Fai Agaga Nakai Mate Kia a Koe?
FAI MOUI kia ka mole e mate? Kua fakagogoa he huhu ia e tau tagata ke he tau meleniamu. Mole atu e tau tau, ne manamanatu e tau tagata he tau kaufakalatahaaga oti ke he matakupu mo e moua ai e tau taofiaga kehekehe.
Ke he lalolagi katoa, fakalataha mo e takatakaiaga Pasifika he Polenesia, Melanesia, mo Maikoronesia, tokologa e tau tagata ne talitonu kua moui e “agaga” ka mole atu e mate he tagata. Fai mena moli kia i loto he tino he tagata kua fano kehe ka mate ti fakatumau ke moui? Ko e heigoa e agaga i loto he tagata moui? Ko e heigoa e mena ka tupu ki ai ka mamate a tautolu? Kua foaki he Tohi Tapu, ko e Kupu he agaga he Atua e tau tali moli mo e makona ke he tau huhu nei.
Ko e Heigoa e Agaga?
I loto he Tohi Tapu, kua liliu e kupu “agaga” ko e “fafagu.” Ka kua lahi atu e hagaaoaga he mena nei ke he fafagu hokoia. Ne tohi he tagata tohia Tohi Tapu ko Iakopo, ma e fakatai, he pehe: “[Ko e] tino kua mate ia ka noa mo e agaga.” (Iakopo 2:26) Ti, kua fakamoui he agaga e tino.
Ko e malolo fakamoui nei kua nakai ni ko e fafagu, po ke matagi, ne fano ke he tau mama. Nakai pihia he ha? Ha ko e mena ka oti e fafagu, kua mau agaia e moui he tau tegatega he tino ke fai magaaho—“ke he tau minuti gahoa,” hagaao ke he The World Book Encyclopedia. Ma e kakano nei kautu agaia ni e uulo hala gutu, ti maeke e tau vala kakano he tino ke hiki mai he taha tagata ke he taha. Ka fano kehe e malolo he moui mai he tau tegatega he tino, to nakai kautu e tau laliaga oti ke liuaki mai e moui. To nakai maeke he tau fafagu oti he lalolagi ke fakamoui e taha tegatega. Ti ko e agaga mogoia, ko e malolo moui galo—ko e malolo gahuahua—nukua fakatumau e tau tegatega ke moui. Ko e malolo moui nei kua tumau he fafagu.—Iopu 34:14, 15.
Gahuahua ni kia e agaga ia he tau tagata? Kua lagomatai he Tohi Tapu a tautolu ke hokotia ke he katoatoaaga hako he mena nei. Ne tohia he patuiki pulotu ko Solomona: “Ko hai kia kua iloa e agaga he tagata po ke hake nakai a ia ki luga? Ko e agaga foki he manu po ke hifo nakai a ia ki lalo ke he kelekele?” (Fakamatalaaga 3:21) Ti ko e tau manu pihia mo e tau tagata nukua talahau ke fai agaga. Pihia fefe?
Ko e agaga, po ke malolo moui kua maeke ke fakatatai ke he malolo hila kua puhala he matini po ke koloa hila. Liga fakaaoga e hila nakai kitia nei ke taute e tau matagahua kehekehe, falanaki ni ke he koloa kua fakamoui. Ma e fakatai, maeke he sitou ke foaki e vevela, taute he komopiuta e tau vala tala mo e taute tau lafilafiaga, mo e televisoni ke kitia e tau fakatino mo e leo. Ka e nakai taute he malolo hila e tau gahua he koloa hila fakagahua. Kua tumau ni mo malolo. Pihia foki, nakai taute he malolo moui ha matagahua he tau mena momoui. Nakai fai aga, nakai fai lotomatala ke manamanatu. Ko e tau tagata mo e tau manu kua “taha ni e fafagu.” (Fakamatalaaga 3:19) Ka mate e tagata, nakai tumau e agaga hana ke moui he taha matakavi mo moui agaga.
Ti, ko e heigoa mogoia e tuaga he mate? Ti ko e heigoa e mena ka tupu ke he agaga ka mate e tagata?
‘To Liu a Koe ke he Efuefu’
He mahani liuliu pauaki e tagata tane fakamua ko Atamu ke he poakiaga he Atua, ne pehe a Iehova ki a ia: “To kai foki e koe hau a mena kai mo e kavakava he hau a mata, ato liu a koe ke he kelekele; ha ko e mena eke mai ai a koe; ha ko e efuefu ni a koe, to liu foki a koe ke he efuefu.” (Kenese 3:19) Ko fe a Atamu fakamua to tufuga e Iehova a ia mai he efuefu? Nakai la taute ia a ia! Nakai la moui ia a ia. Ti ko e magaaho ne pehe a Iehova ko e Atua to “liu a [Atamu] ke he kelekele,” ne kakano a ia to mate a Atamu. To nakai hiki atu a Atamu ke he matakavi fakaagaga. He mate to liu agataha a ia ke nakai fai moui. Ko e fakahala hana ko e mate—galo e moui—nakai hiki ke he taha matakavi.—Roma 6:23.
Ka e kua falu kua mamate? Ko e tuaga he mate ne fakamahino mai he Fakamatalaaga 9:5, 10, totou ai e tautolu: “Nakai iloa he tagata mate ha mena . . . Nakai fai koloa, nakai fai pulega, nakai fai iloilo po ke lotomatala, he tukuaga.” (Moffatt) Ko e mate mogoia, ko e tuaga he nakai moui. Ne tohi he salamo he magaaho ka mate e tagata, “kua fina atu hana agaga, kua liu a ia ke he kelekele ne eke aki a ia, ko e aho ia ni kua mate ai hana tau manatu.”—Salamo 146:4.
Maaliali ai, kua nakai gahuahua e tagata mate. Nakai iloa e lautolu ha mena taha. Nakai kitia e lautolu a koe, logona a koe, po ke tutala ki a koe. Nakai maeke ia lautolu ke lagomatai a koe po ke fakamamahi a koe. Nakai lata moli ia koe ke matakutaku ke he tagata mate. Ka e maeke fefe he agaga ke “fina atu” mai he tagata he magaaho ka mate a ia?
“Liu Atu Foki e Agaga ke he Atua [Moli]”
Kua talahau mai he Tohi Tapu ka mate e tagata, kua “liu atu foki e agaga ke he Atua [moli] ko ia ne foaki mai ai.” (Fakamatalaaga 12:7) Kakano kia e mena nei ko e moui he agaga ka hake moli he pulagi ke he Atua? Nakai pihia! Ko e puhala ne fakaaoga he Tohi Tapu e kupu “liu atu” kua nakai lata mo e hiki moli mai he taha matakavi ke he taha matakavi. Tuga anei, kua tala age ke he tau Isaraela nakai fakamoli: “Kia liliu mai a a mutolu kia au, ti liu atu ai au kia mutolu, kua pihia mai a Iehova Sapaota.” (Malaki 3:7) Ko e ‘liliu mai’ ha Isaraela ki a Iehova ne kakano ko e fuluhi mai he mahani kelea mo e liu fakalautatai ke he puhala tututonu he Atua. Ti ko e ‘liu mai’ ha Iehova ki a Isaraela kua kakano ko e liu talia fiafia hana ke he tau tagata hana. Ke he tau mena ua ia ko e “liu atu” kua putoia e aga, nakai ko e hiki mai he taha matakavi ke he taha matakavi.
Pihia foki, he mate nakai ko e hiki moli mai he lalolagi ke he lagi he magaaho ka “liu atu” e agaga ke he Atua. Manatu ko e agaga e malolo moui. Lagataha ka fano kehe e malolo ia mai he tagata, ko e Atua ni ka lotomatala ke liu aki atu ki a ia. Ti ko e agaga ka “liu atu ke he Atua [moli]” mo e ha amaamanakiaga he moui anoiha ma e tagata ia kua fakalago katoatoa mogonei ke he Atua.
Manamanatu, ma e fakatai, ke he mena ne talahau he tau Tohiaga Tapu hagaao ke he mate a Iesu. Ne talahau he tohia evagelia ko Luka: “Ati ui ai a Iesu, kua leo lahi, kua pehe atu, Ma Matua na e, kua tuku atu e au haku agaga ke he hau a tau lima. Kua vagahau e ia e tau kupu ia, ti matulei ai.” (Luka 23:46) He fano kehe e agaga ha Iesu ia ia, ne nakai fano moli a ia ke he lagi. Nakai fakaliu tu mai a Iesu he mate ato hoko e aho tolu. Ti 40 e aho ne tote ato haele hake a ia ke he lagi. (Gahua 1:3, 9) He magaaho ne mate a ia, ne tuku mauokafua e Iesu hana agaga ke he tau lima he Matua hana, he falanaki katoatoa ke he lotomatala ha Iehova ke liuaki mai a ia ke he moui.
E, ko e Atua ni hokoia ke liuaki mai e tagata ke he moui. (Salamo 104:30) Ko e tau monuina mua ue atu ha ia kua hafagi mai!
Ko e Amaamanakiaga Moli
Kua pehe e Tohi Tapu: “Ko e mena hoko ke he aho ke logona ai ke he . . . leo [ha Iesu] a lautolu katoa ha he tau tukuaga, mo e o mai ai.” (Ioane 5:28, 29) E, ne mavehe mai e Iesu Keriso ko lautolu oti he manamanatuaga ha Iehova ka fakaliu tu mai, po ke liuaki mai ke he moui. Ko e tau hokotaki olioli ka talahau a lautolu kua liuaki mai ke he moui, ka e nakai ko e tau fakailoaaga kua mamate e tau tagata. Ko e fiafia ha ia ka fakafeleveia e tau fakahelehele mai he tukuaga!
Fia manako nakai a koe ke iloa lahi hagaao ke he puhala ka aoga a koe mai he amaamanakiaga foaki he Atua? Uiina e mautolu a koe ke tohi ke he kaina i kelekele ma e lagaki he porosua Tau Agaga he Tau Mena Mamate—Lagomatai Nakai e Lautolu a Koe po ke Fakamamahi a Koe? Gahuahua Moli Nakai a Lautolu?
Ane mai kua kehe e mena ne fakakite, ko e tau kupu Tohiaga Tapu kua mai he liliuaga faka-Niue. Ka tu ai e NW, kua mai he vagahau foou New World Translation of the Holy Scriptures—With References.