼö ira moroi ba wanandraigö. Lö olifu ira niwaʼö Yesu, ”Na lafakao ndraʼo, ba lafakao göi ami dania.” (Yoh. 15:20) Hizaʼi, mangandrö ndra nifahaʼö si lö faröi andre enaʼö ’inehegö’ wanandraigö salua khöra andrö Yehowa. (Hal. 4:29) Aboto ba dödö ndra nifahaʼö hadia sindruhunia zalua. Laʼila wa folohi salua khöra andrö sindruhunia enaʼö itörö zi no tefaʼeleʼö. Aboto ba dödöra, simane fangandrö nifahaʼö Yesu khöra, ’alua dania gohitö dödö Lowalangi ba gulidanö’ gofu hadia niwaʼö ndra samatörö.—Mat. 6:9, 10.

17 Enaʼö tola lafalua gohitö dödö Lowalangi, mangandrö ndra nifahaʼö khö Yehowa, ”Ba yaʼaga sawuyumö andre, beʼe khöma waʼabarani ba wamaʼema taromalimö.” Iʼanemaiʼö ibeʼe wanema li ba wangandröra andrö Yehowa. ”Modögö nahia waʼowulora, ba fahöna khöra geheha niʼamoniʼö, aefa daʼö lö ataʼu ira wamatunö taromali Lowalangi.” (Hal. 4:29-31) Lö hadöi si tola manaisi faʼalua gohitö dödö Lowalangi. (Yes. 55:11) Gofu hawaʼabua gabula dödö, gofu hawaʼabölö ndra samadaö, na mangandrö ita khö Lowalangi, faduhu dödöda wa hasambalö ibeʼe khöda waʼabölö irege lö taböhöli wamatunö taromalinia si fao faʼabarani.

’Tenga ba Niha Öbuʼa, Hizaʼi khö Lowalangi’ (Hal. 4:32–5:11)

18. Hadia nifalua mbanua niha Keriso ba Yeruzalema khö nawöra zamösana?

18 Banua niha Keriso sawena tefasindro ba Yeruzalema andrö, alio sibai waʼatedounia irege töra 5.000 niha.d Hewaʼae no faböʼö-böʼö soira, hizaʼi so ’wahasara dödö khö ndra nifahaʼö andrö ba ha sambua gera-erara’. (Hal. 4:32; 1 Ko. 1:10) Tenga ha asala mangandrö ndra nifahaʼö enaʼö ifahowuʼö nifaluara Yehowa, hizaʼi faoma latolo nawöra, he ba wamati mazui soguna bongi maʼökhö. (1 Yo. 3:16-18) Duma-dumania, so samösa nifahaʼö sotöi Yosefo, asese lakaoni ia Baranaba ira sinenge, ifamawa danönia ba iʼamualagö fefu daʼö ba wanolo ira talifusö moroi ba soi sagaröu enaʼö ara toröi ira ba Yeruzalema, ba oya lafahaʼö ira ba waʼaboto ba dödö si bohou sanandrösa ba wamatira.

19. Hadia mbörö wa ihuku mate Anania hegöi Safira andrö Yehowa?

19 So sambua fongambatö göi zamawa haratora ba labeʼe mbölinia tobali tolo-tolo, töira Anania ba Safira. Ba wangumaʼöra no ahori labeʼe fefu mbölinia tobali tolo-tolo, hizaʼi sindruhunia ’no labeʼe yawa ösa’. (Hal. 5:2) Ibunu zi sambua fongambatö andre Yehowa tenga börö me ambö ebua nibeʼera, hizaʼi börö gohitö dödöra si lö sökhi ba falimo ira. ’Tenga niha nilimora, hizaʼi Lowalangi.’ (Hal. 5:4) Simane niha samini tödö niʼelifi Yesu, abölö laʼalui lakhömi ba waʼaniha ira Anania hegöi Safira moroi ba wangomusoiʼö tödö Lowalangi.—Mat. 6:1-3.

20. Hadia wamahaʼö nihalöda sanandrösa ba wamuala khö Yehowa?

20 Simane ira nifahaʼö si lö faröi ba Yeruzalema me abad siföföna, zuta ndra Samaduhuʼö iadaʼa oböwö ira ba wotuhini halöwö fanuriaigö nifalua ba zi sagörö ulidanö, labeʼe dolo-tolo si no aoha gölö fameʼe. Samösa lö hadöi nifaso ba wameʼe inötönia mazui kefenia ba wotuhini halöwö daʼa. Lö omasi Yehowa na tafosumange ia si fao ’faʼabua gölö mazui nifaso’. (2 Ko. 9:7) Ba ginötö mamuala ita khö Yehowa, nifaiginia tenga börö waʼoya, hizaʼi hadia mbörö wa tafalua daʼö. (Mrk. 12:41-44) Lö omasi ita taʼoʼö nifalua Anania ba Safira. Lö tafosumange Lowalangi ha enaʼö lasuno ita niha mazui ba wangalui tana khöda. Dataʼoʼö duma-duma Wetero, Yohane hegöi Baranaba, datafosumange Yehowa börö waʼomasida khönia soroi ba dödö hegöi ba nawöda niha.—Mat. 22:37-40.

FETERO—NIHA SI FAGAI BA NASI TOBALI SINENGE SOWÖLÖ-ÖLÖ

Ba Zura Niʼamoniʼö, so lima gamalalata döi Wetero. Ba li Heberaiʼo lakaoni ia Simeoni, si fagölö ba li Yunani yaʼia daʼö Simoni. Lakaoni göi khönia Kefa ba li Garamo, na mufoʼeluaha ba li Yunani, Fetero. Lafotöi göi ia Simoni Fetero, dombua döi si no murahugö.—Mat. 10:2; Yoh. 1:42; Hal. 15:14.

Sinenge sotöi Fetero no igogohe sambua raga-raga giʼa.

No mangowalu Wetero, ba khönia toröi ninania matuania hegöi talifusönia matua. (Mrk. 1:29-31) Yaʼia andrö si fagai ba nasi moroi ba Mbetisaida, banua tanö yöu Nasi Galilaia. (Yoh. 1:44) Ba gafuriata, toröi ia ba Gafanauma, lö aröu moroi ba daʼö. (Luk. 4:31, 38) Ba dundraha Wetero modadao Yesu me fahuhuo ia ba niha sato si no owulo ba zinga Nasi Galilaia. Lö ara aefa daʼö, börö wehede Yesu alua dandra sahöli-höli dödö irege oya ahulu Wetero. Ituhi danö Fetero si fao faʼataʼu, hizaʼi imane khönia Yesu, ”Böi ataʼufi. Iʼotarai iadaʼa tobali samaʼuʼu niha ndraʼugö.” (Luk. 5:1-11) So nawö Wetero fagai yaʼia daʼö talifusönia sotöi Andrea hegöi Yakobo ba Yohane. Hizaʼi, me latema wogaoni nibeʼe Yesu enaʼö tobali soloʼö khönia, laröi halöwöra andrö. (Mat. 4:18-22; Mrk. 1:16-18) Mato döfi aefa daʼö, farahu Wetero ba gotalua zi 12 niha nifili Yesu tobali ’sinengenia’, eluahania ’niha nifatenge’.—Mrk. 3:13-16.

Fetero, Yakobo hegöi Yohane, daʼö nifili Yesu si fao khönia me alua dandra sahöli-höli dödö ba zi hauga kali. Ha yaʼira zangila me faböʼö zikhala Yesu, me isusugi nono Yaʼiro, ba me abu dödö Yesu ba Kabu Gezemane. (Mat. 17:1, 2; 26:36-46; Mrk. 5:22-24, 35-42; Luk. 22:39-46) Andrea hegöi niha si datölu andre, lasofu khö Yesu hadia dandra waʼatoharenia.—Mrk. 13:1-4.

Lö ibini-biniʼö nösi dödönia Fetero, owölö-ölö ba itaria ihalö gangetula ba waʼaösö. Hulö yaʼia zabölö asese mohede moroi khö ndra awönia tanö böʼö. Bakha ba Injil, abölö oya tesura wehede Wetero moroi na muʼorudugö wehede ndra sinenge si 11 tanö böʼö. Asese sibai manofu Wetero, hizaʼi tanö böʼö lalau zi lö hede-hede. (Mat. 15:15; 18:21; 19:27-29; Luk. 12:41; Yoh. 13:36-38) Ha yaʼia zi lö fao tödö me isasai gahenia Yesu. Ba me no aefa lategu ia, iʼandrö khö Yesu enaʼö isasai dangania awö högönia!—Yoh. 13:5-10.

Faʼomasi sebua zamarou tödö Wetero wa iwaʼö khö Yesu enaʼö lö tefakao ia ba itörö waʼamate. Ibeʼe khönia mene-mene sabeʼe Yesu börö lala wangera-ngerania si fasala andrö. (Mat. 16:21-23) Ba mbongi fatua lö mate Yesu, ifaduhuʼö Fetero wa lö iröi Yesu hewaʼae moloi ndra sinenge tanö böʼö. Me tohare nudu ba wondraʼu Yesu, lö ataʼu Wetero wanöbi födania, ba igoʼö-goʼö moroi furi irugi golayama nomo gere sebua. Hizaʼi lö ara aefa daʼö, tölu kali iʼosilöʼögö Zokhö yaʼia. Aefa daʼö, iduhugö wege-ege börö me iʼila wa fasala ia.—Mat. 26:31-35, 51, 52, 69-75.

Lö ara fatua lö iforomaʼö ia Yesu siföföna sibai khö ndra sinengenia ba Galilaia me no aefa tesusugi ia, ifatunö Fetero wa möi ia fagai ba nasi ba fao khönia ndra sinenge tanö böʼö. Me iʼila wa Yesu zi so ba zinga gawu, lö saʼae mangera-ngera ia, ifazaumba ia ba nidanö, ilau molangi ofeta ba ngöfi. Me no aefa ihenaigö giʼa balazo ndra sinengenia ba zihulö wongi daʼö, manofu Yesu khö Wetero hadia abölö iʼomasiʼö ia Fetero moroi ba ”daʼa”, eluahania iʼa si so tanö fönara. Ba daʼa iʼandrö Yesu khö Wetero enaʼö tobali ia soloʼö khönia safönu inötö, tenga ba wolohi halöwö sebua, duma-dumania enaʼö tedou nasa halöwönia ba wangalui iʼa.—Yoh. 21:1-22.

Te me döfi 62-64 M, ifaʼema duria somuso dödö Fetero ba mbanua Babilona, banua Irak iadaʼa. Ato niha Yahudi si toröi ba daʼö. (1 Fe. 5:13) Ba daʼö isura zurania siföföna Fetero, ba te göi ba daʼö isura zurania si mendrua. Daʼö zura niʼehehaini Lowalangi sangotöigö töi Wetero. Ifaduhusi tödö ia Yesu ba ibeʼe khönia ’waʼabölö enaʼö tobali ia sinenge ba niha nisuna’. (Gal. 2:8, 9) Ifalua halöwönia Fetero si fao faʼasökhi dödö ba faʼowölö-ölö.

YOHANE—SINENGE NIʼOMASIʼÖ YESU

Sinenge sotöi Yohane yaʼia daʼö ono Zebedaiʼo ba talifusö zinenge sotöi Yakobo. Töi ninania Salome, te talifusö sindruhu Maria, ina Yesu. (Mat. 10:2; 27:55, 56; Mrk. 15:40; Luk. 5:9, 10) Börö daʼö, tola manö fatalifusö Yohane khö Yesu. Te kayo nösi nomo Yohane. Ebua wangalui namania Sebedaiʼo ba wondraʼu iʼa irege tola igazi niha. (Mrk. 1:20) Fao Zalome khö Yesu, iʼasogö zoguna khö Yesu me so ia ba Galilaia, ba yaʼia göi zolohe fangomuhua nifagule ba mboto Yesu fatua lö lakoʼo ia. (Mrk. 16:1; Yoh. 19:40) Ba te no ifazökhi samösa nomonia Yohane.—Yoh. 19:26, 27.

Sinenge sotöi Yohane no igogohe gölu-gölu zura.

Tola manö, Yohane andre niha soloʼö khö Yohane Samayagö Idanö, si fao khö Gandrea me iwaʼö Yohane Samayagö idanö ba ginötö iʼila Yesu, ”Hiza, yaʼia Nono Mbiri-biri andrö khö Lowalangi!” (Yoh. 1:35, 36, 40) Me no aefa zalua andrö, te iʼotarai daʼö fao Yohane ono Zebedaiʼo khö Yesu me möi ia ba Kana, ba iʼila samösa me ifalua dandra sahöli-höli dödö siföföna sibai. (Yoh. 2:1-11) Sindruhu-ndruhu no ihaogö Yohane wanutunö halöwö nifalua Yesu ba Yeruzalema, Samaria, hegöi ba Galilaia. Daʼö zangoromaʼö wa no iʼila samösa zalua andrö. Oroma wamati Yohane me iʼanemaiʼö iröi ndriala, tundraha, hegöi lala wangaluinia me ikaoni ia Yesu tobali soloʼö khönia. Fagölö nifaluania simane Yakobo, Fetero hegöi Andrea.—Mat. 4:18-22.

Bakha ba Injil, lö tohude sibai Yohane, tenga simane faʼatohude Wetero. Hizaʼi, owölö-ölö göi Yohane. Oroma daʼö ba döi nibeʼe Yesu khönia hegöi khö dalifusönia Yakobo, yaʼia daʼö Boanegeresi, eluahania ”Ono Weʼugu-ugu Mbanua”. (Mrk. 3:17) Ba wamobörö, omasi sibai Yohane iʼokhögö dadaoma si tohude, irege yaʼia hegöi talifusönia, laʼoʼou ninara ba wangandrö khö Yesu enaʼö ibeʼe khöra dadaoma si tohude ba Wamatörönia. Hewaʼae na ha tana khöra laʼalui, niʼandröra andrö zangoromaʼö wa mamati ira ba Wamatörö Lowalangi. Salua andre zameʼe inötö khö Yesu ba woʼamenesi fefu ndra nifahaʼönia enaʼö laʼokhögö wangide-ngideʼö.—Mat. 20:20-28.

No hauga kali mofönu göi Yohane. Taʼila daʼö me itegu zi samösa niha si tenga nifahaʼö Yesu enaʼö lö ifofanö mbekhu ba döi Yesu. Baero daʼö, iʼandrö enaʼö tohare galitö moroi ba mbanua ba wangohori niha ba mbanua side-ide ba Zamaria, si lö omasi manemaʼö tenge-tenge Yesu ba wamaʼanö fefu hadia ia. Börö nifaluania andrö, mofönu khönia Yesu. Hizaʼi, me no itugu numalö ginötö, iforege Yohane ba wangokhögö fangera-ngera satulö hegöi faʼahakhö dödö si lö irai iʼokhögö ba zilalö. (Luk. 9:49-56) Hewaʼae na so zoʼamböta ia, yaʼia andrö ”nifahaʼö niʼomasiʼö [Yesu]”. Börö daʼö, me arakhagö mate Yesu, ibeʼe noro dödö khö Yohane ba wondrorogö inania, Maria.—Yoh 19:26, 27; 21:7, 20, 24.

Simane si no ifaʼeleʼö Yesu, anau noso Yohane moroi khö ndra sinenge tanö böʼö. (Yoh. 21:20-22) Lö faröi Yohane ba wamosumange Yehowa te ba zi 70 fakhe. Lö ara fatua lö mate ia, me mamatörö nasa Kaisaro Romawi Domitianus, mutiboʼö Yohane ba Hulo Fatemo börö me ’ituriaigö sanandrösa khö Lowalangi hegöi ba wamaduhuʼö Yesu’. Ba daʼö, te me döfi 96 M, itema gangilata Yohane nisura ba mbuku Wamaʼeleʼö. (Fam. 1:1, 2, 9) Moloʼö nifaduhusi tödö niha sato, möi Yohane ba Nefeso me no aefa laʼefasi ia. Ba daʼö isura Injil Yohane hegöi surania yaʼia daʼö 1, 2, ba 3 Yohane. Te me döfi 100 M, mate ia ba Nefeso.

a Fendronga ginötö wangandrö nifalua ba gosali hegöi ba wanunu sumange sihulö wongi ba tanö owi. Fanunu sumange ba zi tanö owi mufalua ia ”ba ginötö si meziwa” mazui kira-kira bözi tölu tanö owi.

b Faigi kotak ”Fetero—Niha si Fagai ba Nasi Tobali Sinenge Sowölö-ölö,” hegöi ”Yohane—Sinenge Niʼomasiʼö Yesu.”

c Faigi kotak ”Ere Sebua hegöi Ira Kafalo Gere.”

d Me döfi 33 M, niha Farizaiʼo si toröi ba Yeruzalema faʼatora ha mato 6.000 niha, ba abölö lö atoto nasa niha Zadukaiʼo. Te daʼö nasa mbörö wa lawaʼö tödöra hasambalö adudu ngawawara börö wamahaʼö nibeʼe Yesu.

    Publikasi ba Li Nias (2013-2025)
    Log Out
    Log In
    • Nias
    • Fa'ema Misa
    • Pengaturan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Lala Wangoguna'ö
    • Si Tebai La'ila Niha Bö'ö
    • Pengaturan si Tebai La'ila Niha Bö'ö
    • JW.ORG
    • Log In
    Fa'ema Misa