Veveheaga 14
Maeke Fefe ke Iloa e Lotu Mooli
1. Ko e ha kua pehe ai ko e mena kua tonu mo e mai he Tohi Tapu kua taha ni e lotu mooli?
KO E kamataaga, ne taha ni e lotu mooli. Kua tatai ia mo e kupu mooli ha ko e Atua mooli, “nakai ko e Atua ha i ai e fakaagitau, ka ko e mafola.” (1 Korinito 14:33) Pihia foki, ne pehe mai a Iesu Keriso ko lautolu kua tapuaki ke he puhala he lotu mooli ke he Atua “e agaga mo e fakamoli,” ko e kupu mooli nakai fe totoko aki a ia ki a ia ni. (Ioane 4:23, 24) Ti ko hai a lautolu ia kua tapuaki fakamooli he vaha nei? To iloa fefe e koe a lautolu, mo e iloa kua fioia he Atua ha lautolu a tapuakiaga?
2. (a) Ko e mena fekafekau nakai a lautolu oti kua talahau ko e tau Kerisiano ke he lotu mooli? (e) Ko e heigoa e poakiaga a Iesu ne tuku mai ki a tautolu ke fakavahega kehekehe ai a lautolu e tau fekafekau mooli he Atua mo e tau fekafekau pikopiko?
2 Ko e tonu he tau mena oti nei, nakai iloa maali ai ha ko e tau manatu loga he tau tagata ma e tau fakapotopotoaga kua taofi a lautolu ki ai. Ko e lauga a Iesu i luga he Mouga, ne pehe a ia to tokologa ke pehe mai “Ko e Iki na e, ko e Iki na e,” talahau ai ko e higoa haana ne kua eke ai e lautolu e tau mena loga. Ti pehe atu a ia ki a lautolu, “nakai iloa ni e au a mutolu, kia o kehe a a mutolu ia au, ko mutolu ne eke e tau mahani kelea.” Nakai ko e tau kupu hokoia ni ka e pihia foki mo e kitiaaga ke fakahēhē ai. Ne pehe a Iesu ko e tau perofeta pikopiko to omai a lautolu tuga e tau mamoe, ka ko loto ia lautolu kua tuga e tau luko favale. Hanai foki, ne fakakite mai e ia e fakatufono ke iloa ai e kehekehe he tau fekafekau fakamooli he Atua mo e tau fekafekau pikopiko, kua pehe: “To iloa mali e mutolu a lautolu ke he tau fua ha lautolu.” Ne fakakite e ia ko e fifiliaga, ke iloa ai po kua hufeilo mooli kia a tautolu ke he Atua, nakai ko e tau kupu ha tautolu po ke tau gahua mitaki, ka ko e ha tautolu a tauteaga he finagalo he Matua hā hā he lagi.—Mataio 7:15-23.
3. Ko e heigoa e ogotamaki ne fakakite mai e Paulo kua lata ke fakalaulau?
3 Ko e taha he tau fekafekau fakamooli a Iesu, ko e aposetolo ko Paulo, ne hataki mai foki e ia ke nonofo tauteute. Ne fakailoa foki e ia to mumui mai falu a tagata ke pehe ko e tau fekafekau tututonu a lautolu ka ko e tau Kerisiano pikopiko a lautolu. I fafo kua nakai liga ke fai kelea a lautolu. Kaeke ke fakatatai mo e tonu he Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu, ti kitia ai agataha a lautolu ko e tau fekafekau he fi he Atua, ko Satani, ha ko e tau gahua ha lautolu kua totoko tumau ke he finagalo he Atua. (2 Korinito 11:13-15) Kaeke ke mumui atu a tautolu ki a lautolu e tau Kerisiano pikopiko ia, ko e fakahikuaga ni to nakai moua e tautolu e moui tukulagi.
TAUTEAGA HE FAKATONUAGA
4. Ko e heigoa e fakamailoga eke kehe ma lautolu kua tapuaki fakatonu ke he Atua?
4 Ko e heigoa, e falu a fakamailoga ke iloa mo e kitia a lautolu e tau fekafekau fakamooli he Atua? Ko e heigoa e falu a fua mitaki ke moua mai ia lautolu? Kua fakakite mai pehe e Tohi Tapu, “ha ko e Atua ko e fakaalofa a ia.” Pihia foki he fakakite mai e Iesu ko e fakamailoga ne mua ke kitia ai a lautolu kua fakafifitaki ki a ia mo e haana tapuakiaga ke he Atua, to hā hā ia lautolu e fakaalofa fakamooli ke he taha mo e taha. Ne pehe a ia: “Ko e mena ia ke iloa ai he tau tagata oti kana, ko e haku a tau tutaki a mutolu, ka feofanaki a mutolu.” (1 Ioane 4:8; Ioane 13:35) Ko e fakaalofa mo e fakamooli ke mailoga ai e fekafekau he Atua, nakai ko e fakaalofa fakatupua? Ka ko e fakaalofa tumau ke eke mo takitakiaga ke he tau mena oti mo e mahani ke he tau aho oti kua momoui ai a tautolu. Kia eke ia mo fakafehagaiaga mitaki ke he haana magafaoa. Ke Pihia foki mo e tau tagata he tau motu oti mo e tau vagahau kehekehe. Ko lautolu oti kua hufeilo fakamooli ke he Atua to fakakite ai e fakaalofa nakai ni ke he kupu ka e pihia foki, mo e tau gahua. To kumi e lautolu e tau mena kua fiafia ki ai e falu.—1 Ioane 3:18.
5. Fefe e fakatataiaga he tau lotu kehekehe mo lautolu hā hā i ai ke he vaha nei hagaao ke he fakamailoga lahi ia?
5 Pihia nakai e tau fakapotopotoaga he tau lotu ne fa fakalataha ki ai a koe hā hā i ai nakai e fakamailoga ia ke iloa ai? Fakatupu nakai ke he tau loto ha lautolu kua hā hā ai e fakaalofa fakamooli kua malōlo lahi ke tumau ai e mooli a pihia ni ke he tau vaha matematekelea? Ko e heigoa ha lautolu ka taute he magaaho ka fakafehagai ai e tau kautu ti takitaki atu ai ke he felakutaki? Ko e fakamooliaga kua fakakite mai ai ko e, tokologa ia lautolu kua manako ke o atu e tau tagata he tau lotu ke he male tau mo e keli popo a lautolu e tokologa he tau tagata kua tua fakalataha mo lautolu kua hā hā i ai ke he falu a kautu ha ko e pule he tau iki mo e tau takitaki he lalolagi. Fefe haau a manatu, pihia nakai e tau fakaakoaga mai he Kupu he Atua po ke fakakelea ai e agaga he Atua?—1 Ioane 3:10-12; Mataio 5:44.
6. (a) Kua ha ha i ai nakai ha tagata kua fakakite e fakaalofa Kerisiano mooli, pete ni kua hā hā i ai e felakutaki ke he lalolagi? (e) Ko e ha kua mahomoatu ai e fakaalofa ha lautolu ka e nakai ko e kalo mai he tau fakakikiveka ke he falu?
6 Pete ni kua pihia, ka e iloa e koe tokologa ne nakai mumui tua ke he tau puhala ia. Ko e falu kua fakafifitaki e tau kupu he aposetolo ko Paulo: “Ha ko e mena pete ni he omaoma a mautolu ke he tino, nakai tau a mautolu fakalata ke he tino; Ha ko e tau kanavaakau he tau ha mautolu, nakai ko e tau mena he tino ia.” (2 Korinito 10:3, 4) Nakai hala a lautolu ke moui ai mo e pikopiko ke pehe, “Kua fakaalofa au ke he Atua,” ka e vihiatia e ia e taha matakainaga mai he taha motu kehe. (1 Ioane 4:20, 21) Ko lautolu kua fifitaki fakamooli ki a Iesu, to nakai taute e lautolu ha mena kelea ke he falu, ka to fakakite e lautolu e fakaalofa ke he falu a puhala. Fefe e mena ia? Ha ko e ha lautolu a fakafetuiaga mo e ha lautolu a tau matakainaga Kerisiano ke he tau motu oti, ko e fehagaiaga foki mo e tau katofia kaina, mo e fakaalofa foki ha lautolu ke lagomatai e falu ke iloa e Atua.—Kalatia 6:10.
7. Ko e heigoa e mamaaga ke he Tohi Tapu kua fakamalōlo mai he lotu mooli, ti fefe he fakatoka ai he Tama he Atua e fakafifitakiaga?
7 Ko e taha fakamailoga he Lotu mooli mo lautolu kua fakapotopoto ki ai, ko e omaoma ke he Kupu he Atua. Ko e vaha ne nofo ai e Tama he Atua ke he lalolagi nei ne fakatoka ai e ia e fakafifitakiaga ke he mena ia ha ko e omaoma haana ke he Tohi Tapu. Ne fakaaoga tumau ai e ia ke eke mo fakamooliaga he tau mena oti. Ne lagomatai tumau e ia a lautolu ne fanogonogo ki a ia ke he Kupu he Atua, ke fakamalōlo ke totou mo e fakafifitaki ai. (Mataio 19:4-6; Luka 24:44, 45) Ne fakakite ai foki e ia haana a omaoma ke he Tohi Tapu ha ko e hatakiaga he haana a moui ne falanaki ki ai ke he tau aho oti. Ke fakamooli e finagalo he Atua ne mua ia ke he haana a moui. (Mataio 26:53-56) Nakai fakatō ki lalo e ia e Tohi Tapu; ka e tiaki e ia a lautolu ne nakai fakaako e kupu kua tatai ki ai, ka e lali ke fakalolelole haana malōlo ke he tau fakaakoaga ha lautolu.—Mareko 7:9-13.
8. Ko e heigoa e tau talahauaga kehekehe he tau takitakilotu he tau lotu fakalataha kua fakakite ai kua nakai muitua a lautolu ke he tau puhala he Tama he Atua mo e haana tau aposetolo?
8 To fefe e talahauaga ha tautolu ke he loga he tau fakapotopotoaga lotu kehekehe a Kerisitenitome he vaha nei? Kaeke kua logona po ke totou e koe e falu a talahauaga he tau akoako kua pehe ko e falu a maaga he Tohi Tapu ko e “tau tala fakalata,” po ke lagomatai e fakaakoaga ko e tupumainoa (evolution) ke mua ke he fakaakoaga he Tohi Tapu ke he tufugatia, fefe haau a taofi, fakalilifu nakai e lautolu e Kupu he Atua? Po ke totou e koe e tau talahauaga he tau takitaki lotu ko e feuaki ka e nakai la fakamau, kua nakai fai hepe, po ke feuaki e tagata tane mo e tagata tane kua lata e mahani ia, fefe he fakalata e koe fakaako nakai e lautolu e Tohi Tapu ke eke mo takitakiaga ha lautolu? Kua mooli ni nakai muitua ke he fakafifitakiaga he Tama he Atua mo e haana a tau aposetolo.—Mataio 15:18, 19; Kalatia 5:19-21; Roma 1:24-27.
9. Ko e ha e tau tapuakiaga he tokologa pete ni hā hā ia lautolu e Tohi Tapu kua nakai fiafia e Atua ki ai?
9 Fakakite mai nakai he tau fua he tau mahani ha lautolu kua hā hā i ai he tau lotu nei ke fakakite e omaoma fakamooli ke he Kupu he Atua? Mai he haau a iloaaga, tali tonu nakai a koe ko lautolu oti kua o atu ke he tau tapu he Aho Tapu, kua fakafifitaki e tau poakiaga mai he Tohi Tapu ke he tau kaina ha lautolu mo e tau mahani ha lautolu he aho Gofua katoa mo e fakafehagaiaga mo e tau tagata ke he tau aho oti he faahi tapu? Kua fakakite mai he Kupu he Atua to hā hā i ai e tokologa ke moua e Tohi Tapu ti fakaako foki ki ai ka e fakatikai e lautolu e Atua nukua pehe kua iloa e lautolu. (Tito 1:16; Ioane 5:39, 40) Ko e tauteaga he ha lautolu a tapuakiaga kua nakai fiafia e Atua ki ai, ha kua nakai fakaatā e lautolu haana a Kupu ke taute e malōlo mooli ke he tau momoui ha lautou.—2 Timoteo 3:5.
10. (a) Iloa fefe e tautolu kaeke ke fakakite mai e tau fua kelea kua nakai fua mai hokoia he tau tagata taki tokotaha ka e mai ni he fakapotopotoaga lotu? (e) Ko e heigoa e fifiliaga kua lata he tagata ke taute kaeke kua kitia e ia e tau fakaakoaga he lotu haana kua nakai o tatai mo e Tohi Tapu?
10 Liga manamanatu pehe e taha po kua hepehepe e faifeau po ke falu he fakapotopotoaga kua nakai taute e mena kua hako. Ka e fefe e faifeau kua tuku ki lalo e ia e Tohi Tapu, ka e tumau ni haana a kotofaaga? Fefe foki a lautolu kua mahani hepehepe ka e tumau ni ha lautolu a tau tutūaga? Kua hoko tuai e magaaho ke iloa tonuhia ai kua tupu mai e tau fua kelea ia ti kua fakakite ai e fakapotopotoaga lotu kua nakai mea. Kaeke kua mooli e mena ia, ti nakai taumaleku ke he loto haau ko e tau fakaakoaga he fakapotopotoaga ia kua nakai o tatai mo e Tohi Tapu. Kaeke kua totou e koe e tau veveheaga fakamua he tohi nei mo e fifili manatu ai ke he tau kupu Tohi Tapu kua moua ai, ti iloa agataha e koe kua mooli e tau mena nei ke he Lotu kua fakalataha a koe ki ai. Kaeke kua pihia, kua moua e koe e mena hagahaga kelea lahi. Ko e mena uka lahi mahaki ke fifili ke talia e fakaakoaga mooli he Tohi Tapu, po ke tiaki ka e fanogonogo ke he tau fakaakoaga kua nakai fakaako mai he Tohi Tapu. (Gahua 17:11) Ko e mena kua lata ke taute e koe, ko koe ni ke fifili. Ka e, kia fuafua e mena nei fakamitaki, ha ko e fifiliaga ka taute e koe, to lauia ai haau a tuaga mo e Atua, katoa foki mo e haau a amaamanakiaga ke he moui tukulagi he fakatokaaga Foou haana.
11. (a) Fefe e tauteaga he lotu mooli e higoa he Atua, tuga he fakakite mai e Iesu? (e) Ko e heigoa e fifiliaga kua lata ke taute e tautolu ke maeke ai ke moua e fakamouiaga?
11 Ko e taha iloaaga he lotu mooli, kua tonu ke fakatapu e higoa he Atua. Ko e heigoa e kakano? Ko e kakano hanei, ne fakaako e Iesu Keriso haana a tau tutaki ke liogi, ne fakamaama e ia ki a lautolu, ko e mena fakamua haia ke manamanatu ki ai. “Hanai, kia liogi pehe a mutolu,” he talaage e ia: “Ha mautolu a Matua na e, ha ha he lagi, kia tapu hau a higoa.” (Mataio 6:9) Ko e kakano kia fakatapu e higoa, taute ai tuga e mena fakatapu. Tuga foki ni he taute e Iesu. Nakai fakateaga a ia ke fakaaoga e higoa he haana a Matua, po ke taute e ia tuga ko e mena nakai aoga lahi. Tuga mo e liogi a ia ke he haana a Matua, ne pehe a Iesu: “Ne fakailoa atu foki e au hau a higoa kia lautolu, to fakailoa atu ai foki e au.” (Ioane 17:26) Ne iloa e ia ko e finagalo he Atua kia fakalilifu haana a higoa ke he lalolagi oti, ti fakatoka e ia e fakafifitakiaga ke fakamatala mo e fakatapu haana a higoa. (Ioane 12:28; Isaia 12:4, 5) Kua pihia foki, he fakakite mai he haana a finagalo ko e kakano ne fakatu ai e ia e fakapotopotoaga ke uiina mai a lautolu he lalolagi, “ke eke mo tau tagata ma e hana a higoa.” (Gahua 15:14, NW) Kaeke ke fia moua e koe e fakamouiaga, ko koe foki, kia iloa mo e fakalilifu e higoa he Atua.—Roma 10:13, 14.
12. (a) Kua katoatoa nakai e fuafuaaga he tau lotu ke lata mo e tau fakatokatokaaga he tapuakiaga mooli? (e) Kua hā hā i ai nakai taha kua taute e fakamooliaga ke he higoa he Atua?
12 Hanei, tu la mo e hūhū ki a koe ni: Ko e fakapotopotoaga he lotu fe kua fakapuloa ai e higoa he Atua, tuga ne taute e Iesu? Ko e mahani he tau lotu kua fakatikai e lautolu e fakaaogaaga he higoa a Iehova; mo e falu kua talia ke fakaaoga e lautolu e higoa “Iaue” (“Yahweh”), ka e nakai ni fakaaoga tumau e lautolu. Ko e falu kua tiaki pauaki nakai tohia e lautolu e higoa mooli he Atua ke he tau liliuaga he tau Tohi Tapu ha lautolu. Ko e fakamaamaaga, mai he Revised Standard Version, kua kau fakalataha e Lotu Porotesano mo e Lotu Katolika ke tufatufa ai, kua uta kehe ai e higoa a Iehova nakai tohi, ka ko e vagahau Heperu ne liliu mai ai e tau Tohi Tapu oti teitei ke laga taha e afe. Ko e tau fakapotopotoaga nei kua taute e tau mena pihia, tatai nakai mo e fuafuaaga he tau fakaakoaga he lotu mooli? Mooli ni, ko hai a lautolu kua fakamau fakamooli ke he higoa he Atua, ke tuga ne taute e Iesu? (Fakakiteaga 1:5; Isaia 43:10-12) Kaeke kua tutala a koe mo lautolu kua katofia mo koe ke he higoa tapu a Iehova, ko e fakapotopotoaga fe kua iloa e koe kua fakalataha a koe ki ai? Nakai uka ke iloa e tali ke he hūhū ia. Kua hā hā i ai taha ni e faoa kua muitua ke he fakafifitakiaga a Iesu hagaao ke he mena nei.
13. (a) Ko e heigoa kua lata ia lautolu kua tapuaki fakatonu ke falanaki ki ai e amaamanakiaga he tagata? (e) Taute fefe e lautolu e mena ia?
13 Ko lautolu oti kua tapuaki fakamooli, kua fakamatala atu foki e lautolu ko e kautu ni he Atua ke moua ai e amaamanakiaga he tau tagata. Nakai maeke ia lautolu ke taute taha mena kehe ti fiafia ki ai e Atua ko Iehova, ha kua oti tuai he fakamaama mai e ia ko e Kautu ko e tufaaga uho haia haana kua fakatu e ia ke eke mo pule ke he lalolagi nei. (Tanielu 2:44; 7:13, 14) Ne fakakite e Iesu e puhala he gahua he fano a ia mai he taha faahi he motu ke he taha faahi “kua ogoogo mo e fakamatala e vagahau mitaki he kautu he Atua.” (Luka 8:1) Ne taute e ia mo e haana a tau aposetolo e gahua nei ke he taha maaga mo e taha maaga, “taha fale mo e taha fale.” (Gahua 20:20) Ne talahau tuai mai foki e Iesu ko e “tau aho fakamui” ko e “tala mitaki nai he kautu” ke fakamatala ai ke he lalolagi oti.—Mataio 24:14.
14. (a) Nakai ko e kautu he Atua kua fa logona e tautolu kua fakamatala mo e liogi ki ai e tau takitaki lotu, ka ko e heigoa? (e) Ko hai e tau tagata kua o atu ke he gutuhala haau mo e fakamatala e kautu ko e amaamanakaiaga mooli haia ma e tau tagata?
14 Ko e vaha nei kua fa logona tumau e tautolu e tau takitaki lotu kua fakamatala e lautolu e tau tala ke he tau fakatufono he lalolagi tuga e tau Kautu Lafilafi mo e liogi foki ma lautolu. Ka ko hai kua fakamatala tumau e tala mitaki ke he kautu he Atua tuga he talahau tuai mai e Iesu? Kaeke kua finatu taha ke he kaina haau po ko ia kua katofia mo koe ti logona e koe ha ne tutala ke he kautu he Atua mo e amaamanakiaga mooli, to fakalata e koe ke he fakapotopotoaga fe e tagata ia? Ko e matapatu gahua haia ha lautolu kua taute e finagalo he Matua ke fifitaki ke he haana Tama ko Iesu.—1 Peteru 2:21.
15. Fakahigoa la e taha matapatu he tau mena kua lata ma e lotu mooli, tuga he fakamaama mai he Iakopo 1:27.
15 Ha i ai foki taha mena kua lata ai ke he lotu mooli kia vevehe kehe mai he lalolagi mo e haana tau tauteaga mena. Kua pehe mai e Tohi Tapu, Iakopo 1:27, kua fakakite mai ai kaeke kua mea mo e nakai fai kelea ha tautolu a tapuakiaga ki mua he Atua kia leveki foki a tautolu “neke ilaila a ia he lalolagi.” Ko e mena kua aoga haia, ha ko e mena “kaeke ke fia kapitiga taha mo e lalolagi, kua eke a ia mo fi ke he Atua.” (Iakopo 4:4) Kua lata ke fakaaue a koe po ke ha kua fakamakamaka ai ke manatu e koe, tuga kua fakatonu mai he Tohi Tapu ko e pule he lalolagi, ko Satani ko e Tiapolo ko ia foki kua mua e totoko ke he Atua.—Ioane 12:31.
16. Mai he haau a kitekiteaga, ko e tau lotu he maaga haau, mo lautolu kua o ki ai, mooli kia “kua nakai kau fakalataha mo e lalolagi?”
16 Pihia nakai e tonu he fakakite ai he tau lotu he maaga haau taute nakai mo e loto ki ai? Ko e tau akoako, mo lautolu he tau fakapotopotoaga ia, “nakai ko e tau tagata he lalolagi” tuga he talahau e Iesu ko lautolu e tau tutaki mooli haana to pihia? (Ioane 15:19) Po kua kau fakalataha a lautolu ke he tau gahua he lalolagi, mo e mahani fakamotu, tau fakatufono pule mo e tau veheveheaga kua tau fetului ai? Nakai tonu ke tali atu he taha e tau hūhū ma haau. Ko e tau gahua he tau lotu kua iloa lahi ai, ti iloa foki e koe e tau mena ne kua taute ai. Kaeke kua hā hā i ai e tau tagata he maaga haau ha ko e ha lautolu a tau lotu, kia kalo kehe mo e tau gahua pihia, kua nakai galo ki a koe po ko hai a lautolu ia.
17. (a) Ke eke mo lotu mooli, kua lata ke fiha e fakatonuaga pehe nai ke fakaeneene ki ai? (e) Tuga he fakakite mai he Tohi Tapu, ko e fiha e lotu mooli kua hā hā i ai?
17 Hanai, kua oti he kumikumi e tau fakamailoga he lotu mooli kua foaki mai he Atua ma tautolu ke he haana a Kupu, ti ko e heigoa ha tautolu a fakahikuaga? Ko e hūhū ke he matakupu, nakai ko e taha he tau fakapotopotoaga he tau lotu kua tuga ke moua e taha po ke ua e tau fakatokaaga nei, po ke hā hā i ai foki e tau fakaakoaga kua tatai mo e Tohi Tapu. Kua mamao mo e tau mena ia, ko e lotu mooli kua lata ke fuafua ai e tau mena oti nei mo e tau fakaakoaga kia tatai tonu mo e Kupu he Atua. Ko e puhala ni a ia ke maeke he lotu mooli ke fiafia ki ai a Iehova ko e Atua. Nakai loga e tau lotu kua moua e tau fakatokatokaaga nai. Kua fakakite mai he Tohi Tapu kua “taha e tua.”—Efeso 4:5.
18. (a) Hā hā i ai ke he maama he fakamooliaga, ko hai kua fakakite mai he tohi nei kua eke mo tau tagata tapuaki fakamooli he vaha nei? Kua pihia kia haau a taofi? (e) Ko e heigoa e puhala kua mitaki ke fakamahani ai mo e tau fakamooli a Iehova?
18 Ko hai, a lautolu ia kua taute e fakapotopotoaga he tapuakiaga mooli he vaha nei? Ko e mouaaga ke fakamooli ai, kua iloa mo e tokanoa ke he tau tagata kua hā hā i ai ke he lalolagi oti, nakai fakauaua ke vagahau atu ko lautolu ia ko e tau Kerisiano Fakamooli a Iehova ke fakalataha a koe mo e taofiaga ia kua lata ke mahani mo lautolu. Ti ko e puhala kua tonu ke fano a koe ke he tau fakapotopotoaga he tau Fakamooli a Iehova. Ko e puhala ia to maeke ai ia koe ke kitia ni e tau tauteaga he fakapotopotoaga mo e puhala ne fakaaoga ai e lautolu kua fakalataha ai e Kupu he Atua ke takitaki aki ha lautolu a tau momoui. Ha ko e Atua kua fakamooli mai ki a tautolu ke he tauteaga he lotu mooli to nakai fakaatukehe po ke tupetupe ai ha kua hafagi mai ai e puhala ke he moui tukulagi ke he haana a fakatokaaga foou, ko e mooli ni ko e mena kua aoga lahi ki a koe ke taute e kumikumiaga ia. (Teuteronome 30:19, 20) Kua tukuatu ki a koe ha mautolu a uiina mafanafana ke taute pihia. Ko e ha ne nakai kikite ai he mogonei ni?