Veveheaga 20

Atihakeaga he Moui Fiafia he Magafaoa

1. Ko e ha kua nakai fai mena kehe foki ke moua mai ai e fakatonuaga ke lata mo e moui fiafia he kaina ka ko e Tohi Tapu ni hokoia?

KO E falu a mena kua lafi mo e tauteaga he tau mena kua mooli ke he tau fakaakoaga, kua fakaako mai foki he Tohi Tapu e tau mena hagaao ke he moui he kaina. Kua fakakite mai ai ki a tautolu e puhala ke lata mo e tau mena tutupu he mouiaga nei. Nakai fai mena foki ke moua mai ai e tautolu ha fakatonuaga kua mitaki, ha ko Iehova, ko e Tohitala he Tohi Tapu, ko Ia foki ko e kamataaga he fakamauaga (tane mo e hoana) katoa mo e fakatokatokaaga he moui ma e magafaoa.—Kenese 2:18, 22.

2. (a) Ko e heigoa ne futiaki ai a Iesu ke kitia ai e ia e fakafetuiaga he tane mo e hoana? (e) Ko e mena kua lata ki a laua ke gahua ki ai?

² Ko e magaaho ne tamai ai he Atua e tagata tane uluaki mo e fifine ke eke ai mo tane mo e hoana, ne hataki atu e ia e fakafetuiaga ke fakatumau ke he vahaloto ha laua. Ne taute e Iesu Keriso e fakatonuaga ke he mena nei ha kua pehe a ia: “Nakai kia totou e mutolu, ko ia ne eke e tagata ke he kamataaga, ne eke e ia a laua ko e tane mo e fifine mo e pehe mai a ia, ‘Ko e mena ia ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e fakalataha mo e hana hoana; ati eke ai a laua mo tino taha?’ Haia kua nakai tuai tokoua, ka kua tino taha na laua.” (Mataio 19:4-6) Kia nakai fetotokoaki a laua. Po ke eke ni a laua ke tuga e tau tagata mahani noa ni kua fakaaoga tokoua e taha e fakamaluaga. Nakai, ko laua kua eke mo “tino taha.” Ti, ko lautolu kua fakamau ai ki a fakatupu e hokulo he fakaalofa ke he taha kia taha, kia kumikumi ke fakatata fakalataha ke he mena kua loto ki ai.

FAKAFETUIAGA HE TANE MO E HOANA

3. (a) Fefe he fakamaama mai he Efeso 5:23 e tuaga he tane? (e) Ko e heigoa e kakano?

³ Ko e fiafia mooli ma lautolu kua fakamau, ko e tane mo e hoana kia fakaaue a laua ke he tuaga lilifu ha laua. Ko e tau fakatokaaga nei nakai taute ai ha ko e tau mena kua fa mahani ki ai. Ko e tau mena kua fakavahega mai ni i loto he Kupu he Atua ko e Tohi Tapu, ti kua fakatatai mo e tau mena uho ne kua tuku he Atua ke he tagata tane mo e fifine he vaha ne tufugatia ai. Ne iloa ai e ia e tauteaga he tagata, mo e haana finagalo ne kua kitia ai, ne fakamau e Iehova ke he haana Kupu, “ha ko e tane, ko e ulu he hoana haia, tuga a Keriso, ko e ulu he ekalesia haia.” (Efeso 5:23) Ko e haana kakano ko e tane ko ia ko e takitaki he kaina, ke taute ai e tau fakatokaaga he tau gahua mo e hahamo e kavega he gahua ke taute e fifiliaga fakahiku. Ka ko e mena nei kua nakai maeke ai ia ia ke pule malōlo mo e vale ke he haana a magafaoa.—Kolose 3:19.

4. Ko e fakafifitakiaga a hai ka ako he tane Kerisiano, ti ko e heigoa e aoga ka moua?

⁴ Pete ni kua tokologa e tau tagata tane kua fakagahua e pule ha lautolu ke he puhala kua nakai fai fakaalofa, ko e tau tane Kerisiano kia kalo kehe mo e mena nei. Kia kumikumi fakamakutu e lautolu po ke fefe he fakagahua e Iesu Keriso haana a pule ki luga he fakapotopotoaga Kerisiano, ka mole atu ia ti muitua ke he fakafifitakiaga haana. Hā hā i ai ke he Efeso 5:25 kua fakaako mai pehe ke he tau tane: “Kia fakalofa a mutolu ke he tau hoana ha mutolu, tuga e fakaalofa a Keriso ke he ekalesia, mo e foaki mai e ia a ia ke eke mo hukui mana.” Ka taute pihia, to nakai pule lahi a lautolu ke he tau hoana, ka e taute fakamitaki e tau mena he magafaoa ke he puhala ke tokotoko mitaki ai a lautolu oti kua lata ai.—Mataio 11:28-30.

5. (a) To fefe e kitiaaga he hoana Kerisiano ke he tane haana? (e) Kaeke ke mahomoatu e loto matala he hoana ke he haana tane, to fakaoga fefe e ia ke maeke ai ke moua e puhala he monuina? (i) Ko e heigoa e tau fekau he tau fifine fai tane kua fakatoka mai he Tito 2:4, 5?

⁵ Ko e hoana, mo e haana veveheaga, “kia fakalilifu a ia ke he hana tane.” (Efeso 5:33) Ha ko ia kua fifili he Atua ke takitaki, ko e hoana to eke a ia mo lagomatai mua atu ke he fiafia he magafaoa ha ko e haana fakamakai mo e fakatokolalo ke he haana a takitakiaga. (Kolose 3:18) Kaeke kua mafiti haana loto nakai tuga e tane, ha kua pihia e falu a mena, ti kua lata ke fakaaoga e ia e mena uho ia ke lagomatai aki a ia ke he haana a takitakiaga, ka e nakai fakafetoko ki a ia po ke fakateaga ke he tau mena kua taute e ia. (Fakatai 12:4) Hā hā i ai e loga he tau mena ke taute e ia ke lata mo e matutakiaga he moui he magafaoa. Ko e Tohi Tapu kua fakamafana fakamitaki mai ke he tau fifine fai tane “ke fakaalofa ke he tau tane ha lautolu, kia fakaalofa foki ke he tau fanau ha lautolu, kia mahani mitaki, kia omaoma ke he tau tane ha lautolu, neke eke fakakelea e kupu he Atua.” (Tito 2:4, 5) Ko e hoana mo e matua fifine kua fakakatoatoa e tau gahua nei to moua ai e fakaalofa tumau mo e fakalilifu he haana magafaoa.—Fakatai 31:10, 11, 26-28.

6. (a) Ko e heigoa e falu a mena ne nakai maeke he tau tane ke fifili fakamitaki ke lata mo e tau hoana ha lautolu, ati tupu mai ai e tau mena uka? (e) Ti ko e heigoa e fakatonuaga mai he 1 Peteru 3:7 ke taute he tau tane?

⁶ Ko e loga he tau kaina mo e tau fakalavelave kua tutupu ai kaeke kua fakateaga e tane ke manamanatu ke he mahani mo e aga fakafifine, ko e loto hukia kua tupu hake ai, he haana hoana. Kua lata ke fakaaue a ia ha kua kitia he hoana haana e tau mena mai he taha puhala kehe. Ko e haana a loto hukia kua tali mai ai he puhala kehe. Ko e haana a malōlo foki nakai tatai mo e haana. Ko e mena haia kua hataki mai ai pehe ke he tau tane: “Kia nonofo fakalataha mo lautolu mo e iloilo, kia fakalilifu ke he hoana, ha ko e kapiniu a ia kua mua he lolelole kia koe, ha kua eke foki mo tau hakeaga fakalataha ke he moui kua foaki noa mai.” (1 Peteru 3:7) Ka taute pihia he tane e mena nei, kua lagomatai tuai e ia ke fakatupu e agaga he loto matala mo e haohao mitaki he magafaoa.

7. (a) Fefe he fakakite mai he Heperu 13:4 e puhala ke haohaomitaki ai e lotokaina? (e) Ko hai ka fakamahao ki ai e mahani he vahaloto he tane mo e fifine, ko e ha?

⁷ Ko e mena kua fa mahani mau ke he tau tagata mahani fakalalolagi ke fakateaga ke he tau mena ke haofia ai e magafaoa ha ko e manako ke he mahani feuaki ke taute ai ki tua mai he pipiaga he fakamauaga. Ka ko lautolu kua nonofo fakatatai mo e Kupu he Atua kua laveaki a lautolu mai he tau mena fakamamahi loto mo e momoko ke moua mai ha ko e tau mahani pihia. Ko e vagahau kua mukamuka ke maama ki ai kua hataki mai he Tohi Tapu: “Kia eke e mutolu ke mitaki he fai hoana e tau tagata oti kana, mo e mohega foki kua nakai fakakelea; ka e fakahala he Atua e tau tagata feuaki mo e faivao.” (Heperu 13:4) Nakai ha ha i ai ha fakaataaga mo e mahani kolokolovao. Ko lautolu kua manako ke eke mo tau fekafekau he Atua kia mea e takitakiaga he tau momoui ha lautolu. (1 Tesalonia 4:3-8) Kia fakakaupa ha lautolu a fehagai fakatane mo e fakafifine ke he ha lautolu a tau hoa kua fakamau ki ai, ha kua fakamau ai a lautolu ki mua he Atua ke taute pihia. (Fakatai 5:15-21) Kua lata ke fakamakai e tau loto ha laua e tane mo e hoana ke felagomatai aki a laua ke kalo kehe mo e ha kamatamata ke taute mena hehē. To maeke ia laua e mena nei ka fakakite ai e manamanatuaga nakai lotokai he taha ke he taha.—1 Korinito 7:3-5.

8. (a) Ke maeke ai ke gahua mitaki e fakamauaga, ko e heigoa e mena kua mua atu he aoga i loto he kaina? (e) Ti ko e heigoa e taha maaga i loto he mouiaga fakamagafaoa?

⁸ Pete ni ia, ko e kau fakalataha he fakamauaga he tane mo e hoana ko e fakatumau e mafola mo e gahua ai fakatatai mo e tau fakaakoaga fakaatua kua fakatutala a tautolu ki ai, kia hā hā i ai foki e fakatumau ke fakamalōlo ke he tau mena fakaagaga. Ko e fakahekeaga ki a Iehova ko e Atua ko e mena fakamua haia kua aoga ke he kaina. Kua nakai lata ke fakatoka kehe ka e fakamua e malōlo ke moua e loga he tau koloa fakafaahi tino po ke fakaaoga e loga he tau magaaho ke tutuli atu ke he tau mena fakafiafia. (Luka 8:11, 14, 15) Ko e liogi fakamagafaoa mo e fakaako tumau he magafaoa ke he Tohi Tapu kia eke ia mo taha maaga he puhala he moui ma e magafaoa. Kua fakatoka nakai pihia e koe ke he kaina haau?

LEVEKIAGA HE TAU FANAU KE HE PUHALA FAKAATUA

9. To maeke fefe e levekiaga he tau fanau ke kautu?

⁹ Ka fanau mai e tau fanau ko e tau manamanatuaga fakamakai he tau mamatua loto fakaalofa ke kitia ko e tau momoui he tau fanau ke moua ai e mitaki. Ka e nakai ko e gahua mukamuka. Kua hā hā i ai e loga he tau mena uka ke tutupu he magahehala. To maeke ni ke kautu ai ka fakafifitaki e tau fakatonuaga mai he Kupu he Atua.—Fakatai 22:6; Teutaronome 11:18-21.

10. (a) Ko e heigoa taha mena kua kehe mai he tau mena kai, tau mena tui mo e fakamaluaga kua lata tonu ai mo e tau fanau? (e) Ko e magaaho fe ka taute ai e mena ia?

¹⁰ Loga he tau magaaho mo e fakamalōlo kua lata ke kitia ai kua hako e tau mena kai, mea e tau mena tui mo e fulufuluola e kaina ke nofo ai. Ka e nakai koenaia he levekiaga he tau mamatua ke tuga mo e fakakite mai he Tohi Tapu. Kua muaatu foki ke fakalataha ai tumau e tau fanau ke he fakatokaaga he magafaoa ke he fakaakoaga mai he Kupu he Atua. (Salamo 78:5-7) Nakai ko e fakaakoaga he tau fanau ke he tau magaaho kua fa mahani tumau ki ai hoko ia ni, ka e hā hā i ai foki falu a magaaho he tau mamatua ke fakatutala ke he tau fanau ha lautolu ki a Iehova mo e haana tau puhala. (Teutaronome 6:6, 7) Ka taute pihia, to iloa ai he tau fanau ke manamanatu ke he Atua mo e fakafehagaiaga ke he tau mena oti kua gahua ki ai he mouiaga nei.

11. Ko hai kua lago ki ai e fekau ia ke kitia kua tuku atu e tau hatakiaga mai he kupu he Atua, ke he tau fanau mo e fefe he fakakite mai he Tohi Tapu?

¹¹ Kua matapatu ni ke he matua tane, ko ia ko e ulu he kaina, kua fakatoka mai he Tohi Tapu e gahua ke kitia ki ai ko e tau fakaakoaga nei kua taute ai. Kaeke kua taute e ia e fakatokaaga mo e eke ai a ia mo takitakiaga ke tuku atu ai, to kau fakalataha ai e magafaoa katoa ke he mena ia. Ko e magaaho foki ia ni, ko e fanau kua foaki atu e mahani he fakaakoaga kua lata tonu ki ai. Ti kua uhoaki ke manatu ke he tau loto e mena kua fakamau ai he Efeso 6:4: “Ko mutolu foki, ko e tau matua tane, aua neke fakahogohogomanava ke he fanau ha mutolu, ka kia leveki ai ke he tau kupu akonaki mo e tau kupu fakamafana he Iki [Iehova].”—Kikite foki he Fakatai 4:1.

12. Ko e ha kua nakai lata ai ke fakateaga ke omaoma ke he tau matua?

¹² Ko e taha maaga he tau “kupu fakaako . . . mai he Iki [Iehova]” kua lata ke fakaako ha kua haofia ai e tonu he tama ke omaoma ke he haana tau mamatua. Ko e mena nei aua neke taute fakateaga ai, ha ko e amaamanakiaga ke he moui tukulagi ha taua kua lauia ai. (Efeso 6:1-3) Ko e Atua ko ia kua loto ke he tau fanau ke omaoma ke he tau mamatua ha lautolu. Kua fakakite ai e pulotu he tau mamatua kaeke ke fakauka mo e fakatumau ke fakatupu e tau fakaakoaga nei ke he manamanatuaga mo e loto he tau fanau ha lautolu.—Kolose 3:20, 23.

13. Fefe he fakakite mai he tohi Fakatai e peehiaga kua lata ke fakatonu aki e tau fanau kaeke ke taute pauaki ha mena kelea?

¹³ To ha i ai falu a magaaho ke fakaako ke he tama e loga he falu a mena ka e nakai ko e tau mena kua tonu ni hokoia. Kaeke kua taute pauaki e ia e mena kua iloa e ia kua hepe, ko e gahua malōlo kua lata ke taute ai mo e fakamakamaka ke fakamau ai ki luga ia ia. Ko e pulotu he Tohi Tapu kua talahau mai: “Kua lili ai e goagoa ke he loto he tama; ka e vega mamao atu a ia ia ia he akau ne akonaki aki a ia.” (Fakatai 22:15) Ke lata ai mo e mouaaga mai he nakai mitaki katoatoa kua fanau mai e tau fanau mo e fakahihiga atu ke taute e mena kua kelea, ti kua lata ke fakahako a lautolu. Ko e matua fakaalofa to nakai fakateaga a ia ke he mena nei. Tuga he fakakite mai he Fakatai 13:24 pehe: “Ko ia kua toka hana akau, kua fakavihia e ia hana tama tane; ka ko ia kua fakaalofa kia ia, kua akonaki tuai e ia a ia.”

14. To fakaoga fefe e akonakaiaga i loto he kaina Kerisiano, mo e heigoa e taui mitaki?

¹⁴ Ko e akonakiaga kua fakahoko atu mo e fakaalofa kua ha i ai e mitaki hololoa ke he tama ma e tau vaha i mua. Kua nakai taute ai ha ko e mahani vale he ita po ke leo lahi he fakamatakutaku. Nakai pihia e puhala he Kerisiano. (Efeso 4:31, 32) Kua lata ke hā hā i ai e fakatumauaga, ka ko e lagolago mitaki he manamanatuaga kua tumau ai. Ko e tau mamatua kia fakakite e laua e fakafifitakiaga mitaki, ka e nakai ko e taute noa e fakakiteaga he mahani tututonu—mena mafiti lahi e tau fanau ke kitia ai—ka e fakamooli, mo e mahani tonu. Kaeke kua taute pihia, to eke ia mo lagomatai ke he tau fanau ke iloa ko e tau poakiaga tututonu he Atua kua pule ai ke he magafaoa, ka e nakai ko e manamanatu fakahanoa po ke tau logona hifo mole vave. Ko lautolu kua ikiiki agaia to nakai matakutaku a lautolu ke eke ai mo tau tagata fakahala ke he fakahalaaga nakai tonu. Ka e, to fakalataha a lautolu mo e fakahala ha ko e moumouaga he pule tonu he mahani mitaki.

15. (a) Ko e heigoa kua lata ke fakaako ke he tau fanau hagaao ke he: Pikopiko? Kaiha? Mahani feuaki? (e) Fakaako fefe he tau mamatua e tau fanau ke maeke ai ia lautolu ke taute e tau mena tonu pete ni he nakai nonofo fakalataha mo e tau mamatua?

¹⁵ Ko e falu he tau poakiaga tututonu mai he Tohi Tapu kua aoga lahi ke fakatutala ki ai e magafaoa ko e tau mena haia kua lata mo e fakaakoaga he tau tutūaga fakaatua. Ko e tau fanau kua lata ni ke fakaako, ke fakamaama aki, ko “lautolu oti kua fiafia ke he pikopiko mo e eke ai” kua fakalialia ia ki a Iehova. (Fakakiteaga 22:15; Fakatai 6:16-19) Ko e kaiha, foki, ke he taufaga mena kehekehe, kua lata ke kitia ai ko e holifono a ia ke he tau poakiaga mitaki he Atua. (Efeso 4:28; Roma 13:9, 10) Ko e tau fuata nei kua lata ke fakailoa ki ai, ke he puhala ke maama ai ia lautolu, ko e mahani feuaki mo e falu a mena ke takitaki atu ki ai. (Efeso 5:5; Fakatai 5:3-14) Fakatutala fakalataha e magafaoa ke he tau mena uka kehekehe kua tutupu ke he kaina, ke he aoga po ke fefeua. Manamanatu fakalataha ke he tau kupu Tohi Tapu kua fakakite mai ai e mahani kua fiafia ki ai e Atua. Ko e puhala nei to iloa ai he tau fanau ke fakafifitaki e Tohi Tapu ke he tau momoui ha lautolu. To eke ia mo levekiaga, pete ni he o kehe e tau fanau ke mamao mo e tau mamatua ka ko e hatakiaga nei kua moua e lautolu to fakatolomaki fakahaga ke leveki ki a lautolu.—Fakatai 6:20-23.

16. (a) Ko e heigoa e talahauaga he Tohi Tapu ke he tau kapitiga kelea? (e) Ti fakakite fefe he tau mamatua e lotomatala hagaao ke he fifiliaga he tau kapitiga he tau fanau ha lautolu?

¹⁶ Ko e manamanatuaga fakatekiteki foki kua tonu ke he fifiliaga he tau kapitiga. Ko e tau kapitiga he tagata kua haofia ai haana moui. Ko e tau kapitiga mitaki ke moua ai e taui mitaki ka ko e “feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” (1 Korinito 15:33) Kua fa fakakite mai he fakamauaga he Tohi Tapu e mena mooli nei. (Kenese 34:1, 2; Numera 25:1, 2) Ti liga nakai fakaaue he tau fanau e fakamakai ke he tau mena nei, ka e taute he tau mamatua. Ti ko e fakamooliaga a ia he pulotu ha lautolu ke kitekite mo e fakaalofa ke he fifiliaga he tau kapitiaga he tau fanau ha lautolu. Ko e tau kapitiga nei kua moua ai, nakai ko lautolu hokoia ni kua mahani ke fefeua fakalataha, ka e pihia foki mo lautolu kua totou ki ai katoa mo lautolu kua kitia ke he tau kifaga pihia foki ke he tau T.V.—Filipi 4:8.

17. Ko e heigoa foki falu a mena ke maeke ai he magafaoa ke moua ai e tokotoko mitaki mooli?

¹⁷ Ke maeke ai e moui he magafaoa ke tokotoko mitaki mooli, ko e mena haia, kua loga ai e tau mena kua lata ke taute ai ke he tau mena kua lata ke kalo kehe mai he tau mena ke pakia ai. Kua lata ai foki ke fiafia ke taute mena auloa e magafaoa. Ko e fiafia mooli he magafaoa to galo ai kaeke ke igatia ni e tagata mo e fano ke he haana puhala ka e nakai tokaga atu ke he falu. Ka e kaeke ke hā hā i ai e fakatutalaaga ke he atihakeaga he magafaoa, ka fakatokatoka auloa mo e gahua fakalataha ke fakamooli e tau mena ia, to futiaki atu ai e magafaoa ke fakafetui fakalataha. (Fakatai 15:22) Nakai fai uka e mena nei kaeke ke hā hā i ai e fakaalofa ke he kaina. Ko e fakaalofa foki ko e mahani haia ki a lautolu kua iloa mooli e Atua mo e moua e agaga haana.—1 Ioane 4:7, 8; Kalatia 5:22, 23.

FAKATOKA FAKAMITAKI E TAU MENA UKA HE MAGAFAOA

18. To lagomatai fefe mai he fakamafanaaga he Kolose 3:12-14 ke fakatupu e mafola kaeke ke tupu falu a mena uka fakamagafaoa?

¹⁸ Pihia foki ni ke he tau kaina kua mahani mau ke he fiafia, to tutupu ai foki e tau mena uka ke he falu a magaaho. Kua tutupu e tau mena nei ke lata ai ha ko e nakai mitaki katoatoa he tau tagata, po ke fakaohooho mai he lalolagi kua nonofo ai a tautolu. Ko e heigoa ke taute kaeke kua tupu e fekovikoviaki ke he vahaloto ha lautolu he magafaoa? Ko e tali nakai uka ke moua kaeke ke manatu e tautolu ko e mena nakai katoatoa e mitaki ha tautolu oti. Nakai ko e tau faoa ni mai i fafo he kaina ka e pihia foki ki a lautolu i loto he magafaoa kua lata ke fakafifitaki ai tuga e fakaakoaga kua tohi: “Kia fakatapulu a mutolu ke he fakaalofa hohofi noa, mo e mahani totonu, mo e loto holoilalo, mo e mahani molu, mo e fakauka, ke lata mo lautolu kua fifili he Atua, ko e tau tagata tapu mo e ofania; Kia fefakaukaaki a mutolu, mo e fefakamagaloaki, kaeke kua mahani kelea taha kia taha; tuga ne fakamagalo mai a Iehova kia mutolu, kia pihia foki a mutolu. Ka e ha i luga he tau mena oti ia e fakaalofa ko e pipi haia ke fakamaopoopo ai.”—Kolose 3:12-14; kitia foki e Fakatai 10:12; 19:11, NW.

19. Kaeke ke tupu ai e taufetoko ke he vahaloto he tau fanau, ko e heigoa e mena ka taute he taha matua ke moua ai e lagomataiaga tonu?

¹⁹ Kaeke kua matamata uka lahi e mena kua tupu, ha i ai e tau fakatokaaga kua lata ke taute ai ke he puhala he fakamagaloaga fakaalofa noa. Ke fakamaama, aki kaeke kua tupu e taufetoko ke he vahaloto he tau fanau, ko e taha he tau mamatua ke ha i ai fakalataha mo laua, ke fanogonogo ke he mena ne tupu, ti fakamafana ai ke fefakamolemole aki mo e fakamagaloaga kua lata. Ko e tau mena tutupu pehe nei kua lata ia mo e tau kupu Tohi Tapu tuga kua totou e tautolu kua lata ke liu fatiaki ke moua ai e lagomataiaga.

20. Kaeke ke tutupu e tau mena uka ke he vahaloto he tane mo e hoana, ko e heigoa e mena kua nakai lata ke taute ke fakatupu ai e mafola, ka ko e heigoa kua lata?

²⁰ Kaeke ke fai mena uka kua hā hā i ai he vahaloto he tane mo e hoana, ko e mena kua mitaki ke aua neke fakapuloa ki mua he tau fanau. Po ke to moua ai e mafola ke fakailoa atu ke he tau kapitiga mo e tau tuuta kaina. Ka e pete ni kua mamahi lahi taha, ko e kalaga to nakai moua ai ha mafola. (Fakatai 29:22) Ko e maihi he vahaloto to pulahi fakahaga ni kaeke kua nakai fevagahauaki a laua ke he loga he tau aho. Ko e mahani Kerisiano ke tutala tokoua e mena ne tupu, kia hā hā i ai e maveheaga ke liuaki mai e mafola. Pete ni ko e taha tagata kua taute mena hehē, ke mukamuka ai e tauteaga he mafola kua moua mai ni he haau a mahani totonu. Kaeke ko koe kua hepe, fakatokolalo e loto mo e ole ke fakamagalo a koe. Aua neke fakaholo atu e mena ia; taute vave e mena ne tupu mo e nakai fakatuai. “Aua foki neke to e la ka e ita agaia a mutolu.”—Efeso 4:26; kitia foki e Mataio 18:21-35.

21. (a) Ko e vevehe kia ko e puhala ke tupu ai e mafola he fakamauaga mai he tau mena uka? (e) Ko e heigoa e talahauaga he Tohi Tapu ke he fakaveaga ke vevehe ti maeke agataha ke ataina ke liu foki ke faitane po ke faihoana?

²¹ Pete ni ko e vevehe ko e mahani he lalolagi, nakai talia he Tohi Tapu ko e puhala a ia ke fakahako aki e mena uka. Ko e fakamauaga ko e pipiaga loa he vahamoui, ti ko e mena ia ke aua neke fakateaga ki ai. (Roma 7:2) Kua fakaatā he Kupu he Atua taha ni e fakatokaaga ke maeke ai he Kerisiano ke vevehe ai a ia ke liu moua e ataina ke fakamau foki. Ko e heigoa e mena ia? Ko e faivao haia. Ko e fakahikuaga nei, kua toka ni ki a ia kua nakai agahala ke fifili ko e kumikumi ke vevehe, po ke nakai. (Mataio 5:32) Ka e pete ia, ko e vevehe nakai taute ai ha ko e tuaha; kua lata ni ke moua e fakamooliaga kua tonu.

22. Kaeke ke vevehe fakatepetepe taha ato iloa e ia e tau mata fakatufono he Atua, ka kua nonofo a ia mo e taha kapitiga kehe, ko e heigoa kua atā ke taute e ia kaeke kua manako a ia ke fekafekau ki a Iehova?

²² Ko e tau vaha ne kua mole atu, ato iloa e tau poakiaga tututonu he Atua, ko e falu a tagata ne liga fakatepetepe lahi ke moua e vevehe, ti ko e mogonei kua nonofo tuai mo e taha hoa. Ko e heigoa ha laua a tauteaga ke he mena ia? Nakai fakaai ke liliu ki tua mo e nonofo ke tuga he vaha fakamua. Kaeke, kua fia loto a laua ke moua taha fekafekauaga ke he gahua a Iehova ko e Atua, ka e nonofo fakalataha a laua mo e taha hoa, kua lata ke taute fakamooli e laua he magaaho nei e fakamauaga kua tohia ai ke lata mo e mata fakatufono he fakatufono. Kua mitaki ke o atu a laua ke he Atua mo e liogi ke kumi ke he haana fakamagaloaga ke he puhala tuai ha laua. Ka mole ia ti gahua fakamalōlo ai a laua ke he moui he magaaho nei ke fakatatai mo e finagalo he Atua ke he fakamauaga.

23. (a) Kua fakamalōlo mai kia he Tohi Tapu ke vevehe kehe mai he kapitiga nakai tua ka tutupu e tau mena uka? (e) To fakatupu fakahaga fefe e ia kua tua e mafola he lotokaina, ko e heigoa e taui kua liga ke moua mai ai?

²³ Ka e kua ka fakatikai he hoa haau ne kua fakamau ke fakaako fakalataha a mua ke he Kupu he Atua? Ka e kua foki ka nakai maeke ke pulega tokoua a mua ke he tau mena tonu kua fakamatapatu ke he tau poakiaga he Tohi Tapu? Ko e Tohi Tapu kua fakatumau agaia e fakamafanaaga ki a mua ke nonofo fakalataha ka e aua neke kitekite a mua ke he veveheaga ke eke mo puhala mukamuka ke he mena kua tupu. Taute a e koe fakamitaki e mena kua lata ke tolomaki ai e mitaki ke he haau a kaina ha ko e fakafifitakiaga ke he tau mena kua talahau mai he Tohi Tapu hagaao atu ke he haau a mahani. Ato hoko mai e vaha, ha ko e haau a mahani Kerisiano, to liga liu moua e ko e haau a hoa. (1 Korinito 7:10-16; 1 Peteru 3:1,2) Ti ko e monuina ha a ia ka moua ai e koe ha ko e fakauka hofihofi haau kua taui mai ai ke he puhala ia!

24. Ke fakamaopoopo ai, to ati hake fefe e koe e magafaoa kua mahomoatu e fiafia?

²⁴ Ko e mena kua hā hā i ai ke he tau lotokaina oti e loga he tau mena ke ati hake ai he moui fiafia he magafaoa. Fakafifitaki e fakaakoaga he Tohi Tapu, to moua ai e taui mitaki! Kia igatia taki toko taha a lautolu he lotokaina ke kumi mo e fakaalofa fakamooli e mitaki ma e falu, ke fakamalōlo ai e tau pipiaga he magafaoa. (Kolose 3:14) Ki luga he tau mena oti, kau fakalataha ke he tapuakiaga kua tonu, to moua ai e mutolu oti fakalataha e fiafia ke he tau monuina loga mai ia Iehova ko e Atua, ko Ia ka fakafoufou aki e haau a fiafia ke he moui tukulagi.—Fakatai 3:11-18.

[Fakatino he lau 176]

Fakatumau ke he tau aoga Tohi Tapu ko e taha maga a ia he moui fakamagafaoa