Tau Mena Tutupu ne Talahau Tuai ma e Vahā ha Tautolu
KUA talahau tuai he Tohi Tapu to tamai he Kautu he Atua e mafola mo e fiafia tukulagi ke he lalolagi. (Tanielu 2:44) He Liogi he Iki, ne fakaako e Iesu e tau tutaki haana ke liogi: “Kia hoko mai hau a kautu. Kia eke hau a finagalo ke he lalolagi, tuga ne eke ke he lagi.” (Mataio 6:10) He perofetaaga talahaua haana ne tala age ke he tau tutaki haana he Mouga ko Olive, ne talahau tuai e Iesu e tau mena tutupu mo e tau tuaga pauaki ka hohoko mua ato hoko mai e Kautu ia. He tuku auloa e tau mena nei, kua eke mo fakamailoga maaliali ke he tau tagata kitekite oti ne loto fakamooli. Fiha e vala he fakamailoga na i lalo kua mailoga e koe?
Tau Felakutaki he Lalolagi Katoa. Ne talahau tuai e Iesu: “To laga e taha motu ke he taha motu, ko e taha kautu ke he taha kautu.” (Mataio 24:7) Ato hoko e felakutaki fakamua he lalolagi he 1914, ne fa hihiga e tau felakutaki ke lauia ni e matakavi. He Felakutaki I he Lalolagi ne nakai ni putoia e tau matakavi loga he lalolagi ka kua holo ki mua foki e talaga he tau kanavaakau tau ne mua atu e malolō tali mai he fakamauaga tuai. Ma e fakatai, ko e vakalele ne talaga foou ne fakaaoga ai ke fakamokulu e tau pomu ke he tau tagata noa. Ha kua loga e kanavaakau tau ne talaga he taha e mogo ti kua mua atu e tokologa ne mamate tali mai he fakamauaga tuai, he 65 e miliona kautau ne fakafano atu, ne liga hafa ia lautolu ia ne mamate po ke pakia. Ka e, matutaki atu e senetenari ke 20 aki, ne malikiti e numera ne mamate. He tau kupu he taha tagata tohi tala tuai, ko e matakautau mo e tau tagata noa ne mamate he Felakutaki II he Lalolagi “to nakai iloa tonu e numera ha lautolu ne mamate.” Ti matutaki agaia e tau felakutaki he mogonei.
Tupu Lahi e Hoge. “To ha ha i ai e tau hoge,” he talahau tuai e Iesu. (Mataio 24:7) He 2005, ne talahau he mekasini Science: “Kua 854 e miliona tagata he lalolagi (kavi ke he 14 e pasene he puke tagata ha tautolu) ne matehoge he falu magaaho.” He 2007, ne hokotaki mai he tohi he United Nations kua 33 e motu ne temotemoai e tau mena kai ke fagai aki e tau tagata ha lautolu. Ha kua holo ki mua e loga e tau saito (grain) he lalolagi, kua tupu fēfē e mena nei? Taha mena, ko e kelekele mo e saito ne fa fagai aki e tau tagata kua fakaaoga tuai ke moua mai e ethanol. “Ko e ethanol ke lagataha e utu aki e motoka lahi SUV, kua lahi e saito ia ke fagai aki taha e tagata he taha e tau katoa,” he hokotaki mai he nusipepa Aferika Toga The Witness. He tau motu monuina foki, kua holo hake e totogi he tau mena kai ati peehi e tokologa ke fifili ke fai kai afiafi po ke totogi e falu koloa aoga foki, tuga e tau vai ekekafo po ke fakamafana e fale.
Tau Mafuike Lalahi. Ne pehē a Iesu: “To ha i ai e tau mafuike lalahi.” (Luka 21:11) Ka tuga kua mua atu e tokologa he tau tagata mogonei ne mailoga e koe kua lauia he tau mafuike ka fakatatai ke he vahā fakamua, kua hako a koe. “Amanaki ni ti kitia e tautolu e holo hake he tau lauiaaga he mafuike ke he lalolagi katoa,” he talahau he tagata Initia ko e saienetisi ke he tau mafuike ko R. K. Chadha he 2007. “Nakai fai tagata ne iloa e kakano.” Lafi ki ai, ko e mafiti e holo hake he puke tagata ne nonofo he tau matakavi ne mukamuka ke lauia he tau mafuike ati kua holo hake ai e numera ne mamate he tau matematekelea pauaki. Ko e mafuike ne lauia e Indian Ocean he 2004 mo e tsunami ne mui mai ne eke e tau ia mo tau ne “mua atu e tokologa ne mamate tali mai he tau mafuike ne tō he 500 e tau” mo e “ko e mafuike ke uaaki ne mua e tokologa he tagata ne mamate he fakamauaga tuai,” he talahau he U.S. Geological Survey.
Tau Gagao Uka. “To ha i ai e . . . tau tatalu.” (Luka 21:11) Ke he lalolagi katoa, ko e tau gagao tuai mo e foou kua mua e tokologa e tagata ne lauia ai, ti kua uka lahi ke moua e tau tuluiaga ne amaamanaki ke fakamaulu ai. Tuga anei, ko e tau foliaga he lalolagi katoa ke utakehe katoatoa e gagao malaria kua lagaloga e fakatote hifo ha kua matutaki e gagao ia ke liu tupu foki. Lafi ai, totou miliona ne mamate he tau gagao ne tuai lahi, putoia e māmā pala (TB), ne kua lauia fakalataha ai mo e AIDS mo e falu gagao foou. “Kua taha mai he tolu e puke tagata he lalolagi kua lauia mogonei he TB bacillus,” he hokotaki mai he Fakatokatokaaga he Faahi Malolo Tino. Kua mailoga foki he fakatokatokaaga ko e HIV kua putoia ke he tau gagao TB ke he tau motu loga. He tau sekone takitaha, kua taha e tagata ne lauia he TB, ti uka lahi e gagao TB ke maulu ka tului aki e tau vai fakaekekafo. He 2007, ko e tagata gagao i Europa ne moua he gagao TB ne “nakai maulu e gagao he tului aki e ha vai fakaekekafo,” he talahau he mekasini New Scientist.
Malolo Hifo he tau Mahani mo e Fakalatahaaga. Kua “momoko foki e tau loto he tau tagata tokologa, nukua tupu lahi e mahani hepehepe,” he talahau e Iesu. (Mataio 24:12) Ke lafi ke he mena ne talahau tuai e Iesu, ne tuhi atu e aposetolo ko Paulo ki mua ke he malolo hifo he fakalatahaaga mo e tau mahani. Ne fakamaama e ia e uka he “tau aho fakamui” ka hohoko mai ato fakaotioti he Kautu he Atua e fakatokaaga he lalolagi nei. “Ko e mena ke ofaofa he tau tagata a lautolu ni, to velevele koloa, to hula noa, to fakatokoluga, to vagahau kelea, to faliuliu ke he tau matua, to nakai fakaaue, to mahani kelea, to nakai fai fakaalofa to nakai fia loto mafola, to tauamuamu, to nakai taofi e tau manako he tino, to mahani favale, nakai loto ke he mitaki, to afo tagata, to mahani fakahanoa, to fakatokoluga, to manako lahi ke he tau mena ke fiafia ki ai, ka e manako tote ke he Atua; to ha i ai ia lautolu e gati he mahani Atua, ka kua tiaki e lautolu e malolo ne toka ai.” (2 Timoteo 3:1-5) Kua kitia nakai e koe e tau tagata ne holo ki mua e taute e tau mena kelea pihia?
Ne nakai tohi oti e Iesu mo Paulo e tau fakamauaga tuai, tuaga, mo e tau mena fakapolitika ka tukupau ke he tau tuaga nei he lalolagi. Pete ia, kua talahau hakotika tuai he tau perofetaaga ha laua e tau mena tutupu mo e tau aga hane kitia e tautolu he vahā nei. Ka e kua e vahā anoiha? Ko e perofetaaga ha Isaia ne mauokafua he talahau tuai e hauaga he Mesia ne fakamaama foki e aoga he tau hikiaga ka tamai he Kautu he Atua ke he lalolagi. To fakatutala a tautolu ki ai he vala tala ka mui mai.
[Fakatino he lau 6]
“To laga e taha motu ke he taha motu”
[Fakatino he lau 7]
“To ha ha i ai e . . . tau tatalu”
[Credit Line]
© WHO/P. Virot